17de Linieregiment

Situatie op 10 mei 1940

Type Infanterieregiment van de eerste reserve
Ontdubbeld van 5de Linieregiment
Taalstelsel Nederlandstalig
Onderdeel van 9de Infanteriedivisie
Bevelhebber Kolonel Charles Scharff
Adjudant-majoor Kapitein-commandant G. De Groote
Standplaats Dekkingsstelling Albertkanaal
Ondersector Oevel-Eindhout
Commandopost te Tongerlo
 
Samenstelling I Bataljon
(Majoor Ernest Henry)
1ste Compagnie Fuseliers (Lt M. Dimiaux)
2de Compagnie Fuseliers (Lt A. Symoens)
3de Compagnie Fuseliers (Cdt Edmond Van Den Dries)
4de Compagnie Mitrailleurs (Lt P. De Vree)
  II Bataljon
(Majoor Joseph Temmerman)
5de Compagnie Fuseliers (Lt P. Van Looy)
6de Compagnie Fuseliers (Lt R. Simon)
7de Compagnie Fuseliers (Lt L. Willems)
8ste Compagnie Mitrailleurs (Lt W. Peeters)
  III Bataljon
(Kapitein-commandant Camille Coquilhat)
9de Compagnie Fuseliers (Cdt G. De Landsheer)
10de Compagnie Fuseliers (Lt F. Frisson)
11de Compagnie Fuseliers (Cdt Henri Six)
12de Compagnie Mitrailleurs (Lt A. Menu)
  IV Bataljon
(Luitenant-kolonel SBH Raoul Jacob)
13de Compagnie Mitrailleurs (Cdt Louis Vervoort)
14de Compagnie Anti-Tankkanonnen C47 (Cdt Ernest Bosschaerts)
15de Compagnie Mortieren M76 (Cdt A. Van Heule)
  Stafcompagnie (Luitenant E. Swaeb)
Geneeskundige Compagnie (Geneesheer Kapitein M. Petermans)
Peloton Verkenners (Onderluitenant Léon Deglas)

Tijdens de mobilisatie

Staf/17Li
Het 17de Linieregiment (17Li), een infanterieregiment van Eerste reserve, wordt gemobiliseerd bij de afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan op 1september 1939. Het regiment wordt opgericht te Edegem als ontdubbelingsregiment van het 5de Linieregiment (5Li). Bij deze ontdubbeling wordt een kleine kern van leidinggevende militairen van het 5Li overgeheveld naar het nieuwe regiment en aangevuld met opgeroepen reservisten behorende tot de klassen 32, 33, 34 en 35. De actieve regimenten en de regimenten van Eerste reserve hebben dezelfde organisatie en beschikken over dezelfde bewapening. Nadat het 17Li volledig gemobiliseerd is wordt het regiment op 15 september 39 samen met het 8ste Linieregiment (8Li) en het 16de Linieregiment (16Li) onder bevel geplaatst van de pas opgerichte 9de Infanteriedivisie (9Div). Initieel wordt het regiment door de 9Div afgestaan aan het Vde Legerkorps (V/LK) waar het regiment wordt ingezet als legerkorpsreserve en kantonnementen inneemt te Brasschaat en Schoten. Vervolgens wordt het 17Li ingezet als reserve van het IVde Legerkorps om uiteindelijk vanaf 11 oktober 39 opgesteld te worden achter de K.W. stelling ter hoogte van Onze-Lieve-Vrouw-Waver en Peulis. Op 27 november keert het regiment terug naar de sector van de 9Div om stelling te nemen langs de Vooruitgeschoven Stelling achter het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten [1] te Vosselaar, Oostmalle en Oud-Turnhout. Het 17Li blijft deze stelling bezetten tot eind februari wanneer het regiment samen met de rest van de 9Div vertrekt naar het Kamp van Beverlo voor het uitvoeren van manoeuvres. Eind maart wordt de 9Div doorgestuurd naar de Dekkingsstelling langsheen het Albertkanaal om er de sector Herentals-Eindhout over te nemen.

Het 17Li wordt ontplooid op de rechterflank van de divisie in de Ondersector Tongerlo die zich uitstrekt tussen Oevel en Eindhout (exclusief). Op de rechterflank van het regiment ligt het 1ste Regiment Karabiniers (1C) behorende tot de 6de Infanteriedivisie (6Div). Op de linkerflank verlengt het 8Li de stellingen van 17Li. De positie bestaat uit een reeks oeverbunkers voor mitrailleurs, aangevuld met steunpunten nabij de bruggen en tussenliggende loopgrachten met hier een daar een uit hout en aarde gebouwde schuilplaats. Deze verdedigingswerken zijn deels bovengronds aangelegd. Zowel de zandgrond alsook het hoge grondwaterniveau rondom de loop van de Nete maakt ingraven moeilijk. De drie bataljons hebben hun stellingen op één enkele linie langsheen de kanaaloever, met telkens twee compagnies op het eerste echelon, ondersteund door een derde compagnie op het tweede echelon. De meest kwetsbare punten van de ondersector zijn de kanaalbruggen te Punt en te Stelen. Het regiment wordt versterkt door de Compagnie Getrokken C47mm anti-tankkanonnen (minus één peloton) van de divisietroepen (Cie C47/Tr 9Div) waardoor het regiment in totaal beschikt over 20 stuks C47mm anti-tankgeschut om de toegangswegen van uit Geel naar Oevel, Stelen en Eindhout onder schot houden. De oorlogscommandopost van Kolonel Scharff bevindt zich in het gehucht Tolhuis van Tongerlo.

Opstelling van de 9Div op 10 mei 1940 (projectie op kaart van 1956) [2].

Opstelling van de 9Div op 10 mei 1940 (projectie op kaart van 1956) [2].

I/17Li
Het Iste Bataljon (I/17Li) wordt na zijn mobilisatie ingezet in de Versterkte Positie Antwerpen (VPA) en neemt achtereenvolgens kantonnementen in te Brasschaat, Emblem en Luchtbal. Na op 11 oktober te zijn overgeplaatst naar de K.W. Stelling installeert het I/17Li zich eerst te Peulis om vervolgens naar Terheide (Rijmenam) en daarna naar Sint-Katelijne-Waver te verhuizen. Op 27 november neemt I/17Li stelling achter het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten tussen Beerse en Vosselaar. Hier wordt verbleven tot eind februari 40 waarna vertrokken wordt naar het Kamp van Beverlo voor het uitvoeren van manoeuvres. Na de kampperiode installeert het I/17Li zich op de linkerflank van de regimentsondersector waar het bataljon stelling neemt tussen Oevel en de brug van Punt (exclusief).

II/17Li
Na zijn mobilisatie wordt het IIde Bataljon (II/17Li) in de VPA ingezet en bezet er achtereenvolgens kantonnementen in het fort van Schoten, te Viersel en te Merksem. Na de verhuis naar de K.W. Stelling neemt II/17Li posities in te Koninghooikt en Itterbeek. II/17Li keert met de rest van het regiment  terug naar de sector van de 9Div en neemt er stelling te Oud-Turnhout. Eind februari vertrekt II/17Li naar het Kamp van Beverlo om eind maart stelling te nemen in het centrum van de ondersector van 17Li, links en rechts van de brug van Punt. Er wordt een pelotonssteunpunt ingericht op de noordelijke oever net ten noorden van de brug, rondom het kruispunt van de Herentalseweg en de Antwerpseweg. Een vlot en een roeiboot zorgen voor de verbinding met de hoofdweestandslinie.

III/17Li
Het IIIde Bataljon (III/17Li) wordt bij de verdediging van Antwerpen initieel ingezet te Brasschaat en zoekt vervolgens kantonnementen op te Nijlen. Op 11 oktober verhuist het bataljon naar Sint-Katelijne-Waver waar gekantonneerd wordt tot 25 november. Na een verplaatsing te voet naar Oostmalle neemt het bataljon stelling achter het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten ten noorden van Oostmalle. Van hier uit wordt eind februari vertrokken naar Beverlo en na het uitvoeren van een kampperiode te Beverlo neemt het bataljon stelling achter het Albertkanaal. III/17Li neemt het rechter kwartier in van de regimentsondersector tussen de brug van Punt (exclusief) en de duiker van de Nete ten noorden van Eindhout. Van west naar oost staat de 9de Compagnie opgesteld ten noorden van de kapel van Liessel, de 11de Compagnie bij de brug van Stelen en 10de Compagnie tussen de brug en de duiker van de Nete.

IV/17Li
Het IVde Bataljon (IV/17Li) volgt gedurende de ganse mobilisatie de Staf/17Li. Bij de ontplooiing achter het Alberkanaal in maart worden de middelen van IV/17Li zoals gebruikelijk verdeeld over de verschillende bataljons in eerste lijn. De mortieren van de 15de Compagnie zijn opgesteld om de Herentalseweg ten westen van Punt als ook de aanloopwegen naar de beide kanaalbruggen te kunnen viseren. Luitenant-kolonel SBH Jacob brengt zijn commandopost onder in een woning nabij kilometerpaal 19 van de baan van Zammel naar Punt.

Pl Vkr/17Li
Het Peloton Verkenners (Pl Vkr/17Li) wordt bevolen door Onderluitenant Deglas, een officier van het actief leger. Zijn peloton staat onder rechtstreeks bevel van de divisiestaf en bewaakt de beide bruggen van Tenaard over het Kanaal Bocholt-Herentals [3] ten noorden van Geel.

Majoor Ernest Henry, bevelhebber van het Iste Bataljon

Majoor Ernest Henry, bevelhebber van het Iste Bataljon tot 10 mei 1940

Staf/17Li
Het regiment wordt om 00u30 gealarmeerd. De militairen die niet van wacht zijn worden uit hun bed gelicht en de colonnes voor de mars naar de kanaaloever worden zo snel mogelijk gevormd. Vanaf 04u30 melden de bataljonscommandanten dat de gevechtsposities ingenomen zijn. De vrachtwagens met de persoonlijke bagage en het overtollige beddengoed van de militairen worden doorgestuurd naar het verzamelpunt voor deze voertuigen te Hofstade. Door het gebrek aan voertuigen dienen twee transporten uitgevoerd te worden. De munitie- en levensmiddelenechelons installeren zich aan de westrand van het dorp Westerlo. Aan het eind van de dag trekt de divisie alle vooruitgeschoven elementen terug naar de zuidelijke oever van het Albertkanaal. Met uitzondering van de brug te Punt worden alle andere overgangspunten over het Albertkanaal eveneens vernield. Er worden verschillende vlotten gebouwd om patrouilles te kunnen uitsturen naar de noordelijke oever.

I/17Li
Majoor Henry wordt onwel en wordt afgevoerd naar een militair hospitaal. Kapitein-commandant Van Den Dries neemt het bevel over.

Pl Vkr/17Li
Van bij de bruggen van Tenaard stuurt het peloton patrouilles uit per fiets en motorfiets langsheen de zuidelijke oever van het Kanaal Bocholt-Herentals. Tijdens de voormiddag vernielt de genie één van de beide bruggen van Tenaard. Het peloton verkenners verlaat zijn steunpunt te Tenaard tegen het eind van de dag. De brug over het Kanaal Herentals-Bocholt wordt opgeblazen. 

Staf/17Li
Ten gevolge van de Duitse doorbraak in de sector van de 7de Infanteriedivisie (7Div), beveelt het Groot Hoofdkwartier (GHK) tegen de avond de gedeeltelijke evacuatie van de Dekkingsstelling langs het Albertkanaal. Alle troepen ten oosten van de junctie van het Albertkanaal met het Kanaal Dessel – Kwaadmechelen worden naar de K.W. Stelling doorgestuurd. De 9Div bevindt zich ten westen van deze lijn en moet ter plaatse blijven. Het regiment behoudt dan ook zijn posities op het Albertkanaal. Door de verkeerde interpretatie van het terugtrekkingsbevel door de 6Div wordt de sector ten oosten van Eindhout voortijdig ontruimd. OLt Deglas en zijn sectie motorwielrijders worden op verkenning uitgestuurd om na te gaan wat de karabiniers van plan zijn en bevestigt dat deze zich voorbereiden om hun ondersector te verlaten. Door het vroegtijdig vertrek van de 6Div wordt de rechterflank van de 9Div nu bedreigd. Om de rechterflank van de 9Div te beschermen krijgt het 17Li om 23u30 het bevel om een haakse beweging uit te voeren en front te vormen naar het oosten langsheen de Nete, tussen het Albertkanaal en Zammel. Deze dwarsstelling wordt ten zuiden van Zammel bezet door twee bataljons van het 16Li.

III/17Li
Het III/17Li meldt omstreeks 20u00 dat het 1C aanstalten maakt om zijn posities te verlaten.  Kapitein-commandant Coquilhat krijgt het bevel om één peloton van zijn tweede echelon naar de oostelijke oever van de Nete te sturen om de posities van het 17Li over een afstand van 200m te verlengen. De bataljonscommandant duidt het peloton van Onderluitenant Muller van de 10de Compagnie aan voor deze opdracht.

Pl Vkr/17Li
OLt Deglas wordt ‘s morgens met een sectie verkenners uitgestuurd naar de vernielde bruggen van Tenaard. De ploeg kan bevestigen dat de bruggen over het Kanaal Bocholt-Herentals voldoende vernield zijn. Er worden geen vijandelijke troepen gespot. Rond het middaguur duikt een vijandelijk verkenningsvliegtuig op langsheen de loop van de Nete. De manschappen kijken toe hoe de luchtafweermitrailleurs van het IIde en het IIIde Bataljon er in slagen om het toestel neer te halen. Het vliegtuig maakt een noodlanding ten noorden van het Albertkanaal. De beide bemanningsleden worden gearresteerd door een patrouille van het Franse leger [4] en overgedragen aan het peloton van OLt Deglas die de krijgsgevangenen rond 15u00 overmaakt aan de regimentsstaf. Rond 22u00 krijgt OLt Deglas opdracht om met enkele motorwielrijders te onderzoeken wat er gaande is in de ondersector van 1C. De verkenners bevestigen dat de oever van het Albertkanaal geëvacueerd wordt en het 1C zijn commandopost gesloten heeft.

Staf/17Li
Tijdens de tweede helft van de nacht van 11 op 12 mei wordt de dwarsstelling op de flank van het 17Li ingenomen waarbij de bruggen over de Nete te Stelen en Oosterlo worden ingericht tot nieuwe infanteriesteunpunten. Deze posities worden versterkt met de nodige mitrailleurs en anti-tankkanonnen die op het tweede echelon van de stellingen aan het Albertkanaal weggehaald werden. De bruggen van Stelen en Oosterlo over de Nete worden vervolgens vernield. Het peloton van het III/17Li dat naar de oostelijke oever van de Nete uitgestuurd werd, wordt afgelost door het Wielrijderseskadron van de 9de Infanteriedivisie (EskCy 9Div) en keert binnen de linies terug.

Het 1C trekt op behoorlijk chaotische wijze terug naar het westen en richt in de omstreken van Westerlo enige paniek aan binnen de Belgische rangen. Er wordt eveneens melding gemaakt dat er plunderingen aan de gang zijn. Tijdens de tweede helft van de nacht van 11 op 12 mei speelt zich een incident af te Tolhuis nabij Westerlo tussen een niet nader bepaalde batterij van de IIde Groep van het 14de Regiment Artillerie (II/14A) en Kolonel Scharff. De terugtrekkende artilleristen ontdekken de woning waarin de mess van de regimentsstaf van het 17Li ondergebracht is, sturen het personeel de laan uit en doen zich te goed aan de levensmiddelen en rookwaren. Een woedende Kolonel Scharff komt tussenbeide en stuurt de batterij onmiddellijk de baan op. De provoostdienst van de 6de Infanteriedivisie stelt vast dat voor 4.000 Frank schade werd toegebracht. De 13de Compagnie moet vaststellen dat zijn bestelwagen met levensmiddelen eveneens leeggemaakt is door vluchtende troepen. Ook talrijke burgerwoningen moeten er aan geloven en worden geplunderd. Ten westen van Westerlo vervoegt het levensmiddelenechelon van het IVde Bataljon in alle haasten de aftocht van de karabiniers en vertrekt richting Heist-op-den-Berg. De colonne kan later op de dag teruggeroepen worden.

De regimentsstaf wordt een eerste keer op de hoogte gebracht van de algemene strategische situatie en verneemt het nieuws van de succesvolle Duitse doorbraak te Vroenhoven en Veldwezelt en van de aftocht van de Ardeense Jagers uit het uiterste zuiden van het land. Het regiment blijft nog een laatste dag aan het Albertkanaal. Er wordt geen contact gemaakt met de vijand. Een patrouille richting Geel bevestigt dat de stad zo goed als volledig verlaten is en er nog steeds elementen van het Franse 7de Leger in de kempen opereren.

Staf/17Li
Generaal-majoor Liénard, Commandant Infanterie van de 9Div, bezoekt tijdens de voormiddag de commandopost van Kolonel Scharff en maakt een inspectieronde langsheen de dwarsstelling van de Nete. Het EskCy 9Div bevindt zich nog steeds ten oosten van het regiment. Het 1C werd teruggestuurd naar het Albertkanaal. Te Westerlo wordt een van zijn bataljons op doormars gemeld. Tot een volledige herbezetting van de kanaalstelling door de 6Div zal het echter nooit komen.

Op het middaguur geeft het IIde Legerkorps (II/LK) de opdracht om met de voorbereiding tot de evacuatie van het Albertkanaal te starten. De divisiestaf wordt op de hoogte gesteld van de gebeurtenissen langsheen de Demer/Gete-Stelling en de Dwarsstelling langsheen de Winterbeek. De troepen krijgen de opdracht om in twee nachtelijke etappes naar het Bruggenhoofd Mechelen van de K.W. Stelling terug te trekken. Dit bruggenhoofd vormt een verbinding vanaf de Nete te Walem in het noorden tot de Dijle tussen Muizen en Hever in het zuiden en dient om de belangrijke overgangen over deze beide waterlopen af te beveiligen.

Bij valavond trekt het regiment zich terug van het Albertkanaal en krijgt Peulis aangeduid als eerste bestemmingspunt. Het startpunt van de terugtocht wordt bepaald nabij de kerktoren van Tongerlo. Het 17Li plaatst de staf voorop, gevolgd door het IVde, Iste, IIIde en IIde Bataljon. Kapitein-commandant Bosschaerts wordt met het installatiepersoneel en het levensmiddelenechelon voorop gestuurd naar het gemeentehuis van Peulis. De troepen marcheren via Westerlo en Heist-op-den-Berg naar de K.W. Stelling.

Staf/17Li
Het 17Li bereikt Peulis rondom 08u00. De troepen worden ondergebracht in de bossen ten westen van de K.W. Stelling. De 9Div dient aan het eind van de dag het Bruggenhoofd Mechelen te bezetten. Het veldleger neemt zijn posities in langs de K.W. Stelling, de nieuwe verdedigingslinie. Het regiment mag overdag uitrusten en krijgt omstreeks 18u00 het bevel om zich vanaf 21u00 naar Muizen te begeven. De Compagnie Getrokken C47 9Div  zal bij het regiment aangehecht worden. Kolonel Scharff laat de marscolonnes vormen op de baan van Peulis naar Nekkerspoel. De stafgroep zal opnieuw de mars leiden, gevolgd door de bataljons in numerieke volgorde. Het installatiepersoneel en het Peloton Verkenners vertrekken prompt om 21u00. Bij de opstelling van de bataljons passeren enkele Duitse vliegtuigen in scheervlucht. De vijandelijke toestellen werpen lichtfakkels uit wat tot enige paniek leidt onder te militairen. Hier en daar wordt in het wilde weg in de lucht geschoten. Met enige moeite kunnen de officieren de troepen tot bedaren brengen en de mars tocht in goede orde laten starten.

Staf/17Li
Het 17Li bereikt Muizen bij het ochtendgloren. Terwijl de manschappen kunnen uitrusten, worden de officieren om 07u30 opgetrommeld om nieuwe orders in ontvangst te nemen voor de opstelling van het regiment in het Bruggenhoofd Mechelen. Het 17Li zal stelling nemen op de zuidflank van de 9de Infanteriedivisie, in een boog langsheen de zuidoost rand van Mechelen. Het regiment staat opgesteld tussen Pasbrug in het noorden en de spoorbrug over de Vaart Leuven-Dijle. Er zal een dispositief aangenomen worden met twee bataljons in eerste echelon en één bataljon in de diepte, daarbij gebruik makend van de bunkerlinie van het Bruggenhoofd Mechelen.  De officieren vertrekken om 09u00 op verkenning. De bataljons worden vanaf 14u00 op weg gestuurd naar de nieuwe posities. Bij aankomst wordt gewerkt aan het inrichten van de stellingen tot 20u00. Kolonel Scharff plaatst zijn commandopost in het Kasteel de Meester de Betzenbroeck op de grens van Mechelen en Muizen. Nog maar net geïnstalleerd, kunnen de manschappen in de loop van de avond horen dat de Belgische artillerie in actie gekomen is. Er wordt de ganse nacht lang met zekere regelmaat gevuurd door de zware artillerie die ten westen van het Kanaal Leuven-Dijle opgesteld staat. De militairen van het 17Li kunnen de slaap niet vatten.

De 9Div in het Bruggenhoofd Mechelen met het 17Li ontplooid op de zuidflank.

III/17Li
Het IIIde Bataljon bezet het noordelijk kwartier van het eerste echelon.

II/17Li
Het IIde Bataljon neemt het zuidelijk kwartier van het eerste echelon in. Het grenspunt tussen de beide bataljons wordt het Kasteel Muysenhof dat door het II/17Li zal verdedigd worden.

I/17Li
Het Iste Bataljon vormt het tweede echelon. Dit tweede echelon start bij het spoorwegstation van Nekkerspoel, volgt de Dijle tot aan de spoorweghalte van Muizen en Kasteel Mon Plaisir.

IV/17Li
Elk bataljon ontvangt één peloton van vier stuks C47 anti-tankgeschut. De twee pelotons mortieren worden verdeeld over het eerste echelon. De 13de Compagnie mitrailleurs wordt aan het tweede echelon toegewezen.

Pl Vkr/17Li
Het Peloton Verkenners wordt in reserve gehouden door de regimentsstaf zonder verdere opdracht.

StafCie/17Li
Het levensmiddelenechelon en het bevoorradingsechelon van het regiment wordt opgesteld bij Kilometerpaal 23 van de Brusselsesteenweg.

Staf/17Li
Vanaf 06u00 worden de terreinwerken hervat. Ook het veldtelefoonnet wordt aangelegd en tegen het middaguur meldt het 17Li dat de bataljons klaar zijn tot de actie. In de loop van de dag komt onverwachts het bevel van het geallieerd opperbevel (Franse generaal Bilotte) om verder westwaarts te trekken. Zonder dat men de KW Stelling ten volle verdedigd heeft moet de stelling worden prijsgegeven. Het Duitse leger wist immers een doorbraak te forceren in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven. Het veldleger zal aan het eind van de dag de K.W. Stelling ontruimen en zich terugplooien op een nieuwe verdedigingslinie van het Kanaal Gent-Terneuzen over het Bruggenhoofd Gent tot aan Oudenaarde. In samenspraak met het geallieerde opperbevel zal het Belgisch leger zich terugtrekken in drie nachtelijke etappes  Het volledige zuidelijke deel van de K.W. Stelling zal tijdens de nacht van 16 op 17 mei ontruimd worden. Het 17Li krijgt om 18u00 bevel zich terug ten westen van de Schelde veilig te stellen.

Colonne voertuigen/17Li
De paardenwagens en de motorvoertuigen worden rechtstreeks naar Zingem aan de Schelde gestuurd. Hiervoor wordt één enkele marscolonne gevormd op de steenweg Leuven-Mechelen bestaande uit het IVde Bataljon versterkt met de 4de, 8ste en 12de Compagnie. Deze elementen verzamelen vanaf 19u15 onder leiding van Luitenant-kolonel SBH Jacob en vertrekken om 20u15. De colonne is opgesplitst in een detachement motorvoertuigen aangevoerd door Kapitein-commandant Bosschaerts en een detachement paardenwagens aangevoerd door Kapitein-commandant Vervoort. De marsroute loopt over Londerzeel en Aalst.

Infanterie te voet/17Li
Het voetvolk vertrekt om 21u00 naar Londerzeel met de regimentsstaf voorop, gevolgd door het Iste, IIde en IIIde Bataljon. Hier zullen de troepen met vrachtwagens en autobussen van de Legerautogroepering (LAuGpg) opgepikt worden langsheen de snelweg Brussel-Antwerpen om eveneens naar Zingem vervoerd te worden. Bij de doortocht te Hofstade dient het 4deRegiment Artillerie (4A) aan te sluiten achter deze colonne. Door een slechte planning komen de batterijen van dit regiment gedeeltelijk tussen de compagnies van het 17Li terecht. De mars loopt al snel in het honderd. In de wanorde verliest het Iste Bataljon de juiste weg. I/17Li komt zonder medeweten van Kolonel Scharff aan in de dorpskern van Londerzeel en besluit hier halt te houden. De overige bataljons kunnen wel naar de opstapplaatsen gedirigeerd worden en starten met het inschepen van de manschappen.

Staf/17Li
Kolonel Scharff bevindt zich omstreeks 01u00 nog steeds nabij de opstapplaatsen van zijn regiment op de snelweg Brussel-Antwerpen nabij Londerzeel zonder er zich van bewust te zijn dat het Iste Bataljon in het nabijgelegen dorp halt gehouden heeft. Adjudant-majoor Kapitein-commandant De Groote vertrekt om 02u30 een eerste keer op onderzoek. Hij doorkruist eveneens de dorpskern van Londerzeel maar kan zijn troepen niet terugvinden. Om 04u30 maakt hij van het eerste daglicht gebruik om zijn speurtocht te herhalen. Het verloren gewaande bataljon wordt teruggevonden in een weide aan de rand van Londerzeel. De meeste manschappen en officieren slapen nog, met uitzondering van de bataljonsstaf die in een plaatselijk café doelloos afwacht. De militairen worden prompt naar de snelweg gestuurd. Kapitein-commandant Van Den Dries krijgt een stevige uitbrander van de regimentscommandant en kan omstreeks 07u00 eindelijk zijn manschappen laten instijgen in een colonne autobussen van de 2de Compagnie van het IIde Bataljon van de LAuGpg (2/II/LAuGpg). De rest van de tocht naar Zingem verloopt zonder incidenten. Nadat het regiment terug volledig is wordt in de hergroeperingszone te Zingem overgegaan tot een reorganisatie. Uitrusting en bewapening worden aangevuld en onderhouden. De meeste manschappen kunnen wat bijslapen. Voorlopig krijgt het 17Li geen nieuwe opdracht.

Colonne voertuigen/17Li
De colonne met de motorvoertuigen van Cdt Bosschaerts bereikt Zingem tijdens de vroege ochtend, gevolgd door de colonne paardenwagens omstreeks 10u15. Alleen de voertuigen van de 11de Compagnie van Kapitein-commandant Six ontbreken op het appel. De vrachtwagens van deze compagnie zijn tijdelijk vast te komen zitten in de dichte vluchtelingstroom aan de Kortrijksepoort te Gent. De compagnie wordt al snel gelokaliseerd en ontzet. Pelotonscommandant Luitenant Beernaerts wordt enkele kilometer verderop te voet teruggevonden tussen de vluchtelingen, zonder helm en persoonlijke uitrusting. Beernaerts beweert dat hij bestolen werd door burgers en wordt prompt meegenomen naar Zingem in afwachting van een tuchtonderzoek.

Infanterie te voet/17Li
De colonne autobussen van 2/II/LAuGpg met het voetvolk van het regiment verlaat Londerzeel om 07u00 en komt nog tijdens de voormiddag aan te Zingem na een lastige tocht over Willebroek, Dendermonde en Gent. Ondanks de perikelen van het Iste Bataljon is de verplaatsing zonder grote verliezen verlopen.

Staf/17Li
De terugtocht van het veldleger naar de Schelde-stelling is in volle gang. De 9Div krijgt het bevel zich te ontplooien op de Bovenschelde, tussen Eke in het noorden (exclusief) en Zingem in het zuiden (exclusief). Ten noorden van deze sector begint het Bruggenhoofd Gent en liggen de posities van de 5de Infanteriedivisie (5Div). Ten zuiden van de sector zal de 10de Infanteriedivisie (10Div) plaatsnemen. De infanterie van de 9Div zal op drie echelons opgesteld worden. Langsheen de Schelde vormen het 8Li in het noorden en het 17Li in het zuiden een dubbel echelon. Het 16Li zal zich achter deze beide regimenten opstellen op het 3de echelon. Het III/16Li wordt aangeduid om de voorposten te bezetten op de oostelijke oever van de Schelde en wordt hiervoor versterkt met zes C47 anti-tankkanonnen. De brug van Gavere en de sluis van Asper zijn de twee kritieke punten in de nieuwe sector. Het dorp Asper dient als anti-tankcentrum verdedigd te worden en krijgt voldoende anti-tankgeschut om alle toegangswegen te dekken.

Het 17Li krijgt bevel om een nieuwe verdedigingsstelling bij Asper uit te bouwen, vanaf de brug van Gavere (exclusief) in het noorden tot aan een punt op 400m ten noorden van de Nederzwalmsesteenweg te Zingem in het zuiden. Van Gavere tot aan de sluis van Asper zal de frontlinie gevormd worden door de westelijke oever van de Schelde. De laagliggende bocht in de Schelde ten oosten van Zingem zal niet bezet worden. Ten zuiden van de sluis van Asper lopen de linies langsheen een aardeweg op zo’n 400m van de oever. Het regiment vertrekt om 14u00 naar zijn nieuwe posities. Kolonel Scharff plaatst zijn commandopost in een woonhuis op zo’n 2Km ten noordoosten van Ouwegem.

Het regiment ontvangt vuursteun van de IIIde Groep van het 4de Regiment Artillerie (III/4A). De genie wordt ingezet om een dicht prikkeldraadnet aan te leggen rond de sluis van Asper. De loopbrug over de sluis en het boven de waterlijn uitstekende deel van de sluisdeuren worden vernield. De deuren zelf blijven gesloten om het peil op de rivier te behouden. Alle aanwezige binnenschepen worden naar de westelijke oever verplaatst en tot zinken gebracht.

III/17Li
Het IIIde Bataljon bezet het noordelijk kwartier tussen de brug van Gavere en de Hulstraat te Asper. Het bataljon wordt versterkt met een sectie van twee C47 anti-tankkanonnen en een peloton M76 mortieren. Op het eerste echelon wordt de 9Cie in het noordelijk onderkwartier geplaatst en de 10Cie in het zuidelijk onderkwartier. De 11Cie vormt de tweede verdedigingslinie. De commandopost van het bataljon wordt ingericht te Overbeke.

II/17Li
Het IIde Bataljon neemt het zuidelijk kwartier in tussen de Hulstraat te Asper en de Nederzwalmsesteenweg te Zingem. Vanaf de sluis van Asper zal de Scheldeoever slechts licht bezet worden door ploegen met FM30 lichte machinegeweren. Het bataljon ontvangt versterking van vier C47 kanonnen van de 14de Compagnie en vier kanonnen van de Compagnie Getrokken C47 van de divisietroepen. Dit geschut wordt gebruikt om alle toegangswegen tot Asper onder vuur te houden. De commandopost wordt ondergebracht in de pastorij van Asper.

I/17Li
Het Iste bataljon wordt toegewezen aan het tweede echelon dat langsheen de Steenweg loopt. Het bataljon wordt aangevuld met de zes overige C47 kanonnen van de 14de Compagnie, de gehele 13de Compagnie en het tweede peloton M76 mortieren. De eenheden worden verdeeld over drie grote steunpunten van telkens één compagnie fuseliers, aangevuld met zware wapens. Het bataljon detacheert tevens twee gevechtsgroepen die als voorposten zullen fungeren: een gevechtsgroep wordt uitgezet als voorpost P1 nabij het kasteel van Gavere voor de linies van het IIIde Bataljon en een tweede gevechtsgroep als voorpost P2 ten oosten van de steenbakkerij op de oever tegenover Asper voor de linies van het IIde Bataljon. Daarbij dient vooral de baan van Dikkelvenne naar Gavere in de gaten gehouden te worden. De regimentscommandant beslist in de loop van de dag om het Iste Bataljon te ontnemen aan Cdt Van Den Dries na het incident te Londerzeel. Van Den Dries permuteert met Kapitein-commandant Vervoort van de 13de Compagnie.

StafCie/17Li
De geneeskundige dienst richt de regimentshulppost in nabij Kilometerpaal 17 van de baan van Gent naar Oudenaarde.

Staf/17Li
De 9Div is ontplooid langsheen de Schelde tussen Asper en Eke. Het divisiehoofdkwartier bevindt zich in Kruishoutem. Tijdens de voormiddag inspecteren Kolonel Scharff en Generaal-majoor Liénard samen de nieuwe stellingen van het 17Li. De bevelhebber van III/4A legt de laatste hand aan het vuursteunplan voor het regiment. Hierbij wordt bijzondere aandacht besteed aan de onoverzichtelijke bosrijke terrein rondom het kasteel van Gavere. Er wordt een observatiepost geplaatst in een van de torens van het kasteel. De dag verloopt zonder incidenten, het regiment heeft sinds het begin van de oorlog nog geen schot gelost.

Staf/17Li
In de namiddag wordt de voorpost te Dikkelvenne aangevallen door Duitse verkenners. Sergeant Coens sneuvelt en één soldaat raakt gewond. Het personeel van de voorpost trekt zich terug naar linkeroever van de Schelde. De vijand installeert zich aan de westrand van Dikkelvenne maar maakt voorlopig geen aanstalten om naar de rivier te vorderen. Kolonel Scharff laat de voorpost terugkeren naar de vijandelijke oever. De ploeg stelt zich op nabij de steenbakkerij.

II/17Li
Bij valavond ontdekken de uitkijkposten van het II/17Li dat er licht brandt in het verlaten kasteel van Gavere. Majoor Temmerman vraagt een vuuropdracht aan bij de artillerie, maar die wordt niet toegestaan. Kolonel Scharff laat III/4A wel op Dikkelvenne vuren. Ook tijdens de nacht van 20 op 21 komt de Belgische artillerie sporadisch in actie.

Pl Vkr/17Li
Een patrouille per fiets onder bevel van OLt Deglas signaleert twee lichte pantserwagens en gemotoriseerde eenheid op de baan van Dikkelvenne naar Gavere. Het ten noorden gelegen 8Li meldt even later dat de voorpost bij brug van Gavere aangevallen wordt.

Staf/17Li
Gedurende de ochtend blijft het nog rustig voor de ondersector van het 17Li. De staf geeft het Pl Vkr opdracht om poolshoogte te nemen bij het kasteel van Gavere. Uit de ingewonnen inlichtingen blijkt de vijand wel degelijk aangekomen te zijn in het voorgebied van het regiment. De eerste schermutselingen met de voorposten worden gemeld tegen de middag, de vijand is bijzonder actief net ten zuiden van het bataljonsvak van II/17Li, ter hoogte van de ondersector van het 5de Regiment Jagers te Voet (5J) in de sector van de 10Div. Kolonel Scharff laat de wegvernielingen op de toegangsroutes tot de brug van Gavere aanzetten. De observatiepost van 8Li blijft nog wel op de oostelijke oever. Omstreeks 20u30 meldt II/17Li een tweede Duitse aanval op de sector van de 10Div. Rondom 22u00 worden de aanvallers gesignaleerd op de westelijke oever. Kolonel Scharff reageert en laat in eerste instantie zijn voorposten terugkeren binnen de linies. De divisiestaf wordt verwittigd en enige tijd later vliegt in de ondersector van het 8Li de brug van Gavere met een luide knal de lucht in. Gealarmeerd door de gevechten in de ondersector van 5J stuurt de divisiecommandant het het IIde Bataljon van het 16Li (II/16Li) naar Asper om de zuidelijke flank van de 9Div veilig te stellen. Bij aankomst wordt dit bataljon in oostelijke richting doorgestuurd om de zone tussen Asper en de oever van de Schelde van eventuele vijandelijke troepen te zuiveren.

II/17Li
Majoor Temmerman meldt tegen het middaguur dat de observatiepost van zijn bataljon beschoten wordt van uit de westrand van Dikkelvenne. De waarnemers trekken zich terug, maar krijgen het bevel om prompt terug te keren.  Omstreeks 20u30 rapporteert Majoor Temmerman vijandelijke troepenbewegingen tegenover de rechterflank van zijn bataljonsvak. Het gaat om de tweede Duitse aanval op de sector van de 10Div net ten zuiden van het 17Li, na een eerste mislukte poging daags voordien om een bruggenhoofd te slaan over de Schelde in de bocht van Zingem. Rondom 22u00 worden de aanvallers gesignaleerd op de westelijke oever. In de rivierbocht breken opnieuw hevige gevechten uit in de ondersector van het 5J. Het IIde Bataljon van het 17Li blijft voorlopig buiten schot.

Pl Vkr/17Li
OLt Deglas wordt met een patrouille de rivier over gestuurd om het kasteel van Gavere van naderbij te bekijken. De verkenners stellen vast dat de Duitsers allicht wel aanwezig waren, maar de gebouwen er nu verlaten bijliggen. De patrouille merkt tevens op dat Dikkelvenne bezet wordt door vijandelijke wielrijders en er motorgeluiden weerklinken uit de richting van Baaigem. Na de middag vuurt het algemeen steunelement van de divisie, bestaande uit I/4A en IV/4A, op Dikkelvenne waar de Duitsers zich aan het ingraven zijn.

 

Staf/17Li
Tijdens de tweede helft van de nacht van 21 op 22 mei rukt II/16Li op naar de sluis van Asper. Het 17Li wacht nog steeds een mogelijke actie af maar blijft net aan de rand van het strijdtoneel. Het II/17Li krijgt de opdracht om zich klaar te houden om de opmars naar de oever van de Schelde te vervoegen, maar deze missie wordt omstreeks 03u00 afgeblazen door de divisiestaf. Uiteindelijk komt alleen het peloton van Luitenant Vingerhoedts in actie bij de tweede tegenaanval van de Jagers te Voet. De Duitsers moeten zich bij dageraad over de Schelde terugtrekken. Tegen 07u00 zijn de Belgen opnieuw meester van de bevriende oever. Het IIde Bataljon van het 16Li verlaat de ondersector van het 17Li en keert terug naar zijn regiment.

Om 18u00 krijgt Kolonel Scharff het bevel van de divisiestaf zich om 21u00 terug te trekken op de Leie en in de buurt van Gottem post te vatten. De nieuwe aftocht is echter noodzakelijk want na de Duitse doorstoot tot Abbeville aan de Atlantische kust tijdens de nacht van 20 op 21 mei zijn de geallieerde legers in Noord-Frankrijk en Vlaanderen geheel omsingeld. Het geallieerde oppercommando besliste daarom op 21 mei tijdens de Conferentie van Ieper besloten om de Schelde-linie op te geven. Hierop bepaalde de Belgische legerleiding tijdens de ochtend van 22 mei dat onze strijdkrachten niet zoals afgesproken zullen terugtrekken naar de Ijzer, maar stand zullen houden langsheen de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie. Dit om zoveel mogelijk Britse troepen te laten terugkeren naar Engeland. Het GHK laat deze terugtocht in twee fases uitvoeren en bepaalt dat de troepen opgesteld tussen het Bruggenhoofd Gent en Oudenaarde zich tijdens de nacht van 22 op 23 mei moeten terugtrekken naar de Leie. 

De marsroute loopt via de baan van Gavere naar Deinze naar de militaire noodbrug over de Leie te Machelen. Het 17Li mag onder geen beding gebruik maken van de brug te Deinze en de provoostdienst zal post vatten aan de zuidoost rand van deze gemeente om de colonnes van de 9de Infanteriedivisie in goede banen te leiden. De terugtocht zal gedekt worden door een detachement wielrijders en T13 tankjagers van de Ardeense Jagers die langsheen de Gentsebaan zullen post vatten. Het 17Li moet bij aankomst halt houden ten noorden van Gottem in de gehuchten Terdonck en Oosthoek. Kolonel Scharff dient zich beschikbaar te houden voor verdere bevelen aan het kruispunt van de Oude Heirbaan en Donkerstraat te Gottem.

De regimentscommandant vertaalt dit bevel in precieze marsorders voor zijn troepen:

  • Het vertrekpunt van de mars wordt bepaald op het kruispunt van de Deinzebaan en de Gentsebaan. Het starttijdstip wordt bevestigd als 21u00.
  • De stafgroep zal de colonne leiden, gevolgd door het Iste, IIIde en IIde bataljon. De elementen van het IVde bataljon blijven bij de hen aangewezen formaties.
  • Het regiment vormt een mobiele achterhoede die aanvankelijk zal postvatten op het kruispunt van Hede en bestaat uit een compagnie fuseliers en een peloton mitrailleurs van het IIde Bataljon, een peloton C47 anti-tankkanonnen en het Peloton Verkenners. Twee motorwielrijders van de staf zullen de communicatie met het commando verzorgen.
  • De levensmiddelenechelons zullen reeds om 20u00 afmarcheren en worden doorgestuurd naar de zuidrand van Dentergem.
  • De mars dient in uiterste stilte te verlopen. Er mag niet gerookt worden.

De kolonel aanschouwt de colonnes bij hun vertrek. Hij merkt op dat de manschappen er doodmoe uitzien en helemaal niet begrijpen dat er alweer achteruit getrokken wordt. Vooral het verlaten van de K.W. Stelling heeft velen een morele opdoffer gegeven. 

II/17Li
Tijdens de dag vallen de dorpen Zingem en Asper opnieuw onder hevig artillerievuur. Te Asper verhuist Majoor Temmerman zijn commandopost naar de kelder van de pastorij. De pastoor zelf is nog steeds ter plekke en wil van geen wijken weten.

Staf/17Li
Tijdens de tweede helft van de nacht van 22 op 23 mei bereiken de colonnes van het 17Li de militaire noodbrug van Machelen ten zuiden van Deinze. Op de linkeroever van de Leie heerst een geweldige drukte. Overal zijn troepen van de 2de Divisie Ardeense Jagers (2Div ChA) aan het werk met het aanleggen van veldversterkingen. Ook het dorp Gottem zit propvol Ardeense Jagers. Nadat zijn bataljons doorheen de dorpskern gemarcheerd zijn om even ten noorden van Gottem halt te houden, ontvangt Kolonel Scharff omstreeks 03u00 nieuwe orders van een officier van de divisiestaf. Het regiment wordt om 07u00 in verschillende fracties verdeeld:

  • Het II/17 en III/17 verlaten de 9de Infanteriedivisie en staan vanaf nu ter beschikking van het 6de Regiment Ardeense Jagers (6ChA).
  • Het I/17 blijft onder het commando van de 9de infanteriedivisie en wordt samen met het peloton C47 anti-tankkanonnen van de divisietroepen doorgestuurd naar Aarsele.
  • De overige middelen worden toegewezen aan het 4ChA, 5ChA en 6ChA van de 2de Divisie Ardeense Jagers:
    • Het Peloton Verkenners,één peloton mitrailleurs, anderhalf peloton anti-tankkanonnen met zes vuurmonden en één peloton mortieren worden gedetacheerd bij het 4ChA.
    • Eén peloton mitrailleurs en één sectie anti-tankkanonnen met twee vuurmonden worden aangehecht bij het 5ChA.
    • Eén peloton mitrailleurs, één peloton anti-tankkanonnen en één peloton mortieren vervoegen het 6ChA. Ook de compagniestaven van de 13Cie en 15Cie worden toegevoegd aan het 6ChA.
  • Kolonel Scharff stelt zich ter beschikking van de staf van de 2de Divisie Ardeense Jagers en plaatst de staven van zijn regiment en van het IVde Bataljon bij Kilometerpaal 9 van de baan van Deinze naar Tielt. Deze locatie ligt op ongeveer 1500m ten oosten van het kruispunt van de Deinsesteenweg en de Aarselestraat op het grondgebied van de gemeente Aarsele
  • De bevoorradingsechelons van de staf, IIde, IIIde en IVde Bataljons worden opgesteld nabij Kilometerpaal 8 van de baan van Aarsele naar Dentergem.

Kolonel Scharff ontmoet Generaal-majoor Fernand Ley, commandant van de 2de Divisie Ardeense Jagers, in zijn commandopost op hoeve De Bosschen in het gehucht Meiken. Scharff wordt aangesteld tot infanteriecommandant van de divisie en zal tijdens de veldslag aan de Leie op de divisiestaf werken.

Pl Vkr/17Li
Het peloton vervoegt de staf van het 4ChA en blijft zonder opdracht tot 25 mei.

I/17Li
Het Iste Bataljon behoudt het peloton anti-tankkanonnen van de Compagnie Getrokken C47 van de divisietroepen en bereikt Aarsele rondom 04u00. Van hier uit wordt de colonne doorgestuurd naar de noordwest rand van Tielt. De divisiecommandant laat de formatie in rust plaatsen. Tijdens de namiddag wordt Tielt een eerste keer hevig gebombardeerd door de Luftwaffe.

II/17Li en III/17Li
De beide bataljons vervoegen het 6ChA dat zijn ondersector als volgt zal organiseren:

  • Het IIIde bataljon van 17Li zal op de linkerflank van de ondersector komen te liggen tussen Deinze en Grammene.
    • De 10Cie en 11Cie zullen het eerste echelon van deze positie innemen en krijgen posities langsheen de Leie toegewezen, met de 10Cie in het op de linkerflank en de 11Cie op de rechterflank.
    • De 9Cie zal het tweede echelon bezetten dat ten dele langsheen de Tieltsesteenweg zal lopen.
    • De commandopost van het bataljon zal geïnstalleerd worden op de hoeve Deurwaerder, op zo’n 300m ten zuiden van het kruispunt van de Tieltsesteenweg en de Dentergemstraat
  • Het IIde bataljon van 6ChA zal in het centrum van de ondersector komen te liggen en krijgt de verdediging van Grammene toegewezen.
  • Het IIIde bataljon van 6ChA zal ontplooid worden de rechterflank van de ondersector langsheen de rivierbocht te Gottem.
  • Het tweede echelon wordt gevormd door het IIde bataljon van 17Li dat de zone tussen de gehuchten Terdonck en Dries zal verdedigen.
    • De 5Cie vormt de zuidflank van het tweede echelon rondom de hoeve Groot Terdonck nabij het kruispunt van de Dentergemstraat en de Terdonckstraat.
  • Het direct vuursteunelement voor 6ChA is de IIde groep van 4A die zijn geschut op Leihoek-Grammene gericht heeft.

IV/17Li
Luitenant-kolonel SBH Jacob stuurt zijn compagnies naar de hun toegewezen eenheden en installeert vervolgens zijn commandopost op de aangeduide locatie te Aarsele.

Achtereenvolgende posities van de 2DivChA tussen 23 en 26 mei 1940.

De vijand valt aan op diverse locaties langsheen de Leie. Bij de 2de Divisie Ardeense Jagers en de 4de Infanteriedivisie ontwikkelt de aanval zich op talrijke punten tussen Nevele en Gottem. De dorpen Gottem, Dentergem en Wontergem komen onder zwaar artillerievuur te liggen. Ook het achterop gelegen dorp Aarsele wordt gebombardeerd. De Belgische zware artillerie beschiet Machelen waar zich de grootste Duitse troepenconcentraties bevinden. De 4de Infanteriedivisie bezwijkt behoorlijk snel onder de vijandelijke druk en krijgt met massale overgaven te maken.

Staf/17Li
Kolonel Scharff wordt uitgestuurd door de divisiestaf om de posities van het 4ChA te gaan inspecteren. Scharff en Kolonel SBH Coets, bevelhebber van 4ChA, controleren samen de aansluiting met het naburige 19Li op de zuidflank van de ondersector. Het meest noordelijke peloton van het 19Li heeft zich ingegraven op enkele honderden meters van de oever van de rivier zodat een gevaarlijke zone ontstaan is die niet gedekt kan worden door kruisvuur. Kolonel Scharff vraagt aan het 4ChA om een detachement te installeren op de dijk tussen de posities van de beide regimenten.

I/17Li
Ten gevolge van de aanhoudende luchtaanvallen op Tielt, stuurt de divisiestaf het bataljon naar de bossen ten zuiden van de stad. Bij aankomst krijgt Kapitein-commandant Vervoort de opdracht om ten westen van Aarsele in defensief te gaan. De troepen bereiken de aangeduide posities rondom 17u00 en zetten zich onmiddellijk aan het graven.

II/17Li
Het bataljon bereikt zijn nieuwe posities tijdens de nacht van 23 op 24 mei. Bij de 5Cie dient Kapitein-commandant Vandendries vast te stellen dat het peloton van Luitenant Houben achterwege is. Dit peloton zal niet meer terugkeren voor het eind van de veldtocht. De twee overgebleven pelotons bezetten de hoeve Groot Terdonck.

III/17Li
Het bataljon wordt ontplooid op de toegewezen posities tijdens de nacht van 23 op 24 mei. Tijdens de voormiddag lanceren de Duitsers hun eerste aanval op de bocht in de Leie tegenover Gottem in de ondersector van 6ChA. Ook de rechterflank van de 10Cie valt onder vuur. Luitenant Frisson laat de DBT granaatwerpers tussenbeide komen, zonder goed zicht te hebben op de posities en de sterkte van de vijand. Hij vraagt tevens artilleriesteun aan via de bataljonsstaf. De compagniecommandant bemerkt even later dat de Duitsers rubberboten naar de rivier aanvoeren en laat het vuur openen door zijn mitrailleurs om de aanval te onderdrukken. Het bataljon behoudt zijn posities en raakt verder niet betrokken bij de diverse acties binnen de sector van de 2de Divisie Ardeense Jagers.

IV/17Li
De compagnies van het bataljon bevinden zich doorheen de sector van de 2de Divisie Ardeense Jagers. Rond 11u00 voert de Luftwaffe een luchtaanval uit op Aarsele. Er is flink wat schade en er vallen ook verschillende bommen in nabij de commandopost van Luitenant-kolonel SBH Jacob. De bevoorradingsechelons krijgen er flink van langs en verliezen enkele veldkeukens en trekpaarden. Er vallen tevens verschillende gewonden.

De bataljonscommandant bezoekt zijn compagnies die onder het operationele bevel van de hun toegewezen eenheden blijven.

Tijdens de nacht van 24 op 25 mei bestookt de Duitse artillerie het dorp Aarsele en de ganse zone langsheen de Hogenhovestraat tot aan het station van de gemeente.

Door Generaal-majoor Ley gemaakte schets van de gevechten op 25 mei 1940 (bron: CHD, Evere).

Aarsele wordt vanaf 06u00 opnieuw geviseerd door de vijand. Bij de aanval op het dorp vallen bij de regimentsstaf verschillende gewonden te betreuren waarvan een ook enkelen zullen overlijden.

Scharff begeeft zich vervolgens naar het III17Li en maakt hier eveneens een stand-van-zaken op. Hij is er getuige van de desertie van Sergeant Borms en zijn beide mitrailleurploegen en interpelleert de bataljonscommandant over zijn aarzeling om vuursteun van de artillerie aan te vragen. De kolonel brengt de rest van de dag door op het divisiehoofdkwartier waar hij de Duitse doorbraak ten koste van de 4de Infanteriedivisie en de daaropvolgende ontplooiing van de 1ste Divisie Ardeense Jagers aan weerszijden van Vinkt volgt.

De kolonel besluit om alle manschappen van de regimensstaf die over een fiets beschikken en ingezet kunnen worden als infanterist samen te brengen in een nieuw peloton wielrijders. Luitenant Claes van de 1Cie krijgt het bevel over dit peloton en dient het kruispunt op de baan Deinze-Tielt ten zuiden van de dorpskern van Aarsele te bezetten. De taken van het peloton bestaan in het onderscheppen van vluchtende militairen en het bewaken van de steenweg tegen een mogelijke vijandelijke doorbraak.

Bij het vallen van de nacht kan de vijand te Gottem de Belgische posities te infiltreren nabij de monding van de Mandelbeek in de Leie. De 2de Divisie Ardeense Jagers heeft dringend versterking nodig en bekomt in eerste instantie de steun van het I/17Li. Om 23u00 bevestigt de divisiestaf echter dat standhouden aan de oever van Leie niet meer mogelijk is en de eenheden zullen teruggetrokken worden naar nieuwe posities.

I/17Li
Om 02u00 laat de divisiestaf weten dat het bataljon aangehecht wordt bij het VIIde Legerkorps. Het bataljon wordt doorgestuurd naar de Meulebeeksesteenweg ten zuiden van Tielt en houdt halt ter hoogte van Kilometerpaal 4,5 om verdere orders af te wachten. De troepen worden verdoken opgesteld in de omliggende hoeven. Omstreeks 11u00 voert de Luftwaffe toch een succesvolle aanval uit. Er vallen vijf doden (de soldaten De Ceuster, De Man, Ruys, Somers en Van De Sompel) en een aantal gewonden. Kapitein-commandant Vervoort begeeft zich naar de staf van de 2de Divisie Ardeense Jagers en krijgt van Generaal-majoor Ley de opdracht om stand-by te blijven op de huidige locatie. Omstreeks 17u00 verneemt Vervoort dat zijn bataljon het 6de Regiment Ardeense Jagers te Dentergem moet versterken. Onderluitenant Moreau vervoegt de commandopost van dit regiment. De compagnies maken zich intussen klaar voor de mars en kunnen tegen 22u00 de baan op.

Tijdens de mars worden de C47 anti-tankkanonnen voorop gestuurd om de ontdekking van het bataljon door het motorgeluid van de trekkers te vermijden. Om dezelfde reden volgen de caissons met de mitrailleurs en munitie op een flinke halve kilometer achter het voetvolk. Bij de aanloop van het gehucht Verre Ginste valt de colonne onder sporadisch artillerievuur. De troepen vorderen in colonne per één langs weerszijde van de baan.

II/17Li
Het bataljon behoudt zijn posities op de noordelijke helft van het tweede echelon van 6ChA tot vallen van de avond. Tijdens de namiddag keert het I/6ChA terug van Sint-Andries waar het bataljon ontlast werd van zijn verdedigingsopdracht bij het Groot Hoofdkwartier. Het bataljon wordt toegevoegd aan het tweede echelon van de positie van 6ChA. Dit echelon wordt hiermee in twee delen gesplitst: het I/6ChA bezet het zuidelijke deel vanaf het gehucht Dries tot de noordrand van Dentergem, terwijl het II/17Li de gehuchten Dries en Terdonck verbindt. De Vondelbeek vormt de grens tussen de beide zones. De 5Cie en één peloton van de 6Cie van het 17Li komen onder het bevel van I/6ChA te staan.

Rondom 21u30 ontvangt Majoor Temmerman het bevel van Luitenant-kolonel Desmet van 6ChA om het tweede echelon te verlaten en zijn troepen op te stellen op een nieuwe dwarsstelling op de steenweg Tielt-Deinze. Hierbij moet aangesloten worden op het III/17Li. Temmerman wil duidelijkheid over de tactische situatie en stuurt Luitenant Braekelmans van de 7Cie op verkenning naar het III/17Li. Braekelmans op zijn beurt bereikt de commandopost van Kapitein-commandant Coquilhat alvorens deze op het punt staat te vertrekken.

Om 23u00 wordt de opdracht van het bataljon gewijzigd. Majoor Temmerman krijgt het bevel om naar het eerste echelon van de ondersector van het 6ChA te vorderen en het III/6ChA af te lossen. Majoor Temmerman vertrekt naar de commandopost van Majoor Le Roi van het III/6ChA om de nodige afspraken te maken voor de aflossing. De inzet van zijn bataljon wordt echter al even snel weer afgelast. Het III/6ChA zal Gottem blijven verdedigen. De troepen van Majoor Temmerman bevinden zich dan ook nog steeds op hun posities van eerder op de dag.

III/17Li
Vanaf 04u00 vallen de posities van de 10Cie onder artillerievuur. Het bombardement duurt 10 minuten en wordt om 06u00 en 08u00 herhaard. De vijand wil de zuidelijke flank van het bataljonsvak onder druk houden terwijl hij zijn aanval in de Leie-bocht tegenover Gottem lanceert. In het onderkwartier van de 10Cie te Grammene proberen de Duitsers eveneens een stormaanval over de rivier op poten te zetten. Deze actie wordt gecounterd door mitrailleurvuur van het bataljon en zal niet tot ontwikkeling komen. Kapitein-commandant Coquilhat krijgt wel kritiek van Kolonel Scharff omdat hij de artillerie niet heeft laten tussenbeide komen.

In het onderkwartier van de 10Cie speelt zich een verontrustend incident af. De sectie mitrailleurs van Sergeant Borms van 13Cie die in steun is geplaatst bij deze compagnie zwaait in het zicht van de vijand met een geïmproviseerde witte vlag en steekt op aangeven van de vijand de Leie over in een Duits rubberbootje. Sergeant Borms is een zoon van de Vlaams-nationalistische voorman activist August Borms. De Belgische deserteurs worden door de Duitsers weggeleid richting Petegem. Ook bij de 11Cie zijn niet alle militairen even standvastig. Bij een artilleriebombardement vluchten twee gevechtsgroepen weg door de achterliggende velden. Kapitein-commandant Six is woest wanneer hij een klaroenblazer het signaal ‘staakt-het-vuren’ hoort blazen. Hij komt tussenbeide en ontdekt een witte vlag in de verlaten posities van de twee gevechtsgroepen.

Rond het middaguur landt een artilleriegranaat op de woning met de commandopost van Luitenant Frisson. De ongehavende Frisson kan onder het puin vandaan kruipen maar ontdekt dat de beschieting de manschappen van het nabijgelegen steunpunt van Adjudant Philips op de vlucht gedreven heeft. De militairen zijn de achterliggende velden in gevlucht en kunnen niet meer teruggevonden worden. De compagniecommandant meldt het voorval aan het bataljon en even later wordt gevechtsgroep van de 9Cie onder leiding van Onderluitenant Holemans uit gestuurd om de positie opnieuw te bemannen. Holemans en zijn manschappen vallen echter eveneens onder artillerievuur. De officier blijkt bij aankomst nog slechts een viertal soldaten bij zich te hebben. Onderluitenant Casteleyn van de zelfde compagnie wordt dan maar aangeduid om een nieuw detachement ter plekke te brengen. Tegen 16u00 zijn opnieuw voldoende manschappen aanwezig op het eerste echelon.

Ten noorden het bataljon zijn hevige gevechten aan de gang in de ondersector van het 5ChA te Deinze. De linkerflank van het III/17Li wordt hierdoor onrechtstreeks bedreigd. Tegenover het bataljon blijft het echter relatief rustig zodat de posities behouden kunnen worden. Er wordt wel over en weer geschoten maar de Duitsers zullen in het bataljonsvak van III/17Li geen nieuwe oversteekpoging meer plannen.

Omstreeks 20u00 kan de vijand de Leie oversteken in de ondersector van het 5ChA nabij de samenloop van de rivier en het Afleidingskanaal. Om de omsingeling te vermijden, laat Kapitein-commandant Coquilhat laat de 10Cie van de oever van de Leie weghalen om zich in dwarsstelling tussen de 11Cie en de 9Cie te positioneren. Het meest noordelijke peloton van Luitenant Muller van de 10Cie wordt echter overrompeld en krijgsgevangen gemaakt, samen met het peloton van Luitenant Neefs van de 12Cie. De rest van de 10Cie tracht zich onder leiding van Luitenant Frisson en Onderluitenant Casteleyn zo goed mogelijk te hergroeperen tussen de 11Cie en 9Cie. Binnen de 11Cie breekt echter paniek uit wanneer het gerucht van een tankaanval circuleert en vluchten heel wat militairen van de oever van de Leie weg. Het peloton van Luitenant Bernaerts raakt het ergst getroffen door deze collectieve paniek, temeer daar de pelotonscommandant het zelf op een lopen zet. Ook het peloton van Onderluitenant Antonissen vlucht weg.

De beide officieren worden even later samen met een deel van hun manschappen teruggevonden nabij de commandopost van het bataljon. Hun compagniecommandant, Kapitein-commandant Six, komt de militairen onder dreiging van zijn pistool aanmanen om zich naar de hun aangeduide posities te begeven.

Ten gevolge van de ernstige Duitse doorbraak in de sector van de 4de Infanteriedivisie te Meigem en de daaropvolgende aanval op het 5ChA, krijgt de 2de Divisie Ardeense Jagers het bevel om dit regiment van de oever van het Afleidingskanaal weg te halen en een nieuwe defensieve linie tussen Vinkt en Grammene uit te bouwen. Dit betekent dat ook het III/17Li verplaatst dient te worden. Bij het vallen van de nacht krijgt Coquilhat het bevel om zijn bataljon eveneens terug te trekken. Het III/17Li krijgt in eerste instantie een positie toegewezen tussen tussen Wontergem en kilometerpaal 5 aan de weg van Tielt naar Deinze en komt hier aan omstreeks 23u30. Het bataljon komt vervolgens onder het bevel te staan van het 5de Regiment Ardeense Jagers en zal op het eerste echelon van dit regiment ingezet worden tussen de baan van Tielt naar Deinze en het Afleidingskanaal.

IV/17Li
Tijdens de voormiddag stuurt Kolonel Scharff de bataljonscommandant uit naar de posities van het III/17Li langsheen de Leie om een stand-van-zaken op te maken. Luitenant-kolonel SBH Jacob keert enkele uren later terug met de melding dat het bataljon nog steeds op zijn aangewezen posities is.

Tijdens de nacht slaagt het VIIde Legerkorps er in om enkele versterkingen naar de frontlinie te sturen.

I/17Li
Het bataljon bereikt Dentergem rond 01u00 en wordt onmiddellijk ontplooid om ruggensteun te leveren aan het 6de Regiment Ardeense Jagers te Dentergem. Kapitein-commandant Vervoort vervoegt om 02u30 de commandopost van Luitenant-kolonel Desmedt van 6ChA. Terwijl Vervoort verneemt dat zijn bataljon niet bij het 6ChA maar wel het 4ChA zal ingezet worden, wordt Dentergem zwaar getroffen door een Duits artilleriebombardement, Eén van de C47 anti-tankkanonnen wordt vernield. Tegen 03u00 vertrekken de compagnies naar hun aangeduide verzamelplaats op ongeveer 1Km ten oosten van de dorpskern van Dentergem.

Kapitein-commandant Vervoort vervoegt de commandopost van het 4ChA nabij Wontergem, gevolgd op enige afstand door zijn compagnies. Het bataljon wordt vanaf 07u00 ontplooid net ten zuidoosten van het kruispunt van de Izegemstraat en de Deinsesteenweg, met front langsheen de Mandelbeek en in de richting van Grammene. Van noord naar zuid worden de 3Cie, 2Cie en 1Cie opgesteld. De C47 kanonnen gaan in stelling langs weerszijde van de baan de Tieltsesteenweg om een eventuele doorbraak met voertuigen van uit Deinze te blokkeren. Ten oosten van het bataljon zou het III/17Li moeten postvatten onder leiding van het 5ChA, maar deze inplaatsstelling is niet in goede orde verlopen. Verschillende verdwaalde elementen van het III/17 worden toegevoegd aan het I/17 en gebruikt om de positie in de diepte uit te bouwen Het bataljon ligt nu in de frontlinie. Ten noordoosten sluit het 3de Regiment Ardeense Jagers aan, terwijl in het zuidwesten het 6de Regiment Ardeense Jagers de linies verlengt in de richting van Dentergem. In het voorgebied naar het zuidoosten toe bevindt zich het II/17Li dat langsheen de spoorlijn Tielt-Deinze zal opereren.

Vanaf 10u00 wordt de verbinding met het 6ChA problematisch wanneer dit regiment het bijzonder moeilijk krijgt onder druk van infiltraties van uit de nog meer naar het zuiden gelegen ondersector van het 4ChA. Een detachement wielrijders van het 6ChA houdt nog gedurende enige tijd het dorp Wontergem bezet maar trekt zich omstreeks 11u30 terug bij de verdere Duitse aanval in de richting van Dentergem. Kapitein-commandant Vervoort maakt een ronde langsheen zijn compagnies en ontdekt bij zijn terugkeer naar zijn commandopost een detachement van de 9Cie met Kapitein-commandant De Landsheer dat zich schuil houdt nabij kilometerpaal 6,3 van de Deinsesteenweg. De Landsheer weigert om op zoek te gaan naar zijn bataljon en vlucht enige tijd later verder weg.

Bij de 1Cie zet het peloton van Onderluitenant Vervoort het op een loopje op aangeven van hun leider. Vervoort slaagt er in de militairen te overtuigen om terug te keren naar hun positie. De manschappen zijn bijzonder ongerust daar er ten zuidoosten van de 1Cie geweervuur weerklinkt uit de richting van de spoorlijn Deinze-Tielt en het hoge koren in de velden alle zicht belemmert. Het peloton van Onderluitenant Van Looy wordt enigszins verplaatst en enkele waarnemers worden uitgestuurd om een vijandelijke verrassingsaanval te vermijden. Tegen 15u30 keert de rust terug bij deze compagnie.

Omstreeks 16u00 krijgt het II/17Li het bevel om zich terug te trekken naar Kanegem. Verschillende detachementen van dit bataljon waaronder ook de stafgroep rond Majoor Temmerman trekken door de posities van het I/17Li. Kort daarop wordt op de Deinsesteenweg de brug over de Mandelbeek opgeblazen. Een eerste brokstuk van het wegdek valt door het dak van de commandopost van het bataljon, gelukkig zonder slachtoffers te maken. Een ander groot stuk puin landt op een nabijgelegen steunpunt en doodt twee militairen van de 3Cie. De manschappen worden ter plekke begraven.

Het bataljon ontvangt nu zijn orders van het 5ChA. Luitenant-kolonel Bourgies laat het front van de positie ietwat naar het zuiden zwenken. De steunpunten van de 3Cie en de 2Cie worden over korte afstand verplaatst. Vanaf 17u30 wordt de 1Cie hevig beschoten. Onderluitenant Vervoort gaat er opnieuw van door en zal niet meer terugkeren. Kapitein-commandant Vervoort beveelt aan Luitenant Hofkens om twee gevechtsgroepen te verplaatsen om de Dentergemstraat te Wontergem te bezetten voor een eventuele aanval uit zuidelijke richting.

Om 19u00 komt Luitenant-kolonel Bourgies aan op de commandopost. Het I/17Li dient zich onmiddellijk terug te trekken naar het noordwesten van Tielt. Bij de terugtocht dient de dorpskern van Aarsele vermeden te worden. De compagnies starten vanaf 19u30 met het verlaten van hun steunpunten. De paardengespannen met de caissons van de mitrailleurs zijn er van door gegaan zodat de zware wapens met de hand meegenomen dienen te worden. Kapitein-commandant Vervoort blijft ter plekke met de achterwacht van zijn bataljon die bestaat uit twee gevechtsgroepen van de 3Cie en trekt om 21u00 met dit laatste detachement terug.

Het bataljon verzamelt voor de start van de aftocht om 22u30. De 2Cie is achterwege, maar Luitenant-kolonel Bourgies meent dat deze compagnie met het 3ChA zal terugtrekken en laat de colonne vertrekken. Het bataljon wordt naar Kanegem bevolen.

II/17Li
Majoor Temmerman bereikt zijn commandopost op het tweede echelon van het 6ChA tijdens de tweede helft van de nacht en neemt aan dat zijn oorspronkelijke taak hervat kan worden. Hij leert echter al snel dat het III/17Li weggetrokken is van de oever van de Leie en de situatie op de noordelijke flank van de ondersector van 6ChA bijzonder snel wijzigt. Tegen 14u00 worden de eerste vijandelijke infiltraties gemeld door de 6Cie. Even later worden Duitse infanteristen ontdekt ten westen van de locatie van de commandopost van het bataljon. Temmerman laat zijn stafpersoneel plaats nemen in de loopgracht achter de commandopost. De Duitsers vorderen langsheen de Vondelbeek en worden op afstand gehouden door de DBT granaatwerpers van het bataljon.

Aan het eind van de dag wordt het 6ChA teruggetrokken van de Leie om zich te Flesse nabij Tielt te hergroeperen. Majoor Temmerman bereikt dit gehucht rondom 23u00 en laat zijn troepen inkwartieren.

III/17Li
De inplaatsstelling van het bataljon op de rechterflank van de nieuwe positie van het 5ChA tussen de baan van Tielt naar Deinze en het Afleidingskanaal verloopt in wanorde. Het bataljon is er niet in geslaagd een behoorlijke marscolonne te vormen en tijdens de nacht van 25 op 26 mei dwalen verschillende detachementen doelloos in het rond. Luitenant-kolonel Bourgies, bevelhebber van 5ChA, slaagt er aanvankelijk niet in om in contact te komen met Kapitein-commandant Coquilhat. Hij kan wel verschillende detachementen onderscheppen en doorsturen naar de nieuwe frontlinie. Omstreeks 03u30 ontdekt hij Kapitein-commandant De Landsheer van de 9Cie van het 17Li en kan hij een officier van 17Li aanduiden als verbindingsman op zijn commandopost. Vanaf dan verloopt de ontplooiing enigszins vlotter. Omstreeks 04u30 wordt ook Kapitein-commandant Six van de 11Cie teruggevonden. Six beschikt nog slechts over een honderdtal manschappen waarvan goed de helft hun wapen weggegooid hebben. De manschappen wordt toch ontplooid.

Coquilhat is ondertussen afgedwaald met een detachement rond Onderluitenant Noppen en Luitenant Frisson en laat zich afleiden om twee op zijn commandopost achtergelaten motorfietsen te gaan recupereren. Samen met Onderluitenant Noppen, Sergeant Jones en Soldaat Van Nesten rijdt hij terug op zijn sidecar. Zo stuit hij per toeval op Kapitein-commandant Six ter hoogte van de baan van Deinze naar Tielt. De bataljonscommandant wordt ingelicht over de gebeurtenissen tijdens de voorbije nacht en kan weer aan de slag gaan. Hij besluit echter om zelf per fiets de tocht naar zijn oude commandopost verder te zetten. Nabij kilometerpaal 4,400 op deze steenweg ontmoet hij nog Onderluitenant Gilles de Pelichy met de munitievrachtwagen van de 14Cie. Even later bereikt Coquilhat de hoeve waar hij hoopt zijn beide motorfietsen terug te vinden. Het binnenhof ligt er echter geheel verlaten bij en de voertuigen zijn verdwenen. De bataljonscommandant wordt verrast door drie Duitse infanteristen die hem zonder aarzelen krijgsgevangen maken.

Detachement Luitenant Neefs (12Cie)
Tijdens de tweede helft van de nacht van 25 op 26 mei raakt ook het peloton mitrailleurs van Luitenant Neefs afgezonderd van het bataljon. Neefs belandt in de sector van de 1ste Divisie Ardeense Jagers en wordt van hier uit doorgestuurd naar Ruiselede, waar de Rijkswacht hem verder op weg zet naar Beernem. Neefs heeft op dat ogenblik naast zijn eigen peloton ook nog verscheidene overige militairen van het 17Li weten te verzamelen. Op weg naar Beernem vangt hij het gerucht op dat Beernem reeds in handen van de Duitsers zou zijn en besluit hij naar Oostkamp verder te trekken. Zo belandt de groep aan het eind van de dag te Loppem. Neefs en zijn detachement zullen hier op 28 mei het nieuws van de capitulatie vernemen en zullen niet meer terugkeren naar het 17Li.

Detachement Luitenant De Herdt (12Cie)
Bij de verplaatsing van het IIIde Bataljon verliest Luitenant De Herdt de controle over zijn manschappen en raakt hij geheel afgezonderd. Hij besluit in westelijke richting door de velden te trekken en ontdekt tijdens de nacht een vijftiental militairen van de 11Cie die eveneens het noorden kwijt zijn. Tegen de middag bereikt dit detachement de stad Tielt in de hoop hier het 17Li terug te vinden. De artilleriebeschieting op de stad maakt een lang verblijf niet veilig zodat De Herdt besluit om naar de omliggende dorpen te trekken.

IV/17Li
Luitenant-kolonel SBH Jacob ontvangt om 03u30 het bevel om zijn commandopost te verplaatsen naar een nieuwe locatie op een 1000m ten westen van Aarsele en een 500m ten zuiden van de spoorlijn Tielt-Deinze. De verplaatsing duurt enkele uren. Om 15u30 dient de commandopost te vertrekken naar het dorpje Flesse. Om 20u00 ten slotte moet Jacob alweer vertrekken om het regiment te vervoegen te Schuiferskapelle.

Staf/17Li
Omstreeks 06u30 ontvangt Kolonel Scharff een bevel van de 2de Divisie Ardeense Jagers om een defensieve opstelling aan te nemen langsheen de zuidrand van Schuiferskapelle met front in de richting van de lijn Tielt-Flesse. Het regiment moet hiermee de voor later op de dag geplande terugtocht van deze divisie uit de zone tussen Tielt en Aarsele veilig stellen. Het oostelijke uiteinde van deze positie moet aansluiten op het 2ChA van de 1ste Divisie Ardeense Jagers dat zich op de lijn Kanegem-Beekkant tracht te installeren. Aan de westelijke flank bevinden zich tot in Egem geen bevriende troepen. Scharff ontplooit zijn troepen:

  • Het I/17 wordt aangeduid voor het oostelijke kwartier dwars over de baan van Schuiferskapelle naar Tielt.
  • Het II/17 is verantwoordelijk voor het centrale kwartier .
  • Het III/17 wordt uitgestuurd naar het westelijke kwartier.
  • Het IV/17 verdeelt de nog beschikbare steunwapens onder de bataljons en gebruikt zijn stafgroep voor het bezetten van enkele steunpunten op de westelijke flank.
  • Het bevoorradingsechelon wordt doorgestuurd naar Hekke.
  • Een sterke gevechtsgroep samengesteld uit stafpersoneel van het regiment bezet de dorpskern van Schuiferskapelle.

Tijdens de voormiddag komen enkele artillerieformaties van de 1ste Divisie Ardeense Jagers toe achter de posities van het regiment. Hun geschut wordt opgesteld op de heuvelrug ten noorden van Schuiferskapelle met als missie Tielt, Flesse en Vinkt onder schot te houden.

De eerste troepen van de 2de Divisie Ardeense Jagers bereiken de linies van het 17Li in de late namiddag. De staf van de divisie laat weten dat ze onderweg is naar de hoeve Hof van Poelvoorde op het grondgebied van het dorpje Beer ten oosten van Wingene. Tijdens de aftocht wordt de ganse zone tussen Tielt en Flesse onder vuur genomen door de artillerie ten noorden van Schuiferkapelle om te beletten dat de vijand de achtervolging onmiddellijk zou inzetten. De vuurkadans ligt bijzonder hoog en de militairen van 17Li zijn erg onder de indruk. De vuuropdrachten worden afgesloten rond 19u00 wanneer de artilleristen het bevel krijgen hun laatste munitievoorraad te verschieten en er vervolgens van door te gaan.

Omstreeks 19u00 spot het I/17Li enkele vijandelijke formaties die van uit Tielt naar Schuiferskapelle vorderen. Er wordt een patrouille fuseliers uitgestuurd, even later gevolgd door de sectie motorwielrijders van het Peloton Verkenners. De patrouilleurs keren omstreeks 21u30 terug zonder contact gemaakt te hebben met de vijand. Een landbouwer uit de buurt bevestigt dat de Duitsers teruggekeerd zijn naar Tielt.

Inmiddels heeft Kolonel Scharff zijn bevoorradingsechelon en de motorvoertuigen van de regimentsstaf doorgestuurd naar Kortekeer, ongeveer halverwege Wingene en Oostkamp. Een detachement onder leiding van Luitenant der Administratie Six neemt hierbij de verkeerde weg en zet zonder het te beseffen koers naar Ruiselede om enige tijd later recht in handen van de vijand te rijden.

Schuiferskapelle valt vanaf 21u00 onder vijandelijk artillerievuur. Terwijl het regiment aanstalten maakt om zijn posities te verlaten en eveneens naar het noorden terug te trekken, vertrekt Kolonel Scharff naar de commandopost van Generaal-majoor Ley van de 2de Divisie Ardeense Jagers waar alle bevelhebbers van de divisie ontboden zijn door Generaal-majoor Ley. Omstreeks 22u20 houdt deze een korte en ernstige toespraak waarin hij bevestigt dat de wapens zullen zwijgen vanaf 04u00 op 28 mei. De bevelhebbers krijgen de opdracht om hun vaandels en vlaggen af te leveren op het Kasteel van Wijnendale. Kolonel Scharff stuurt zijn estafetterijder terug naar de commandopost te Schuiferskapelle om deze opdracht door te geven aan de vaandeldrager van zijn regiment. De kolonel zelf keert omstreeks 23u30 terug en deelt de orders voor de nieuwe terugtocht mee.

I/17Li
Het bataljon is onderweg naar Kanegem wanneer Kapitein-commandant Vervoort om 00u50 door een estafette ontboden wordt op de staf van het 5ChA. Hier laat Luitenant-kolonel Bourgies weten dat het I/17Li bedankt wordt voor zijn diensten bij het 5ChA en zijn regiment mag vervoegen te Schuiferskapelle. Vervoort dient het II/17Li op de hoogte te brengen van dit order. Het bataljon vertrekt via binnenwegen om 03u30 en bereikt Schuiferskapelle als eerste formatie omstreeks 06u00.

Detachement Luitenant Symoens (2Cie)
Luitenant Symoens en zijn 2Cie vervoegt het regiment om 14u00. De compagniecommandant verklaart dat hij het bevel tot de aftocht nooit ontvangen heeft en dan maar met het 3ChA achteruit getrokken is. Tot grote verbazing van Kapitein-commandant Vervoort omvat dit detachement tevens het verloren gewaande peloton van Onderluitenant Vervoort van de 1Cie. Vervoort heeft heel wat moeite om zijn handelswijze te verklaren en kan geen behoorlijke verklaring geven waarom hij nog slechts over een twintigtal manschappen beschikt. Hij argumenteert dat heel wat van zijn militairen bij de gevechten rond Dentergem verloren gegaan zijn. Het peloton beschikt nog wel over zijn bewapening, zodat Onderluitenant Vervoort het voordeel van de twijfel krijgt en er met een uitbrander van af komt. Vervoort stuurt het peloton door als versterking naar de Compagnie C47 van de divisietroepen.

II/17Li
Om 02u15 verneemt Majoor Temmerman via een afgezant van het I/17Li dat zijn opdracht ten voordele van het 6ChA afgelopen is en het ganse regiment te Schuiferskapelle gehergroepeerd wordt. Het bataljon zet zich onmiddellijk weer op weg en bereikt de nieuwe bestemming kort na dageraad. Het bataljon marcheert om 06u30 het dorp in.

Detachement Luitenant De Herdt (12Cie)
Het groepje rond Luitenant De Herdt komt aan te Wingene en wordt hier door de Rijkswacht naar Ruddervoorde en vervolgens Loppem gestuurd. Hier laat de gendarmerie weten dat het 17Li zich te Stalhille bevindt. Het detachement overnacht te Zedelgem.

IV/17Li
Luitenant-kolonel SBH Jacob komt aan te Schuiferskapelle en gaat onmiddellijk op zoek naar zijn troepen. Om 10u00 wordt een appel uitgevoerd: er zijn slechts een vijftigtal militairen en één enkel anti-tankkanon van het bataljon aanwezig. Niemand weet waar de rest van de effectieven zich op dat ogenblik bevinden. Dit kleine detachement wordt echter onmiddellijk weer ingezet en moet vertrekken naar kilometerpaal 29 van de baan van Tielt naar Ruiselede om het 21ste Linieregiment te gaan versterken. Jacob zal het detachement leiden. Bij aankomst op de aangeduide locatie valt er echter niemand te bespeuren. Na een telefoongesprek met de staf van de 2de Divisie Ardeense Jagers worden de militairen teruggeroepen naar Schuiferskapelle.

De restanten van het bataljon komen hier aan rond 16u00 en zoeken enkele boerderijen uit langsheen de Kapelleweg voor enkele uren rust. Om 23u00 tenslotte vertrekken de militairen naar Berg-op-Zoom.

Staf/17Li
Het regiment heeft het bevel gekregen om de terugtocht van het 2de Divisie Ardeense Jagers richting Torhout af te schermen. Het 17Li moet de achterhoede van de divisie vormen te Berg-op-Zoom, net ten noorden van Torhout. Vanaf 00u45 moeten de bataljons verzamelen op de baan van Schuiferskapelle naar Hekke. De marscolonne zal geleid worden door de regimentsstaf, gevolgd door het IVde, IIIde, Iste en IIde bataljon. Het Peloton Verkenners vormt de achterhoede. De vijand heeft echter zijn beschieting op Schuiferskapelle hervat zodat het IIde Bataljon pas omstreeks 02u30 op de verzamelplaats aankomt.

De troepenbeweging verloopt zeer moeilijk want gedurende de nacht worden Hekke, Schuiferskapelle en Wingene eveneens al zwaar gebombardeerd. Het kruispunt van de Hekkestraat en de Wingensesteenweg zit bovendien muurvast met troepen die zowel naar het noorden en het westen marcheren. De laatste elementen van het regiment bereiken Berg-op-Zoom omstreeks 09u30. Daar wordt de overgave van het leger aan de manschappen meegedeeld.

De manschappen worden ingekwartierd te Berg-op-Zoom. Er wordt appel gehouden en er blijken nog ongeveer 1.800 militairen aanwezig te zijn. De vijand valt in de verste verte niet te bespeuren. Omstreeks 15u00 duikt enkele Duitse Feldgendarmen op die laten weten dat iedereen maar beter naar huis kan terugkeren. Kolonel Scharff ziet zijn kantonnement leeglopen en is helemaal niet opgezet wanneer ook enkele officieren er van door gaan. De Geneesheer Luitenanten Snagghe en Dieu, Aalmoezeniers Boute en Rymen, Luitenant Hermans en Onderluitenant Deglas trekken er allen van onder. Aan het eind van de dag worden nog zo’n 1.400 militairen geteld.

I/17Li
Het bataljon meldt dat de colonne om 06u30 onder een zware regenbui aankomt te Berg-op-Zoom. Kapitein-commandant Vervoort rapporteert dat hij over 533 manschappen beschikt (1.018 voorzien) , samen met 6 mitrailleurs op 3 caissons (12 op 6 caissons voorzien) en 2 vrachtwagens (9 voorzien).

II/17Li
Het II/17Li komt aan te Berg-op-Zoom omstreeks 09u30.

Detachement Luitenant De Herdt (12Cie)
Luitenant De Herdt komt aan te Stalhille en kan alleen maar vast stellen dat hij verkeerd is ingelicht. De militairen begeven zich naar maar naar Brugge. Ook hier is geen zinvolle informatie te vinden. De Herdt stuurt zijn militairen op 29 mei dan maar naar huis.

IV/17Li
Het bataljon bereikt Berg-op-Zoom rond 06u30.

Luitenant-generaal Van Der Hofstadt bezoekt het kantonnement van het 17Li en laat weten dat het regiment terug overgaat naar zijn 9de Infanteriedivisie. Het regiment heeft verder geen contact met de bezetter en wacht af.

Kolonel Scharff laat overgaan tot de uitbetaling van zijn militairen. Elke dienstplichtige ontvangt 45 dagen bijkomende soldij. De beroepsofficieren krijgen twee maand wedde uitbetaald, verhoogd met een vergoeding van maar liefst 5.000 Frank.

31 mei 1940

Detachement Luitenant-kolonel SBH Jacob
De bezetter laat een bataljon van drie compagnies van 150 militairen samenstellen voor het opruimen van oorlogspuin en verzamelen van militair materieel in de wijde omgeving van Wijnendale. Luitenant-kolonel SBH Jacob leidt het detachement, met Kapitein Van Heule en de Kapitein-commandanten Van Den Dries en Bosschaerts als compagniecommandanten.

Detachement Kolonel Scharff
De vijand is eveneens gestart met de organisatie van de gevangenname en demobilisatie van het Belgische leger. Het 17Li ontvangt een marsorder voor 1 juni en krijgt het bevel om zijn troepen te voet en paardenwagens via Bergen, Meulenhoek, Riek, Hille, Wingene, Hekke, Ruiselede, Poeke, Lotenhulle, Meigem, Sint-Martens Laarne, Deurle en Nazareth naar Zevergem af te voeren. Het 8Li, 16Li en 4A zullen naar De Pinte doorgestuurd worden. De motorvoertuigen van de ganse divisie zullen in een enkele colonne gegroepeerd worden die op 1 juni om 06u30 moet verzamelen op de baan van Brugge naar Torhout, met de kop van de colonne aan de rand van deze laatste stad. De motorcolonne zal bevolen worden door Kapitein-commandant Maes van het 9TTr.

Detachement Luitenant-kolonel SBH Jacob
De 450 manschappen verzamelen zich op de steenweg van Torhout naar Oostende en worden door de Duitsers ingezet voor het verzamelen van militaire paarden.

Detachement Kolonel Scharff
Het regiment verlaat Berg-op-Zoom en start de aftocht naar het oosten van op de baan van Brugge naar Torhout. Bij de colonne te voet marcheert de staf op kop, gevolgd door het IIde, Iste en IIIde bataljon. Elk bataljon vormt één enkele marscompagnie. Kolonel Scharff merkt op dat het die dag erg mooi weer is. De mars verloopt langzaam. Langsheen de hoofdwegen zijn op regelmatige afstand Duitse militairen present die er moeten voor zorgen dat niemand afdwaalt. Verder is de bewaking minimaal. Nabij de brug van Meigem heeft de bezetter een enorm groot park voor zware wapens aangelegd in enkele weilanden.

Bij het vallen van de nacht is het 17Li nog maar in Deurle. De Duitsers sturen het regiment naar een op enige afstand gelegen groot weiland waar Belgische troepen samengebracht worden voor de komende nacht. Kolonel Scharff laat zijn manschappen koers zetten naar Sint-Martens-Latem in de hoop hieraan te kunnen ontsnappen, maar de colonne wordt bij het binnenmarcheren van dit dorp onderschept door de bezetter. Het regiment overnacht op de terreinen van Kasteel Ter Laeke.

2 juni

Detachement Kolonel Scharff
Het 17Li zet zijn tocht verder via Deurle en Nazareth. Het regiment wordt nu geleid door een Duits bewakingsdetachement en gevolgd door enkele motorwielrijders die er voor zorgen dat niemand het hazenpad kan kiezen. Omstreeks 18u00 bereikt de colonne Zevergem waar de veldkeukens reeds aangekomen zijn. Het regiment is bevoorraad door de bezetter en de koks kunnen een warme maaltijd klaarmaken voor de troepen. Ook het 9TTr bevindt zich sinds de ochtend in dit dorp.

Detachement Kolonel Scharff
Het regiment kan een dag uitrusten te Zevergem.

4 juni 1940

Detachement Kolonel Scharff
De 9de Infanteriedivisie beveelt dat het 17Li en het 9TTr om 13u00 naar Nazareth dienen te marcheren en aldaar nieuwe kantonnementen moeten uitzoeken. Bij aankomst laat de bezetter weten dat de officieren zich om 16u30 aan de Kommandantur dienen te verzamelen.

Vooraleer zelf te vertrekken, laat Kolonel Scharff het saldo van de regimentskas ten belope van 294.000 Frank uitdelen onder de beroepsofficieren, die op erewoord dienen te beloven het geld veilig te bewaren en over te maken aan de Staat bij de eerste gelegenheid. Scharff laat een lijst van de uitbetaalde bedragen opstellen die hij bij zijn terugkeer uit krijgsgevangenschap aan de Dienst der Werkzaamheden van het Gedemobiliseerde Leger zal overmaken. Tevens geeft de kolonel het bevel over zijn eenheden in handen van de onderofficieren. De bataljons worden vanaf nu geleid door de Adjudanten bataljonssecretarissen, terwijl de compagnies onder gezag van de 1ste Sergeant-Majoors komen te staan.

De officieren geven op het aangeduide tijdstip present aan de Kommandantur en worden per vrachtwagen afgevoerd naar het verzamelpunt in de Leopoldkazerne te Gent.

5 juni 1940

Detachement Kapitein-commandant Van Den Dries
De compagnie van Kapitein-commandant Van Den Dries wordt op bevel van de bezetter op weg gezet van Wijnendale naar Waregem met een colonne van ongeveer 1.200 paarden. Dit detachement wordt nadien doorgestuurd in de richting van Bergen en wordt vermoedelijk enkele dagen later gedemobiliseerd.

9 juni 1940

Detachement Luitenant-kolonel SBH Jacob
De ongeveer 300 overgebleven militairen worden met een nog veel grotere colonne paarden in de richting van Ligne nabij Ath gestuurd. Vermoedelijk wil de bezetter de paarden gebruiken als reserve voor de veldtocht in Frankrijk. Deze colonne zal te Ligne aankomen na een tocht van drie dagen. Nadat de Duitsers de paarden overgenomen hebben, worden alle militairen op 14 en 15 juni ter plekke gedemobiliseerd. De officieren worden per vrachtwagen overgebracht naar de Leopoldkazerne te Gent.

Detachement Kolonel Scharff
Het officierenkader bevindt zich al vijf dagen in de Leopoldkazerne te Gent wanneer de bezetter besluit om alle reserveofficieren naar huis te sturen. De commandant van de 12Cie, Luitenant Menu, is een beroepsofficier maar wordt door de Duitsers per vergissing eveneens aan de deur van de kazerne gezet. Alle overige beroepsofficieren vrezen naar Duitsland te moeten vertrekken.

Nog steeds te Gent, laten Kapitein-commandant De Landsheer en de Luitenanten Swaeb en Simoens zich inschrijven op een door de bezetter opgestelde lijst van vuurwerkmakers die in België zullen achterblijven om de door het leger achtergelaten springinrichtingen op te ruimen. De rest van het officierenkader is bijzonder misnoegd over het initiatief van hun collega’s. Swaeb zal tijdens de bezetting het vermoeden van collaboratie bevestigen door zich in te zetten voor de Vrijwillige Arbeidsdienst voor Vlaanderen die werklozen taken van algemeen nut zou laten uitvoeren.

17 juni 1940

De Duitsers ontruimen de Leopoldkazerne en laten alle Belgische officieren overbrengen naar het doorgangskamp van Maria-ter-Heide nabij Brasschaat.

18 juni 1940

De beroepsofficieren van het 17Li wordt op transport naar Duitsland geplaatst.

De Luitenanten Peeters en De Kamp zullen deel uitmaken van de Vlaams-nationalistische officieren die eind 1940 een overplaatsing naar het krijgsgevangenenkamp van Luckenwalde zullen bekomen. De beide officieren zullen in 1941 naar ons land terugkeren om respectievelijk toe te treden tot de Dietsche Militie / Zwarte Brigade van het VNV en de nieuwe Rijkswacht.

Na de capitulatie

Slachtoffers

EenheidNaamVoornaamFotoGraadStandKlas° op° te+ op+ teNota
14/IVAERTSGermainSdtMil01.03.1912Daknam30.05.1940DeinzeBemanning C47 kanon. Verwond op 24/05 omstreeks 09u00 door artilleriebombardement.
12/IIIBERNAERTGustaaf, N.R.Sgt10.12.1912Kieldrecht23.05.1940Deinze
2/ICOENSAndré, M.J.Sgt24.08.1915Antwerpen20.05.1940DikkelvenneGedood als postoverste van een bewakingsdetachement van een genieploeg.
5/IICORLUYFrans, J.SdtMil10.07.1907Borgerhout27.05.1940Klerken
OnbekendDAMSJoseph, F.SdtMil28.12.1912Herentals27.05.1940Lichtervelde
1/IDE CEUSTERLudovicSdtMil16.06.1913Wijnegem25.05.1940MeulebekeGedood in luchtbombardement.
11/IIIDE LEEUWKarel, L.SdtMil22.06.1914Mariakerke30.05.1940Deinze
1/IDE MANEmiel, W.SdtMil24.02.1913Baasrode25.05.1940MeulebekeGedood in luchtbombardement.
4/IDECKERSEmiel, M.SdtMil27.07.1913Borgerhout26.05.1940Gottem
15/IVDERDINEduardSdtMil11.02.1906Antwerpen26.05.1940Gottem
2/IELISENMarcel, M.L.Kpl06.07.1914Mortsel25.05.1940Deinze
10/IIIGEERNAERTKarel, IsidoorSdtMil12.09.1914Sint-Amands25.05.1940DeinzeWaarnemer. Gewond door artilleriegranaat. Overleden in hulppost IIIde bataljon.
10/IIIGENIJNMichelSdtMil03.02.1912Aartrijke25.05.1940Torhout
3/IGENOTVictor, E.SdtMil02.09.1914Koekelberg26.05.1940Grammene
OnbekendGIJBELSKarel, J.SdtMil3211.04.1912Kasterlee22.05.1940Caen (F)
2/IGILLEIRPieter, J.J.SdtMil15.05.1913Antwerpen17.07.1940Willemstad (NL)KG op Rhenus 127 op 30/5
OnbekendGOESARTJules, Ch.SdtMil3506.10.1915Harelbeke19.07.1940BruggeOverleden aan verwondingen
9/IIIHONROTHYConstantSdtMil02.09.1913Westmalle27.05.1940Loppem
OnbekendJANSSENSIsidoor, F.SdtMil19.09.1914Halle26.05.1940Gottem
11/IIIJONCKHEEREFlorentSdtMil02.10.1912Eernegem12.05.1940Brussel
StafLEROUEmiel, H.Kpl15.08.1914Gent27.05.1940Aarsele
13/IVLORIERSFerdinand, B.SdtMil14.04.1911Antwerpen06.06.1940Willemstad (NL)KG op Rhenus 127 op 30/5
15/IVMAERTENSJoris, A.SdtMil29.08.1915Zedelgem01.06.1940Sint-Amandsberg
OnbekendNEYNSJules, A.SdtMil15.04.1913Heist-op-den-Berg21.05.1940Anderlecht
3/IPAEMEPierre, C.SdtMil15.02.1914Overboelare26.05.1940Grammene
OnbekendROLUSLudovicSdtMil07.06.1907Bornem26.05.1940Gottem
OnbekendRUYSFrans, JosephinaSdtMil08.11.1913Hamme25.05.1940MeulebekeGedood in luchtbombardement.
OnbekendSCHAERSJan BaptistSdtMil03.03.1914Diest25.05.1940Deinze
5/IISERNEELSAlexander, A.SdtMil07.03.1915Wilrijk26.05.1940Grammene
14/IVSLOOTMAEKERSPieter, J.Sgt05.03.1915Antwerpen26.05.1940LichterveldeBemanning C47 kanon. Verwond op 24/05 omstreeks 09u00 door artilleriebombardement.
StafSOMERSGustaafSdtMil06.01.1911Rijkevorsel25.05.1940MeulebekeGedood in luchtbombardement.
15/IVSPINETTEEmielSdtMil17.12.1912Moorsel18.05.1940Vlierzele
1/IVAN DE SOMPELCyrielSdtMil25.03.1912Waasmunster25.05.1940MeulebekeGedood in luchtbombardement.
1/IVAN DE VELDEFrancis, L.SdtMil3224.08.1912Zandhoven07.06.1940Berck-Plage (F)Overleden aan zijn verwondingen in het Hospitaalcentrum van Berck-Plage
7/IIVAN DEN BERGHFrans, J.SdtMil28.06.1913Boom06.06.1940Willemstad (NL)KG op Rhenus 127 op 30/5
7/IIVAN DER ELSTJanSdtMil02.12.1914Strijpen26.05.1940Aarsele
OnbekendVAN HOVEJohannes, F.A.SdtMil15.05.1914Turnhout26.05.1940Grammene
15/IVVANDENBERKEugeen, J.C.Sgt27.06.1912Borgerhout27.05.1940Zarren
9/IIIVANISTERDAELEugeen, F.F.Kpl02.07.1913Antwerpen27.05.1940Tielt
14/IVVERHOFTLudovic, J.B.SdtMil04.04.1913Sint-Lenaarts26.05.1940GottemGedood in artilleriebeschieting.

Bibliografie en Bronnen

  1. Het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten is één van de zeven Kempische kanalen die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/kanaal_dessel_turnhout_schoten/kanaal_dessel_turnhout_schoten [Laatst geraadpleegd 16 februari 2023].
  2. De opstelling van de troepen achter het Albertkanaal is terug te vinden op een kaart van 1956 met de reconstructie van de opstelling van het Belgisch leger op 10 mei 1940 die zich in het Rijksarchief bevindt. Deze kaart is [On Line Beschikbaar]: https://search.arch.be/imageserver/topview.php?FIF=510/510_1531_000/510_1531_000_00862_000/510_1531_000_00862_000_0_0001.jp2  [Laatst geraadpleegd 28 december 2022].
  3. Het Kanaal Bocholt-Herentals is één van de zeven Kempische kanalen die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/kanaal_bocholt_herentals/kanaal_bocholt_herentals [Laatst geraadpleegd 16 februari 2023].
  4. Het betreft hier vermoedelijke een ondereenheid van de Franse 1e Division Légère Mécanique [1(FRA)DLM] die achter het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen had postgevat nadat het EskCy 6Div en het EskCy 9Div deze stelling hadden verlaten. Deze divisie behoort tot het Franse 7de Leger dat is komen postvatten ten noorden van de Belgisch-Nederlandse grens. De Nederlanders hadden zich opgesteld ten noorden van de Rijn waardoor er een gapende opening bestond tussen de Belgische en Nederlandse verdedigingslinies. Dit werd al in november opgemerkt door de Franse Generaal Gamelin die een plan liet uitwerken om het 7(FRA)Leger in te zetten tussen de stellingen van de Belgen en de Nederlanders. 
  5. Guldenboek 5-17-35-55 Linie Regimenten.
  6. Dossier 17de Linieregiment, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.
  7. Slagorde officieren 17de Linieregiment bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie. In dit document bevindt zich ook een gedetailleerde beschrijving van de opeenvolgende kantonnementen ingenomen door 17Li tijdens de mobilisatie.