Reglementaire benaming	Wielrijderseskadron der 2de Infanteriedivisie | Wi Esk 2ID Escadron Cycliste de la 2ème Division d’Infanterie | Esc Cy 2DI
Type	Verkenningseenheid van de infanterie
Ontdubbeld van	3de Regiment Lansiers
Onderdeel van	2de Infanteriedivisie
Bevelhebber	Kapitein-commandant Alphonse Van Bever
Standplaats	Stavelot
Samenstelling	1ste Peloton (Luitenant J. Papeians de Morchoven)
	2de Peloton (Onderluitenant J. De Deken)
	3de Peloton (Adjudant KROLt Daems)
	4de Peloton MG (Onderluitenant M. Vanderbracht)

Het Wielrijderseskadron van de 2de Infanteriedvisie (Esk Cy 2Div) wordt te Antwerpen gemobiliseerd op 1 september 1939 gebruik makend van reservisten van het 3de Regiment Lansiers (3L). Het eskadron wordt aangehecht aan de 2de Infanteriedivisie (2Div) als organiek verkenningseskadron van deze divisie. Na een lange periode te Hulshout belandt de eenheid eind april 1940 in Luik waar de 2Div de 11Div aflost in de Versterkte Positie Luiken (Position Fortifiée de Liège oftewel PFL). De 2Div komt er onder bevel komt van het IIIde Legerkorps (III/LK).

Kapitein-commandant Van Bever, reserve-officier van het 3L en commandant van Esk Cy 2Div, wordt naar Stavelot gestuurd om er het Wielrijderseskadron van de 11Div te gaan aflossen. Op 09 mei is de aflossing tegen 17u00 voltooid waardoor beide eskadrons zich op de vooravond van de oorlog nog te Stavelot bevinden.

Het Esk Cy 2Div wordt tijdelijk onder bevel van het 1ste Regiment Lansiers (1L) geplaatst. Enerzijds bezet dit regiment de Alarmpositie tussen Kalterherberg en Losheim teneinde elke schending van het grondgebied te melden, anderzijds bemant het 1L de Ondersector Zuid van de Vooruitgeschoven Positie van het III/LK. De Ondersector Zuid loopt grosso-modo van Jalhay over Hockai en Francorchamps naar Stavelot en volgt ten dele de oever van het riviertje Eau-Rouge.

Het Esk Cy 2Div heeft zijn commandopost in Hotel d’Orange te Stavelot en bezet het onderkwartier zuid van kilometerpaal 3 op de baan Stavelot -Malmédy tot en met de stad Stavelot. Het eskadron wordt versterkt met vijf C47 op T13 van het 2de Regiment Grenswielrijders (2CyF). Bij een Duitse inval moet het eskadron een reeks vernielingen aan het spoor- en wegennet uitvoeren. Deze springinrichtingen situeren zich rond Stavelot, Malmédy en Trois-Ponts. Links van het eskadron staat het I/1L opgesteld.

Staf/Esk Cy 2Div
Na ontvangst van het alarm worden de diverse ploegen vanaf 01u15 uitgestuurd naar de hun toegewezen vernielingen. Op enkele uitzonderingen na zijn de technische wachten op post tegen 02u00. Het bagage-echelon van de staf vertrekt omstreeks 06u00 van Stavelot naar Ougrée. Na de uitvoering van de vernielingen verzamelen alle pelotons te Stavelot waar de plaatselijke telefooncentrale vernield wordt. Hierna en trekt het eskadron zich terug naar het westen. Twee T13 tankjagers en twee gevechtsgroepen dekken de aftocht.

Bij de doortocht van La Gleize sluit een groepje van enkele boswachters aan die tot taak hadden om in de buurt enkele boomvellingen uit te voeren. Even later passeert het eskadron te Stoumont. De achterhoede houdt hier halt tussen 08u40 en 09u00 om de plaatselijke Rijkswachter en douaniers de mogelijkheid te geven om de terugtocht te vervoegen. Wanneer de laatste wielrijders Stoumont verlaten wordt de voorbereide vernielingsgroep “Stou D” aangezet. Hiermee zijn de laatste wegen naar het westen geblokkeerd. Vervolgens fietst het eskadron via Remouchamps naar Ougrée. Het eskadron bereikt even na 20u00 de Ourthe te Scaye. Daarna wordt koers gezet naar Luik.

2Pl/Esk Cy 2Div
Met uitzondering van de spoorwegtunnel te Stavelot en de spoorbrug te Malmédy zijn de technische wachten van het 2Pl op post tegen 02u00. Onderluitenant De Deken meldt om 03u00 dat ook de spoorbrug te Malmédy bereikt is en dat de technische wacht werd uitgezet. Zijn manschappen bewaken de springinrichtingen en zijn gestart met het verwittigen van de bewoners van de omliggende huizen.Tussen 05u00 en 05u15 krijgen de detachementen van Stavelot en Trois-Ponts de opdracht om de starten met het aanzetten van hun vernielingsgroepen. OLt De Deken ontvangt omstreeks 06u00 het bevel om de vernielingen toegewezen aan zijn peloton uit te voeren. De eerste Duitse verkenners bevinden zich dan reeds aan de rand van het stadje Malmédy. De springlading onder de brug over de Warche wordt onmiddellijk aangezet, maar de elektrische ontsteking faalt. Onderluitenant De Deken en Wachtmeester Vermeulen snellen onder vijandelijk geweervuur naar voor om de pyrotechnische ontsteker te activeren. De brug vliegt even later de lucht in. Het 2de Peloton kan er nog net op tijd de laatste vernielingen uitvoeren en trekt zich halsoverkop terug.

Staf/Esk Cy 2Div
Ten gevolge van de Duitse doorbraak bij de 7Div, waar het Albertkanaal wordt overschreden te Vroenhoven en Veldwezelt besluit de legerleiding dat de Versterkte Positie Luik ontruimd zal worden. Het Esk Cy 2Div is niet langer nodig bij de verdediging van Luik en wordt per spoor naar de K.W. Stelling vervoerd. Het eskadron wordt aan boord van een trein geladen en vertrekt naar het westen. Onderweg wordt de trein met het eskadron door de Luftwaffe te midden de velden aangevallen en tot staan gebracht. De manschappen gaan van boord, laden hun fietsen uit en rijden richting Geldenaken. De Franse troepen die zich daar ontplooien zijn echter niet opgezet met de komst van de Belgen en sturen hen door richting Waver.

Staf/Esk Cy 2Div
Commandant Van Bever kan rond 08u00 zijn eskadron weer min of meer compleet maken te Waver. De manschappen blijven de ganse voormiddag ter plekke en vertrekken om 13u00 naar Tervuren. Nabij het Vierarmenkruispunt wordt nog een verloren gereden detachement teruggevonden. Cdt Van Bever verneemt dat het divisiehoofdkwartier naar Wijgmaal bij Leuven zou verplaatst zijn en stuurt een motorwielrijder om nieuwe bevelen. De manschappen worden intussen ingekwartierd te Ter Hulpen. De estafette kan echter niemand van de divisie lokaliseren in Wijgmaal en keert onverrichter zake terug. Commandant Van Bever besluit daarop om zich persoonlijk naar het Groot Hoofdkwartier (GHK) in Breendonk te begeven.

Staf/Esk Cy 2Div
Commandant Van Bever komt omstreeks 10u00 aan te Breendonk waar het Groot Hoofdkwartier in het fort gevestigd is. De commandant wordt tot zijn grote verbazing bij koning Leopold III ontboden om zijn relaas van de aftocht uit Luik uit de doeken te doen. Hij verneemt er ook dat de 2de Infanteriedivisie zich in Hever bevindt. Van Bever keert terug naar Ter Hulpen en stuurt zijn eskadron op pad naar de K.W. Stelling. De manschappen komen om 15u00 aan te Hever en worden verenigd met het bagage-echelon dat verdere bevelen afwachtte te Wijgmaal. Het eskadron wordt in reserve geplaatst en krijgt de normale anti-parachutistenopdrachten toegewezen. De eerste twee pelotons verblijven in Heiken nabij Hever, het 3de Peloton op het Kasteel van Schiplaken bij de staf van 2A en het 4de Peloton te Elewijt.

Staf/Esk Cy 2Div
Het eskadron blijft patrouilles uitvoeren in het achtergebied van de 2de Infanteriedivisie.

Staf/Esck Cy 2Div
De opdracht te Heiken, Hever, Schiplaken en Elewijt duurt verder.

Staf/Esk Cy 2Div
Op 16 mei komt onverwachts het bevel van het geallieerd opperbevel om naar het westen terug te trekken. Zonder dat men de K.W. Stelling ten volle verdedigd heeft moet de stelling worden prijsgegeven. In het zuiden wist het Duitse leger immers een doorbraak te forceren over de Maas in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven. Het Groot Hoofdkwartier beslist om aan het eind van de dag de K.W. Stelling te ontruimen en terug te trekken naar de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde. De 2Div wordt naar het Bruggenhoofd Gent gestuurd. De georganiseerde terugtocht naar Gent zal gebeuren in drie nachtmarsen deels om te ontsnappen aan luchtaanvallen.

Het eskadron wordt rondom 13u00 in het bos te Heiken verzameld en zal worden ingezet als mobiele reserve om de aftocht van de 2de Infanteriedivisie te dekken. Commandant Van Bever vervoegt om 17u00 de commandopost van het 6Li, verantwoordelijk voor de organisatie van de achterhoede. Hiervoor krijgt het 6Li het bevel over het I/5Li, II/6Li, III/28Li, Esc Cy 2Div, Pl Vkr 5Li en het Pl Vkr 6Li die samen de achterhoede vormen. Deze achterhoede zal instaan voor de beveiliging van de eenheden die terugtrekken en zal als laatste element ter plaatse blijven. De achterhoede zal een maneuver in twee tijden uitvoeren, eerst zullen de infanteriebataljons de rest van hun regiment opvangen, daarna zullen zij worden afgelost door de mobiele reserve.

Die avond verplaatst Cdt Van Bever zijn commandopost naar het Kasteel Hollaken ten zuiden van Rijmenam waar zich het achterwaarts CP van het 6Li bevond. Vanaf 21u00 vertrekken de eenheden die geen deel uitmaken van de achterhoede naar een kantonnement ten westen van het Kanaal van Willebroek. Hierna wordt het Esk Cy 2Div in drie detachementen verdeeld en naar de linies van het I/5Li, II/6Li en het III/28Li gestuurd waar ze de vaste achterhoedes omstreeks 23u30 aflossen en de stellingen bemannen tot de laatste infanteristen weg zijn.

Staf/Esk Cy 2Div
De groepering Van Bever verlaat de K.W. Stelling om 03u00. Een half uur later steekt het 1ste Peloton de brug van Rijmenam over. De aftocht wordt verdergezet tot aan het sas van Boortmeerbeek. De genie blaast de bruggen op na de doortocht van de laatste Belgen. Om 07u00 passeert het eskadron Eppegem. Een uur later wordt het Kanaal van Willebroek gekruist via de Verbrande Brug in de Britse sector. De eenheid komt toe te Beigem om 11u30 maar het bagage-echelon verschijnt niet op het rendez-vous. Na enkele uren rust worden de manschappen gebruikt om de flank van het van Brussel naar Dendermonde terugtrekkende VIde Legerkorps (VI/LK) te helpen dekken te Mazenzele. Het eskadron krijgt te horen dat het tot ‘s anderendaags 03u00 zal fungeren als onderdeel van de achterhoede van het VI/LK.

Staf/Esk Cy 2Div
Het eskadron neemt om 05u00 positie in op de baan van Dendermonde naar Baardegem. De laatste eenheden van de 2Div hebben vertraging opgelopen en trekken er nog steeds voorbij. Intussen is het reeds dag geworden waardoor het gevaar voor luchtaanvallen vergroot. De wielrijders blijven op post tot 08u00 en trekken het laatste bataljon infanteristen achterna. Twee pelotons C47 anti-tankkanonnen en een T13 tankjager versterken het eskadron.

Om 09u30 wordt met ettelijke uren vertraging eindelijk de Dender overgestoken te Gijzegem. De wielrijders kruisen de stellingen van de 1ste Divisie Ardeense Jagers die de Duitsers moeten afremmen aan de rivieroever en zich klaar maken voor de actie.

Het eskadron wordt na enkele uren rust te Gijzegem die avond verder gestuurd naar Wetteren, Kwatrecht en Merelbeke.

Staf/Esk Cy 2Div
De wielrijders komen rond 03u00 aan te Merelbeke. De manschappen krijgen opnieuw rust. Na de middag krijgt Commandant Van Bever te horen dat de 2de Infanteriedivisie een gedeelte van de 4de Infanteriedivisie zal aflossen binnen het Bruggenhoofd Gent. Het eskadron wordt uitgestuurd om voor het eerste echelon een aantal observatieposten te gaan bemannen en functioneert nu in zijn eigenlijke rol als verkenners. De commandopost blijft bij het divisiehoofdkwartier in het Kasteel Lammens (Kasteel Blauwhuys) te Merelbeke.

Staf/Esk Cy 2Div
Voor de stelling van de 2Div worden vier voorposten uitgezet waarvan drie bemand door het Esk Cy 2Div. Er is telkens versterking van een T13 tankjager van de Cie C47/T13 4Div. Hun opdracht bestaat erin vijandelijke voorhoedes voor de stelling te melden en verkenningen af te weren.

De eerste (P1) wordt bezet door twee gevechtsgroepen van het 3de Peloton onder leiding van Adjudant kandidaat-beroepsofficier Daems. De vooruitgeschoven post P1 bevindt zich in de omgeving van het kruispunt van de Reigerstraat met de Geraardsbergse steenweg en de Groenweg (Vinkemolen).

De tweede (P2) in de omgeving van het T-kruispunt Anker waar de Reigerstraat, de Bavegemstraat en de Moortelbosstraat samenkomen
wordt bemand wordt door de resten van het Peloton Verkenners van het 6de Linie.

De derde voorpost (P3) wordt bezet door twee gevechtsgroepen van het 2Pl die post vatten aan de spoorwegbrug te Westrem

De laatste voorpost (P4) bemand door het 1Pl staat opgesteld aan het kruispunt het Strop van de Massemsesteenweg en de Brusselse Steenweg (baan Gent-Brussel).

Vanaf 07u00 wordt contact gemaakt met de eerste Duitse verkenners. De schermutselingen worden al snel intenser en reeds voor de middag vervoegt de vijandelijke artillerie de eerste gevechten. De eerste voorposten worden al ontruimd rond 08u00, de laatste voorpost loopt binnen rond 14u00. De pelotons hergroeperen te Merelbeke.

1Pl en 2Pl/Esk Cy 2Div
Duitse wielrijders rukken op in twee rijen langs de Brusselse Steenweg. Bij het verlaten van Oordegem worden zij omstreeks 07u30 onder vuur genomen door de T13 die opgesteld staat bij voorpost P4. De Duitse colonne moet hals over kop dekking zoeken en er worden verliezen geleden aan Duitse kant. Wanneer ze proberen de Belgische voorpost te omsingelen worden ze plots onder vuur genomen door het 2Pl vanuit de voorpost P3 aan de spoorwegbrug te Westrem. De Duitse wielrijders zijn vastgepind en moeten wachten op vuursteun van de mee oprukkende 14de Panzer Jäger Compagnie die de voorposten begint te bestoken met hun C37 anti-tankkanonnen. Rond 08u00 wordt de toestand in de voorposten P3 en P4 onhoudbaar waarop beslist wordt de posten op te gegeven. De gevechtsgroepen van het Esk Cy 2Div kunnen zonder probleem binnenlopen bij het III/5Li zonder hierbij verliezen te lijden.

3Pl/Esk Cy 2Div
De twee gevechtsgroepen van het Esk Cy 2Div uitgestuurd naar de voorpost P1 nemen niet de voorziene stelling in omdat deze reeds door een sectie van het Peloton Verkenners van het 15Li bezet was. Blijkbaar werden zowel eenheden van de 2Div als van de 4Div aangeduid om deze post te bezetten. De twee ploegen stellen zich dan maar op ter hoogte van het kruispunt van de Meerstraat en de Geraardsbergse Steenweg een tweehonderdtal meter meer naar het noorden. Om 09u30 melden burgers aan post P1 dat op zo’n drie kilometer voor de stelling een Duitse motorfiets met zijspan op een mijn is gereden. Twee vrijwilligers van het Esk Cy 2Div, de soldaten Bal en Dauwen, gaan met een motorfiets de zaak onderzoeken. Ze vinden een vernielde zijspan met twee gesneuvelde Duitsers. Hun automatische wapens en hun papieren worden meegenomen en afgegeven op de commandopost van het 6Li. Om 12u30, meldt het Pl Vkr/6Li dat ze van uit P2 acht vijandelijke sidecars hun post hebben zien naderen. Ze verlaten hun stelling, maar worden teruggestuurd. Het is echter te laat. Als ze hun stellingen opnieuw willen bezetten, is de post al ingenomen door Duitsers: P2 is verloren. Omstreeks 14u00 wordt post P1 hevig beschoten waarop Kolonel Godeau, commandant van het 6Li beveelt deze te ontruimen. De twee gevechtsgroepen van het 3Pl vervoegen de eigen linies zonder verliezen.

Staf/Esk Cy 2Div
De vijand blijft de rand van het Bruggenhoofd Gent aftasten rond Kwatrecht en het komt tot een ernstig treffen met het 5Li. Dit regiment trekt zich na 18u00 terug, waardoor de flank van het naburige I/6Li bloot komt te liggen rond Gijzenzele. De vijand maakt contact met de infanteristen en het III/6Li valt onder vuur.

Het eskadron wielrijders moet het III/6Li gaan versterken. Om 19u00 meldt de bevelhebber van het Esk Cy 2Div zich aan op de commandopost van III/6Li en wordt om 20u10 uur opgevangen door Luitenant Lonnoy, commandant van de 13Cie. Even later is iedereen ontplooid en worden de pelotons verdeeld onder het III/6Li en het III/28Li. De toegangswegen tot Gijzenzele worden bovendien beveiligd door twee T13 tankjagers van de divisietroepen.

Staf/Esk Cy 2Div
Het eskadron versterkt nog steeds het III/6Li te Gijzenzele. In Gijzenzele staat het Esk Cy 2Div als volgt opgesteld: het 1ste Peloton zit in de huizen op de zuidoostelijke rand van het dorp; in de achtergevels welke naar het front gericht zijn, werden schietgaten gemaakt en is men ook begonnen met het graven van verbindingsloopgraven tussen de verschillende tuintjes der woningen. Pelotons 2 en 3 heeft men gebruikt om de rondom verdediging van het dorp aan te vullen terwijl het 4de Peloton (Pl Mi, onder bevel van adjudant De Boodt) zich aangesloten heeft bij de Compagnie Mi van III/6de Linie ten westen van de huizenkern. Drie T13 tankjagers staan op de toegangswegen tot het dorp. De ganse dag door blijven de stellingen onder sporadisch artillerie- en geweervuur vallen. Rondom 19u00 nemen de beschietingen plots in hevigheid toe en dreigt onder het III/6Li onrust uit te breken. De officieren kunnen de mannen slechts met moeite tot de nodige vuurdiscipline aanzetten.

Op de Conferentie van Ieper wordt onderling tussen Belgen, Fransen en Britten beslist dat het front achteruit moet. De reden voor deze beslissing lag bij het feit dat de Duitsers er in geslaagd waren om bij Oudenaarde, in de Britse sector, een permanent bruggenhoofd over de Schelde te vestigen. Hierdoor verloor het Bruggenhoofd Gent al zijn belang en was terugplooien noodzakelijk. Het Belgische leger zal de aftocht naar de Leie aanvatten en rondom Gent worden de Belgische posities herschikt. Een plan wordt opgemaakt om het Bruggenhoofd Gent georganiseerd te ontruimen. De 2de Infanteriedivisie zal diezelfde nacht in het Bruggenhoofd Gent contact afbreken en over de Leie trekken.

Het Esk Cy van de 2de Infanteriedivisie heeft intussen het bevel tot de aftocht ook ontvangen en werd aangeduid om de achterhoede van III/6Li te leveren. Vanaf 22u00 zal de infanterie zich terugtrekken onder dekking van het Wielrijderseskadron, twee T13 voertuigen en één peloton per compagnie. Het 4de Peloton Mitrailleurs zal samen met de infanterie de aftocht aanvatten.

Staf/Esc Cy 2Div
Op bevel van Commandant Van Bever begeven het 2de en 3de Peloton zich om 01u00 op weg vanaf hun stellingen aan de rand van het dorp. Luitenant Papejans verlaat met zijn 1ste Peloton als laatste het dorp onder dekking van de T13’s. Het 2de en 3de peloton tesamen met het peloton Mi (zware mittrailleurs) verzamelen ondertussen bij de fietsenstelplaats op de wijk Mellehoekske op ongeveer 400 m buiten Gijzenzele. Hier wacht het 4de peloton de rest van het eskadron op. Een gevechtsgroep, onder bevel van wachtmeester Vermeulen, wordt over de weg opgesteld. Eens iedereen verzameld, rijden de wielrijders via de Potaardewijk naar Landskouter waar ze om 01u45 aan de spoorweg aankomen. Voorzichtigheidshalve worden een paar lichte machinegeweren opgesteld aan de overweg. De rest van de mannen gaat op de harde ballast liggen. De jongens zijn zo moe dat ze direct in slaap vallen. Het moreel is nochtans uitstekend. Om 02u10 komt ook Papejans aan. De terugtocht is perfect verlopen en Gijzenzele was stil op de het ogenblik van het vertrek. Tien minuten later begeeft het Eskadron Cyclisten zich verder op weg via Lemberge-Bottelare-Schelderode, om er bij het krieken van de dag over de pontonbrug te rijden. Om 07u00 fietsen de manschappen de stad Gent in voor een rustpauze. Na een oponthoud van een drietal uren, verlaat het eskadron Gent en trekt via Drongen en Merendree naar Hansbeke op de linkeroever van het Afleidingskanaal van de Leie. De manschappen komen hier rond het middaguur aan en blijven de ganse middag in het dorp.

Het divisiehoofdkwartier heeft intussen het Kasteel Mariahove te Bellem uitgekozen als nieuwe standplaats en aan het eind van de dag worden de wielrijders verplaatst naar een hoeve op dit

landgoed om er de verdediging van de divisiestaf waar te nemen.

Staf/Esk Cy 2Div
De 2de Infanteriedivisie wordt achter het Afleidingskanaal van de Leie net ten zuiden van de splitsing met het Kanaal Gent-Brugge ontplooid. De wielrijders verblijven te Bellem en zijn er belast met de bewaking van de divisiestaf.

Staf/Esk Cy 2Div
Het eskadron wordt gespaard van de gevechten langsheen het Afleidingskanaal en blijft bij de divisiestaf te Bellem.

Staf/Esk Cy 2Div
De sector van de 2Div wordt niet aangevallen door de vijand. Terwijl zowel in het noorden als in het zuiden de Belgen van de Leie-linie weggedrukt worden, blijft de 2de Infanteriedivisie op post. De wielrijders bevinden zich nog steeds te Bellem.

Staf/Esk Cy 2Div
Het Groot Hoofdkwartier beveelt de algehele aftocht van het Afleidingskanaal van de Leie. De 2de Infanteriedivisie trekt zich terug naar het zuidwesten en neemt een nieuwe verdedigingslinie in rondom Aalter. Het Eskadron Cy 2Div wordt om 10u00 doorgestuurd naar een nieuw steunpunt rond Hooithoek. Rond het middaguur wordt de rest van de divisie verder teruggetrokken tot de lijn Sint-Joris – Ruiselede.

1. Stassin, G., jaartal onbekend, Cavalerie Motorisée, Brussel: Tank Museum.