Reglementaire benaming	3de Infanteriedivisie | 3ID 3ème Division d’Infanterie | 3DI
Ontdubbeld van	n.v.t.
Onderdeel van	IIIde Legerkorps
Bevelhebber	Luitenant-generaal Gaston Lozet
Commandant Infanterie	Generaal-majoor Albert Gits
Commandant Artillerie	Kolonel Jean Offermans
Commandant Transportkorps	Kapitein-commandant Marcel Defossez
Stafchef	Luitenant-kolonel SBH Albert Coutelier
Intendant	Kapitein-commandant Edouard Misson
Standplaats	Versterkte Positie Luik PFLII Lijn Sector Chertal-Chaudfontaine Commandopost in Kazerne La Chartreuse te Luik
Samenstelling	Hoofdkwartier
	1ste Linieregiment
	12de Linieregiment
	25ste Linieregiment
	3de Regiment Artillerie
	3de Bataljon Genie
	3de Bataljon Transmissietroepen
	(Wielrijderseskadron der 3ID -> Afgedeeld bij 1ste Regiment Grenswierijders)
	Compagnie Getrokken C47 3ID (Luitenant G. Duchenne)
	(Compagnie C47 op T13 3ID (Luitenant M. Van Vucht)) -> Afgedeeld bij 1ste Regiment Karabiniers-Wielrijders
	Geneeskundig Korps 3ID	Staf (Med Maj Florent Thoné)
		Geneeskundige Versterkingcompagnie (Med Lt A. Willems)
		Lichte Ambulance (Med Kapt W. Kasters)
		Ambulance Infanteriedivisie (Med Kapt J. Gustin)
	Compagnie Intendance 3ID (Luitenant H. Dethier)
	Transportkorps 3ID	Staf (Cdt Xavier Dumont de Chassart)
		Peloton voor Infanteriemunitie (Lt R. Michelet)
		1ste Autopeloton voor Infanteriemunitie (Lt A. Bouriez)
		2de Autopeloton voor Infanteriemunitie (Lt P. de Harenne)
		1ste Autopeloton voor Artilleriemunitie (Lt E. Clausset)
		2de Autopeloton voor Artilleriemunitie (Lt Emile Lambot)
		Autopeloton voor Ravitaillering (Lt L. le Roy du Vivier)
		Autopeloton voor Materieel (Cdt Charles Loslever)
		Atelier voor Herstelling van het Wagenpark (Kapt Clément Plasman)
	Compagnie Luchtafweermitrailleurs (Luitenant A. Bockourt)
	Provoost (Luitenant Jean Lecart)

Staf/3Div
De 3de Infanteriedivisie (3Div) staat tijdens de mobilisatie onder bevel van het IIIde Legerkorps (IIILK). Het IIILK speelt een sleutelrol in de verdediging van de provincie Luik bij een mogelijke aanval van Duitsland. Deze opdracht omvat drie taken:

• de beveiliging van de Belgische oostgrens tussen Gemmenich en Losheimergraben,
• het bezetten van een Voortuitgeschoven Positie vanaf de Voerstreek in het noorden tot aan Stavelot in het zuiden. Deze positie loopt over Buesdael, Hombourg, Henri-Chapelle, Limbourg, Jalhay, Hockai, Francorchamps en Meiz. In het noorden wordt ze bemand door het 1ste Regiment Grenswielrijders en in het zuiden door het 1ste Regiment Lansiers,
• de verdediging van de Versterkte Positie Luik (Position Fortifiée de Liège oftewel PFL).

De Versterkte Positie Luik bestaat uit vier linies waarvan de tweede linie PFLII ongeveer 28Km lang is en loopt van Barchon tot Boncelles. Op deze linie zullen bij een vijandelijke inval de 2de en de 3de Infanteriedivisie post vatten. De linie omvat de vernieuwde forten van Barchon, Evegnée, Fléron, Chaudfontaine, Embourg en Boncelles aangevuld met 61 betonnen bunkers in twee echelons. Aan de vooravond van de oorlog houdt de 3Div zich klaar om de noordoostelijke sector van de PFLII te bezetten tussen Chertal en Chaudfontaine.

De regimenten van de 3Div die worden ingezet tussen de forten worden intervaltroepen genoemd en staan als volgt opgesteld:

• 1Li bezet de ondersector Chertal – Barchon
• 12Li bezet de ondersector Barchon – Fléron
• 25Li bezet de ondersector Fléron – Chaudfontaine

Cie C47 op T13/3Div
Aan de vooravond van de Duitse inval is de Compagnie T13 afgedeeld bij het 1ste Regiment Karabiniers-Wielrijders.  Dit zal zo blijven tot na de capitulatie.  Het relaas van deze eenheid is dan ook op deze pagina gedocumenteerd.

Groepering Gits/3div
Generaal-majoor Albert Gits is staat aan het hoofd van een tijdelijke groepering die de noordrand van de Versterkte Positie Luik bewaakt tussen Lixhe en Pontisse.  Deze zone heeft de benaming “Secteur Meuse Aval” oftewel “Sector Maas Stroomafwaarts”.  Gits beschikt hiervoor over een troepenmacht bestaande uit het equivalent van 4 bataljons:

• 2de Regiment Grenswielrijders, minus het Iste Bataljon dat als reserve van het IIIde Legerkorps dient
• VIIde Bataljon Speciale Vestingseenheden
• Iste Bataljon van het 6de Linieregiment
• 2de Compagnie van het 23ste Bataljon Genie
• Iste Groep van het 3de Regiment Artillerie, de 8ste Batterij van het 15de Regiment Artillerie, een Ob75 van het fort van Pontisse en de kazemat Visé 2 van het fort van Eben-Emael

Het hoofdkwartier van de groepering bevindt zich te Heure-le-Romain.  Generaal-majoor Gits heeft een erg kleine stafgroep bestaande uit Kapitein-commandant Verjans en Onderluitenant Lamaye van het 2CyF en Luitenant Bernard van het VII/SVE.  Luitenant Maertens de Noordhout is eveneens aanwezig als verbindingsofficier met de staf van het IIIde Legerkorps.  Het eerste echelon van de sector ligt langsheen de westelijke oever van de Maas, met III/2CyF in Kwartier Noord en II/2CyF in Kwartier Zuid.  Het tweede echelon volgt de loop van het Albertkanaal en wordt bezet door het VII/SVE.  Het I/6Li vormt de reservemacht.

GnK/3Div
Het Geneeskundig Korps van de 3de Infanteriedivisie (GnK/3Div) wordt gemobiliseerd op 1 september 39. Het Geneeskundig Korps is verantwoordelijk voor de medische steun op echelon divisie. De verschillende eenheden van het GnK vormen samen een medische hulpplaats (oftewel triagestation) dat vier tot acht kilometer achter de frontlijn ontplooid wordt. De taak van deze medische hulpplaats bestaat er in om de gewonden te triëren en af te voeren naar het meest geschikte behandelingsechelon. De regimenten van de divisie beschikken over een regimentshulppost die op een tweetal kilometer van de eerste linies wordt ontplooid. Deze regimentshulpposten staan in voor de directe medische steun en de evacuatie van zieken en gewonden naar de medische hulpplaats van het Geneeskundig Korps. Het GnK beschikt over een wagenpark met een reeks ambulances, vrachtwagens en autobussen. Het GnK/3Div wordt bevolen door Geneesheer Majoor Thoné.

Cie Int/3Div
De Compagnie Intendance van de 3de Infanteriedivisie (Cie Int/3Div) is een eenheid die voorraadmagazijnen aanlegt in de onmiddellijke omgeving van het bevoorradingsstation (oftewel Gare de Ravitaillement – GRa) van de 3Div. Tijdens de mobilisatie is dit het spoorwegstation van Bressoux (buitenwijk van Luik op de rechter Maasoever) waar de Dagelijkse Bevoorradingstreinen toekomen met goederen bestemd voor de eenheden van de 3Div. Dit zijn de organieke regimenten van de 3Div (zoals 1Li, 12Li, 25Li, 3A, 3Gn en 3TTr), de onafhankelijke compagnies van de divisie en de CP met zijn logistieke eenheden. Deze eenheden worden geravitailleerd in levensmiddelen, munitie en materieel door de verschillende Autopelotons van het Transportkorps die de bevoorrading vanuit de magazijnen van de Cie Int naar de eenheden brengt. Aan de vooravond van de oorlog bevindt de Cie Int zich vlakbij het station van Bressoux waar zich ook het Intendancekorps van het III/LK bevindt. De Cie Int wordt bevolen door Lt Dethier.

TptK/3Div
Het Transportkorps van de 3Div (TptK/3Div) wordt bevolen door Kapitein-commandant Dumont de Chassart en beschikt over een staf, enkele pelotons die moeten instaan voor de bevoorrading munitie van de divisie (PMI, 1PAMI, 2PAMI, 1PAMA en 2PAMA), een peloton bevoorrading levensmiddelen (PARa) en een peloton bevoorrading materieel (PAMar). Naast de bevoorradingspelotons beschikt het korps ook over een Atelier voor de Herstelling van het Wagenpark (ARCA) van de divisie. Aan de vooravond van de veldtocht bevinden de meeste elementen van het TptK zich op de linkeroever van de Maas.  Het PMI is ondergebracht te Ans.  De vier pelotons van het PAMA en PAMI bevinden zich te Momalle.  Het ARCA werkt te Remicourt. Het PARa is echter ingekwartierd te Bressoux op de rechter Maasoever, samen met de Cie Int/3Div.  

Staf/3Div
Het hoofdkwartier van de 3Div wordt omstreeks 00u15 gealarmeerd door het IIIde Legerkorps.   De eenheden worden uitgestuurd naar hun gevechtsposities.  Om 05u25 bevestigt de korpsstaf dat het Belgische grondgebied geschonden is door het Duitse leger.  Kort hierop worden diverse luchtlandingen gemeld te Flémalle en te Othée.  Het zal om valse berichten blijken te gaan.

Omstreeks 11u00 neemt het hoofdkwartier zijn oorlogscommandopost in.  Deze is ondergebracht in een betonnen bunker op de terreinen van de Chartreusekazerne.  Omdat deze installatie te klein is voor de volledige staf, installeert het tweede echelon zich in het schooltje van Trou Louette.

Sinds de ochtend rapporteren de lichte troepen aan de grens voortdurend incidenten en stroomt ook het nieuws binnen van de aanval op de 7de Infanteriedivisie (7Div) nabij Maastricht en de grensoverschrijdingen in het oosten van het land. Doorheen de dag komen er groepjes lichte troepen aan die hun alarmposten aan de grens verlaten hebben en zich terugplooien binnen de Versterkte Positie Luik. De berichten betreffende de toestand bij de naburige 7Div worden steeds ernstiger wanneer blijkt dat het Albertkanaal overschreden werd te Vroenhoven en Veldwezelt.

In de namiddag lopen de troepen van het 1CyF binnen na hun aftocht uit de Vooruitgeschoven Positie van de PFL.  Het regiment begeeft zich naar Liers.  De grenswielrijders bevestigen dat het station van Fléron vernield werd bij de terugtocht.

Ten gevolge van de Duitse doorbraak bij de 7Div groeit het besef dat de posities van de PFLII linie ten oosten van de stad niet kunnen behouden worden door het IIILK. Het legerkorps maakt bijgevolg plannen om zijn intervaltroepen terug te trekken uit de PFLII linie. De eenheden bereiden zich voor om een nieuwe defensieve positie in te nemen op de linkeroever van de Maas, vanaf Lixhe, over de stad Luik heen, tot nabij de eerste de posities van de Groepering K aan de Ourthe. Tegen de avond heeft de vijand de 7Div aangeklampt over de ganse breedte van de divisiesector, de weg naar Tongeren ligt nu open waardoor de Versterkte Positie Luik dreigt omsingeld te worden. Om 20u00 vaardigt het Groot Hoofdkwartier (GHK) het bevel uit om de Versterkte Positie Luik op te geven. De 3de Infanteriedivisie moet stelling nemen op de linkeroever van de Maas, terwijl de 2de Infanteriedivisie naar de K.W. Stelling gestuurd wordt.

Het evacuatiebevel bereikt de divisiestaf om 21u30 via Kapitein-commandant SBH Coibion.  Het hoofdkwartier van de divisie zal naar het Fort van Lantin verhuizen.

GnK/3Div
De medische eenheden starten te veldtocht te Vottem waar de medische hulpplaats van de divisie  geactiveerd wordt.

De Verzamelplaats voor Gewonde Paarden wordt geïnstalleerd in het gehucht La Préalle te Herstal.  Om 23u45 wordt de verzamelplaats teruggerokken naar de Ferme Henry de Malaxhe te Juprelle.

Cie Int/3Div
De intendance van de 3Div werkt van uit Bressoux.

TptK/3Div
Tijdens de vroege ochtend van 10 mei vetrekt het PARa naar zijn oorlogskantonnement in het dorp Pousset.  Het 1PAMA wordt verplaatst naar Bergillers en het 2PAMA naar Grandville.

Compagnie Luchtafweermitrailleurs/3Div
Tijdens de nacht van 9 mei op 10 mei is de compagnie nog ingekwartierd te Vottem, in het depot dat in vredestijd gebruikt werd door het 2Cy en het 1L.  Omstreeks 03u00 vertekt de eenheid naar zijn gevechtsposities.  Het stafpeloton en een peloton mitrailleurs ontplooien te Remicourt.  Er komt ook telkens een peloton te staan te Pousset, Granville en Bergillers.

Groepering Gits/3Div
Generaal-majoor Gits wordt om 00u35 gealarmeerd door de staf van het IIIde Legerkorps.  De eenheden van het eerste en het tweede echelon bezetten hun gevechtsstellingen.  Het I/6Li wordt verdeeld onder Heure-le-Romain (Staf en 1ste Compagnie) en Houtain-Saint-Siméon (3de Compagnie).

Staf/3Div
De 3de Infanteriedivisie neemt een nieuwe defensieve stelling in op de linkeroever van de Maas.  Hierbij gebruikt het 1Li de brug van Wandre, het 12Li de bruggen van Coronmeuse en Saint-Léonard en het 25Li de overige bruggen.  De divisie installeert zich als volgt:

• het eerste echelon loopt van Chertal tot aan de samenvloeiing van de Maas en de Ourthe, met:
  • Ondersector Noord wordt bezet door het IIde bataljon van het 1ste Linieregiment van Chertal tot aan de brug van Wandre (inclusief) en staat onder het bevel van Majoor Dery  van het IV/1Li die zijn commandopost installeert op het testterrein van de Koninklijke Kanongieterij.  Deze formatie zal gesteund worden door de IV/3A.
  • Ondersector Centrum bestaat uit het IIIde bataljon van het 12de Linieregiment van de brug van Wandre (exclusief) tot Marexhe en het Iste bataljon van het 12de Linieregiment van Marexhe tot de brug van Coronmeuse (exclusief).  Deze ondersector wordt bevolen door de Commandant 12Li.
  • Ondersector Zuid omvat het Iste bataljon van het 25ste Linieregiment van de brug van Coronmeuse (inclusief) tot Pont-Neuf en het IIIde bataljon van het 25ste Linieregiment van de brug van Pont-Neuf tot Val-Benoit, onder het bevel van de Commandant 25Li.
• het tweede echelon loopt ten westen van deze linie op het plateau dat over de Maas uitkijkt, tussen Grâce-Berleur en Liers en wordt bevolen door de Commandant 1Li die zijn commandopost te Alleur opstelt:
  • het IIde Bataljon van het 25ste Linieregiment van Grâce-Berleur tot de baan van Luik naar Sint-Truiden (exclusief)
  • het IIde Bataljon van het 12de Linieregiment van de baan van Luik naar Sint-Truiden (inclusief) tot de spoorwegoverweg ten zuid-oosten van de kerk van Rocourt
  • het Iste Bataljon van het 1ste Linieregiment van deze spoorwegoverweg tot het centrum van Rocourt
  • het IIIde Bataljon van het 1ste Linieregiment van Rocourt tot Liers
• de divisiestaf vindt een nieuw onderkomen in het oude Fort van Lantin

Luitenant-generaal Lozet bevestigt dat het PARa de eenheden niet zal bevoorraden met verse levensmiddelen.  Alle formaties moeten van hun reserverantsoenen gebruik maken.

In de late voormiddag middag worden Het I/1Li, III/1Li en II/12Li weggehaald bij de 3Div en doorgestuurd naar de Groepering Gits om een dwarsstelling langsheen de Jeker te bezetten. 

Omstreeks 10u30 later laat het hoofdkwartier van het IIIde Legerkorps overgaan tot de vernieling van de bruggen over de Maas in de ondersector van de divisie.  Kapitein-commandant Jossa vertrekt met dit bevel naar alle bruggen stroomopwaarts van Coronmeuse.  Om 11u15 vliegt de Pont de Commerce de lucht in, gevolgd door de Pont Neuf om 11u30, de militaire loopbrug om 11u40, de Pont Maghin on 12u00, de Pont des Arches om 12u30 en de Pont de Fragnée om 13u15.

Het Fort van Lantin wordt vanaf 13u00 aangevallen door de Luftwaffe.  De bombardementen volgen met grote regelmaat en zullen aanhouden tot ongeveer 20u00.  Hierdoor worden de telefoonverbindingen naar de eenheden meermaals onderbroken.  Onder de militairen van het 3TTr zullen hierbij zes dodelijke slachtoffers vallen.

Omstreeks 18u00 wordt de 3Div op preadvies geplaatst voor de evacuatie van de Versterkte Positie Luik.  Het ganse IIIde Legerkorps zal tijdens de nacht van 11 op 12 mei naar het zuidwesten terug te trekken om in eerste instantie de rechteroever van de rivier Méhaigne te bereiken.  Deze marsroute strookt niet met de plannen die tijdens de mobilisatie opgesteld waren door het Groot Hoofdkwartier om het IIIde Legerkorps in westelijke richting naar de K.W. Stelling terug te trekken. 

De staf van de 3Div was echter reeds om 16u30 gestart met het verspreiden van de originele plannen onder zijn eenheden. Het 12Li kreeg alzo het verkeerde bevel om tijdens de nacht over een afstand van 40Km terug te trekken in de richting van Hannuit en Tienen.  De luchtaanvallen op het Fort van Lantin maakt het ongelijk om deze vergissing tijdig recht te zetten.  Het zal uiteindelijk 21u30 zijn wanneer het 12Li de juiste orders zal ontvangen.

De marsroute van de 3Div vormt één van vier door het IIIde Legerkorps uitgestippelde vluchtroutes uit de Versterkte Positie Luik.  De marsroute zal lopen over Oupeye, Les Awirs, Villers-le-Bouillet en Oteppe tot in Hannêche.  Aan de colonnes van de zeven infanteriebataljons worden ook nog de volgende elementen toegevoegd:

• alle divisietroepen die nog onder het commando van Luitenant-generaal Lozet staan
• negen van de tien artilleriegroepen van het IIIde Legerkorps (de Iste tot en met IVde groep van 3A en de Iste tot en met Vde groep van 15A)
• de 3de, 23ste en 32ste bataljons Genie, met uitzondering van de 2de compagnie van 23Gn en de 4de compagnie van 32Gn

Volgens het Reglement op den Velddienst uit 1939 hebben al deze elementen samen een gecombineerde colonnelengte van maar liefst 48Km. Het hoeft dan ook geen betoog dat het zo goed als onmogelijk is om deze formaties over een enkele marsroute te sturen. De planning loopt dan ook al snel in het honderd. De diensten, transmissietroepen, genie en artillerie krijgen het vage bevel om tussen 21u00 en 00u00 de baan van Luik naar Sint-Truiden over te steken en er komt geen verdere coördinatie van het vertrek. Het 25Li krijgt de instructie om zijn bataljons om 02u00 te Mons te laten vertrekken, terwijl het 12Li en het II/1Li om 02u20 te Glain moeten passeren.

Het hoofdkwartier van de divisie verlaat het Fort van Lantin om 23u00.

Compagnie Getrokken C47 3Div
De compagnie bevindt zich bij de start van de dag te Alleur en staat onder bevel van het 1ste Linie. De eenheid wordt toegevoegd aan de dwarsstelling op de Jeker die door de Groepering Gits / Sector Maas-Stroomafwaarts moet gerealiseerd worden. De pelotons worden toegewezen aan elk van de bataljons en begeven zich naar het vertrekpunt te Dalle. De missie mislukt onder aanhoudende aanvallen van de Luftwaffe. Bij de aanloop naar Juprelle worden talrijke voertuigen en kanonnen vernield.

GnK/3Div
Na de terugtocht van de divisie naar de linkeroever van de Maas wordt de medische hulpplaats ingericht te Xhendremael.  De lichte ambulance wordt niet ontplooid en gaat in wachtstelling te  Villers-l’Evêque.

De installatie te Xhendremael wordt tijdens de late namiddag gesloten en de eenheden vertrekken richting Villers-l’Evêque met de intentie om vervolgens richting zuidwesten verder te trekken. De colonnes worden tijdens de nacht van 11 op 12 mei verrast door Duitse pantservoertuigen. De paardenwagens vallen in vijandelijke handen.  Een deel van het personeel wordt krijgsgevangen gemaakt, waaronder ook Med OLt Puissant en Lt Hautecourt van de staf, Med OLt Pirson van de Geneeskundige Versterkingscompagnie, en Med OLt Anciaux, Med OLt Deleval en Med Lt Chatelet van de Divisieambulance.  Deze laatste twee kunnen ontkomen en zullen enkele dagen nadien de divisie opnieuw vervoegen.

De meeste detachementen kunnen ontvluchten, maar alle cohesie is verloren en het geneeskundig korps van de divisie zal zich tijdens de ganse aftocht naar Vlaanderen niet meer kunnen hergroeperen.

De Verzamelplaats voor Gewonde Paarden wordt aan het eind van de dag teruggetrokken van Juprelle naar Waver en Brussel.

TptK/3Div

• Staf/TptK
  Aan het eind van de dag wordt het ganse transportkorps naar Wasseiges bevolen.
• PMI/TptK
  Het PMI wordt tijdens de nacht van 10 mei op 11 mei teruggetrokken naar Bierset. 
• PARa/TptK
  Tijdens de voormiddag wil het PARa zich bij de Cie Int te Bressoux bevoorraden met levensmiddelen.  Bij aankomst blijkt de intendance reeds geëvacueerd te zijn naar de linkeroever.  Er is een enorme hoeveelheid voedsel achtergelaten die zo veel mogelijk gerecupereerd wordt door de vrachtwagens van het peloton.  Het inladen vraagt heel wat tijd.  Wanneer de colonne wil terugkeren naar de linkeroever van de Maas, blijken de bruggen in de stad reeds vernield te zijn.  Er moet omgereden worden via Seraing.  Het detachement bereikt Pousset tegen 16u30. Korte tijd na aankomst te Pousset wordt het duidelijk dat het peloton hier al vertrokken had moeten zijn richting Borgworm.  De vrachtwagens vormen twee colonnes en gaan onmiddellijk de baan op.  Bij het buiten rijden van Pousset stuit een van de colonnes op drie vijandelijke tanks.  De Duitsers vernielen een twintigtal vrachtwagens en nemen talrijke militairen gevangen. De tweede colonne kan ontsnappen en rijdt door naar Borgworm en Gembloers.

Compagnie Luchtafweermitrailleurs 3Div
De pelotons te Bergillers en Grandville worden ontdekt door de Luftwaffe en worden meermaals gemitrailleerd.  Het peloton te Remicourt kan omstreeks 08u30 het vuur openen op zes Messerschmitt Bf 109 jachtvliegtuigen die het gemunt hebben op een treinstel met materieel van het 5Li en het 6Li dat onderweg is naar de K.W. Stelling. Het peloton luchtafweermitrailleurs van Onderluitenant Sique, dat de luchtverdediging verzekert van het PARa valt samen met het ravitailleringspeloton te Pousset in vijandelijke handen. Tijdens de nacht van 11 mei op 12 mei volgt de compagnie de eenheden van het transportkorps naar Wasseiges.

Groepering Gits/3Div
Het IIIde Legerkorps ziet terecht dat zijn noordelijke flank steeds meer bedreigd wordt. Om de flankdekking te verzekeren, stuurt het IIIde Legerkorps om 10u00 drie bataljons naar het noordwesten op post te vatten langsheen de Jeker, tussen het dorp Glons en het gehucht Pierreux ten oosten van Bassenge.  Kolonel SBH Barthélemy van het 1Li moet tevens zijn Iste en IIIde bataljon afstaan aan de Goepering Gits / Sector Maas-Stroomafwaarts en zal de volgende groepering bevelen:

• het Iste bataljon van het 1ste Linieregiment wordt doorgestuurd naar Glons
• het IIIde bataljon van het 1ste Linieregiment wordt naar Boirs bevolen
• het IIIde bataljon van het 1ste Regiment Grenswielrijders dient te Bassenge en Pierreux langsheen de spoorlijn stelling te nemen
• de formatie zal versterkt worden door de Compagnie Getrokken C47 van de 3de Infanteriedivisie die aan elk van deze bataljons één van zijn drie pelotons dient toe te wijzen
• Kolonel SBH L. Barthélemy zal deze formatie bevelen van op de commandopost van de Groepering Gits te Heure-le-Romain

Generaal-majoor Gits ontvangt even voor 12u00 van een stafofficier van het IIIde Legerkorps het bericht dat het I/1Li, III/1Li en het I/1CyF onder leiding van Kolonel SBH Barthélemy toegevoegd worden aan zijn groepering om langsheen de Jeker post te vatten tussen het dorp Glons en het gehucht Pierreux.   Kolonel SBH Bathélemy bereikt de commandopost te Heure-le-Romain omstreeks 13u00.  

Het IIde bataljon van het 12de Linieregiment wordt om 12u30 naar Voroux-lez-Liers bevolen om de formatie te versterken maar dit bataljon zal tussen Voroux en Lantin vast te komen zitten in een luchtaanval. De inplaatsstelling van de bataljons van 1Li mislukt eveneens onder druk van voortdurende aanvallen van de Luftwaffe.

Even na 14u00 bevestigt het VIIde Bataljon van de Speciale Vestingseenheden dat het ten noorden gelegen 2de Regiment Grenadiers zijn steunpunten te Loen verlaten heeft.  Het regiment blijkt zich halsoverkop terug te trekken.  Binnen het uur volgt het bericht dat de vijand het Albertkanaal overgestoken is nabij Loen en oprukt in de richting van Hallembaye.  Generaal-majoor Gits laat de artillerie van het Fort van Pontisse tussenbeide komen.

Kort hierop, omstreeks 15u00, verneemt de Groepering Gits dat het III/1CyF van Majoor Viatour aangekomen is te Houtain-Saint-Siméon.  Het bataljon wordt onmiddellijk doorgestuurd naar Hallembaye om op de heuvelkam tussen Hallembaye en Froidmont front te maken naar het noorden.  Generaal-majoor Gits besluit ook om zijn artilleriemiddelen te herverdelen.  De I/3A en de 8/III/15A worden aangeduid om het front aan de Jeker te ondersteunen, terwijl de I/15A en IV/3A beschikbaar blijven voor het oorspronkelijke front van de Sector Maas-Stroomafwaarts.  Gits beschikt tevens over de IV/15A, VI/15A en de 105mm kanonnen van de forten van Pontisse en Barchon.

Ook de inplaatsstelling van het III/1CyF lukt slechts ten dele.  De staf van het IIIde Legerkorps wordt op de hoogte gebracht van de precaire situatie op de noordflank van de Groepering Gits.

Om 18u30 wordt Luitenant Bernard naar het hoofdkwartier van het IIIde Legerkorps te Luik gezonden.  Terwijl Bernard nog onderweg is, verneemt Generaal-majoor Gits dat de Versterkte Positie Luik zal opgegeven worden tijdens de nacht van 11 op 12 mei.  Hij krijgt zijn marsbevelen per telefoon omstreeks 19u15.  De groepering moet zich terugtrekken via Fexhe-les-Slins, Liers, Voroux-les-Liers, Amon Delbroucq, Coq Fontaine, de noordrand van Grace-Berleur, Hollogne-aux-Pierres, Horion, Saint-George en Fize-Fontaine tot in Ville-en-Hesbaye.  Deze reisweg wordt voorzien voor alle troepen van de groepering, met uitzondering van de I/3A.  Van uit Vottem en Bierset moeten twee compagnies van de Hulptroepen de colonnes vervoegen.  Bij het einde van de mars moet de generaal zijn commandopost opstellen te Ciplet.

Generaal-majoor Gits mag zelf het tijdstip van het vertrek bepalen, maar moet tot valavond ter plekke blijven.  Luitenant Bernard keert terug uit Luik om 20u35 en bevestigt dit bevel.  De stafgroep van de groepering verduidelijkt de organisatie van de aftocht:

• De staf, het IIde Bataljon en het IIIde Bataljon van het 2CyF zullen de achterhoede vormen.  Het 2CyF moet telkens een officier plaatsen bij de nog intacte bruggen over het Albertkanaal in Sector Maas-Stroomafwaarts om deze kunstwerken na de evacuatie van het eerste echelon op te blazen.  Het eerste echelon zal om middernacht terugtrekken.  Het III/2CyF zal vervolgende de hoofdmacht bijbenen via Haccourt, Heure-le-Romain, Grand Aaz, Hermée en Milmort.  Het II/2CyF zal terugtrekken via Ouppaye naar Hermée en Milmort.
• De overgebleven troepen van het 1Li zullen samen met twee C47 anti-tankkanonnen de voorpijl van de marscolonne uitmaken.  Deze elementen moeten om 22u45 vertrekken.
• Het III/2CyF zal de noordflank van de marsroute beveiligen tegen een vijandelijke doorbraak.
• De motorvoertuigen van de groepering moeten ten laatste om 22u30 de transversale Sint-Truiden-Luik gepasseerd zijn.  De colonne te voet wordt geleid door het 1Li, de 2Cie van het 23Gn, de VI/15A, de beide compagnies van de Hulptroepen, het I/6Li en het VII/SVE.

Generaal-majoor Gits verlaat Heure-le-Romain om 22u45 en zet samen met zijn staf koers naar Fragnay, La Vaux, Hermée, Milmort, Liers en Voroux-les-Liers om tegen 23u45 het dorpje Amon Delbroucq te bereiken.  Hier stuit de staf op de colonne van het IIde Bataljon van het 12Li.  De bevelhebber van dit bataljon, Majoor Gohy, verklaart dat hij zijn eenheid moet ontplooien langsheen de spoorlijn van Liers naar Alleur, dwars op de baan van Luik naar Tongeren, om de aftocht te dekken van het 1CyF dat zich te Juprelle zou bevinden.  Na enige discussie wordt ontdekt dat het 1CyF al teruggetrokken is.  Het II/12Li sluit aan bij de colonnes van de Groepering Gits.  

Staf/3Div
Het hoofdkwartier van de 3de infanteriedivisie bereikt Lavoir tegen 05u00.  Het merendeel van de divisie zal in de daarop volgende uren de zuidelijke oever van de Méhaigne weten te bereiken, maar alle eenheden zijn in mindere or meerdere mate uit elkaar geslagen en hebben de grootste moeite om hun verschillende fracties te lokaliseren.  De Franse dekkingstroepen van de 2ème Division Légère Mechanisée die langsheen de rivier post gevat hebben zijn niet tot samenwerking met de Belgen geneigd.  In de loop van de voormiddag vernielt het Franse leger de meeste bruggen over de rivier zodat ook bij de 3Div diverse detachementen die vertraging opgelopen hebben in handen van de vijand zullen vallen.

De staf is geïnstalleerd in de grote hoeve van de familie Bourgeois op zo’n 300m ten oosten van de kerk.  Het IIIde Legerkorps beschikt over een bevel dat de 3Div aanduidt om de verdediging van de rivier Méhaigne te versterken door post te vatten ten westen van de 2ème Division Légère Mechanisée.  Luitenant-generaal Lozet protesteert echter en argumenteert dat hij over onvoldoende troepen beschikt om deze opdracht te ondernemen.  Hij overtuigt de Fransen ervan dat de divisie niet inzetbaar is.

Kapitein SBH Montjoie, verbindingsofficier van het Groot Hoofdkwartier bij de Groepering Keyaerts, bezoekt rond 18u00 de staf van de 3Div te Lavoir en bevestigt dat de divisie tijdens de nacht van 12 op 13 mei moet verder trekken richting Fleurus.   Luitenant-generaal Lozet antwoordt dat deze etappe veel te lang is om in een nacht afgelegd te kunnen worden.   Na enige discussie wordt een akkoord bereikt om de verder te trekken in de richting van Namen om aldaar in de zone van het VIIde Legerkorps de divisie te hergroeperen tussen Temploux en Flawinne.  De mars naar Namen moet vanaf 21u30 hervat worden.  De marsroute loopt over Petit-Waret, Hingéon, Franc-Waret, Cognelée, Saint-Marc en Belgrade.

Compagnie Getrokken C47 3Div
De compagnie slaagt er in Héron te bereiken en zal hier kantonneren tot de avond van 12 mei. Van de 12 C47 anti-tankkanonnen blijven nog 2 vuurmonden over.

GnK/3Div
De colonne van de Paardenartsenijdienst komt aan te Brussel en gaat op zoek naar nieuwe bevelen op het politiekantoor te Oudergem en het Provinciecommando.  De voertuigen worden doorgestuurd naar Wemmel.

TptK/3Div en de Compagnie Luchtafweermitrailleurs/3Div

• Staf/TptK
  Tijdens de nacht van 11 mei op 12 mei trekken de eenheden verder van Wasseiges naar Meux.  Kort na aankomst worden de troepen hier gemitrailleerd door een enkel vijandelijk toestel.  Om 10u30 vertrekken de colonnes opnieuw.  Deze keer wordt doorgereden naar Beaumont in Henegouwen.
• PARa/TptK
  Het PARa verlaat Gembloers en rijdt verder naar Thieusies, op zoek naar de staf van het Transportkorps.

Groepering Gits
Vanaf middernacht aanschouwt Generaal-majoor Gits te Rocourt de doortocht van zijn troepen.  Om 03u30 verlaat de hij deze locatie om Ville-en-Hesbaye te vervoegen.  De stafgroep bestaat dan nog uit de generaal, Kapitein-commandant Verjans en Luitenant Bernard.  Onderluitenant Lamaye bevindt zich bij de colonne met de motorvoertuigen.  Gits bereikt Ville-en-Hesbaye om 05u30 en spendeert ongeveer een uur aan de organisatie van de stopplaatsen voor zijn eenheden.  Tegen 06u30 is de staf te Ciplet.  In de meisjesschool wordt een commandopost geïnstalleerd.

Om 10u00 laat Luitenant-kolonel Tilot van het 2CyF weten dat zijn colonne aangekomen is te Ville-en-Hesbaye.  Van het VII/SVE is geen enkel spoor meer.  De rest van de troepen te voet heeft heel wat vertraging opgelopen.  De ganse dag door zullen detachementen van allerlei grootte en samenstelling binnenlopen te Ville-en-Hesbaye en Ciplet.  Niet alleen het vertrek uit de Versterkte Positie Luik maar ook de overtocht van de rivier Méhaigne heeft heel wat wanorde veroorzaakt.  De Franse dekkingstroepen langsheen deze rivier blijken een aantal elementen van de groepering naar Hoei te hebben doorgestuurd.

Om 14u00 ontvangt Generaal-majoor Gits een bevel van het IIIde Legerkorps om een lichte troepenmacht samen te stellen die zal bestaan uit het 1CyF, 2CyF, 1Li en VII/SVE.  Deze formatie moet ingezet worden om de verdere aftocht van het legerkorps in de flank te dekken.  De opdracht zal echter niet uitgevoerd kunnen worden, omdat Gits geen contact kan krijgen met het 1CyF, 1Li en VII/SVE.  Gits moet het 2CyF overbrengen van Ville-en-Hesbaye naar Halle, via Burdinne, Wasseiges, Noville-sur-Méhaigne, Waver, Overijse en Eigenbrakel.

Staf/3Div
De eenheden van de 3Div die nog in contact staan met de divisiestaf bereiken het gebied tussen Temploux en Flawinne.  Het divisiehoofdkwartier wordt opgesteld in het Chateau des Quatre Seigneurs te Flawinne.  De divisie gaat over naar het VIIde Legerkorps en Luitenant-generaal Lozet begeeft zich naar de citadel van Namen voor nieuwe orders.  In de loop van de voormiddag zullen ook diverse formaties van de divisie te lijden krijgen onder de hevige Duitse luchtaanval op Temploux.  Vooral bij het 1Li en het 3Gn vallen er slachtoffers.

Het Belgische opperbevel beslist om de gehavende 3de Infanteriedivisie tot in West-Vlaanderen terug te trekken en toe te voegen aan de reserve. De divisie heeft tijdens zijn aftocht immers alle samenhang verloren en is aan een dringende reorganisatie toe om ze opnieuw gevechtsklaar te maken. De aftocht zal via Fleurus gebeuren waar de divisie op treintransport zal gezet worden.  Het divisiehoofdkwartier zal overgebracht worden naar Heppignies.

De verplaatsing naar Fleurus wordt aangevat na het vallen van de duisternis.  De 3Div is nu onder direct gezag van het Groot Hoofdkwartier geplaatst.

GnK/3Div
De Paardenartsenijdienst bereikt Wemmel tegen 05u00 en vertrekt vervolgens naar Groot-Bijgaarden.  De eenheid wordt hier ingekwartierd vanaf 10u30.

TptK/3Div en de Compagnie Luchtafweermitrailleurs/3Div

• Staf/TptK
  Het gros van het transportkorps wordt verplaatst naar Leers-et-Fosteau en moet zich schuil houden in het Bois de Ragnies.
• PARa/TptK
  Het PARa bereikt Rouveroy. Onderweg kan contact gemaakt worden met de staf van het Transportkorps die het peloton naar Bavikhove dirigeert.

Groepering Gits
Generaal-Majoor Gits verlaat Ciplet om 00u30 en reist door naar Hemptinne-Fernelmont waar hij de eenheden van het 23Gn en 32Gn op weg zet.  Op weg naar Eigenbrakel heeft de generaal contact met de staf van het IIIde Legerkorps.  Hij verneemt dat de Groepering Gits ontbonden is en hij teruggestuurd wordt naar de staf van de 3de Infanteriedivisie.

Staf/3Div
Het hoofdkwartier van de divisie wordt ondergebracht op de eerste verdieping van het gemeentehuis van Heppignies.

De divisie bereikt de zone tussen Fleurus, Ransart en Lambusart.  De stations van deze twee laatste gemeentes zullen respectievelijk door de infanterie en de artillerie gebruikt worden als instapplaatsen voor het treintransport naar Vlaanderen.   Kapitein-commandant SBH Houchon, Kapitein-commandant Jossa en Luitenant Paret leiden de operaties te Lambusart.  Kapitein SBH Coibion wordt verantwoordelijk voor de inscheping te Ransart.  Het geheel wordt overzien door Luitenant-kolonel SBH Marique van de Directie van het Vervoer bij het Leger.

Nog tijdens de ochtend van 14 mei wordt gestart met de inscheping.  Dit zal er al snel toe leiden dat de klaarstaande troepen aangevallen worden door vijandelijke vliegtuigen.  Boven het station van Lambusart duiken rond 09u00 de eerste drie bommenwerpers van de Luftwaffe op.  Enkele voltreffers op het stationsterrein en op de trein met de paarden en het materieel van de I/3A zorgen voor paniek.  Hierdoor wordt een treinstel op weg gezet nog vooraleer alle troepen en materieel aan boord zijn.  In het station van Ransart besluit de militaire stationscommandant om het transport uit te stellen tot de komende nacht.  De aanwezige troepen worden in de omgeving in dekking gebracht.

De vertraging heeft echter ook nog een positieve kant en door de loop van de dag zullen heel wat detachementen met achtergebleven en verdwaalde militairen aankomen in de zone tussen Fleurus, Ransart en Lambusart.  Door een gebrekkig overleg met de plaatselijke Rijkswacht zullen echter een aantal van deze elementen over de weg doorgestuurd worden naar Groot-Bijgaarden.

GnK/3Div
De Paardenartsenijdienst vertrekt om 23u00 naar Aalter.

PARa/TptK 3Div
Het PARa komt aan te Bavikhove.

TptK/3Div en de Compagnie Luchtafweermitrailleurs/3Div
De eenheden bevinden zich nog steeds te Leers-et-Fosteau en bivakkeren in het Bois de Ragnies.

Staf/3Div
Het divisiehoofdkwartier reist zo snel mogelijk naar Vlaanderen en zal zich op 15 mei te Bellem.  Het station van Bellem nabij Aalter wordt het eindstation van het treintransport naar Vlaanderen.  De troepen van de 3Div worden ingekwartierd in de vierhoek Poeke, Lotenhulle, Aalter en Maria-Aalter:

• Bellem: Hoofdkwartier, Provoostschap
• Aalter: 1Li
• Poeke: 12Li, Compagnie C47, Cie Int
• Lotenhulle: 25Li
• Maria-Aalter: 3A en 1PAMI/TptK
• Markette: 3Gn
• Doomkerke: 3TTr, ARCA/TptK
• Vinkt: Geneeskundig Korps 3Div
• Oostkamp: Geneeskundig Korps III/LK
• Klaphulle: Staf/TptK
• Wildenburg: 1PAMA/TptK en 2PAMA/TptK
• Parochieveld: 2PAMI/TptK
• Axpoele: PARa/TptK
• Kortrijk: Wielrijderseskadron

GnK/3Div
De eerste elementen bereiken Aalter. Tijdens de komende dagen zal het geneeskundig korps van de divisie hier opnieuw samengesteld worden. De Paardenartsenijdienst komt aan bij de rest van het Geneeskundig Korps om 06u30.  De eenheid wordt ingekwartierd te Maria-Aalter.

TptK/3Div en de Compagnie Luchtafweermitrailleurs/3Div

• Staf/TptK
  De eenheden worden naar Kortrijk bevolen.
• PARa/TptK
  Het PARa wordt ingekwartied te Axpoele en zal hier verblijven tot 22 mei.

Staf/3Div
Luitenant-generaal Lozet begeeft zich naar het Groot Hoofdkwartier te Breendonk voor nieuwe instructies.  Hier wordt bevestigd dat de divisie voorlopig niet ingezet zal worden.  De eenheden zijn dringend toe aan reorganisatie en rust.

GnK/3Div
De Paardenartsenijdienst is ondergebracht in de hoeve van Oscar Buysse te Maria-Aalter.

TptK/3Div en de Compagnie Luchtafweermitrailleurs/3Div
Het transportkorps wordt samengebracht te Doomkerke.

Staf/3Div
De divisie krijgt zijn eerste postbedeling sinds de start van de veldtocht.  

Staf/3Div
De divisie reorganiseert zich.

Staf/3Div
Luitenant-generaal Lozet besluit om het 1Li, 12Li en het 25Li om te vormen tot eenheden met twee bataljons van vier compagnies, waarvan telkens een compagnie mitrailleurs.  De C47 anti-tankkanonnen zullen samengebracht worden in een Compagnie C47 op niveau divisie.

Staf/3Div
De hoofdweerstandslinie van het Belgische leger loopt sinds 19 mei van Terneuzen over het Bruggenhoofd Gent tot Oudenaarde.  Vanaf deze stad start de Britse legerzone.  In samenspraak met de Britten zal hier een positiewissel uitgevoerd worden. Het Groot Hoofdkwartier heeft zich bereid verklaard om ten zuiden van de Oudenaarde tussen Eine en Melden de Britse 44ste infanteriedivisie af te lossen door de Belgische 3de infanteriedivisie. De regimenten van de divisie zijn echter nog in volle reorganisatie en zijn niet niet marsvaardig.  De verplaatsing zal daarom tot 22 mei uitgesteld worden.  De 3Div wordt wel verplaatst naar nieuwe kantonnementen op de linkeroever van de Leie.  Het 1Li, 12Li en 25Li vertrekken aan het eind van de dag naar respectievelijk Dentergem, Waken en Markegem.  Ook het divisiehoofdkwartier verhuist naar Wakken.

De verplaatsing zal naar de Leie vanaf 21u30 starten.  De 3Div zal onder het directe gezag van het Groot Hoofdkwartier blijven.  Het hoofdkwartier zal opgesteld worden in Hoeve ‘t Blauw Kasteelke op het grondgebied van Wielsbeke.

Staf/3Div
Na de Duitse doorstoot tot Abbeville aan de Atlantische kust zijn de geallieerde legers in Noord-Frankrijk en Vlaanderen geheel omsingeld.  Om de Britten toe te laten meer troepen vrij te maken voor de geplande tegenaanval rond Arras, geeft onze legerleiding zijn akkoord om de 44th Infantry Division aan de Schelde af te lossen en de Belgische linies aan de Leie tot aan de rand van Menen te verlengen.  De 3de Infanteriedivisie wordt aangeduid voor de eerste opdracht en gaat over naar het commando van het VIIde Legerkorps.  Luitenant-generaal Lozet vertrekt om 09u00 naar het hoofdkwartier van de 44(UK)Div.  Aanvankelijk wordt ervan uit gegaan dat de aflossing van de Britten zal uitgevoerd worden tijdens de nacht van 21 op 22 mei, maar de Britse bevelhebber Major-General Osbourne verklaart dat de vijand de Schelde is overgestoken en vraagt de onmiddellijke aflossing van zijn formatie.  Het VIIde Legerkorps geeft zijn fiat.

Om 15u30 overlegt Luitenant-generaal Lozet dan ook met de bevelhebbers van zijn eenheden.  De 3de Infanteriedivisie zal oprukken naar het gebied tussen Ooike en Wortegem-Petegem.  Hier moet de divisie zich klaar houden om ter plekke in defensieve stelling te ontplooien of om doorgestuurd te worden naar de Schelde om de sector van de 44(UK)Div over te nemen.

De divisie zal voor deze opdracht versterkt worden met de overgebleven elementen van het 1ste Regiment Grenswielrijders en het 2de Regiment Grenswielrijders.  Het 1Li, 25Li en 12Li zullen van noord naar zuid opgesteld worden vanaf het gehucht Baltenshoek in het noorden, over de molen van Ooike en het gehucht Knok tot aan de Tjammelsbeek.  Langsheen deze beek zullen het 1CyF en het 2CyF de rechterflank dekken tot aan de Tjammelsvijvers.  De divisie zal twee groepen geschut van het 3A meenemen.

Er worden twee marsroutes aangeduid: de eerste route loopt van Dentergem via Olsene en Kruishoutem naar Ooike, en de tweede route loopt van Drogenbrood-Hoek via Sint-Eloois-Vijve en Waregem naar Wortegem.  De eerste eenheden moeten om 21u30 de baan op.  Het hoofdkwartier van de divisie zal zich na de verplaatsing installeren op het Kasteel van Nokere.

Eveneens in de late namiddag van 21 mei zal het geallieerde oppercommando echter tijdens de Conferentie van Ieper beslissen om de Schelde-linie op te geven.   Het Groot-Hoofdkwartier anticipeert deze beslissing en laat omstreeks 17u45 de verplaatsing van de 3Div afgelasten.  Dit bericht wordt nog voor 18u00 per telefoon verspreid onder de eenheden en zal bevestigd worden tijdens de tweede helft van de nacht van 21 op 22 mei.

Hierop zal Belgische legerleiding in de ochtend van 22 mei bepalen dat onze strijdkrachten niet zoals afgesproken zullen terugtrekken naar de Ijzer, maar stand zullen houden langsheen de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie. Het Groot Hoofdkwartier zal de terugtocht in twee fases laten uitvoeren.  In een eerste fase zullen de troepen opgesteld tussen het Bruggenhoofd Gent en Oudenaarde zich tijdens de nacht van 22 op 23 mei moeten terugtrekken naar de Leie.  Eveneens zullen tevens een aantal troepen weggehaald worden uit het Bruggenhoofd Gent, de stad Gent en het Kanaal Gent-Terneuzen. Deze zones zullen dan definitief ontruimd worden tijdens de nacht van 23 op 24 mei.

GnK/3Div
De Paardenartsenijdienst komt aan te Wakken om 01u45.

Staf/3Div
Nu de ontplooiing van de 3de Infanteriedivisie in het gebied tussen de Leie en de Schelde is afgelast door de snelle ontwikkeling van de Duitse opmars volgen er om 02u30 nieuwe bevelen voor een ontplooiing langsheen de Leie.

De divisie komt samen met de 1ste Infanteriedivisie onder het bevel van het IVde Legerkorps te staan.  Het korps plaatst de 3Div tussen het Kanaal van Roeselare naar de Leie en Kortrijk (exclusief), en de 1Div tussen Kortrijk (inclusief) en Menen (exclusief). Het IVde Legerkorps beschikt ook over de 10Div als reservemacht. Deze divisie vat post langsheen het Kanaal van Roeselare naar de Leie, tussen Roeselare en Izegem.  De 3Div moet zijn drie infanterieregimenten in lijn ontplooien:

• Het 1ste Linieregiment komt op de linkerflank te liggen en bezet de Ondersector Ooigem.
• Het 25ste Linieregiment bezet met zijn twee overgebleven bataljons de centrale Ondersector Bavikhove.
• Het 12de Linieregiment neemt de rechterflank in en bezet de Ondersector Kuurne.
• De divisie wordt in de diepte gedekt door het 2de Regiment Grenswielrijders dat tussen Stokerijhoek en Hulste ontplooit.
• De medische hulpplaats van de divisie wordt ontplooid op het Kasteel van Ingelmunster.
• Het transportkorps wordt opgesteld te Molentje, ten noordoosten van Lichtervelde.

De divisiestaf verhuist naar de Doornmolen aan de Heirweg Zuid, tegen de grens tussen Ingelmunster en Lendelede.

De divisie brengt rond het middaguur het IV/LK op de hoogte van zijn gevechtswaarde.  Het 1Li en het 25Li zijn elk nog twee fuseliersbataljons sterk.  Het 12Li heeft nog drie fuseliersbataljons, maar de pelotons binnen deze eenheden tellen elk slechts drie ipv vier gevechtsgroepen.  Het 3A heeft nog twee van de vier onvolledige groepen geschut.  Het transmissiebataljon zit door zijn materieel heen.  Het geniebataljon is onvolledig.  De anti-tankcompagnie van de divisietroepen is ontbonden, en de C47 verdeeld onder de regimenten om de verliezen aan te vullen.  Het 1Li, 12Li en 25Li hebben elk nog 6 tot 9 van de 12 voorziene vuurmonden.  Bij het transportkorps ontbreekt het Peloton voor Infanteriemunitie.  De divisie beschikt ook over het 1ste en het 2de Regiment Grenswielrijders, maar deze regimenten zijn ook bijzonder verzwakt en elk nog slechts ongeveer een bataljon groot.

De Britten hebben in de late namiddag via het GHK laten weten dat de 44th Infantry Division doorheen de sector zal terugtrekken naar de linker oever van de Leie en de nacht zal doorbrengen in de streek van Heule, Gullegem, Moorsele en Sint-Katarina.  De troepen zullen dan de Britse legerzone vervoegen.  Het IV/LK geeft om 22u10 volmacht aan de 3Div om de brug van Desselgem op te blazen.  De 44(UK) Div beschikt zo alleen nog over de brug van Harelbeke in de sector van de 3Div.

GnK/3Div
De medische hulpplaats wordt geopend te Ingelmunster. Het IVde Legerkorps plaatst zijn medisch-chirurgisch centrum te Beveren bij Roeselare. De Verzamelplaats voor Gewonde Paarden wordt geïnstalleerd te Kruipendaarde in herberg De Afspanning.

TptK/3Div
De staf van het transportkorps wordt opgesteld te Lichtervelde.  Het 1PAMI wordt gestationeerd in het Ingelmunsterbos.

Staf/3Div
De brug van Desselgem wordt pas om 01u10 vernield.  De vertraging is het gevolg van de doortocht van 32 Britse artilleriestukken waarvan de late komst onverwacht was.  Alleen de brug te Harelbeke is dan nog intact binnen de divisiesector.  Om 06u00 passeren nog steeds Britse colonnes over de brug van Harelbeke.  Tussen 08u30 en 09u00 vernielt de genie de kerktoren van Beveren-Leie. De genisten gaan bijzonder driest te werk en gebruiken zoveel springstof dat het ganse gebouw instort en nooit meer zal herbouwd worden.

De 3Div meldt dat de door het IV/LK op 22 mei gevraagde voorposten niet uitgezet werden op de rechteroever van de Leie.  De staf meldt dat dit bij gebrek aan overzetmiddelen niet realiseerbaar is.  Het IV/LK dringt aan en wil ten minste dat de 3Div patrouilles uitstuurt naar de Pottelberg en Madonettenberg te Kortrijk.

De voormiddag is relatief rustig.  Vanaf het middaguur maken de Duitse troepen contact met het eerste echelon van de divisie en komt de vijandelijke artillerie in actie.  De intensiteit van de vuren zal gestaag toenemen.  Vooral de zone rond de brug van Harelbeke wordt aanhoudend bestookt.  Rondom 16u30 volgen de eerste Duitse stormlandingen op de linkeroever.  De vijand is echter nog onvoldoende sterk om de kleine bruggenhoofden te behouden.

Met toestemming van het IVde Legerkorps verplaatst Luitenant-generaal Lozet zijn commandopost van de Doornmolen naar een hoeve achter de Katteboombeek, nabij Kilometerpaal 9 van de Gentsesteenweg tussen Ingelmunster en Izegem.

Om 23u00 laat de staf van het IVde Legerkorps weten dat ‘s anderendaags 28 Maxim mitrailleurs met bedieningspersoneel geleverd zullen worden om de linies te versterken.  Het 1Li en het 25Li zullen elk twaalf mitrailleurs ontvangen.  Het 25Li krijgt er vier.

GnK/3Div
Op 23 en 24 mei zullen ettelijke gewonden toekomen op de hulpplaats te Ingelmunster. Het veldlazaret krijgt versterking van de ambulancevoertuigen van het IVde Legerkorps en slaagt er in de doorstroom van patiënten naar het MCC te Beveren op gang te houden.

TptK/3Div
Het 1PAMI wordt verplaatst naar de bossen van het Kasteel van Ardooie.  Het 2PAMA wordt opgesteld in het gehucht Het Veld.

Staf/3Div
De staf zendt om 09u00 een situatierapport naar het IV/LK.  De divisie meldt een vijfentwintig tal dodelijke slachtoffers en en nog groter aantal gewonden ten gevolge van de acties van de Duitse artillerie.  Vooral het 25Li tegenover Harelbeke heeft heel wat beschietingen moeten incasseren.  Voorlopig lijken de Duitsers nog geen aanstalten te maken om een tweede keer aan te vallen.

Een uur later starten de vijandelijke artilleriebeschietingen opnieuw in alle hevigheid.  De Duitsers hebben nu enkele observatieballons aangevoerd en de beschietingen zijn dan ook erg nauwkeurig.  Verplaatsingen en communicatie binnen de Belgische linies worden heel erg lastig.

Om 16u50 meldt de divisie dat de vijand te Kuurne de Leie is overgestoken ten koste van het 12Li.  Bij het 1Li en het 25Li zou de westelijke oever nog in bevriende handen zijn.  De situatie wijzigt echter snel en tegen 20u00 is een duidelijke doorbraak in het front van de 3Div.  Een deel van het 25Li heeft zich overgegeven.  De posities van het 1Li en het 12Li worden nu in de flank bedreigd door de steeds dieper wordende vijandelijke bruggenhoofden.  Het eerste echelon van de sector is grotendeels verloren.  De tegenacties van de grenswielrijders zijn onvoldoende succesvol.

Wanneer om 20u00 de divisieartillerie waarschuwt dat er bijna geen munitie meer is en de vijand verschillende schootsstellingen benaderd, laat Luitenant-generaal Lozet zijn geschut terugtrekken naar de noordelijke oever van het Kanaal van Roeselare naar de Leie.  De artillerie zal verzameld worden in de bossen van het Kasteel van Ardooie.

Terzelfder tijd wordt Generaal-majoor Gits samen met alle beschikbare stafofficieren uitgestuurd naar de stellingen van de infanterieregimenten om de vlucht trachten te stoppen.  De officieren keren enige tijd later terug met het bericht dat er geen houden meer aan is en de divisie in elkaar dreigt te stuiken.

Om 22u20 meldt de verbindingsofficier van het IV/LK aan de legerkorpsstaf dat er niet meer kan gerekend worden op de 3Div.  De artillerie van de divisie heeft zijn posities verlaten.  De commandoposten van het 1Li en het 12Li functioneren niet langer.  De beide regimenten zijn uit elkaar geslagen.  Bij het 25Li is de toestand al even chaotisch.  Alleen het tweede echelon van het 12Li kan de aftocht nog in goede orde uitvoeren en marcheert onder leiding van de regimentscommandant, Kolonel SBH Gerard, naar zijn nieuwe posities.

Tegen 23u30 besluit Luitenant-generaal Lozet tot de aftocht.   De infanterieregimenten krijgen eveneens het bevel om de noordelijke oever van het Kanaal van Roeselare naar de Leie te vervoegen en moeten hier post vatten tussen Izegem en Ooigem met front naar het zuiden.  Van west naar oost moeten het 12Li, 25Li en 1Li ontplooid worden.  Het divisiehoofdkwartier zal verhuizen naar het gehucht Hoogte.

GnK/3Div
Tijdens de avond van 24 mei worden de medische eenheden teruggetrokken naar Koolskamp.

Staf/3Div
Het hoofdkwartier van de divisie bereikt het gehucht Hoogte ten noorden van Ingelmunster omstreeks 02u30.  De staf wil hier niet aan het werk gaan.  Na enige discussie over een mogelijke installatie in het Kasteel van Ardooie wordt besloten om tot in het dorp Aardooie zelf door te rijden.  Ook hier ontstaat alweer onenigheid over de juiste locatie voor het nieuwe hoofdkwartier.  Uiteindelijk belandt de staf in een woning aan de Brugstraat 29 te Ardooie.

Omstreeks 09u30 verliest de 3Div zijn artilleriemiddelen.  De staf van het IVde Legerkorps bepaalt dat het geschut integraal overgaat naar de 9Div.

De staf van de 3Div meldt aan het IV/LK om 10u20 dat het hoofdkwartier operationeel is aan de Brugstraat.  Het legerkorps rapporteert de nieuwe standplaats aan het GHK, die van de chaotische verplaatsing van het hoofdkwartier een zaak zal maken.  In de namiddag van 25 mei zal stafchef Generaal-majoor Michiels een gedetailleerde verklaring vragen aan Luitenant-generaal Bogaerts van het IV/LK voor de reden achter de vermeende postverlating van Luitenant-generaal Lozet.  Er werd hem immers geen toestemming verleend om naar Ardooie terug te trekken.

Ondertussen zijn de Kapitein-commandanten Jossa en Jamar naar het Kasteel van Zwevezele vertrokken om alweer een nieuwe standplaats voor het hoofdkwartier te verkennen.  Dit kasteel blijkt bezet te zijn door de staf van het VIIde Legerkorps.  Er wordt dan maar uitgeweken naar een fabriek in het dorp.  Jossa keert terug naar Ardooie terwijl Jamar te installatie voorbereid.  Bij aankomst te Aardooie blijkt Luitenant-generaal Lozet te zijn ontheven uit zijn functie.  Generaal-majoor Gits wordt bevelhebber ad-interim en moet de restanten van de divisie overbrengen naar een kantonnementszone ten zuiden van Brugge.  Het hoofdkwartier moet te Oostkamp geïnstalleerd worden.

Om 21u00 bereikt de staf de villa “Les Pommiers” aan de Stationsstraat te Oostkamp.  De restanten van het 1Li en het 12Li worden doorgestuurd naar Hertsberge.  De overgebleven troepen van het 25Li zullen te Oostkamp samengebracht worden.  Alle diensten worden gehergroepeerd te Nachtegaal.

GnK/3Div
Nu de divisie zich heeft moeten terugtrekken van de oever van de Leie en slechts beperkt inzetbaar blijft, wordt de capaciteit van het geneeskundig korps gebruikt om te Koolskamp een ziekenzaal voor gewonden van diverse eenheden te runnen. Deze ziekenzaal blijft open tot de avond van 25 mei.

De Verzamelplaats voor Gewonde Paarden te Kruipendaarde wordt gesloten om 01u00.  De Paardenartsenijdienst trekt zich terug naar Koolskamp.

Staf/3Div
De 3de Infanteriedivisie heeft de zone Hertsberge-Oostkamp toegewezen gekregen als verzamelpunt. De divisie wordt in reserve geplaatst en staat nu onder het bevel van het VIIde Legerkorps.   Generaal-majoor Gits verneemt dat hij twee bataljons ontvangen van de Versterkings- en Opleidingstroepen.  Deze zullen naar het gehucht Hogendale gedirigeerd worden.  Wanneer de troepen in de loop van de avond zullen aankomen, zal het om het Iste Bataljon van het 56ste Linieregiment blijken te gaan.  Deze formatie heeft nauwelijks 350 militairen die bovendien nog eens slecht uitgerust zijn ook.  De troepen worden naar Hertsberge gezonden en moeten het 12Li vervoegen.

Ondertussen is de vijand er in geslaagd om de stad Tielt te infiltreren.  De 6. Kompanie van het 6. Infanterieregiment, een onderdeel van de 30. Infanteriedivision, is het stadscentrum binnengedrongen na een snelle opmars via de Marialoopsesteenweg en de Bedevaartstraat.  De 3de Infanteriedivisie krijgt de opdracht om een detachement samen te stellen om de indringers te helpen verdrijven.  De opdracht wordt doorgespeeld aan het 1ste Linieregiment dat Majoor Demaret van het IIIde Bataljon aanduidt om de missie te leiden.

GnK/3Div
De Paardenartsenijdienst verlaat Koolskamp en rijdt via Zwevezele naar Oostkamp.

TptK/3Div
De staf van het transportkorps wordt teruggetrokken naar Wingene.

Staf/3Div
Het detachement van het 1ste Linieregiment wordt per vrachtwagen naar Tielt vervoerd, maar komt slechts aan rondom 06u00.  De actie is niet succesvol en het detachement Demaret keert later op de dag terug naar Wingene.

Tegen 11u00 arriveert Luitenant-generaal Armand Massart op het hoofdkwartier.  Massart is overgekomen van de 14de Infanteriedivisie als nieuwe bevelhebber.

Om 18u00 komt een geheim bericht aan van het Groot Hoofdkwartier.  De 3Div moet alle vlaggen en vaandels verzamelen en inleveren op het GHK te Sint-Andries.  De staf beseft nu dat de overgave nabij is.  Kapitein-commandant Houchon wordt belast met de taak.  Tegen 23u00 moet ook een verbindingsofficier op het GHK zijn om verdere bevelen af te wachten.

Staf/3Div
Kapitein-commandant Houchon keert terug naar Oostkamp om 01u00.  Alle vlaggen en vaandels zijn onderweg naar het GHL.

Om 02u30 wordt de divisie naar Ichtegem bevolen.  De staf stippelt een marsroute uit van Oostkamp via Steenbrugge, Loppe, Zuidwege en Aartrijke.  De mars verloopt bijzonder langzaam.  Op de wegen heerst een grote chaos.  Wanneer de colonne met het hoofdkwartier om 06u00 nog onderweg is, bevestigt Luitenant Bolly van het 3TTr dat het Belgische leger de wapens neergelegd heeft.  De staf bereikt Ichtegem om 07u15.

GnK/3Div
De Paardenartsenijdienst vertrekt om 03u00 samen met de rest van de divisie naar Ichtegem.

TptK/3Div
De eenheden van het transportkorps trekken terug naar Ruddervoorde.

Staf/3Div
Het hoofdkwartier bevindt zich nog steeds te Ichtegem.  In samenspraak met de staf van het VIIde Legerkorps te Wijnendale wordt een aanvang gemaakt met het hergroeperen van de eenheden en het inzamelen van de wapens en het materieel.  Te Ichtegem trekken met grote regelmaat eenheden van het Duitse leger voorbij.  Die behelpen zich aan fietsen, voertuigen en andere middelen die nuttig zijn voor hun verdere opmars richting Duinkerke.

Staf/3Div
Aan het eind van de dag verneemt het hoofdkwartier dat ze op 1 juni naar Gent moeten.  De rest van de dag wordt er doelloos gewacht op wat komen gaat.

Staf/3Div
Het hoofdkwartier verlaat Ichtegem om 06u30 op 1 juni en reist via Kortemark, Vijfwege, Lichtervelde, Zwevezele, Beer, Hekke, Klaphulle, Ruiselede, Poeke, Lotenhulle en Vinkt naar Meigem.  Hier komt de colonne vast te zitten aan de Leie.  Om 19u00 kan de rivier overgestoken worden.  De militairen overnachten te Deinze.  Op 2 juni reist de colonne door naar Lozer.  Twee dagen later, op 4 juni, verlaat Generaal-majoor Massart de 3Div.  Het bevel wordt overgenomen door Kolonel SBH Gerard die het hoofdkwartier in de namiddag overbrengt naar Gent.  Hier overnachten de militairen in de Leopoldkazerne waar zich op dat ogenblik heel wat Belgische officieren en manschappen bevinden.  Onder hen ook Generaal-majoor Georges Clément en Luitenant-generaal Joseph de Krahé.

De Leopoldkazerne wordt ontruimd op 5 juni.  Alle opperoffieren en hun stafchefs mogen op woord van eer in de stad gaan logeren.  De andere militairen worden overgebracht naar het Feestpaleis.  Dit is ingericht als tijdelijk krijgsgevangenenkamp.  Rondom de tuinen van het paleis is een prikkeldraadversperring aangelegd.  De gebouwen zitten echter propvol en na tussenkomst van Generaal-majoor Jadot, bevelhebber van de artillerie van het III/LK, staan de Duitsers toe dat wie geen plaats vindt in het Feestpaleis mag terugkeren naar de Leopoldkazerne.  Vanaf hier zal de demobilisatie of overbrenging naar Duitsland geregeld worden.  De militairen beschikken over vrij kwartier en kunnen zich een tot tweemaal daags in de stad begeven.

1. Martens, M., 2004, Mei 1940: De Regio Tielt in de Vuurlinie, Tielt: De Roede van Tielt
2. Dossier Staf 3de Infanteriedivisie, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie