Reglementaire benaming	4de Bataljon Transmissietroepen | 4ème Bataillon de Troupes de Transmissions | 4TTr
Type	Verbindingseenheid
Ontdubbeld van	Regiment Transmissietroepen
Onderdeel van	4de Infanteriedivisie
Bevelhebber	Kapitein-commandant SBH Eugène De Greef
Standplaats	Sint-Huibrechts-Hern
Samenstelling	Staf
	Compagnie Telegrafisten (Lt A. Delvoie)
	Compagnie Radiotelegrafisten (Kapt A. Aubertin)

 

Staf/4TTr
Het 4de Bataljon Transmissietroepen (4TTr) wordt op 1 september 1939, bij afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan, te Grimbergen opgericht als ontdubbelingsbataljon van het Regiment Transmissietroepen. Vanaf 2 september stromen de wederopgeroepen reservisten bestemd voor 4TTr toe te Grimbergen waar ze worden opgevangen door Kapitein-commandant De Greef, bataljonscommandant van 4TTr. Drie dagen na zijn mobilisatie is het bataljon volledig voorzien van materieel en op 4 september marcheert het bataljon naar het station van Vilvoorde waar ze de trein nemen naar Tongeren. Vanuit het station van Tongeren wordt het bataljon doorgestuurd naar Millen, een dorp ten noorden van Tongeren, om er aangehecht te worden aan de 4de Infanteriedivisie (4Div) als organieke transmissie-eenheid van deze divisie. De 4Div staat op dat ogenblik opgesteld aan het meest oostelijke deel van het Albertkanaal waar ze een waakscherm oprichten tussen Lixhe en Eigenbilzen. Te Millen werkt Cdt SBH De Greef aan de paraatheid van de eenheid door onafgebroken oefenalarmen te ontketenen. De reactietijd om de gesteunde eenheid te vervoegen na ontvangst van een alarm wordt van drie uur dertig op achtentwintig minuten gebracht [4].

De 4Div blijft deze sector bezetten tot begin januari. Op 5 januari 1940 wordt de 4Div aan het Albertkanaal afgelost waarna de divisie een ver doorgedreven training te Beverlo uitvoert.  Het 4TTr marcheert in de bijtende koude van Millen naar Beverlo en brengt samen met de rest van de divisie tien dagen door in het oefenkamp. Na dit trainingskamp wordt de divisie als reserve van het leger rechtstreeks onder bevel van het Groot Hoofdkwartier (GHK) geplaatst en neemt verschillende stellingen in tussen Diest en Hasselt. In die periode kantonneert het 4TTr in een vervallen kasteel te Kersbeek-Miskom (kasteel Hoogemeyer – TBC) hetgeen heel wat ongenoegen veroorzaakt bij de manschappen. Op 28 januari onderneemt de 4Div terug een kampperiode waarna de divisie onder bevel geplaatst van het Iste Legerkorps (I/LK) om opnieuw stelling te nemen achter het Albertkanaal, ditmaal tussen Eigenbilzen en Diepenbeek. Het 4TTr verhuist op 27 februari mee met de divisie en vestigt  zich te Sint-Huibrechts-Hern, iets ten zuiden van Hoeselt waar het HK van de 4Div staat opgesteld.

Aan de vooravond van de oorlog bevindt de 4Div zich nog steeds in dezelfde sector. Rechts van de 4Div bevindt zich nu de 7de Infanteriedivisie (7Div) eveneens behorende tot het I/LK. De 7Div bezet stellingen tussen Lixhe en Eigenbilzen (exclusief). Links van de 4Div heeft de 1ste Infanteriedivisie (1Div) van het Cavaleriekorps (CK) post gevat. De drie infanterieregimenten van de 4Div staan in lijn opgesteld langs het kanaal. Het 11de Linieregiment (11Li) bezet de rechterondersector en sluit aan op de stellingen van de 7Div, het 7de Linieregiment (7Li) bezet de middenondersector terwijl het 15de Linieregiment (15Li) op de linkerflank staat opgesteld en de junctie maakt met de 1Div. Het 8ste Artillerieregiment (8A) levert de nodige vuursteun als divisieartillerie. Het bataljon zal bijgevolg instaan voor het realiseren van telefoon- en radioverbindingen tussen het Hoofdkwartier (HK) van de 4Div en de Commandoposten (CP) van de regimenten van de divisie alsook tussen de regimenten onderling. 4TTr zal ook verbinding moeten maken met het I/LK door aan te sluiten op het telefoon- en radionetwerk van het 21ste Bataljon Transmissies (21TTr) het organiek transmissiebataljon van het I/LK.

Cie Tg/4TTR
De Compagnie Telegrafisten (Cie Tg/4TTr) wordt bevolen door Lt Delvoie, die nog kan beschikken over OLt Maenhout en OLt Mayer om de compagnie te bevelen.

Cie RTg/4TTR
De Compagnie Radiotelegrafisten (Cie RTg/4TTR) wordt bevolen door Kapitein Aubertin, die de Lt Bonniver en de OLt Coutiez onder zijn bevel heeft.

Staf/4TTr
Het 4TTr is bij het uitbreken van de oorlog nog steeds gestationeerd te Sint-Huibrechts-Hern. Zoals gebruikelijk bij de verbindingstroepen zijn detachementen van het bataljon verspreid over de volledige divisiesector. Op de eerste oorlogsdag beseffen de manschappen van het bataljon dat het menens is wanneer bij eerste daglicht talrijke toestellen van de Luftwaffe het Albertkanaal overvliegen en de Belgische linies aanvallen. De luchtafweer schiet in actie en tracht de indringers neer te halen. De ten oosten van de 4Div opgestelde 7de Infanteriedivisie (7Div) wordt op 10 mei in alle vroegte aangevallen. De vijand voert luchtlandingen uit te Vroenhoven, Veldwezelt en Kanne en slaagt erin de bruggen van Vroenhoven en Veldwezelt intact te veroveren. Nog tijdens de voormiddag verovert de vijand een belangrijk bruggenhoofd op de westelijke oever van het Albertkanaal.

De Luftwaffe simuleert verschillende luchtlandingen met stropoppen in de zone van het Iste Legerkorps.  Tegen het middaguur heeft het 4TTr een 30-tal van deze “soldaten” verzameld op het bureau van de bataljonsstaf. Rond 19u00 passeren drie pantserwagens van een Franse verkenningseenheid Sint-Huibrechts-Hern als voorhoede van de rest van de Franse troepen die de grens overgestoken zijn om ons land ter hulp te komen. De komst van de Fransen kan het moraal van onze troepen enigszins versterken [1].

Cie Tg/4TTR
De eerste taak van de Compagnie Telegrafisten (Cie Tg/4TTr) bestaat uit het verdubbelen van de telefoonlijnen tussen de verschillende commandoposten.  Deze opdracht werd reeds tijdens de mobilisatie zorgvuldig gepland en bestaat uit het aanleggen van 40Km bijkomende lijnen.  De compagnie rondt de taak af tegen 11u00. De Cie Tg/4TTr bemant daarnaast onder meer  de civiele telefooncentrale van Bilzen. Om 11u15 komt een detachement van het 4de Bataljon Genie (4Gn) 1.000 zandzakjes leveren ter bescherming van de telefooncentrale tegen luchtbombardementen.

Cie RTg/4TTr
De Compagnie Radiotelegrafisten (Cie RTg/4TTR) is verspreid op vier locaties te Bilzen, Hoeselt, Waltwilder en Beverst om toe te laten om in geval van alarm zo snel mogelijk ontplooid te worden.  De compagnie meldt reeds om 03u30 dat het radionet bestaande uit vijftien stations operationeel is. Elke radiotelegrafieploeg bestaat uit één gegradeerde (sergeant of korporaal) en vier manschappen die samen één zend- en ontvangststation bedienen. Deze ploegen zijn afgedeeld bij de staven van de verschillende eenheden van de divisie. Korporaal Albert Lefranc is met zijn vier manschappen afgedeeld bij de Staf van de IVde Groep van het 8ste Regiment Artillerie (8A)

Staf/4TTr
Tijdens de nacht van 10 op 11 mei wordt in de sector van de 7Div verbeten gevochten om de laatste stellingen. De rechter flank van de 4Div komt in gevaar. Om de Duitse aanval alsnog te stoppen beveelt het Iste Legerkorps een dwarsstelling (oftewel bretel) op te richten op de as Eigenbilzen – Mopertingen – Kleine-Spouwen – Rijkhoven en die vervolgens langs de Demer te vervolledigen tot in Tongeren. Deze dwarsstelling moet worden ingenomen door eenheden van de divisies in lijn waarbij de 4Div de stelling moet voorbereiden van Eigenbilzen tot aan Kleine-Spouwen, de 7Div is verantwoordelijk vanaf Kleine-Spouwen (inclusief) tot Tongeren. De orders voor de inname van de dwarsstelling worden door het I/LK verspreid om 03u00.

Om 08u00 beslist de divisiecommandant om het HK/4Div op te splitsen in een hoofdmoot (Voorwaarts HK onder bevel van LtGen de Graeve) die verplaatst zal worden naar Ulbeek en een kleinere stafeenheid (Achterwaarts HK onder bevel van GenMaj Brabant ondersteund door Cdt Nannan en Lt Lousse) die achterblijft te Hoeselt om de terugtocht van de 4Div te bevelen.  Wanneer de Duitsers om 09u30 Herderen innemen en op het punt staan naar Rijkhoven door te stoten beslist de divisiecommandant om de commandopost te Hoeselt in allerijl te ontruimen. Door de gedeeltelijke terugtocht van het HK/4Div worden de orders aan de infanterieregimenten voor de stellingname op de dwarsstelling pas om 10u00 door het Achterwaarts HK verspreidt.

Talrijke transmissiedetachementen wordt gevraagd om hun materieel op te breken en terug te keren naar het bataljon in Sint-Huibrechts-Hern met het oog op de aftocht van het Albertkanaal. Bij een vijandelijke luchtaanval op Sint-Huibrechts-Hern worden enkele vrachtwagens van het bataljon beschadigd. De officier administratie van het bataljon, Luitenant R. Guidée, raakt gewond tijdens een bevoorradingsopdracht te Borgloon en moet worden afgevoerd naar het medisch-chirurgisch centrum van het Iste Legerkorps aldaar.  Guidée zal krijgsgevangen gemaakt worden wanneer de Duitsers het veldhospitaal innemen.

Het bataljon krijgt om 11u00 het bevel om zich naar Ulbeek terug te trekken. Bij de aftocht van het Voorwaarts HK blijft één van de transmissieploegen van 4TTr achter op het Achterwaarts HK (ArW HK) van de 4Div.  Wanneer ook het ArW HK vertrekt blijven de militairen van 4TTr achter bij gebrek aan transportmiddelen. Ze trekken te voet westwaarts maar worden ingehaald door de vijand en krijgsgevangen gemaakt.  De ploeg zal gelukkig kunnen ontsnappen en zal er in slagen om de bevriende linies te vervoegen. Vanuit Ulbeek trekt 4TTr om 16u00 verder naar Landen. De bataljonsstaf is hier nog maar net aangekomen of wordt al doorgestuurd naar Lovenjoel met de opdracht zijn compagnies te hergroeperen.  Onderweg naar Lovenjoel wordt de colonne afgeleid naar Beauvechain (Bevekom) om er een kantonnement in te nemen.

Cie RTg/4TTr
Vanaf 09u00 wordt het radionet van de 4Div afgebouwd. Zo zijn er van 15 radioposten van de compagnie nog slechts de helft in het radionet. Bij het 8A wordt slechts één radiostation operationeel gehouden namelijk dat van de Korporaal Lefranc bij de IVde Groep, terwijl alle andere ploegen moeten vertrekken.

Staf/4TTr
Het bataljon bereikt Bevekom rond 03u00 op 13 mei. Het HK/4Div bevindt zich al te Bevekom van de avond voordien en zal de terugtocht van de 4Div vanuit zijn HK te Bevekom coördineren tot 20u00. Terwijl de infanterieregimenten van de 4de Infanteriedivisie zich tijdens de nacht van 11 op 12 mei te voet terugtrekken tot voorbij de Demer-Gete Stelling bevindt het merendeel van 4TTr zich al te Bevekom. Omwille van het Duitse luchtoverwicht wordt de terugtocht overdag onderbroken en wordt de compagnies bevolen zich zo veel mogelijk aan vijandelijke luchtwaarneming te onttrekken. De Staf/4TTr ontvangt in de loop van 12 mei in zijn commandopost te Bevekom het bevel om door de K.W. Stelling te trekken en een nieuw kantonnement te zoeken ten westen van het Kanaal van Willebroek. Bij het invallen van de nacht volgt 4TTr de rest van de divisie bij de terugtocht naar de K.W. Stelling en zal later op de ochtend van 14 mei aankomen te Veltem-Beisem nabij Leuven. De infanterie van de divisie legt de terugtocht af in twee nachtelijke etappes en zal pas op 13 mei de K.W. Stelling bereiken. Het 4TTr wordt aan het eind van de dag naar Grimbergen bevolen.  De divisie zal zich nu nabij het zuidelijke uiteinde van het Kanaal van Willebroek reorganiseren.

Staf/4TTr
De 4Div zal naar de linkeroever van het Kanaal van Willebroek gebracht worden en moet op 14 mei hergroeperen in de zone tussen Grimbergen en Strombeek-Bever. Het 4TTr reist af op 13 mei en bereikt Grimbergen na een tocht langsheen de Brusselsesteenweg over Kortenberg en Zaventem.

Staf/4TTr
De rest van de 4Div komt aan in het kantonnementsgebied op de linkeroever van het Kanaal van Willebroek.

Staf/4TTr
De legerleiding besluit om de 4Div naar het Bruggenhoofd Gent over te brengen om er de bunkerzone tussen de de oevers van de Schelde stroomopwaarts en stroomafwaarts van Gent te bemannen. De eenheden zullen op 16 mei de verplaatsing aanvatten.

Staf/4TTr
Het bataljon gaat op weg naar het Bruggenhoofd Gent. Via een tussenstop in Gontrode zal Merelbeke bereikt worden. Het hoofdkwartier bereikt zijn nieuwe standplaats te Sint-Denijs-Westrem om 05u30.  Na een nachtelijke mars komen ook de gemotoriseerde eenheden van de 4Div in de vroege morgen van 16 mei aan in het Bruggenhoofd Gent. De diverse detachementen zetten zich aan het werk om de telefoon- en radioverbindingen mogelijk te maken.

Staf/4TTr
De divisiestaf verlaat Sint-Denijs-Westrem met de intentie om zich te installeren in Kasteel de Varens op het grondgebied van Melle.  Dit kasteel staat op dat ogenblik leeg en het hoofdkwartier moet dan ook wachten vooraleer de transmissietroepen een telefoonlijn kunnen aanleggen.  Er wordt besloten om uit te wijken naar het Kasteel della Faille te Zwijnaarde.

Staf/4TTr
De 4Div komt nu onder bevel van het VI/LK die de leiding zal nemen van de verdediging van het Bruggenhoofd Gent tussen Semmerzake en Kwatrecht. Het VI/LK zal hiervoor kunnen beschikken over de 2Div, de 4Div, de 5Div en de 1DivChA. Enkel de 4Div is reeds ter plaatse, de andere divisies hebben het Bruggenhoofd Gent nog niet bereikt. De 2Div en de 5Div zijn op terugtocht van de K.W. Stelling naar het TPG en bevinden zich nog tussen de Dender en de perimeter van het bruggenhoofd.  De 1DivChA wordt ingezet langsheen de Dender om de aankomende vijand te vertragen.

Staf/4TTr
Bij aankomst van de rest van het veldleger op de nieuwe linie van Terneuzen over Gent tot Oudenaarde, worden de posities van de 4Div herschikt. De divisie wordt nu geconcentreerd in de centrale sector van het Bruggenhoofd Gent tussen Munte en Betsberg. De staf van 4TTr wordt overgebracht naar Sint-Denijs-Westrem en verblijft in de buurt van het militaire vliegveld. De piste wordt tijdens de nacht van 19 op 20 mei aangevallen door de Luftwaffe.

Staf/4TTr
De Duitsers maken contact met het Bruggenhoofd Gent.

Staf/4TTr
De posities van het bataljon blijven ongewijzigd.

Staf/4TTr
De 4Div zal tijdens de nacht van 22 op 23 mei naar het Afleidingskanaal van de Leie gestuurd worden om de sector net ten noorden van Deinze te verdedigen. Het 4TTr dient zich om 20u00 naar Vinkt te verplaatsen. Het divisiehoofdkwartier zal eveneens in deze gemeente opgesteld worden.

De divisiecommandant, Generaal-majoor Van Trooyen, laat een speciaal telefoonnet aanleggen om de terugtocht naar het Afleidingskanaal zo goed mogelijk te kunnen opvolgen.  Op elk van de drie marsroutes van de divisie worden telkens drie telefoonposten geplaatst die elk verbonden worden met een directe lijn: een eerste post bij de start van de route, een tweede post bij het aangeduide overgangspunt over de Schelde en een derde post bij het eindpunt van de route.

Staf/4TTr
De divisie bereikt de westelijke oever van het Afleidingskanaal. Het 4TTr gaat onmiddellijk aan het werk om het telefoonnet en het radionet van de divisie operationeel te maken.

Staf/4TTr
De 4Div ontplooit langsheen het Afleidingskanaal. De divisiestaf en het commando van het 4TTr worden in de loop van de avond overgebracht naar Kanegem.

Staf/4TTr
De vijand valt aan in de sector van de 4de Infanteriedivisie en kan zonder veel moeite het 15Li uit zijn posities ontwrichten. Ook het 7Li en het 11Li worden al snel met de overrompeling bedreigd. De 4Div biedt weinig weerwerk en er worden grote aantallen militairen krijgsgevangen gemaakt. Daarbij worden ook talrijke detachementen van het 4TTr overmeesterd waaronder, als een van de eersten, de telefonisten en de radio-operatoren op de staf van het 15Li.  Een van de ploegleden raakt hierbij zwaar gewond.  Waar mogelijk wordt bij overgave de communicatieapparatuur onklaar gemaakt.

Staf/4TTr
Tijdens de namiddag verplaatsen het divisiehoofdkwartier en de overgebleven elementen van het 4TTr zich naar Ruiselede.

Staf/4TTr
Het bataljon moet een ploeg lijnleggers en een aantal zender-ontvangers afstaan aan de 1ste Divisie Ardeense Jagers.  De restanten van het 4TTr verplaatsen zich naar Oostkamp bij Brugge.  Om 15u00 wordt het bataljon doorgestuurd naar Mariakerke.

Staf/4TTr
Het bataljon bereikt tijdens de nacht het dorp Stene nabij Oostende. Hier wordt halt gehouden wanneer het nieuws van de capitulatie de manschappen bereikt. De bataljonsvlag zal samen met vele andere emblemen gedurende de bezetting verborgen worden in de Abdij Zevenkerken te Sint-Andries. Enkele dagen later marcheert het bataljon via Waardamme, Lovendegem en Lochristi naar Gent. Bij de doortocht van Waardamme wordt het overgebleven transmissiematerieel aan de bezetter overgemaakt.

Krijgsgevangenen/4TTr
Na de Belgische capitulatie is de bezetter geconfronteerd met een grote massa Belgische en Franse krijgsgevangenen die op één of andere manier naar Duitsland moeten worden overgebracht. Om de evacuatie snel te laten verlopen wordt geopteerd voor het vervoer per rijnaak. Vanuit het Gentse worden de gevangen militairen via Axel en Zaamslag naar Walsoorden in Zeeuws-Vlaanderen gebracht. Hier wordt ingescheept om via het “Kanaal door Zuid-Beveland”, het Hollands Diep, de Waal en de Rijn richting Duitsland te varen. Er is een halte voorzien te Dordrecht waar de nacht wordt doorgebracht. Op donderdag 30 mei vertrekt rond 09u00 een konvooi van vier schepen richting Duitsland. Het schip de “Rhenus 127”, met aan boord uitsluitend Belgische krijgsgevangenen, vaart als tweede in het konvooi. Rond 19u30 wordt het Hollands Diep bereikt ter hoogte van Willemstad. Hier loopt het schip op een magnetische mijn die door de Duitse luchtmacht werd gedropt aan het begin van de oorlog. Aangezien er geen inschepingslijsten werden opgesteld is niet geweten hoeveel Belgische militairen aan boord waren. Er wordt aangenomen dat er ongeveer 1.200 man werd ingescheept, onder hen een aantal van het 4TTr. In totaal worden 167 lichamen geborgen, vermoedelijk ligt het aantal slachtoffers nog hoger. Het 4TTr telt 3 geïdentificeerde slachtoffers.

De bataljonscommandant slaagt er in zowel de meeste Vlaamse als de Waalse miliciens van zijn bataljon te laten demobiliseren. Van het beroepskader zullen Kapitein-commandant SBH De Greef en Kapitein Aubertin tot oktober 1940 in Duitse krijgsgevangenkampen doorbrengen. Eugène De Greef zou, als Kolonel SBH, van 1954 tot 1958 minister van Landsverdediging worden waarna hij de militaire rangen vervoegt om op te klimmen tot Luitenant-generaal. Bij zijn pensionering wordt hij door koning Boudewijn als baron de Greef in de Belgische adel opgenomen.

Soldaat milicien Puit van 4TTr overlijdt op 13 juni 1940 in Grancey-le-Château-Neuvelle.  Dit komt wat tijd en plaats betreft overeen met de inzet van het werkbataljon van 40TTr onder bevel van Kapitein-commandant Van Santbergen. Dit laat vermoeden dat Sdt Puit tijdens de mobilisatie in versterking werd gestuurd van 40TTr en met het Versterkings- en Opleidingscentrum van de Genie naar Frankrijk vertrok op 15 mei 1940 (TBC)

1. Het betreft hier pantserwagens die behoren tot een verkenningseenheid van één van de divisies van het 1ste Franse Leger die vermoedelijk als opdracht hadden de vijandelijke opmars te jalonneren. De aankomst van de Franse pantserwagens werd door het I/LK verkeerdelijk geïnterpreteerd als de voorhoede van het 1 (FRA) Leger. Het is in principe nooit de bedoeling geweest dat de Fransen verder zouden oprukken dan de K.W. Stelling hoewel dit op meerdere plaatsen wel is gebeurd op initiatief van plaatselijke bevelhebbers (o.a. richting Tongeren).
2. Achtergrondinformatie over Eugene De Greef [On Line Beschikbaar]: https://nl.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_De_Greef [Laatst geraadpleegd 14 mei 2019].
3. Achtergrondinformatie bij 4TTr [On Line Beschikbaar]: http://amicale-4ttr.be/creation4ttr.html [Laatst geraadpleegd 07 juni 2019].
4. Dagboek van Korporaal Alfred Lefranc van de Compagnie Radiotelegrafisten van 4TTr. [On Line beschikbaar]: http://amicale-4ttr.be/journalalfredlefranc1.html [Laatst geraadpleegd 20 juli 2020].