Reglementaire benaming	Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst | OC Gez Di Centre d’Instruction du Service de Santé | CISS
Type	Opleidingscentrum
Ontdubbeld van	n.v.t.
Onderdeel van	Troepen en Etablissementen van de Achterwaartse Gezondheidsdienst
Bevelhebber	Geneesheer Kolonel Hector Scheyvaerts
Standplaats	Kazerne jonkheer de Hollain te Gent
Samenstelling	Staf
	1ste Compagnie Instructie (Kapitein A. Delheid)
	2de Compagnie Instructie (Kapitein Abel Arnould)
	3de Compagnie Versterking (Luitenant A. Moisse)

Vreemd genoeg heeft de Gezondheidsdienst initieel geen Versterkings- en Opleidingscentrum (VOC) opgericht bij de start van de mobilisatie. De Gezondheidsdienst vond het reeds in vredestijd bestaande Opleidingscentrum voor Brancardiers en Verplegers (CIBI) gestationeerd Beverlo voldoende. Het CIBI wordt wel overgeplaatst naar Brugge in november 1939. Het is pas op 15 februari 1940 dat de beslissing genomen wordt om in de kazerne de Hollain te Gent het Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst (CISS) op te richten om de rekruten van de lichting 40 op te leiden. Het CISS is een buitenbeentje binnen de structuur van de eenheden die de opleiding van rekruten en reservisten dienen te verzorgen. Het CISS staat immers niet onder het bevel van de Versterkings- en Opleidingscentra maar maakt als enige formatie van dit type deel uit van de Troepen en Etablissementen der Binnenlandse Gezondheidsdienst (TESSI).

Op 29 februari vervoegen de rekruten van de klas 40 het CISS. Ze komen terecht in de 1ste en de 2de Compagnie die voorbehouden zijn voor opleiding. Deze compagnies tellen aan de vooravond van de oorlog samen zo’n 1.400 militairen en de opleiding van de jonge rekruten is dan net afgelopen. Het centrum houdt de militairen aan het werk met herhaling van de theorielessen en oefeningen op het terrein. De 3de compagnie bevat maar liefst een 1.000-tal oudere reservisten, aangevuld met een hele reeks werklozen die bij de gezondheidsdienst gemobiliseerd waren. Op 1 mei komt Geneesheer Kolonel Scheyvaerts aan het hoofd van het CISS. Op 10 mei bedraagt het totaal effectief van het opleidingscentrum een 3.500 tal manschappen.

Op 10 mei wordt het centrum op oorlogsvoet gebracht en wordt heel wat bijkomend personeel ingelijfd en uitgerust. Vooreerst zullen tot 13 mei een 200-tal aalmoezeniers toekomen die tot dan toe vrijgesteld waren van mobilisatie. Daarnaast zal het centrum een gelijkaardig aantal apothekers van het onderofficierenkader ontvangen.

Tot slot worden tijdens de vier eerste oorlogsdagen zo’n 1.300 studenten van uit de diverse geneeskundige, farmaceutische en tandheelkundige faculteiten van de universiteiten naar het centrum gestuurd. De aangekomen militairen worden zo snel mogelijk van een uniform voorzien en ontvangen ook hun persoonlijke uitrusting. Het opleidingscentrum verdeelt de manschappen onder de kazerne zelf en onder zijn alarmkantonnementen te Gent om toch maar iedereen een slaapplaats te kunnen geven.

De reservisten blijven toekomen. Op vraag van het Hospitaalcentrum Gent worden alle gediplomeerde artsen uit de rangen gehaald en doorgestuurd naar de reservehospitalen. Tevens worden ook de eerste versterkingen uitgezonden naar de medische keten van het veldleger volgens de bevelen van de Inspecteur-Generaal van de Gezondheidsdienst.

Het opleidingscentrum bevindt zich nog steeds te Gent.

De rekruten van de klas ’40 die nog moeten worden opgeleid zullen naar Frankrijk worden doorgestuurd om daar hun opleiding te vervolledigen. Door de snelle opmars van de Duitsers was het voor het GHK snel duidelijk dat de verdere opleiding enkel in Frankrijk, ver achter de linies, kon gebeuren. Alle eenheden van de Versterking- en Opleidingscentra (VOC’s) die instonden voor de opleiding van de rekruten van de klas 40 van het veldleger, maar ook het CISS, ontvangen de 13 mei om 14u00 het schriftelijk bevel om zich klaar te maken voor de verplaatsing naar Frankrijk. Dit naar analogie van wat er tijdens de Eerste wereldoorlog gebeurde. De verplaatsing naar Frankrijk was echter totaal niet voorbereid.

Er was geen voorafgaandelijke regeling met de Franse militaire noch burgerlijke overheid, er waren geen voorafgaandelijke verkenningen van kantonnementen, er was slechts proviand voor twee dagen en er bestond geen logistieke organisatie voor herbevoorrading in Frankrijk. Daarenboven moesten de commandanten van de respectievelijke VOC’s zelf vervoer per spoor regelen door de treinen te gebruiken die het 7de Franse leger van generaal Giraud naar Zeeland hadden gebracht. Het bevel om het CISS naar Frankrijk te evacueren kwam echter geen dag te vroeg want de 13de mei om 16u00 steken de Duitsers de Maas over te Sedan en begint hun opmars naar de Atlantische kust met als opzet zoveel mogelijk geallieerde troepen te omsingelen. Dokter Scheyvaerts ontvangt bijgevolg ook het bevel om zijn opleidingscentrum klaar te maken voor een mogelijke evacuatie. De werkzaamheden zullen twee dagen in beslag nemen.

Te Gent wordt druk verder gewerkt aan de evacuatieplannen.

Het wordt nu duidelijk dat de Versterkings- en Opleidingscentra naar Frankrijk zullen vertrekken. Kolonel Scheyvaerts krijgt een eerste treinstel toegewezen voor het transport van zijn manschappen en materieel.

Het opleidingscentrum krijgt het bevel van het TESSI om onmiddellijk naar Poperinge vertrekken, indien er geen nieuwe orders gegeven worden te Poperinge moeten ze doorreizen naar Le Touquet. Op de laatste dag te Gent komt eveneens het voltallige personeel van het Militair Hospitaal van Brussel aan. Hun bevelhebber, Majoor Fontana, beschikt over instructies om Le Touquet aan de Franse noordkust te vervoegen. In het station van Gent worden twee treinstellen samengesteld. De eerste trein zal de 1ste Compagnie en een deel van de 2de Compagnie vervoeren. De tweede trein zal instaan voor het transport van de overige manschappen. Met heel veel moeite kunnen ook een aantal vrachtwagens opgevorderd worden die gebruikt zullen worden om de overtollige uitrusting naar Frankrijk over te brengen. De compagnies stijgen vanaf 22u00 in en de beide treinstellen vertrekken kort voor middernacht.

Om 02u30 rijden de laatste vrachtwagens de kazerne te Gent buiten. Kolonel Scheyvaerts vertrekt samen met zijn adjuncten per auto naar Poperinge en komt hier omstreeks 04u00 aan. Scheyvaerts kan zich echter niet in verbinding stellen met het commando van de Gezondheidsdienst en besluit na enkele uren wachten zijn eenheid op eigen initiatief verder te sturen naar Le Touquet. Het eerste treinstel kan echter slechts omstreeks 16u00 het station van Poperinge bereiken zodat heel wat tijd verloren gaat. De vrachtwagens worden daarom reeds om 16u30 verder gestuurd naar Frankrijk, terwijl de manschappen die per trein reizen bevoorraad worden. Om 19u00 krijgt Kolonel Scheyvaerts dan toch een bericht van Inspecteur-Generaal van de Gezondheidsdienst. Er dient te Poperinge gekantonneerd te worden. De korpscommandant is de wanhoop nabij daar er in de stad zoveel vluchtelingen en jongeren van de CRAB toegestroomd zijn dat er geen slaapgelegenheid meer te vinden is voor zijn manschappen. Anderhalf uur later krijgt hij alsnog de toestemming om zijn eerste treinstel naar Le Touquet nabij Etaples in Frankrijk door te sturen. Op het ogenblik van het vertrek uit Poperinge is echter nog geen enkele spoor van het tweede treinstel dat uit Gent vertrokken is.

De Luitenanten Geneesheren Goossens en Collet van het aanvullingshospitaal van Gent vervoegen op 17 mei het CISS dat zich op dat ogenblik te Poperinge bevindt. Ze krijgen opdracht de rekruten van het CISS te begeleiden die onderweg zijn met het tweede treinstel. Ze stijgen aan boord van het tweede treinstel wanneer deze in Poperinge toekomt.

De vrachtwagencolonne en het eerste treinstel bereiken Etaples in de loop van de ochtend. Kolonel Scheyvaerts krijgt van de Franse autoriteiten negen locaties, verspreid over een bijzonder ruim gebied, toegewezen voor de kantonnementen van zijn eenheid. De 3,500 aanwezige manschappen kunnen hier niet ondergebracht worden. Er wordt een telegram verstuurd naar de Inspecteur-Generaal van de Gezondheidsdienst te Westende en Kolonel Scheyvaerts besluit de ganse dag te wachten op een antwoord dat maar niet komt.

Intussen verneemt de korpscommandant via Luitenant Praet dat de Belgische territoriale gezondheidsdienst aangekomen is in het nabije Berck-Plage om hier een nieuw hospitaalcentrum te installeren. Enkele officieren van het opleidingscentrum worden uitgestuurd om hun diensten aan te bieden. Intussen wordt vernomen dat het opleidingscentrum op 19 mei kantonnementen dient op te zoeken in het 40Km verder zuidwaarts gelegen stadje Rue om vervolgens op 20 mei naar Nantes door te reizen.

Kolonel Scheyvaerts begeeft zich per auto naar Rue en wacht hier de ganse dag tevergeefs op de treinstellen van zijn eenheid. Wanneer om 20u30 dan toch het eerste treinstel onder bevel van Kapitein Delheid het station binnenloopt, beveelt de kolonel om geen halt te houden maar onmiddellijk naar Nantes door te rijden. Het treinstel zet zijn tocht naar het zuiden verder. De vrachtwagencolonne houdt wel halt te Rue wegens tekort aan brandstof. Van de tweede trein is nog steeds geen spoor. Het treinstel heeft nog niet eens Etaples kunnen bereiken en is vastgelopen te Fretun bij Calais.

CISS in Frankrijk
Een vrachtwagen wordt uitgestuurd naar Boulogne op zoek naar benzine. Het uitgestuurde detachement kan slechts rond 15u00 terugkeren om de voertuigcolonne uiteindelijk bij te tanken. De vrachtwagens worden eerst nog teruggestuurd naar Berck-Plage om de colonne te reorganiseren voor de verdere tocht naar het zuiden, kostbare tijd gaat verloren. De vrachtwagens vertrekken en raken rond 18u00 vast te zitten in de buitenwijken van Abbeville.

In de nacht van 20 op 21 mei bereiken de Duitsers Noyelle-sur-Mer aan de monding van de Somme. Hierdoor raken heel wat Belgische eenheden waaronder ook de vrachtwagencolonne van het CISS ingesloten door de Duitsers. Door vertragingen onderweg naar het zuiden van Frankrijk wordt uiteindelijk hun terugtochtweg afgesneden. De colonne rijdt nog westwaarts en wordt onderschept door vijandelijke troepen nabij de brug over de Somme te Saint-Valéry. De vrachtwagens worden kortstondig beschoten. Chauffeurs en manschappen stuiven uit elkaar en vluchten in alle richtingen weg. Kolonel Scheyvaerts kan uiteindelijk toch nog per auto naar Berck terugkeren. De vrachtwagens worden allen achtergelaten en geplunderd door de plaatselijke bevolking.

CISS in Frankrijk
Kolonel Scheyvaerts zoekt te Berck tevergeefs naar een schip om via de kust de zuidelijke oever van de Somme te vervoegen. Hij geeft zijn vluchtpoging op en vervoegt het Belgische hospitaal te Lannelongue.

CISS in Frankrijk
Het Belgische hospitaal te Lannelongue wordt gegrepen door de nu naar het noorden oprukkende Duitse troepen. De Duitsers laten de Belgen ongemoeid en willen dat het hospitaal verder blijft werken.

1Cie en een stuk van 2Cie/CISS in Frankrijk
De trein van Kapt Delheid die in Rue onmiddellijk werd doorgestuurd naar Nantes kwam op 20 mei vast te zitten aan de Somme. De manschappen moesten uitstappen en hun tocht initieel te voet naar het zuiden verderzetten. Op 23 mei bereiken ze Nantes van waaruit ze verder gestuurd worden naar Sables-d’Olonne in de Vendée waar ze de 29 mei toekomen.

3Cie en een stuk van de 2Cie/CISS in Frankrijk
Ondanks het feit dat deze trein niet door Kol Scheyvaerts werd opgemerkt heeft de trein via een andere route het zuiden kunnen bereiken. Een 800 manschappen komt op 30 mei toe in Grabels nabij Montpellier in de Hérault. Ze worden doorgestuurd naar Aniane waar ze worden aangehecht aan het 2de Versterkings- en Opleidingscentrum (2VOC).

CISS in Frankrijk
Luitenant-generaal Wibier, chef van het HK/TRI, wijst er in een nota op dat er te Aniane nog steeds een detachement van het CISS gekantonneerd is en dat deze militairen er zonder opdracht zitten.

CISS in Frankrijk
Geneesheer Majoor Jonas neemt het bevel over van Geneesheer 1ste Kapitein Fauconnier. Fauconnier zal de technische directie van de Belgische territoriale gezondheidsdienst van de XVIde militaire regio gaan leiden.

1. Dossier Gezondheidsdienst, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie
2. L’armée belge de France en 1940, door Jean Jamart Col BEM Hre, 1994, uitgeverij Schmitz, Bastogne