Reglementaire benaming	13de Infanteriedivisie | 13ID 13ème Division d’Infanterie | 13DI
Type	Infanteriedivisie van de tweede reserve
Ontdubbeld van	n.v.t.
Onderdeel van	Vde Legerkorps
Bevelhebber	Generaal-majoor François Duthoy (tot 23 mei 1940)
Stafchef	Kolonel SBH Jules Bergé
Intendant	Majoor Aimé Wattez
Commandant Transportkorps	Kapitein-commandant Maurice Harzé de Genellis
Standplaats	Versterkte Positie Antwerpen Sector Kapellen – Kanaal van Turnhout Commandopost te Schoten
Samenstelling	Hoofdkwartier
	32ste Linieregiment
	33ste Linieregiment
	34ste Linieregiment
	21ste Regiment Artillerie
	14de Bataljon Genie
	13de Compagnie Transmissietroepen
	(Wielrijdersgroep 13ID)	-> Afgedeeld bij 16de Infanteriedivisie
	Lichte Ambulance 13ID (Geneesheer Luitenant Henry Bourdeaux)
	Compagnie Intendance 13ID (Kapitein-commandant Albert Pourvoyeur)
	Transportkorps 13ID	Staf
		Autopeloton voor Artilleriemunitie (Lt T. Van Geesberghen)
		Autopeloton voor Ravitaillering (Lt A. Rosseel)
		Autopeloton voor Materieel (Lt B. de Meester de Ravenstein)
		Atelier voor Herstelling van het Wagenpark (Lt G. Braun)
	Provoost (Luitenant Paul Van Haelst)
Tijdelijke Eenheden	VIde Groep 4de Regiment Legerartillerie
	26ste Regiment Artillerie
	10de Batterij, IVde Groep, 3de Regiment Legerartillerie
	2de Compagnie Getrokken C47 5ID

Staf/13Div
De 13de Infanteriedivisie (13Div) wordt na de afkondiging van de tweede stap van Fase D van het mobilisatieplan, op 21 oktober 1939, samen met zijn regimenten en eenheden gemobiliseerd als divisie van tweede reserve. De tweede reserve was in hoofdzaak samengesteld uit miliciens van de oudere klassen 28, 29, 30 en 31. De divisies van tweede reserve beschikken, in tegenstelling tot de actieve divisies en divisies van eerste reserve, niet over een organieke Cie C47mm op T13 noch over de compagnie getrokken C47mm. Daarenboven ontbreekt in de infanterieregimenten van de tweede reserve het vierde bataljon met de zware mitrailleurs en de anti-tankkanonnen C47mm. Hierdoor kan gerust gesteld worden dat de anti-tank capaciteit van de 13Div zeer beperkt is. De infanterieregimenten van de 13Div worden gemobiliseerd in de omgeving van Berlaar.

Drie dagen na de mobilisatie van de 13Div verlaat de Wielrijdersgroep van de 13Div (GpCy 13Div) de divisie en verplaatst zich naar het zuiden van het land waar ze zich opstellen langs de Lesse in de streek van Ciergnon. Op 6 november 1939 wordt de GpCy 13Div afgelost door het 1ste Gidsen (1G) om te verhuizen naar Lanaken, ten noorden van het Albertkanaal. De groep neemt er stelling langs de Voortuitgeschoven Stelling en de Alarmstelling. Door het vertrek van de GpCy 13Div kan de divisie niet meer rekenen op zijn organieke verkenningseenheid en dient zij beroep te doen op de pelotons verkenner van de infanterieregimenten om verkennings- en beveiligingsopdrachten uit te voeren.

Aansluitend op de mobilisatie vertrekt de 13Div, tezamen met zijn regimenten, per spoor naar het Kamp van Beverlo. Te Beverlo wordt een doorgedreven training uitgevoerd van 24 oktober tot 9 november. Op 9 november wordt de divisie per vrachtwagen naar Lummen gebracht om er een sector achter het Albertkanaal in te nemen. Op 3 maart 1940 wordt de 13Div aan het Albertkanaal afgelost om te vertrekken naar Gent. Gedurende de maand maart staat de 13Div opgesteld in het Bruggenhoofd Gent en het HK bevond zich te Sint-Denijs-Westrem. Na amper een maand wordt de divisie overgeplaatst naar de Versterkte Positie Antwerpen (VPA) om er de 16de Infanteriedivisie (16Div) af te lossen. Op 4 april 1940 komt de divisiestaf aan te Schoten.

De 13Div maakt aan de vooravond van de oorlog samen met de 17de Infanteriedivisie (17Div) deel uit van het Vde Legerkorps (V/LK). Dit Legerkorps is verantwoordelijk voor de verdediging van de Versterkte Positie Antwerpen (VPA) tussen de Schelde en het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten [1]. De 17Div staat opgesteld aan de noordrand van de Versterkte Positie Antwerpen en de 13de Infanteriedivisie ten noordoosten van de stad. De 13Div beschikt over een organiek artillerieregiment, het 21ste Regiment Artillerie (21A) met slechts twee groepen en wordt tijdelijk nog versterkt met de het 26ste Regiment Artillerie (26A), de VIde Groep van het 4de Regiment Legerartillerie (VI/4LA) en de 10de Batterij loopgraafmortieren van de IVde Groep van het 3de Regiment Legerartillerie (10/IV/3LA), uitgerust met 12 MVD 58L.

De 13Div staat op 9 mei als volgt opgesteld:

• Staf 13Div: Kasteel Calixberg (ook Calesberg genoemd) aan de Calesbergdreef te Schoten
• 32Li: neemt de linkerflank voor zijn rekening vanaf de spoorlijn Essen- Kapellen tot het fort van Brasschaat (inclusief).
• 33Li: ligt in het centrum van de divisie rond Brasschaat vanaf het fort van Brasschaat (exclusief) tot de schans Drijhoek (inclusief)
• 34Li: bemant stellingen op de rechterflank rond Schoten vanaf de Schans Drijhoek (exclusief) tot aan het Kanaal van Dessel-Turnhout-Schoten.
• VI/4LA: De batterijen staan opgesteld rond Brasschaat.

Geïntegreerd in de stellingen van de 13Div bevinden zich enkele verouderde forten van de VPA. Het betreft de Schans van Kapellen, het Fort van Brasschaat, de Schans Drijhoek en het Fort van Schoten. In tegenstelling tot Luik en Namen werden de oude forten te Antwerpen niet herbewapend, maar ingericht tot infanteriesteunpunten. De geschutskoepels die nog tot in 1914 gebruikt werden, waren allen van hun kanonnen ontdaan tijdens WO1. Vanaf het midden van de jaren ’30 wordt in elk fort een aantal stellingen voor mitrailleurs en klein antitankgeschut gebouwd. Aan elk fort is een detachement van het 1ste Regiment Speciale Vestingseenheden (1SVE) toegewezen. Deze detachementen, ter sterkte van een compagnie infanterie, bestaan uit een honderdtal militairen met een dozijn zware en lichte mitrailleurs en komen onder bevel te staan van de regimenten van de 13Div. De oude forten en schansen zijn verbonden door een nieuw aangelegde anti-tankgracht. Het graven van de anti-tankgracht werd gestart in 1936 en de gracht werd pas voltooid in mei 1940. Vanuit de forten en de schansen kan scherend vuur afgegeven worden over de anti-tankgracht. Tussen de forten en schansen werd waar mogelijk gebruik gemaakt van Duitse bunkers uit de Eerste Wereldoorlog (zogenaamde Stellung Antwerpen – Turnhout) en waar nodig werden nieuwe bunkers aangelegd. De hoofdwegen die de anti-tankgracht kruisen konden worden afgesloten met Cointet-elementen, de secundaire wegen waren voorzien van wegneembare militaire bruggen.

Het Iste Bataljon van 33Li (I/33Li) staat opgesteld rondom de Voshollei ten zuiden van Brasschaat als het reservebataljon van de 13de Infanteriedivisie. Luitenant Hautecler, stafofficier van I/33Li, is afgedeeld met een detachement van ongeveer 125 manschappen van het I/33Li om vijf voorbereidde vernielingen tussen de Belgisch-Nederlandse grens en de VPA te bewaken. De commandopost van Hautecler bevindt zich in het gehucht Wuustwezel-Grens. Twee ploegen bevinden zich op de baan naar Breda, twee op de baan naar Loenhout en één op de baan naar Brecht.

Voor de eenheden opgesteld in de VPA gelden specifieke alarmmaatregelen die gaan van alarmstadium I tot V, de hoogste graad van alarm.

Staf/13Div
Iets na middernacht wordt de 13Div op de hoogte gebracht van het algemeen alarm en 02u00 gaat men binnen de VPA over naar alarmstadium II. Alle troepen binnen de VPA dienen vanaf nu hun mobilisatiekantonnementen te verlaten en moeten zich op, of in de onmiddellijke omgeving van, hun gevechtsposities klaar houden. De Staf/13Div wordt in zijn commandopost om 06u00 verwittigd van de afkondiging van de algemene mobilisatie naar aanleiding van de Duitse inval.

Tijdens de voormiddag beveelt het Vde Legerkorps om over te gaan naar alarmstadium III. Dit betekent dat de wegen die de anti-tankgracht kruisen richting Nederland en Kempen nog wel open blijven, maar dat alle verkeer voortaan gecontroleerd wordt. Het schootsveld voor de anti-tankgracht (het eerste echelon) wordt vrijgemaakt door onder meer het kappen van struiken en maaien van gewassen. De verschillende regimenten werken hard om hun stellingen te verbeteren. Alleen op de voorste linie worden struiken en gewassen uit de weg geruimd om de militairen een beter waarnemings- en schootsveld te geven. Overvliegende vijandelijke vliegtuigen zorgen ervoor dat de werken meermaals dienen gestaakt te worden. De divisie wacht af en reageert met het uitsturen van patrouilles op de verschillende meldingen van gelande parachutisten. De zoekacties leveren echter niets op.

Om 21u30 meldt de Franse Luitenant-kolonel Lestoquoi zich aan op de staf van de 13Div te Schoten. LtKol Lestoquoi beveelt een verkenningsgroepering [7] die belast is met het openen van de marsroutes voor de 25 (FRA) Division d’Infanterie Motorisée [25 (FRA) DIM] [6] van het 7de Franse Leger [7(FRA)Leger] die zich naar Breda in Noord-Brabant (Nederland) begeeft. De Groepering Lestoquoi heeft opdracht gekregen om stelling te nemen op de lijn Geertruidenberg – Tilburg – Turnhout om de inplaatstelling van de rest van het 7(FRA)Leger [4] te beveiligen. Hij vraagt aan de Staf/13Div om een Nederlandstalige officier in versterking te krijgen teneinde de kontactname met het Nederlandse leger te vereenvoudigen. Luitenant Hautecler, die dan reeds bevel gekregen had om als verbindingsofficier van het 33Li op de divisiestaf te gaan werken, vergezelt hem tot aan de grens van Wuustwezel waar de Fransen om 22u00 opgewacht worden door enthousiaste Nederlandse militairen. Lt Hautecler zet zijn liaisonopdracht verder in Nederland en bereikt samen met de Franse verkenners Breda rond 24u00. In deze stad is hij getuige van de ontmoeting tussen de LtKol Lestoquoi en de Nederlandse Kolonel Schmidt in de vroege ochtend van 11 mei.

Tijdens de nacht komt het Franse “121e Régiment d’Infanterie Motorisé” [121(FRA)RIM] [2], als voorhoede van de 25 (FRA) DIM, aan te Brasschaat en passeert de linies van de 13Div. De verkeersstroom naar het noordoosten blijft de ganse avond aanhouden.

Geneeskundig Korps/13Div
De medische hulpplaats van de divisie bevindt zich te Merksem.  De paardenartsenijdienst staat opgesteld in het oude Fortje van Deurne.  Aan de Van Stralenlei te Merksem is een Verzamelplaats voor Gewonde Paarden ingericht.

Transportkorps/13Div
Het Atelier voor Herstelling van het Wagenpark bevindt zich in Fort 2 te Wommelgem.

Provoost/13Div
De Provoost/13Div bestond op 10 mei uit een detachement van 33 rijkswachters onder bevel van Luitenant Van Haelst en bevindt zich op 10 mei te Merksem nabij de Staf/13Div. De provoost ontvangt zijn orders rechtstreeks van Kolonel SBH Bergé, stafchef van de divisie.

Staf/13Div
Rond 14u00 vindt een bijzonder hevige luchtaanval plaats op de militaire installaties van het kamp van Brasschaat net ten oosten van de stellingen van de 13Div. Een formatie van 32 Stuka duikbommenwerpers bestookt het Polygoon in een reeks aanvalsgolven die tot ongeveer 17u00 aanhoudt. Onder meer het Remontedepot van het Leger, de Artillerieschool, de Cavalerieschool (oftewel Ruiterijschool) en het Fort van Brasschaat worden geraakt. Ook de Franse troepen die oprukken richting Nederland worden door de luchtaanval geviseerd.

De eenheden in lijn krijgen te maken met de eerste Nederlandse militairen die over de grens weggevlucht zijn van het oorlogsgeweld en zich aanmelden bij de posities van de 13Div om zich binnen de VPA in relatieve veiligheid te stellen. De Nederlanders worden ontwapend en overgebracht naar het Kasteel Rivierenhof aan de Turnhoutsebaan.

Staf/13Div
Te Wuustwezel meldt zich opnieuw een detachement van zo’n 150 Nederlandse militairen met een 20-tal voertuigen. De Nederlanders behoren tot de 4de Compagnie van het Korps Motordienst en vormen de bevoorradingscolonne van de Peeldivisie. De troepen werden naar Zeeland gestuurd, maar kunnen door de hevige luchtaanvallen in Noord-Brabant de geplande reisweg van Breda naar Rosendaal niet meer volgen. De vrachtauto’s willen zich per se in veiligheid stellen binnen de VPA. De Belgen ontwapenen hun bondgenoten en sturen ze vervolgens door naar Antwerpen. Het detachement vind uiteindelijk onderdak in de Luchtbalkazerne en zal later doorrijden naar Terneuzen.

Even voor 10u00 wordt het duidelijk dat de Franse troepen die twee dagen eerder met veel bravoure richting Breda oprukten om er in de tegenaanval te gaan, af te rekenen hebben met grote verliezen. Talrijke gewonden van het Franse leger worden afgevoerd naar een door onze zuiderburen ingericht veldhospitaal te Brasschaat hierbij geholpen door de medische detachementen van de 13Div. Rond het middaguur worden de wegvernielingen te Wuustwezel uitgevoerd door het detachement onder leiding van Luitenant Hautecler. Om 13u00 wordt overgegaan naar alarmfase IV waarbij de meeste overgangen over de anti-tankgracht gesloten worden. Per regiment wordt nog één doorgang opengehouden en bewaakt en de afbakeningen rond de aangelegde mijnenvelden blijven voorlopig ook nog staan, maar zullen verwijderd worden zodra duidelijk wordt dat de vijand dichterbij komt.

Staf/13Div
Tijdens de nacht komen de eerste eenheden van het Franse leger terug van het mislukte offensief in Noord-Brabant. Een eerste colonne Franse voertuigen komt aan rond 04u30 en rijdt door naar Kapellen. Overige Franse detachementen melden dan weer dat het Franse leger Breda nog steeds bezet houdt en daar stand zal houden. Om 09u30 wordt overgegaan naar alarmfase V, de hoogste staat van paraatheid van de VPA. Een Franse legerarts bevestigt tijdens de avond dat Breda inderdaad ingenomen is op 13 mei en dat het Franse leger in volle terugtocht is.

Staf/13Div
De Franse troepen ten noorden van Antwerpen nemen de 14 mei ‘s morgens een nieuwe defensieve stelling in. Een Groepering onder bevel van Kolonel Beauchesne neemt stelling langs de lijn Berg-Op-Zoom, Korteven en Huijbergen. Deze stelling wordt door de 25 (FRA) DIM verlengd vanaf Wildert over Achterbroek en Wuustwezel tot Brecht.

Steeds meer detachementen van het Franse leger trekken zich terug door de Belgische linies, daarbij niet alleen gebruik makend van de Bredabaan maar ook van de tijdelijke bruggen die over de anti-tankgracht rond de VPA aangelegd zijn. Het 121(FRA)RIM laat een hele reeks wegvernielingen uitvoeren in het voorgebied van de VPA en dekt voorlopig nog de stellingen van de Belgen. Uit de inlichtingen bekomen van de voorposten en van de Franse eenheden ontplooid ten oosten van de anti-tankgracht kan afgeleid worden dat de vijand zich rond 15u00 op de lijn Kalmthout – Achterbroek – Wuustwezel – Loenhout bevindt. Tegen middernacht bevindt de vijand zich reeds ten noorden van het vliegveld van Brasschaat en hebben ze Gooreind bereikt. Tegenover de stellingen van de 13Div rukken twee Duitse Infanteriedivisies op richting Antwerpen. Op de as Braken, Wuustwezel, Gooreind vordert de 256 (DEU) ID met twee regimenten op kop [481(DEU)IR en de 476(DEU)IR) en op de as Brecht, Overbroek, Rommersheide vordert de 208 (DEU) ID eveneens met twee regimenten op kop [309(DEU)IR en 337(DEU)IR].

Staf/13Div
Na de val van Nederland kunnen de Duitsers ongehinderd oprukken uit de provincie Noord-Brabant richting Antwerpen. De Duitsers vorderen naar Antwerpen in zuidwestelijke richting, ongeveer parallel met de Bredabaan. De Franse troepen trekken zich terug richting Brecht en zo ontstaat een niemandsland tussen de VPA en de Duitse posities rond Gooreind. De laatste wegvernielingen worden uitgevoerd. Luitenant Hautecler laat nog in extremis wegvernieling 34 te Maria-ter-Heide aanzetten en meldt dat hij hier beschoten is door de vijand. Omstreeks 16u10 bereiken de eerste Duitse troepen de meest veraf gelegen Belgische mijnenvelden voor de VPA. Rond 19u20 worden voor de posities van het 32Li de eerste contacten met Duitse verkenningsgroepen gemeld. Rond 23u00 opent de Duitse artillerie voor de eerste keer het vuur.

Detachement Cie T13 VPN bij 13Div
Het Vde Legerkorps verneemt dat ze versterkt zullen worden met de Compagnie T13 van de Versterkte Positie Namen (Cie T13 VPN). Deze eenheid gevormd uit de actieve regimenten van de Ardeense Jagers beschikt over twaalf T13 pantservoertuigen en bevindt zich op 15 mei nog te Brussel. Het V/LK vat het plan op om de T13 te detacheren naar de divisies in lijn waarbij de Cie T13 VPN wordt opgesplitst in twee groeperingen van zes voertuigen: een eerste groepering moet zich aanmelden bij het kasteel Calesberg te Merksem om zich bij de 13Div te voegen en een tweede groepering moet tot in Wilmarsdonk rijden om de 17Div te gaan versterken.

Staf/13Div
Op 16 mei komt onverwachts het bevel van het geallieerd opperbevel (via de Franse generaal Bilotte) om naar het westen terug te trekken. Zonder dat men de K.W. Stelling ten volle verdedigd heeft moet de stelling worden prijsgegeven. In het zuiden wist het Duitse leger immers een doorbraak te forceren over de Maas in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven. Deze beslissing zal ook gevolgen hebben voor de verdedigers van de VPA. De Belgische legerleiding besluit om het veldleger terug te trekken op een nieuwe defensieve lijn langs de as Terneuzen-Gent-Oudenaarde.

In de sector van de 13Div tasten de Duitsers gedurende de loop van dag de verdedigingslinie af teneinde inlichtingen te verzamelen voor een methodische aanval. De artillerie wordt in stelling gebracht om de aanval te kunnen steunen en mitrailleursposten worden ingericht om de stelling onder vuur te houden.

Detachement Cie T13 VPN bij 13Div
Onderweg naar Antwerpen krijgt de Cie T13 VPN een tegenbevel van het GHK en moet zich aanmelden bij de staf van het IV/LK te Mortsel. Dit tegenbevel kan maar worden doorgegeven aan de helft van de Cie. Lt Henrion en een peloton van zes voertuigen sluit zich aan bij het IV/LK het andere peloton rijdt door naar Wilmarsdonk. Hierdoor komst slechts één groepering van zes tankjagers van de Cie T13 VPN toe in de zone van het V/LK. Deze groepering verzamelt in Wilmarsdonk van waaruit zij worden doorgestuurd naar de 13de Infanteriedivisie.

Transportkorps/13Div
Met het oog op de geplande evacuatie van de VPA geeft de staf van het V/LK toestemming om het Atelier voor Herstelling van het Wagenpark over te brengen naar Sint-Niklaas.

Staf/13Div
Mede door de succesvolle ontruiming van de K.W. Stelling en het vlot verloop van de algemene terugtocht naar het westen besluit de Belgische legerleiding in de late namiddag om Antwerpen niet langer te verdedigen en de troepen te laten terugtrekken tot de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde.

Vanaf 17u00 bereiden de verschillende regimenten de aftocht voor. Het I/33Li wordt aangeduid om de achterhoede van de divisie te vormen. Het bataljon zal hiervoor versterkt worden met het peloton tankjagers van de Cie T13 VPN. Ook de pelotons verkenner van 32Li, 33Li en 34Li worden gedetacheerd bij de achterhoede. Het bataljon moet om 20u30 op post zijn om de laatste bruggenhoofden te verdediging tot alle troepen van de divisie kunnen afmarcheren.

Omstreeks 18u00 bevestigt Majoor Van Sprang van de Groepering Verdediging Neder-Schelde aan de staf van de 13de Infanteriedivisie dat te Burcht drie vaartuigen zullen toekomen om te assisteren bij het overbrengen van de troepen van deze divisie naar de linkeroever van de Schelde.  De hoofdmarsroute voor de 13Div loopt via de even ten zuiden gelegen militaire bootbrug van Hoboken.  Het gaat hier om de Flandria II (290 passagiers), de Flandria X (100 passagiers) en de Stadssleepboot 25.  Dit laatste schip had eigenlijk de veel grotere veerpont Durme moeten zijn, maar deze bemanning bleek gevlucht te zijn.  De drie vaartuigen beschikken over een militaire bemanning en ook over een detachement Rijkswachters om de orde te handhaven bij de inscheping.  De 13Div moet de vaartuigen tot zinken brengen na de oversteek van de troepen, en vervolgens de Rijkswachters doorsturen naar Eksaarde.

Voordat de divisie de aftocht kan aanvatten bestookt de vijand de stellingen rond 19u00 met artillerievuur en luchtbombardementen als voorbereiding voor een methodische aanval. De beschieting van de Belgische linies stuurt de plannen voor een geordende aftocht danig in de war omdat verschillende dennenbossen vuur vatten door het veelvuldig gebruik van brandstichtende artilleriegranaten. Rond 20u00, na het beëindigen van de vuurvoorbereiding, beuken het 476(DEU)IR en het 481(DEU)IR in op de bataljons van het 32Li en het 33Li die zich klaarmaken voor de aftocht. De vijand erin slaagt voet te zetten op de westelijke oever van het anti-tankkanaal ter hoogte van de scheiding tussen het 32Li en het 33Li. Om 21u38 wordt gemeld dat het 32Li wordt aangeklampt over de ganse voorste lijn. Het gehucht Driehoek wordt bezet door de Duitsers rond 22u00 waardoor de de Schans van Drijhoek omsingeld wordt. Ook bij het 34Li wordt de aanval ingezet, dit regiment moet het hoofd bieden aan het 309(DEU)IR en het 337(DEU)IR. Een zeer verwarde situatie ontstaat door een gebrek aan inlichtingen, ondanks het sturen van lopers en estafetten. Om 23u00 begint de terugtocht onder dekking van de achterwacht die op post blijft tot 24u00.

Staf/13Div
De divisie trekt over de Schelde en kantonneert op 18 mei in het Waasland.

• De staf bevindt zich dan te Haasdonk.
• 32Li betrekt naast Haasdonk ook nog kantonnementen rond de gehuchten Luiseek, Ster, Krekel en Vossekot.
• 33Li neemt kantonnementen in te Sint-Niklaas, met uitzondering van de achterhoede van het I/33Li dat de Kruibeke ingekwartierd wordt
• 34Li kantonneert te Haasdonk.
• 14Gn kantonneert te Sinaai
• 13Cie TTr kantonneert te Sinaai

Tijdens de nacht van 18 op 19 mei trekt de 13de infanteriedivisie verder door het Waasland richting Gent om, na het Kanaal Gent-Terneuzen overgestoken te zijn, zich te hergroeperen tussen Sleidinge en Evergem.

Staf/13Div
Het Belgische verdedigingsplan voor het Kanaal Gent-Terneuzen neemt zijn definitieve vorm aan. In het noorden bewaakt de 1ste Cavaleriedivisie (1CD) de sector rond Terneuzen. Het centrum zal worden verdedigd door het Vde Legerkorps met de 17de en 6de Infanteriedivisies. Het zuidelijke deel van het kanaal is voor rekening van het IIde Legerkorps (II/LK) met de 13de Infanteriedivisie van Zelzate tot Terdonk (exclusief) en tenslotte 11de Infanteriedivisie (11Div) tussen Terdonk (inclusief) en Oostakker.

De 13Div staat nu onder bevel van het II/LK, links van de 13Div staat de 6de Infanteriedivisie (6Div) van het V/LK opgesteld, rechts bevindt zich de 11Div eveneens behorende tot het II/LK. Na de nachtelijk verplaatsing uit het Waasland hergroepeert de divisie in kantonnementen ten noordwesten van Gent van waaruit stelling zal genomen worden aan het Kanaal Gent-Terneuzen. In afwachting van de installatie van de eenheden van de 13Div aan het kanaal wordt de sector van de 13Div tijdelijk beveiligd door de 6de en de 9de Compagnie van het 14de Linieregiment (14Li). Aan het eind van de dag vertrekt eveneens het IVde Bataljon zware wapens van 14Li naar de sector van de 13Div. De 13de Infanteriedivisie bevindt zich tijdens de nacht van 19 op 20 mei op volgende locaties:

• Staf in het gehucht Singel ten noorden van Sleidinge
• 32Li te Wippelgem
• 33Li te Hulleken
• 34Li te Evergem
• 13Cie TTr in het gehucht Zwaantje tussen Singel en Sleidinge

De divisiestaf zal te Moerbeke een officiersvekenning positioneren die zal bestaan uit een officier van het 34Li met enkele manschappen en zich per fiets zullen verplaatsen.  Dit detachement zal uitgerust worden met 10 reisduiven van de 13de Compagnie Transmissietroepen en zal in geval van een terugkeer na vernieling van de bruggen over het kanaal kunnen rekenen op de steun van het 14de Bataljon Genie dat een vlot zal bouwen.

Staf/13Div
De divisiecommandant, Generaal Duthoy, verdeelt de eenheden over de divisiesector. Op het eerste en het tweede echelon langsheen de kanaaloever wordt de noordelijke ondersector bezet door het 33Li. De zuidelijke ondersector is voor rekening van het 32Li. Op het derde echelon worden twee bataljons van het 34Li opgesteld op de as langsheen de Rostenbeek, Wachtebeek, Avrijevaart en Burggravenstroom. De divisiestaf installeert zich aan de Singel te Evergem. De 6de en de 9de Cie van 14Li keren terug naar de linies van hun regiment nadat alle eenheden van de 13de Infanteriedivisie geïnstalleerd zijn.

De opstelling van de divisie ziet er in de ochtend van 20 mei als volgt uit:

• Staf staat opgesteld aan de Singel ten noorden van Sleidinge
• 33Li noordelijke ondersector
• 32Li zuidelijke ondersector
• 34Li staat opgesteld op het derde echelon van de divisiesector met slechts twee bataljons, het II/34Li wordt afgegeven aan de 11Div.

Om het tekort aan zware wapens in de 13Div, die als divisie van tweede reserve niet over een organieke Cie C47mm op T13 noch over de compagnie getrokken C47mm beschikte, op te vangen gebeurt er een uitwisseling van middelen tussen de 11de en de 13de Infanteriedivisie. De 13Div krijgt het IVde Bataljon zware wapens van het 14Li in steun. Een gedeelte van de middelen van IV/14Li wordt in versterking gestuurd van de regimenten in lijn die nu een aantal C47 anti-tankkanonnen ontvangen evenals enkele T13 tankjagers komende van overige formaties. Door de uitgestrektheid van de te bezetten zone langs het kanaal in de sector van de 11Div wordt het III/34Li weggenomen van het reserve echelon van de 13Div en komt onder bevel te staan van de 11Div.

Al snel wordt het ook duidelijk dat er in de sector van de 13Div te weinig middelen staan opgesteld langs het kanaal waardoor de posities later op de dag worden herschikt. Het 34Li dat stond opgesteld op het derde echelon wordt naar voor gestuurd en moet stelling nemen langs het kanaal. In één beweging wordt het 33Li en het 34Li samengevoegd tot één enkel (nieuw) regiment dat vanaf nu het 33/34Li zal genoemd worden:

• het I/33Li en I/34Li fusioneren tot het nieuwe Iste Bataljon van 33/34Li onder bevel van Majoor De Coene
• het II/33Li en het III/33Li worden samengevoegd tot het nieuwe IIde Bataljon van 33/34Li onder bevel van Commandant Léonard
• het III/34Li blijft integraal bestaan als het IIIde Bataljon van het 33/34Li en wordt verder bevolen door Commandant Eerdekens

Het 32Li en het nieuw samengestelde 33/34Li plaatsen telkens twee van hun drie bataljons op het eerste echelon en één bataljon op het tweede echelon van de divisie. Het 33/34Li staat nu opgesteld in de noordelijke ondersector en het 32Li in de zuidelijke ondersector.

De divisie heeft nu geen regiment meer opgesteld in diepte en wil met de resterende middelen van IV/14Li Ertvelde en Kluizen inrichten tot anti-tanksteunpunten. 13Div vraagt aan de genie om een hele reeks vernielingen uit te voeren en versperringen aan te leggen.

De genie brengt alle schepen op het Kanaal Gent-Terneuzen over naar de bevriende oever en legt een reeks valstrikken aan in fabrieken en gebouwen op de oostelijke oever. Later op de dag wordt bevolen om alle schepen op het kanaal tot zinken te brengen. De staf van de divisie laat op 20 mei ook de spoorbrug van Zelzate opblazen.

De legerleiding is intussen op zoek gegaan om de 13Div te versterken. Om 22u30 wordt het 37ste Linieregiment (37Li) onder het bevel van de 13de Infanteriedivisie geplaatst. Het 37Li dat zich nog aan de Belgische kust bevindt en deel uitmaakt van de Maritieme Basis zal tegen middernacht inschepen op een reeks treinstellen in het station van Oostende om naar het Kanaal Gent-Terneuzen verplaatst te worden ter versterking van de 13Div in de sector Zelzate-Terdonk. De treinstellen kunnen echter niet tijdig samengesteld worden en de ongeveer 2.500 manschappen van het 37Li kunnen niets anders doen dan te wachten.

De affectatie van het III/34Li bij de 11Div is van korte duur.  Reeds om 13u00 verneemt dit bataljon dat het terug zal moeten naar de sector van de eigen 13Div.  Het III/34Li krijgt om 20u00 het uiterst noordelijke bataljonsvak van de ondersector noord van de 13Div toegewezen en zal zich naar de nieuwe zone verplaatsen van Wippergem over Kluizen en Ertvelde tot Callemansputte.  Het bataljon vertrekt na zonsondergang en zal omstreeks 00u30 aankomen te Kallemansputte.  

Staf/13Div
Tot de late middag blijft alles rustig aan het kanaal. Belgische eenheden voeren patrouilles uit aan de oostelijke oever van het kanaal terwijl de regimenten in lijn zo snel mogelijk verder werken aan hun stellingen. Rond 18u00 lanceert de voorhoede van de 208(DEU)ID een aanval uit de opmars en tracht ter hoogte van Terdonk met rubberbootjes het kanaal over te steken. De aanval loopt op een sisser uit en de Duitsers druipen af. Ook bij Zelzate bereikt een aanvalspoging geen resultaat. De vijand beslist een pauze in te lassen van 48 uur om bijkomende eenheden naar het kanaal te kunnen sturen.

Ondanks het Belgische succes, breekt er toch paniek uit in de rangen van de 13de infanteriedivisie. Bij de Duitse poging om in Terdonk het kanaal over te steken, gaan heel wat soldaten van het 33Li en 34Li er van door, alhoewel er voor hun eigen loopgrachten niks gebeurt en er geen vijand te zien is. Kolonel De Waele van het 34Li tracht de vluchtelingen te laten tegen houden, maar al spoedig blijven in de meeste stellingen slechts een handvol militairen over. Ook bij het 33Li kan men de vlucht niet stoppen en blijven er van enkele compagnies slechts een 50-tal militairen over.

Uiteindelijk vertrekt het 37Li uit Oostende in de vroege ochtend en bereikt de kanaalzone rond de middag. De staf van de 13de Infanteriedivisie die zijn hoofdkwartier aan de Singel ten noorden van Sleidinge opgesteld heeft beveelt het 37Li om het samengevoegde 33/34Li af te lossen aan het kanaal. Het 37Li zal pas tijdens de nacht van 21 op 22 mei op stelling arriveren. Na de aankomst van het 37Li worden de linies herschikt. De divisiesector wordt verdeeld onder het 32Li en het 37Li, terwijl de restanten van het 33Li en 34Li samengevoegd worden tot een enkel regiment dat veiligheidshalve in reserve wordt geplaatst.

De commandant van het II/LK ziet de situatie bij de 13Div verslechteren en geeft om 21u00 nu ook aan het I/14Li van de 11Div het bevel om zich naar Ertvelde te begeven teneinde er de linies van het 37Li te gaan versterken.

Staf/13Div
Na de Duitse doorstoot tot Abbeville aan de Atlantische kust zijn de geallieerde legers in Noord-Frankrijk en Vlaanderen geheel omsingeld. Het geallieerde oppercommando heeft op 21 mei tijdens de Conferentie van Ieper besloten om de Schelde-linie op te geven. Hierop bepaalt de Belgische legerleiding tijdens de ochtend van 22 mei dat onze strijdkrachten niet zoals afgesproken zullen terugtrekken naar de IJzer, maar stand zullen houden langsheen de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie. Het Groot Hoofdkwartier laat deze terugtocht in twee fases uitvoeren en bepaalt dat de troepen opgesteld tussen het Bruggenhoofd Gent en Oudenaarde zich tijdens de nacht van 22 op 23 mei moet terugtrekken naar de Leie. In deze eerste fase zullen tevens een aantal troepen teruggetrokken worden uit het Bruggenhoofd Gent, de stad Gent en het Kanaal Gent-Terneuzen. Deze zone achter het Kanaal  Gent-Terneuzen ten noorden van Gent zal pas ontruimd worden tijdens de nacht van 23 op 24 mei.

Langs de ganse lengte van het Kanaal Gent-Terneuzen is er slechts sporadisch contact met de Duitsers. Opnieuw worden patrouilles uitgestuurd ten oosten van het kanaal. In de noordelijke sector hebben Belgische patrouilles vijandelijke troepen gespot in de regio van Axel. In de zuidelijke sector bereikt een verkenningspatrouille van het 29Li het dorp Desteldonk. Na de inplaatsstelling van 37Li staat 13Div met een klassieke opstelling van twee regimenten in lijn en één regiment in diepte. De opstelling is nu als volgt:

• Staf staat opgesteld aan de Singel ten noorden van Sleidinge
• 37Li neemt de noordelijk ondersector in tussen het 1ste Regiment Karabiniers (1C) van de 6Div en het 32Li.
• 32Li neemt de zuidelijke ondersector in tussen het 37Li en het 29ste Linieregiment (29Li) van de 11de Infanteriedivisie.
• 33/34Li verhuist dan naar het derde echelon van de divisiesector.

Staf/13Div
In de nacht van 22 op 23 mei wordt de 6Div aan de kanaaloever afgelost door de 2de Cavaleriedivisie. Het 2de Regiment Gidsen (2G) is zowel ten noorden als ten zuiden van Zelzate in stelling gegaan en even voor 01u00 maakt het 37Li de verbinding met de zopas aangekomen Iste Groep van het 2G aan de noordrand van zijn ondersector. Tijdens de voormiddag sturen de Belgen een tiental patrouilles over het kanaal. Om 10u30 opent de Duitse artillerie het vuur en vrijwel onmiddellijk beginnen de Belgen slachtoffers te incasseren. De vijand onderneemt op twee punten een nieuwe oversteekpoging. In de noordelijke aanvalssector worden de troepen van de 256(DEU)ID na een oversteek te Zelzate tot staan gebracht door het 2de Regiment Karabiniers-Wielrijders (2Cy) en het 2G. De Duitsers kunnen er evenwel toch enkele kleine bruggenhoofden in handen houden. In de sector van de 13Div wordt de spits van de 208(DEU)ID na een oversteek ter hoogte van Rieme aanvankelijk tot staan gebracht [8]. De vijand slaagt er later op de middag toch in om de posities van het 37Li verder binnen te dringen en het regiment zonder al te veel moeite onder zware druk te zetten. Rond 14u30 reeds wordt het regiment van de kanaaloever weggedrukt. Hierdoor worden de noordflank van het 32Li en de zuidflank van het 2G bedreigd.

Om de bres in de verdediging te dichten wordt naast het I/14Li en nu ook het II/14Li van de naburige 11Div aangeduid om een tegenaanval uit te voeren. Door de succesvolle tegenaanval worden de Duitsers terug het kanaal overgejaagd hetgeen niet belet dat de vijand in de loop van de nacht van 23 op 24 mei nieuwe aanvallen onderneemt op het Kanaal van Terneuzen.

Staf 13Div
Tijdens de vroege ochtend verlaat de 13de Infanteriedivisie het Kanaal Gent-Terneuzen en hergroepeert zich west van het Afleidingskanaal van de Leie. De divisie gaat in reserve en wordt in de buurt van Beernem naar nieuwe kantonnementen gestuurd.Generaal-majoor Duthoy wordt op 24 mei vervangen door Generaal-majoor Massart.

Staf/13Div
Van 25 tot 26 mei bevindt de staf zich te Sint-Joris nabij Knesselare.

Staf/13Div
Op 26 mei verhuist het commando naar Ruddervoorde en op 27 mei naar Waardamme.

Staf/13Div
Op de datum van de capitulatie is de stafgroep onderweg van Waardamme naar Westkerke.

Geen slachtoffers bekend.

1. Het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten is één van de zeven Kempische kanalen die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/kanaal_dessel_turnhout_schoten/kanaal_dessel_turnhout_schoten [Laatst geraadpleegd 09 februari 2019].
2. En 1940 le 121e régiment d’infanterie fait partie de la 25e Division d’infanterie motorisée est rattachée au 1er Corps d’Armée qui est intégré à la VIIe armée du général Giraud. Région Militaire, Centre Mobilisateur d’infanterie, CMI 133 Montluçon.
3. Website “Het kamp van Brasschaat – De anti-tankgracht” [On line beschikbaar]: http://www.het-kamp-van-brasschaat.be/MilSit_AtkGracht.html# [Laatst geraadpleegd 2 juni 2016]
4. Ten noorden van de Belgisch-Nederlandse grens was er geen aansluiting met het Nederlands verdedigingsdispositief. De Nederlanders hadden zich opgesteld ten noorden van de Rijn waardoor er een gapende opening bestond tussen de Belgische en Nederlandse verdedigingslinies. Dit werd reeds in november opgemerkt door de Franse Generaal Gamelin die een plan liet uitwerken om het 7(FRA)Leger in te zetten tussen de stellingen van de Belgen en de Nederlanders. In zijn order N° 5 van 20 maart 1940 bevestigt Generaal Giraud, commandant van het 7(FRA)Leger , dat zijn eenheid in staat moet zijn om “tout en conservant ses anciennes missions, qui passent à l’arrière plan, a reçu une mission nouvelle d’une importance capitale qui consiste à assurer la liaison entre les armées belge et hollandaise dans la région Nord-Est d’Anvers“. Generaal Giraud beschikt hiervoor over twee legerkorpsen en een “Division Légère Mécanique“, alles tesamen het equivalent van 8 divisies. “L’Armée Giraud en Hollande (1939-1940)”, door Lerecouvreux, Nouveaux Editions Latines, Paris, 1956. [Partieel On Line beschikbaar][Laatst geraadpleegd 22 juli 2019].
5. Volgens de website Zuidfront Holland is Luitenant Hautecler aanwezig geweest op de ontmoeting tussen Franse LtKol Lestoquoi en de Nederlandse Kolonel Schmidt in Breda tijdens de vroege ochtend van 11 mei. [On Line beschikbaar]: http://www.zuidfront-holland1940.nl/index.php?page=de-fransen [Laatst geraadpleegd 31 juli 2016]. Dit wordt bevestigd door een publicatie met de ervaringen van Lt Hautecler.
6. De Franse 25ème Division d’ Infanterie Motorisé [25(FRA)DIM] bevolen door generaal Moliniér is samengesteld uit 38RI, 92RI, 121RI, 16RA en 216RA.
7. De Groupement Lestoquoi bestaat uit twee verkenningsbataljons, de 2GRCA van I/LK en de 5GRDI van de 25DIM.
8. Voor de tweede maal op 7 dagen tijd staat de 13Div tegenover dezelfde twee Duitse Infanteriedivisies namelijk de 208(DEU)ID en de 256(DEU)ID.
9. Dossier 13de Infanteriedivisie, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.
10. Dossier Luitenant Hautecler, Archief Personalia, Documentatiecentrum Koninklijk Legermuseum, War Heritage Institute.