Reglementaire benaming	12de Infanteriedivisie | 12ID 12ème Division d’Infanterie | 12DI
Type	Infanteriedivisie
Ontdubbeld van	n.v.t.
Onderdeel van	IVde Legerkorps
Bevelhebber	Generaal-majoor Constant De Wulf
Commandant Infanterie	Generaal-majoor Charles Van Parijs
Commandant Artillerie
Stafchef	Majoor SBH Albert Aretz
Intendant	Kapitein-commandant R. Massart
Commandant Transportkorps	Majoor Jean-Marie Etienne
Commandant Gezondheidsdienst	Geneesheer Kapitein M. Thielens
Standplaats	Versterkte Positie Antwerpen Sector tussen Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten (Sint-Job-in-‘t-Goor) en Albertkanaal (Massenhoven) Commandopost in Fort 2 te Wommelgem
Samenstelling	Hoofdkwartier
	2de Linieregiment
	22ste Linieregiment
	23ste Linieregiment
	7de Regiment Artillerie
	2de Bataljon Genie
	12de Bataljon Transmissietroepen
	Wielrijderseskadron 12ID
	Compagnie Getrokken C47 12ID (Kapitein-commandant T. Van Speybroeck) -> Afgedeeld bij 15de Infanteriedivisie
	Geneeskundig Korps 12ID	Staf
		Geneeskundige Versterkingcompagnie (Med Lt W. Van Belle)
		Lichte Ambulance (Med Lt L. Heintz)
		Ambulance Infanteriedivisie (Med Lt C. Dusaucois)
		Sanitair Treinpeloton (Lt Victor Sampers)
		Autopeloton der Sanitaire Vervoersformaties (Lt G. Roba)
	Compagnie Intendance 12ID (Luitenant H. Legrand)
	Transportkorps 12ID	Staf
		Peloton voor Infanteriemunitie (Lt Paul Hagenaers)
		1ste Autopeloton voor Infanteriemunitie (Lt R. Goetghebeur)
		2de Autopeloton voor Infanteriemunitie (Lt jonkheer Jean-Edmond Mesmaekers)
		1ste Autopeloton voor Artilleriemunitie (Lt G. Smet)
		2de Autopeloton voor Artilleriemunitie (Lt Jules De Wit)
		Autopeloton voor Ravitaillering (Lt R. Lust)
		Autopeloton voor Materieel (Lt W. Donck)
		Atelier voor Herstelling van het Wagenpark (Lt F. Markay)
	Compagnie Luchtafweermitrailleurs (Kapitein J. Van Der Veeken)
	Provoost (Lt Urbain Thiel)

Staf/12Div
De 12de Infanteriedivisie (12Div), een divisie van Eerste Reserve wordt op 1 september 1939 gemobiliseerd bij de afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan. Na een korte periode in het Bruggenhoofd Gent verhuist de divisie op 4 oktober naar Viersel aan het Albertkanaal om er de Sector Massenhoven – Herentals te bezetten. Eind november wordt de 12Div naar Bergen gestuurd. Op 4 januari 1940 verlaat de divisie Bergen om te verhuizen naar het zuidoostelijk gedeelte van de Versterkte Positie Antwerpen (VPA). De divisie neemt stelling achter de nieuw aangelegde anti-tankgracht [1] tussen het Kanaal Dessel – Turnhout – Schoten [2] en het Albertkanaal. De 12Div maakt nu samen met de 15de Infanteriedivisie (15Div) en de 18de Infanteriedivisie (18Div) deel uit van het IVde Legerkorps (IV/LK). Het hoofdkwartier van het IV/LK bevindt zich aan de vooravond van de oorlog in het Fort van Lier.

Geïntegreerd in de stellingen van de 12Div bevinden zich enkele verouderde forten van de VPA. Het betreft de Schans  van Oudaan, het Fort van ‘s Gravenwezel, de Schans van Schilde en het Fort van Oelgem. In tegenstelling tot Luik en Namen werden de oude forten te Antwerpen niet herbewapend, maar ingericht tot infanteriesteunpunten. De geschutskoepels die in 1914 nog door het Belgisch leger gebruikt werden, zijn allen door de Duitsers van hun kanonnen beroofd tijdens de bezetting. Vanaf het midden van de jaren ’30 wordt in elk fort een aantal stellingen voor lichte en zware mitrailleurs gebouwd. Aan elk bolwerk is een detachement van het 1ste Regiment Speciale Vestingseenheden (1SVE) toegewezen. Deze detachementen, ter sterkte van een compagnie infanterie komen onder bevel te staan van de regimenten van de 12Div.

Links van de 12Div bevindt zich de 13de Infanteriedivisie behorende tot het Vde Legerkorps (V/LK) terwijl rechts de 15Div staat opgesteld achter het Albertkanaal van Massenhoven tot Herentals. Ten oosten van de 12Div bevindt zich de 18Div die zich klaar houdt om een vertragend manoeuvre uit te voeren tussen de Vooruitgeschoven Stelling (langs het kanaal Dessel – Turnhout -Schoten) en Dekkingsstelling (langs het Albertkanaal).

Op 9 mei staan de drie infanterieregimenten van de divisie opgesteld in lijn achter de anti-tankgracht van de VPA [3]. Het 22ste Linieregiment (22Li) neemt de noordelijke ondersector (van het Kanaal Dessel – Turnhout – Schoten tot het fort van ‘s-Gravenwezel), voor zijn rekening, het 2de Linieregiment (2Li) bezet de centrale ondersector (vanaf het fort van ‘s Gravenwezel tot en met de schans van Schilde) terwijl het 23ste Linieregiment (23Li) stelling neemt in de zuidelijke ondersector (vanaf de schans van Schilde tot het Albertkanaal). De 12Div beschikt voorts over een organiek artillerieregiment, het 7de Regiment Artillerie (7A). Het divisiehoofdkwartier staat opgesteld in het oude Fort 2 te Wommelgem. 

Cie C47/Tr van de 12Div
De Compagnie getrokken C47mm kanonnen van de 12Div wordt op 17 september 1939 opgericht in De Pinte nabij Gent. De Cie C47/Tr staat onder bevel van Kapitein-commandant  Van Speybroeck.

Cie C47/T13 van de 12Div
Bij de mobilisatie beschikte de 12de Infanteriedivisie (12Div) nog niet over C47 anti-tankkanonnen op T13 (Cie C47/T13). In maart 1940 wordt beslist de Cie C47/T13 op te richten. De drie regimenten van 12Div evenals de Cie C47/Tr dienen personeel te leveren voor de oprichting van deze compagnie. Officieren, onderofficieren en soldaten worden uit de drie 14de Compagnies van de respectievelijke regimenten geplukt en naar Beverlo gestuurd om hun opleiding op T13 te krijgen. Elk bataljon zware bewapening (IVde Bataljon) van een infanterieregiment beschikte over een compagnie die was uitgerust met getrokken C47mm anti-tankkanonnen. Voor dit personeel zou de omvorming tot bemanning T13 minimaal zijn aangezien ze reeds vertrouwd waren met het kanon C47mm. De Cie C47/T13 van de 12Div zou bevolen worden door Kapitein-commandant F. Brunain, compagniecommandant van 14/IV/2Li. Door gebrek aan T13 werd de Cie C47/T13 van de 12Div nooit opgericht.

GnK 12Div
De medische hulpplaats van de divisie bevindt zich aan de Langereep 18 te Wommelgem.

TptK 12Div
Het Transportkorps van de 12Div (TptK 12Div) wordt bevolen door Majoor Jean-Marie Etienne en beschikt over een staf, enkele pelotons die moeten instaan voor de bevoorrading munitie van de divisie, een peloton bevoorrading levensmiddelen en een peloton bevoorrading materieel. Naast de bevoorradingspelotons heeft het korps ook over een atelier voor de herstelling van het voertuigenpark van de divisie. Kapitein-commandant Maurice van de Putte vervulde de rol van Tweede Commandant van het TptK 12Div.   Aan de vooravond van de Duitse inval bevindt het hoofdkwartier van het Transportkorps zich te Boechout.

• PMI/TptK 12Div
  Het Peloton voor Infanteriemunitie (PMI/TptK 12Div) wordt bevolen door Luitenant Hagenaers. Het PMI bestond uit een 60-tal manschappen, voornamelijk afkomstig uit boerengezinnen en was uitgerust met paard en kar. De karren waren voorzien van munitiecaissons. Het peloton diende de infanterieregimenten van de 12Div te bevoorraden met munitie en beschikte in totaal over 100 trekpaarden

Staf/12Div
In zijn hoofdkwartier in het oude Fort 2 te Wommelgem ontvangt de divisie kort na middernacht het algemeen alarm. Alle eenheden van de divisie worden onmiddellijk op de hoogte gesteld van het alarm en begeven zich naar hun gevechtsstellingen. De Staf/12Div wordt om 06u00 verwittigd van de afkondiging van de algemene mobilisatie naar aanleiding van de Duitse inval.

Cie C47/T13 van de 12Div
Bij het uitbreken van de oorlog wordt iedereen teruggestuurd naar zijn respectievelijke compagnie. Cdt Brunain neemt het commando terug over van de 14Cie van het IV/2Li.

Staf/12Div
Vanaf de ochtend stromen Franse colonnes door de sector van de 12Div. De eenheden behoren tot het 7de Franse Leger [7(FRA)Leger] en zijn onderweg naar Nederland om er zoals afgesproken onze noorderburen bij te staan en de verbinding te vormen tussen de Nederlandse en de Belgische legers [4].

Staf/12Div
Het IVde Legerkorps meldt aan de 12Div dat de eerste troepen van de 18de Infanteriedivisie (18Div) zich door de  divisiesector zullen terugtrekken na het beëindigen van hun dekkingsopdracht aan het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten. Onder meer de IIIde Groep van het 3de Regiment Grenadiers (III/3Gr), de Groep Wielrijders van de 15Div (GpCy 15Div), de Groep Wielrijders van de 18Div (GpCy 18Div) en de Staf van de 15de Compagnie Genie zullen bij de 12Div binnenlopen.

Staf/12Div
Het Franse 7de leger beslist om Nederland opnieuw te verlaten en de eerste hun troepen trekken opnieuw door de sector van de 12Div, maar dan wel in zuidelijke richting. Rond het middaguur wordt gemeld dat de Duitse voorhoeden te Sint-Lenaarts het Verbindingskanaal Maas-Schelde bereikt hebben.

Het Groot Hoofdkwartier beslist in de vooravond om ook de westelijke helft van het Albertkanaal te verlaten en het veldleger volledig terug te trekken naar de Versterkte Positie Antwerpen en de K.W. Stelling. Ten zuiden van de 12Div moet de 15Div in wijzerzin pivoteren om vervolgens tussen het Albertkanaal en Lier post te vatten en zo de schakel te vormen tussen de VPA en de K.W. Stelling. De 12de Infanteriedivisie blijft zijn stellingen langs het zuidelijke deel van de anti-tankgracht van de VPA bezetten.

Staf/12Div
Het gros van de 18Div trekt nu door de Versterkte Positie Antwerpen en begeeft zich richting Deurne. Na het binnenlopen van de 18Div komt nu de 12Div in eerste lijn te liggen.

Staf/12Div
De Duitse opmars nadert langzaam maar zeker de vesting Antwerpen. De Belgische genie vernielt de bruggen op het eerste gedeelte van Verbindingskanaal Maas-Schelde en voert wegvernielingen uit op de invalswegen uit Turnhout. Als een der laatste geallieerde eenheden sukkelen de Franse 4de Dragons over de vernielde kruispunten na hun terugtocht uit Oostmalle.

Staf/12Div
Op 16 mei komt onverwachts het bevel van het Groot Hoofdkwartier om naar het westen terug te trekken. Zonder dat de K.W. Stelling en de VPA ten volle verdedigd werden moeten de stellingen worden prijsgegeven. In het zuiden wist het Duitse leger immers een doorbraak te forceren over de Maas in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven. De Belgische legerleiding zal het het veldleger terugtrekken op een nieuwe defensieve lijn langs  de as Terneuzen-Gent-Oudenaarde. De terugtocht zal starten tijdens de nacht van 16 op 17 mei en dient tegen 19 mei voltooid te worden. De 12Div moet ter plaatse blijven tot de nacht van 17 op 18 mei om de terugtocht naar de nieuwe defensieve lijn te dekken. 

TptK 12Div
Het Transportkorps ontvangt om 13u50 het bevel van de divisiestaf om naar het westen terug te trekken.  Het PARa vertrekt onmiddellijk naar Sint-Niklaas.  De overige eenheden verlaten hun kantonnementen rond 17u00 en worden teruggetrokken naar Evergem bij Gent.  De staf komt hier aan rond 23u30.

Staf/12Div
Op het middaguur maken de troepen van 23Li contact met de vijand. Er breken vuurgevechten uit maar de vijand dringt niet aan om tot het Albertkanaal door te stoten.

Het legerkorps verspreid rond het middaguur zijn bevelen voor de komende nacht.  Het IV/LK moet bij de aftocht naar het westen ten zuiden van het V/LK vorderen.  De Krijgsbaan die even ten noorden van de oude Brialmontforten rond Antwerpen loopt, zal hierbij de scheidingslijn tussen de beide legerkorpsen vormen.  Het IV/LK zal exclusief gebruik kunnen maken van de militaire brug te Hemiksem, en moet zich vervolgens ten zuiden van de lijn Sint-Niklaas, Zaffelare, Sleidinge houden tot de westelijke oever van het Kanaal Gent-Terneuzen bereikt is.

De infanterieregimenten van de 12Div en de 15Div moeten elk het equivalent van twee versterkte compagnies aanduiden als achterhoede van hun eerste echelons.  Deze achterhoede zal tot zes uur na het vertrek van het gros van de troepen ter plekke blijven.  Langsheen de Nete en de Rupel zal een flankwacht behouden blijven, geleverd door de troepen van de 15Div.  Deze divisie mag eveneens over de Wielrijdersgroep der 18de Infanteriedivisie beschikken.  Te Boom en te Hemiksem zullen ook nog twee defensieve perimeters ingericht worden op de naar de vijand gerichte oevers van de Rupel en de Schelde.  De 12Div en de 15Div krijgen elk drie T13 tankjagers van de Compagnie T13 van de Versterkte Positie Namen ter beschikking.  Tijdens de verplaatsing zal het hoofdkwartier van het IV/LK tijdelijk halt houden te Tereken.

In de avond van 17 mei trekt de divisie terug naar Vlaanderen. Via Wommelgem, Borsbeek, Mortsel en Oude God marcheren de colonnes naar de Schelde. De stroom wordt hier via de door de Genie aangelegde brug van Hemiksem overgestoken.

Op divisieniveau zal Generaal-majoor Van Parijs, Commandant Infanterie, het bevel voeren over de achterhoede.  Bij het 22Li vlucht de achterhoede gevormd door een detachement van het IIIde Bataljon onder leiding van Majoor Belleter tussen 20u00 en 20u30 weg van het eerste echelon van de ondersector.  De Duitsers kunnen er de anti-tankgracht oversteken.  Van Parijs komt tussenbeide en geeft een bevel aan Majoor Belleter om zowel bij de reguliere brug als ook bij de militaire noodbrug over het Albertkanaal te Wijnegem twee naar het noorden gerichte bruggenhoofden te organiseren.  Hij stuurt ook telkens een stafofficier naar de beide bruggen met als opdracht het bevel tot vernieling te geven zodra het gros van het 22Li gepasseerd is.  De Commandant Infanterie vertrouwt de zaak niet en is bereid om desnoods de achterhoede op te geven.  Belleter vraagt toestemming om met de nog resterende troepen het Albertkanaal te mogen oversteken.  De generaal antwoord dat hij zo lang mogelijk dient stand te houden op de noordelijke oever van het kanaal en zich vervolgens mag terugtrekken via de sluisdeuren van de sluis van Wijnegem.

De bruggen van Wijnegem vliegen rond 22u00 de lucht in.  Het gevolg van de beslissing van Generaal-majoor Van Parijs is dat de achterhoedes bestaande uit telkens twee compagnies van het 22Li, 23Li en 2Li afgesneden worden van het gros van hun regimenten, samen met een batterij van het 7A die aangeduid werd om vuursteun te leveren aan dit detachement.  Ten gevolge van dit incident zal de staf van de 12Div in de ochtend van 18 mei eveneens zijn fiat geven voor de voortijdige vernieling van de militaire brug van Hemiksem.

TptK 12Div
Het PARa veraat Sint-Niklaas en wordt verplaatst naar Wondelgem.  De rest van het transportkorps vertrekt om 15u00 uit Evergem en bereikt tegen 19u00 de gemeente Hertsberge.  Majoor Etienne plaatst zijn commandopost in de woning van de burgemeester.

Staf/12Div
De regimenten van de divisie komen aan in hun rustkantonnement op de linkeroever tussen Kruibeke en de samenvloeiing van de Durme en de Schelde. 

• Het 2Li bereikt zijn nieuwe bestemming te Temse
• Het 22Li kantonneert te Steendorp

Om 05u30 beveelt de staf van het VIde Legerkorps dat de bruggen van Hemiksem en Temse bewaakt moeten worden door telkens een compagnie, en de divisies eveneens de linkeroever van de Schelde tussen Hoboken en Temse moet surveilleren.  Deze opdracht wordt aangepast om 07u30 wanneer de korpsstaf een dichtere bezetting vraagt van de zone vanaf de brug van Hemiksem tot in Tielrode.  Hierbij moet het 2Li een compagnie leveren voor de verdediging van de westelijke toegang tot de brug van Temse, samen met patrouilles ter grootte van ten minste een gevechtsgroep voor het gebied tussen Temse en Steendorp.  Het 22Li moet hetzelfde doen met betrekking tot de brug van Hemiksem en de oever van de stroom tussen Rupelmonde en Hemiksem.  Het 23Li ten slotte zal ingezet worden door de bewaking van het de brug van Hoboken, en van de oever tussen de brug van Hemiksem en het dorp Schiphoek.  De niet ontplooide middelen van de infanterieregimenten worden in reserve gehouden.  De divisiestaf stelt zich op in het gehucht te Vierhoek nabij Temse.  De legerkorpsstaf beveelt aan het II/7A om in stelling te gaan te Smesken, een gehucht ten westen van Temse, om van hieruit het gebied tussen het oostelijke landhoofd van de brug en het dorp Hingene onder vuur te kunnen nemen.  Omstreeks 10u00 meldt de divisiestaf aan het IVde Legerkorps dat de troepen op hun aangeduide posities aangekomen zijn.  Generaal-majoor Van Parijs beveelt de troepen die de oever van de Schelde bewaken.

Rond die tijd laat de staf van het IV/LK het Transportkorps en het Geneeskundig Korps van de 12Div naar Hertsberge sturen.  Om 12u20 volgen de marsbevelen voor de rest van de 12Div.  Alle eenheden die niet ingezet zijn bij de bewaking van de oever van de Schelde, moeten vertrekken om zo snel mogelijk west van Lochristi halt te houden.  De eenheden toewezen aan de bewakingsopdracht krijgen Belsele als bestemming.  De divisiestaf moet zich naar Oostakker verplaatsen.

De brug van Hemiksem wordt kort na 13u00 door het vernielingsdetachement van het Bataljon Pontonniers opgeblazen.  Dit gebeurt op aangeven van Kapitein-commandant Garnier, stafofficier bij de 12Div.

De 12Div krijgt om 18u00 nieuwe orders van het IVde Legerkorps: de divisie zal in reserve geplaatst worden achter het Afleidingskanaal van de Leie en zal er ingekwartierd worden in het gebied rond Zomergem en Hansbeke. In de nacht van 18 op 19 mei moet de divisie westwaarts trekken via marsroute 5, voor de troepen van de 1Div.  Het wagenpark mag vervolgens gebruik maken van marsroute 4 en 5.  De voertuigen van de 12Div moeten het Kanaal Gent-Terneuzen oversteken via de bruggen van Meulestede en Langerbrugge.  De infanterie van de 12Div zal van uit Lokeren per trein getransporteerd worden.  De troepen van de 12Div die de linkeroever van de Schelde helpen bewaken, zullen de aftocht mogen starten op bevel van Generaal-majoor Van Parijs. Het IV/LK en de 12Div zullen een reservemacht op niveau leger vormen.

Staf/12Div
De divisiestaf bereikt zijn nieuwe standplaats te Oostmolen.  De geplande verplaatsingen van de 12Div lopen niet volgens plan.  De eenheden die over de baan naar het westen terugtrekken, liggen op schema.  Het voetvolk van het 23Li heeft tijdig het station van Lokeren weten te bereiken en wordt met twee treinstellen overgebracht naar West-Vlaanderen.  De treinen zullen een vertraging van ongeveer 13 uur oplopen.  Ten gevolge van een zware luchtaanval op Lokeren tussen 09u00 en 10u00 hebben het gros van het 2Li en het 22Li echter hun treintransport gemist.  De merendeel van het voetvolk van deze regimenten moet dan maar te voet naar hun bestemming trekken, en zullen de westelijke oever van het Afleidingskanaal van de Leie slechts op 20 mei bereiken.  Ook het 7A is nog via de baan onderweg.  Alleen het III/2Li en het III/22Li kunnen per trein vervoerd worden, maar tot overmaat van ramp zullen deze treinstellen per vergissing naar Kortrijk gedirigeerd worden.

Om 10u25 belt Kapitein SBH Margot naar het hoofdkwartier van het IV/LK te Evergem met een stand-van-zaken:

• Het 23Li is onderweg per trein en zal ingekwartierd worden te Hoetsel en Ro.
• Bij het 7A wordt de Iste Groep gemeld te Keersmaker, even ten westen van Lokeren.  De colonne werd kortstondig gebombardeerd door de Luftwaffe.  De IIde Groep zou te Hillare zijn, maar er is geen contact met deze groep.  Een stafofficier is onderweg om de colonne te zoeken.  De IIIde Groep en de IVde Groep bevinden zich ten noordoosten van Gent en worden aan het eind van de dag verwacht op hun eindbestemmingen te Aaltebei en Berken.

Staf/12Div
Om 03u00 wordt een nieuwe stand-van-zaken doorgestuurd naar het hoofdkwartier van het IV/LK dat zich inmiddels te Ruddervoorde heeft opgesteld:

• Het 23Li had aangekomen moeten zijn, maar hun treinstellen werden naar Brugge gestuurd.  De fout is rechtgezet en het regiment wordt zo snel mogelijk verwacht.
• De treinstellen met het III/2Li en het III/22Li die per vergissing naar Kortrijk gerangeerd werden, worden teruggestuurd naar het kantonnementsgebied van de divisie.
• De overige eenheden van het 2Li en 22Li zijn nog onderweg.  Het 2Li heeft een van zijn bataljons met fietsen kunnen uitrusten.
• Het Wielrijderseskadron, 2Gn en 12TTr zijn goed aangekomen.
• De III/7A en IV/7A zijn aan hun laatste etappe bezig en worden weldra verwacht.  De I/7A en II/7A zijn in de buurt van het Kanaal Gent-Terneuzen.

De legerkorpsstaf vraagt om al het mogelijke te doen om zijn eenheden zo snel mogelijk op hun bestemming te brengen.  Tegen 13u00 wordt alvast het volledige 7A op zijn bestemmingen gemeld.

De divisiestaf stelt tevens een definitieve lijst op met de kantonnementsplaatsen voor zijn eenheden:

• De divisiestaf blijft te Vrekkem nabij Ursel
• Het 2Li wordt ingekwartierd te Hansbeke
• Het 22Li krijgt Zomergem als kantonnement
• Het 23Li is verdeeld over Hoetsel, Ro en Hamme
• Bij het 7A zal de Iste Groep opgesteld worden te Hoetsel, de IIde Groep te Pauwelsbos, de IIIde Groep te Aaltebei en de IVde Groep te Berkem
• Het Wielrijderseskadron en het 2Gn zijn te Bellem ingekwartierd
• Het 12TTr bevindt zich te Ursel.
• Alle overige divisietroepen kantonneren rond Hertsberge

Met bevel 141/43 bepaalt het GHK de nieuwe taak voor het 12Div.  De staf moet een stelling in de diepte op niveau leger verkennen tussen Stoktevijver het noorden en de samenloop van de Brugse Vaart en het Afleidingskanaal in het zuiden.  Ten noorden van Stoktevijver zal de IV/LK  dezelfde opdracht uitvoeren en een positie verkennen tot aan de oever van de Schelde nabij de Braakmankreek.  Het hoofdkwartier van de 12Div start met het bestuderen van de stafkaarten en zal op 21 mei de nodige ploegen het terrein opsturen.

Staf/12Div
Tijdens de conferentie van Ieper besluiten de geallieerden dat de Belgen zich zullen terugtrekken van de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde. Er zal een nieuwe linie uitgebouwd worden over het Leopoldkanaal, het Afleidingskanaal van de Leie en de Leie zelf. Deze linie zal op 23 mei volledig moeten zijn.

Staf/12Div
Na de Duitse inname van Abbeville en Noyelle aan de monding van de Somme zijn de geallieerde legers in Noord-Frankrijk en Vlaanderen geheel omsingeld. Het geallieerde oppercommando heeft op 21 mei tijdens de Conferentie van Ieper besloten om de Schelde-linie op te geven. Hierop beslist de Belgische legerleiding tijdens de ochtend van 22 mei dat onze strijdkrachten niet zoals afgesproken zullen terugtrekken naar de IJzer, maar stand zullen houden langsheen de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie. Het Groot Hoofdkwartier laat deze terugtocht in twee fases uitvoeren en bepaalt dat in een eerste fase de troepen opgesteld tussen het Bruggenhoofd Gent en Oudenaarde zich tijdens de nacht van 22 op 23 mei moeten terugtrekken naar de Leie. In deze fase zullen tevens een aantal troepen teruggetrokken worden uit het Bruggenhoofd Gent en de stad Gent. De troepen opgesteld langs het Kanaal Gent-Terneuzen zullen hun stelling pas ontruimen tijdens de tweede fase in de nacht van 23 op 24 mei.

De 12Div die zich reeds in de buurt van de nieuwe defensieve lijn bevindt, verlaat hierbij het commando van het IVde Legerkorps en gaat over naar het IIde Legerkorps.  Dit legerkorps zal met de 12Div en de 11Div het Afleidingskanaal van de Leie verdedigen tussen Stoktevijver en de Brugse Vaart.  De divisiestaf wordt om 01u25 op de hoogte gebracht van deze beslissing door de staf van het IV/LK.  Om 05u00 wordt de precieze begrenzing van de nieuwe sector van de 12Div bepaald.

Tegen 11u00 heeft de divisie zijn commandopost verplaatst naar Oostveld.

Staf/12Div
Om 21u35 ontvangt de divisiestaf zijn definitieve bevelen voor de verdediging van het Afleidingskanaal van de Leie.  Dit maakt dat de divisie in een tijdspanne van 36u tussen 22 mei en 24 mei drie verschillende dispositieven zal innemen ten westen van deze waterloop.  De 12Div zal de noordelijke sector van de zone van het II/LK verdedigen, terwijl de 11Div de zuidelijke sector voor zijn rekening neemt.  De sector die toegewezen wordt aan de divisie loopt van kilometerpaal 22,4 nabij Veldekens in het noorden tot kilometerpaal 17,6 nabij Ronsele in het zuiden.  Het 23Li en het 2Li zullen langsheen de kanaaloever geplaatst worden in respectievelijk ondersector noord en ondersector zuid.  De scheidingslijn tussen de beide regiment komt aan kilometerpaal 20,1 te liggen.  Het 22Li wordt in tweede echelon opgesteld.  De II/7A wordt het vuursteunelement voor het 23Li, en de III/7A voor het 2Li.  De I/7A en IV/7A vormen de artilleriegroepering op niveau divisie.

Staf/12Div
De 12Div van Luitenant-generaal De Wulf bevindt zich nu aan het Afleidingskanaal tussen Veldekens en Ronsele. Het 2Li ligt op rechts, het 23Li op links. Van elk regiment bevinden zich twee bataljons in de voorste vuurlinie. Het 22Li bezet het tweede echelon.  De divisie wacht de Duitse aanval op het Afwateringskanaal af. Een eerste schuchtere poging van de vijand komt er in de vroege ochtend en al snel vallen de regimenten in lijn onder vuur wanneer de vijandelijke infanterie vanuit de opmars een plaatselijke doorbraak proberen te forceren. De Duitsers maken echter geen aanstalten om het kanaal over te steken en trekken zich terug. Het 2de Bataljon Genie bouwt daarop vier loopbruggen over het kanaal om elk bataljon in eerste lijn toe te laten om een waarnemingspost op de vijandelijke oever te bemannen. Even na 10u00 opent de Belgische artillerie het vuur en anderhalf uur laten de IV/6A en de I/13A een dicht storingsvuur neerkomen op de uitvalswegen van Eeklo. Het bombardement houdt de ganse dag aan. Rond 15u00 raken de patrouilles uitgestuurd door de eenheden in lijn naar de overkant van het kanaal in contact met de vijand die opnieuw oprukt. Rond 17u00 steken te Ronsele soldaten van de Duitse 208ste Infanteriedivisie via het loopbruggetje ten westen van Waarschoot de waterloop over. Ze overmeesteren bij verrassing de ploeg geniesoldaten bij de brug. Er vallen enkele schoten terwijl de vijand in steeds grotere getale het kanaal oversteekt. Zowel de Duitse en Belgische infanteristen worden op de kanaaloever onder vuur genomen door de mitrailleurs van de 4Cie van het 2Li waarop er enige paniek ontstaat in eigen rangen. Na een korte strijd nemen de overvallers zonder veel moeite het bataljonsvak van het I/2Li in. De Duitse aanvallers bezetten al vrij vlug een strook grond van ongeveer 600 meter breed op de oude posities van het I/2Li en de rechterflank van het III/23Li. 

Kolonel Dendal, regimentscommandant van 23Li laat het IIde Bataljon van 23Li een dwarsstelling opwerpen om de aanval in te dijken. Wanneer Dendal ontdekt dat een nu zo’n goeie kilometer van de kanaaldijk onbezet is, laat hij de 6de Compagnie van II/23Li in de sector van het 2Li binnendringen om zoveel mogelijk terrein terug in Belgische handen te krijgen. De Duitsers klampen zich vast aan elke vierkante meter en de gevechten zullen de ganse nacht aanhouden. Rond 18u30 wordt ook het EskCy van de 12Div ingezet om de tegenaanval te versterken. De wielrijders hebben tijdens hun tocht naar het kanaal een achtergelaten T13 tankjager aan de praat gekregen en met dit voertuig zuivert het eskadron de omgeving van de commandopost van het I/2Li. Een goed uur later versterkt de divisie de tegenactie met het III/2Li. Dit bataljon slaagt er in om het gat te dichten tussen de commandopost van het I/2Li en de 3de Compagnie van dit regiment dat nog steeds aan de kanaaloever standhoudt.

TptK 12Div
De staf van het transportkorps verlaat Hertsberge om 17u00 en vervoegt Waardamme, gevolgd door de meeste overige pelotons die om 21u00 in Hertsberge vertrekken.  Alleen het 1PAMA en 2PAMA blijven nog enige tijd op de oorspronkelijke standplaats met het oog op een herbevoorrading van deze pelotons.

Staf/12Div
Omstreeks 04u15 wordt ook het I/22Li bij de tegenaanval gevoegd. De 9de Compagnie van het 2Li ondersteunt dit bataljon. Pas tegen de morgen slagen de Belgen erin de kanaaloever te bereiken. De T13 in handen van het EskCy 12Div neutraliseert verschillende Duitse mitrailleursnesten en vernietigt de voetbrug met zijn 47mm-kanon. De Duitsers zitten gevangen. Van de vijand geven 235 man, waaronder 5 officieren, zich over en worden door de Belgen afgevoerd. De overwinningsroes verdwijnt snel wanneer de Duitsers later op de dag nieuwe troepen aanvoeren om een brede aanval langsheen het ganse kanaal te lanceren.

Staf/12Div
Na de succesvolle tegenaanval is de westelijke oever van het Afleidingskanaal van de Leie volledig gezuiverd van vijandelijke elementen en opnieuw in Belgische handen. De invaller wil echter al snel een tweede poging wagen en lanceert vanaf 10u30 een reeks intense luchtaanvallen op de Belgische linies. De Duitse artillerie begint een nieuw voorbereidend bombardement rondom 13u00. Het bombardement neemt om 16u30 sterkt toe en drie kwartier later volgt een nieuwe infanterieaanval. Met een dubbele oversteekpoging in de ondersectoren van het 23Li en het 2Li kan de Duitse infanterie al snel twee kleine bruggenhoofden uitbouwen. Daarbij worden enerzijds het II/23Li en de Staf van het 23Li al snel met overrompeling bedreigd. Via de oversteek te Stoktevijver maken de Duitsers anderzijds contact met de 5de, 6de en 7de Compagnie van het II/2Li. De compagnies van het II/2Li worden al snel ingedeukt en moeten even voor 18u00 terrein prijs geven. Ook het III/2Li raakt betrokken bij de gevechten.

De 12Div werkt intussen aan een tegenaanval in de hoop de vijand terug over het kanaal te drijven. Het II/22Li krijgt het bevel een tegenaanval te ondernemen naar de stellingen van het 23Li via de as Most-Leischoot. Het III/22Li moet het 2Li gaan ontzetten met een tegenactie richting Ronsele en Stoktevijver. Rond 20u00 is de situatie bij het 23Li bijzonder verward en het 23Li wankelt op zijn stellingen. Ook het II/2Li is onder zware druk komen te staan. Het 2Li is echter nog steeds meester van de meeste delen van de kanaaloever. Het 2Li bezet ook nog steeds zijn tweede echelon langsheen een bosrand zo’n kilometer ten oosten van Ronsele.

Staf/12Div
Rond 10u00 vaardigt het II/LK nieuwe bevelen uit voor de terugtocht. De 12Div wordt naar het gebied rond Den Hoorn ten westen van Knesselare gestuurd. Talrijke eenheden van de 12Div zijn volledig uiteengeslagen zijn uiteengeslagen en vluchten weg in kleine groepjes. De divisie is al snel in volle aftocht van het Afleidingskanaal en zal voorlopig nier meer ingezet worden. 

Na de capitulatie zijn Lt Mesmaekers, Lt Hagenaers, Lt De Wit, Lt Willame en Lt Nicaese van het TptK 12Div aangesloten bij de inlichtingen- en actiedienst JAB. Dit op verzoek van hun 2Comd Kapitein-commandant Maurice van de Putte, leider van het Belgisch legioen afdeling Gent.

t

1. De oude forten en schansen van de VPA zijn verbonden door een nieuw aangelegde anti-tankgracht. De graafwerken voor de anti-tankgracht werden gestart in 1937 en de gracht werd pas voltooid in mei 1940. Vanuit de forten en de schansen kan scherend vuur afgegeven worden over de anti-tankgracht.  De hoofdwegen die de anti-tankgracht kruisen konden worden afgesloten met Cointet-elementen, de secundaire wegen waren voorzien van wegneembare militaire bruggen.
2. Het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten is één van de zeven Kempische kanalen die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/kanaal_dessel_turnhout_schoten/kanaal_dessel_turnhout_schoten [Laatst geraadpleegd 09 februari 2019].
3. Tussen de forten en schansen werden vanaf 1936 nieuwe bunkers gebouwd. Een eerste rij bunkers, allen genummerd met de letter A of B gevolgd door een cijfer, werd gebouwd langs de gracht en liet toe scherend vuur af te geven langs de anti-tankhindernis. Al gauw bleek dat niet alle sectoren van de anti-tank gracht bevuurd konden worden waardoor de noodzaak om extra bunkers te bouwen zich voordeed. Een tweede lijn van intervalbunkers, werd gebouwd. Omdat er nog steeds dode hoeken waren werd uiteindelijk nog een rij bunkers bijgebouwd in 1939, bunkers genummerd met de letter Y en een cijfer. Deze bunkers werden uiteindelijk pas in maart 1940 opgeleverd door de aannemers en overgedragen aan de regimenten begin april 1940.
4. “L’Armée Giraud en Hollande (1939-1940)”, door Lerecouvreux, Nouveaux Editions Latines, Paris, 1956. [Partieel On Line beschikbaar][Laatst geraadpleegd 22 juli 2016].
5. Achtergrondinformatie bij Soldaat Jules Van Acker [On Line beschikbaar]: https://www.zele.be/julius-van-acker [Laatst geraadpleegd 26 juni 2022].  Hij behoorde tot de Cie C47/Tr van de 12Div die echter de veldtocht niet heeft meegedaan met de 12Div maar op 10 mei was afgedeeld bij de 15Div en die rest van de veldtocht vermoedelijk bij de 15Div gebleven is ( zal blijken uit verder onderzoek – TBC).
6. Verbruggen, J.F., 1966, Ronsele (24 et 25 mai 1940): le surprise allemande du 24 mai et la contre-attaque belge du 25 mai, Publications de l’Université Officielle du Congo Lumbumbashi, vol. XII.