Reglementaire Benaming	IVde Groep, Vestingsregiment van Luik (Fort van Chaudfontaine, Fort van Embourg, Fort van Boncelles, Fort van Tancrémont, Fort van Flémalle) | IV/VesRL IVème Groupe, Régiment de Forteresse de Liège (Fort de Chaudfontaine, Fort d’Embourg, Fort de Boncelles, Fort de Tracrémont, Fort de Flémalle) | IV/RFL
Type	Fortenartillerie
Ontdubbeld van	n.v.t.
Taalstelsel	Franstalig
Onderdeel van	Vestingsregiment van Luik
Bevelhebber	Majoor André Parmentier
Standplaats	Commandopost op het Fort van Chaudfontaine
Samenstelling	Batterij Fort van Chaudfontaine (Kapitein-commandant Raymond Clobert)	Koepel 150 met 1 x C150 kanon
		Koepel 105 met 1 x C105 kanon
		Koepel 105 met 1 x C105 kanon
		Koepel S I met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S II met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S III met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S IV met 1 x Ob75 houwitser
	Batterij Fort van Embourg (Kapitein-commandant Marie Jaco)	Koepel S I met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S II met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S III met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S IV met 1 x Ob75 houwitser
	Batterij Fort van Boncelles (Kapitein-commandant Numa Charlier)	Koepel S I met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S II met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S III met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S IV met 1 x Ob75 houwitser
	Batterij Fort van Tancrémont (Kapitein Abel Devos)	Blok B II met 2 x C75 Mod34 kanonnen
		Blok B IV met 2 x C75 Mod34 kanonnen
		Blok BM met 3 x M81 mortieren
	Batterij Fort van Flémalle (Kapitein-commandant F. Barbieux)	Koepel 150 met 1 x C150 kanon
		Koepel 105 met 1 x C105 kanon
		Koepel 105 met 1 x C105 kanon
		Koepel S I met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S II met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S III met 1 x Ob75 houwitser
		Koepel S IV met 1 x Ob75 houwitser

Staf/IVde Groep
De IVde Groep (IV/RFL) maakt deel uit van het Vestingsregiment van Luik (oftewel Régiment de Forteresse de Liège – RFL). Het RFL werd tijdens de jaren 30 opgericht met als doel de bemanningen te leveren voor de forten van de Versterkte Positie Luik (Position Fortifiée de Liège oftewel PFL). De Versterkte Positie Luik bestaat uit vier verdedigingslinies. Het verst buiten de stad ligt de PFL I-Linie over een lengte van ongeveer 50Km tussen Visé en Comblain-au-Pont met de drie nieuwe forten Aubin-Neufchâteau, Battice en Tancrémont. Dichter bij Luik ligt de PFL II-Linie die ongeveer 28Km lang is en loopt van Barchon in het noorden tot Boncelles in het zuiden. Op de PFL II-Linie bevinden zich de tussen 1928 en 1933 vernieuwde forten van Barchon, Evegnée, Fléron, Chaudfontaine, Embourg en Boncelles aangevuld met 61 betonnen bunkers in twee echelons.

IV/RFL groepeert de meest zuidelijke forten van de PFL met name de forten van Tancrémont, Chaudfontaine, Embourg, Boncelles en Flémalle. Elk fort beschikt over een uitgebreid netwerk van observatieposten, in veel gevallen kleine bunkers [1] uitgerust met een stalen koepel van waaruit de vijandelijke troepenverplaatsingen worden waargenomen en doorgegeven aan de schootsburelen van de forten. De observatieposten [2] zijn met de schootsburelen verbonden via ondergrondse telefoonlijnen. Aan de vooravond van de oorlog wordt de PFL I-Linie niet bezet door grondtroepen. Het IIIde Legerkorps (III/LK) wordt opgesteld langs de PFL II-Linie met de 3de Infanteriedivisie (3Div) in het noorden en de 2de Infanteriedivisie (2Div) in het zuiden. Hierdoor bevinden de forten van Aubin-Neufchâteau, Battice en Tancrémont zich als voorposten ietwat geïsoleerd buiten de feitelijke verdedigingslinie. De IVde Groep van het RFL wordt bevolen door Majoor Parmentier. Tijdens de mobilisatie bevindt de Staf van de IV/RFL zich samen met de Staf/RFL in de kazerne Ruiter Fonck in het centrum van Luik. Vanuit deze kazerne worden de vijf forten van de groep aangestuurd tot de afkondiging van de algemene mobilisatie (Fase E van het mobilisatieplan).

Fort van Chaudfontaine/IVde groep
Chaudfontaine is een bolwerk van de eerste fortengordel rond Luik. Het fort werd gebouwd tussen 1888 en 1892 en domineert de vallei van de Vesder van op een hoogte van 220m. In 1933 werd de renovatie en herbewapening voltooid. Het fort ontving een nieuw dak in gewapend beton, nieuwe bekabeling voor telefoon en elektriciteit, een ventilatiesysteem en werd bewapend met één C150mm kanon, twee C105mm kanonnen en vier Ob75mm houwitsers. Het fort beschikt over de volgende observatieposten:

• Bunker CF4 te A Bouny (OP288)
• Bunker MG1 te Magnée (OP289)
• Froidheid (O324)
• Calvaire (O325)
• Wérister (OP216)
• Les Gottes (OP217)

Fort van Embourg/IVde Groep
Fort
Het Fort van Embourg [3] heeft aan de vooravond van de oorlog een bezetting van 153 manschappen en beschikt slechts over vier koepels met 75mm geschut. Het fort moet steun leveren aan het nabijgelegen Fort van Chaudfontaine.

DLO
Voor 1937 beschikte het fort enkel over een observatiepost in het centrum van het fort. In 1937 wordt beslist om twee infanteriebunkers (EC1Bis en BE8) om te bouwen tot waarnemingspost voor de artillerie. Het fort beschikt over volgende de observatieposten:

• Bunker EC1Bis bevindt zich te “Trixhay” aan het einde van een doodlopende zijstraat van de Rue de Bleurmont te Chaudfontaine. De OP wordt bevolen door WM Bodson bijgestaan door Brig Pirson en de Soldaten Vannieuwhuysen en Brevers;
• Bunker BE8 langs de Rue d’Angleur ter hoogte van de brug van Tilff. Deze observatiebunker heeft slecht een beperkt waarnemingsveld. Enkel een deel van het dorp Tilff en de brug kunnen vanaf de OP waargenomen worden.
• Beaufays
• Bois-les-dames
• Avister

Fort van Boncelles/IVde Groep
Fort
Dit fort van de oude fortengordel ligt op een kam tussen de Maas en de Ourthe. Samen met het Fort van Embourg is het fort het minst zwaar bewapend van alle forten van de PFL. Het Fort van Boncelles beschikt maar over vier uitschuifbare koepels elk uitgerust met één 75mm houwitser. De maximum dracht van deze kanonnen bedraagt 5.200 meter, niet genoeg om vuursteun te leveren aan Flémalle noch aan Embourg, twee naburige forten die zich op respectievelijk 5.600 en 6.500 meter bevinden. De hoofdtaak van het fort is dan ook beperkt tot het leveren van vuursteun aan het 6de Linieregiment (opgesteld tussen Seraing en Boncelles) en aan het 28ste Linieregiment (opgesteld tussen Boncelles en de Ourthe). De acht mitrailleurs van de sectie Mi AA stonden opgesteld op een honderdtal meter van het fort waar schutterskuilen werden gegraven in het midden van een weide. Boncelles wordt dan ook eerder gezien als een zwaar infanteriesteunpunt en er worden bijgevolg geen hoge verwachtingen gesteld in het fort.

Na de mobilisatie telt het voltallig garnizoen 317 manschappen waarvan 13 officieren en 304 onderofficieren en soldaten. Met dit effectief werden twee bemanningen samengesteld, één bemanning bevindt zich in het fort, de tweede bemanning is van rust in kantonnementen te Ougrée. Maandelijks wordt de bemanning van het fort afgelost door het reservegarnizoen. Het Fort van Boncelles wordt bevolen door Kapitein-commandant Numa Charlier, een veteraan van de Eerste Wereldoorlog [4] die afzag van verdere promotie om commandant van het fort te kunnen blijven. In oktober 1939 voerde Koning Leopold en generaal Van Overstraeten nog een verrassingsinspectie van het fort uit.

DLO
Het fort heeft de volgende observatieposten:

• de toren van de Cockerill fabriek,
• Avister,
• Intervalbunker FB2 Rue de la Boverie in Seraing (TBC),
• Intervalbunker FB3 op een beboste heuvelrug van het Bois de la Marchandise tussen Boncelles en Seraing,
• Intervalbunker BE5 langsheen de Route du Condroz ten oosten van Boncelles ter hoogte van de Rue Robiet,
• Sur-le-Mont,
• Famelette (Beauregard).

Fort van Tancrémont/IVde Groep
Fort
Het Fort van Tancrémont [5], ook nog gekend onder de benaming Fort van Pépinster, ligt op ongeveer 18Km ten zuidoosten van Luik en is een van de vier nieuwe forten van de PFL I-Linie van de Versterkte Positie Luik. Tussen de forten van de PFL I-Linie werden 179 betonnen bunkers gebouwd. De bunkers zijn ingedeeld in zeven sectoren die worden aangeduid met twee letters, de beginletters van de gemeentes/rivieren die de sector begrenzen. Het Fort van Tancrémont ligt in de sector Becco – Vesdre (BV) ten zuiden van de sector Vesdre – Manaihant (VM). De lettercode wordt ook gebruikt bij de nummering van de bunkers tussen de forten. Enkele van deze bunkers worden bezet door voorwaartse waarnemers van het Fort van Tancrémont. De meeste andere bunkers die zich tussen de forten van dePFL I-Linie bevinden worden niet bezet door het veldleger waardoor het fort enigszins geïsoleerd buiten de feitelijke verdedigingslinie ligt. Tussen het fort en de Belgisch-Duitse grens bevinden zich enkel het 1ste Regiment Grenswielrijders (1CyF) en het 1ste Regiment Lansiers (1L) die er alarmposten en een Vooruitgeschoven stelling bezetten.

Het bolwerk werd opgeleverd op 8 augustus 1938 en omvat vijf gevechtsblokken op het dak van het fort, drie kazematten die de droge gracht beveiligen en twee ventilatieblokken buiten de perimeter. De belangrijkste vuurkracht van het fort wordt geleverd door twee blokken (blok BII en blok BIV) uitgerust met een geschutskoepel van twee 75mm snelvuurkanonnen. Deze kanonnen hadden een dracht van ongeveer 11 kilometer. Deze geschutskoepels, een ontwerp van de Fonderie Royale des Canons (FRC), kunnen niet alleen 360° draaien maar kunnen ook verticaal bewegen en worden enkel uitgeschoven indien gevuurd moet worden. De 75mm kanonnen kunnen ook geladen worden met kartetsen (obussen gevuld met schroot) waarmee ze de volledige superstructuur van het fort kunnen bestrijken. De vuurkracht van de koepels 75mm wordt nog versterkt door drie mortieren 81mm die vanuit de centrale blok BM afgevuurd kunnen worden.

Om de vijand buiten het centrale gedeelte (oftewel massief) van het fort te houden is het fort omgeven door een 15 meter brede anti-tankgracht die langs de buitenzijde is afgeboord met een muur (ook Contre Escarpe (CE) genoemd). Naast de geschutskoepels levert het fort ook de bemanningen voor de blokken BI, BIII, C-II (CE), C-III (CE), en C-IV (CE) die zijn uitgerust met machinegeweren en of C47mm die de volledige gracht onder vuur kunnen nemen. Deze blokken zijn bovendien voorzien van schijnwerpers om ook bij nacht vijandelijke infiltraties tegen te houden. Het fort wordt verlucht via twee uitschuifbare ventilatieschachten die zich in een bunker bevonden (Blokken O en P). Blok P was tevens de oorlogstoegang tot het fort.

DLO
Bovendien bezet de bemanning van het fort ook nog volgende observatieposten:

• Blok BM, blok BI en blok BIII binnen het fort.
• VM3 aan de Rue Grande Fontaine te Cornesse, bevolen door WM Poissinger bijgestaan door Brig Bonniver
• VM29ter in het midden van een veld ten zuiden van de Rue Sous-le-Château te Wegnez. De post wordt bevolen door WM Jeuris bijgestaan door Brig Bastin.
• BV7 te Jevoumont, de observatiepost wordt bevolen door WM Reul bijgestaan door Brig Hanquinet.
• Kazemat BV Vesdre (uitgerust met een C47mm) te Louhau in de buurt van de toegang tot de spoorwegtunnel nabij het Château des Mazures. De post wordt bevolen door WM Levieux. Deze ietwat grotere post heeft een bemanning van 13 militairen.
• Kazemat BV Mont (uitgerust met een C47mm) langs de Rue Tillot (baan van Spa naar Luik) te Mont-Theux. De kazemat wordt bevolen door WM Moncousin die de leiding heeft over een 12-tal militairen.
• Observatiepost in de Rue Mousset nabij Pépinster, bevolen door WM René Zabeau bijgestaan door Brig Gonay en Libon.
• Observatiepost Les Villers ten oosten van het fort, bevolen door WM Otte bijgestaan door Brig Dumont.
• Observatiepost Haute Fraipont
• Observatiepost Mamelon 311
• Het fort zendt ook vier Verbindings- en Observatiedetachementen naar de steunpunten bezet door het 1L op de Vooruitgeschoven Positie.

De gemobiliseerde artilleristen worden tijdens de mobilisatie hoofdzakelijk gebruikt voor werkzaamheden ter versteviging van de buitenperimeter het fort. Zij worden hierbij geholpen door een klein detachement van het 3de Bataljon Genie (3Gn). Dit detachement, bestaande uit een tiental manschappen bevolen door Sgt Claes, is verantwoordelijk voor het uitvoeren van diverse geniewerken in de onmiddellijke omgeving van het fort. Vanaf 1 mei 1940 wordt deze opdracht beëindigd en keert het detachement terug naar zijn bataljon.

De vorming van de voorwaartse waarnemers gebeurde reeds in vredestijd en werd tijdens de mobilisatie voortgezet. In elke OP bevond zich een gedetailleerde kaart waarop de dode hoeken duidelijk zijn aangegeven. Om het terrein nog beter te leren kennen voerden de bemanningen van de OP’s verkenningen per fiets uit in hun schootssector. Het liet hen ook toe te evalueren hoe hun OP vanuit het terrein kon worden waargenomen. De coördinaten van markante punten (kruispunten, bruggen, hagen en huizen) werden nauwkeurig bepaald en opgetekend. Het was van groot belang dat de opgeleide voorwaartse waarnemers op post bleven gedurende de mobilisatie en niet werden overgeplaatst naar andere OP’s, forten of eenheden.

Fort van Flémalle/IVde Groep
Het Fort van Flémalle is één van de herbewapende forten uit de 19de eeuw. Het fort werd net zoals de andere gerenoveerde bolwerken tijdens de dertiger jaren voorzien van nieuw geschut, een ventilatiesysteem, een nieuwe elektrische installatie en enkele andere verbeteringen. 

Reservegarnizoenen/IVde Groep
In tegenstelling tot de eenheden van het veldleger worden de rekruten van de lichting ’40 bestemd voor de IVde Groep niet ondergebracht in een Versterkings- en Opleidingsregiment, maar rechtstreeks doorgestuurd naar de verschillende forten. Eens opgeleid zal met deze jonge rekruten een tweede bemanning gevormd worden zodat er telkens één ploeg in het fort aanwezig is, en een tweede ploeg (oftewel reservegarnizoen) verblijft in een rustkantonnement. De jonge rekruten bestemd voor de forten van Tancrémont, Chaudfontaine, Embourg, Boncelles en Flémalle komen begin februari toe en krijgen gedurende zes weken een basisopleiding (oftewel école à pied). Na de basisopleiding wordt de tweede ploeg gevormd en wordt om de week een aflossing van de bemanning van de forten doorgevoerd. De rustkantonnementen van de forten van Tancrémont, Chaudfontaine, Embourg, Boncelles en Flémalle bevinden zich in dorpen in de buurt van het fort.

Staf/IVde Groep
De groep wordt door de Staf/RFL gealarmeerd om 00u30 en brengt de forten successief op de hoogte van het algemeen alarm. Een tweetal uur later zijn alle forten klaar om hun opdracht uit te voeren. Even voor 05u00 ontvangt de Staf/RFL in kazerne Fonck een telefonisch bericht van Kapitein-commandant Vanderauwera, tweede commandant te Eben-Emael, die meldt dat er Duitse luchtlandingstroepen op het dak van het fort neergekomen zijn. De geschutskoepels van het Fort van Eben-Emael worden zeer snel na de landing uitgeschakeld. Tijdens de ochtend komt er onheilspellend nieuws vanuit de zone van het Iste legerkorps (I/LK) dat stond opgesteld achter het Albertkanaal ten noorden van Luik. Bij de 7de Infanteriedivisie (7Div) slagen de Duitsers erin om bij eerste klaarte het Albertkanaal te overschrijden nabij Vroenhoven en Veldwezelt. Tegen de avond heeft de vijand de 7Div aangeklampt over de ganse breedte van de divisiesector waardoor de weg naar Tongeren open ligt. Omdat de Versterkte Positie Luik via Tongeren vanuit het noordwesten dreigt omsingeld te worden beslist het Groot Hoofdkwartier (GHK) al tijdens de avond van 10 mei dat de posities van de PFL II-linie ten oosten van de stad niet kunnen behouden worden door het III/LK. Het oppercommando wil het risico van een omsingeling niet nemen en geeft om 20u00 het bevel om de oostelijke oever van de Maas versneld te ontruimen, met uitzondering van de forten.

Om 23u00 keert Kolonel Modard, commandant van het RFL, terug van een vergadering op het HK van het III/LK naar zijn staf in de kazerne Fonck waar de verzamelde groepscommandanten wachten op nieuwe orders. Een half uur later deelt hij de groepscommandanten mee dat de Versterkte Positie Luik tijdens de nacht van 10 op 11 mei ontruimd zal worden door het veldleger maar dat de forten en hun bemanningen zullen achterblijven. De forten moeten de Duitsers zo veel mogelijk trachten af te remmen. Het gevolg van de beslissing is dat de Duitse veldtroepen vrij spel krijgen om tot aan de perimeter van de forten op te rukken om vervolgens de superstructuur van de forten aan te vallen. Kolonel Modard neemt ook de beslissing om de reservebemanningen van de forten op 11 mei naar Mechelen te evacueren. Na de briefing wordt de kazerne Ruiter Fonck ontruimd, de groepscommandanten moeten hun staf onderbrengen in één van hun forten, de Staf/RFL verhuist naar het Fort van Flémalle. 

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep
Nadat de bemanningen hun gevechtsposities hebben ingenomen zien ze om 04u30 twee formaties vijandelijke vliegtuigen over de stad Luik vliegen. De waarnemers melden dat ze een 70-tal vliegtuigen per formatie geteld hebben.

Fort van Embourg/IVde Groep
De manschappen worden in de vroege ochtend op de hoogte gebracht van het alarm. Zij begeven zich naar de geschutskoepels en beginnen routinematig de werking van de kanonnen, de verschillende kijkers en de koepels te controleren. De voormiddag verloopt rustig en Cdt Jaco profiteert ervan om de bemanning in twee ploegen op te delen, de A-ploeg blijft voorlopig in het fort, de B-ploeg start de oorlog als reservebemanning en begeeft zich naar hun rustkantonnement in de rue Josephe Deflandre. Het fort is verantwoordelijk voor de wegvernielingen te Embourg en Beaufays maar wacht de doortocht van de laatste elementen van het 1L af alvorens het vuur aan de lont te steken. De wegen worden uiteindelijk rond 21u30 opgeblazen. De springladingen zijn echter slechts geplaatst en vernielen ook de ondergrondse telefoonlijnen die uit het fort vertrekken. De manschappen van de sectie transmissie kunnen tijdens de nacht de nodige herstellingen uitvoeren, maar de observatieposten van Beaufays, Bois-les-Dames en Avister blijven afgesneden. Het fort beschikt nog wel over zijn radio voor de communicatie met het regiment en de andere forten. Die zelfde nacht verlaat de infanterie de intervalposities tussen de oude forten.

Fort van Boncelles/IVde Groep
Het Fort van Boncelles wordt om 00u42 op de hoogte gebracht van het algemeen alarm en de goed geoliede machine zet zich in gang. Tegen de middag is het fort volledig operationeel; de houten barakken buiten het fort zijn vernield, de bevoorrading en de administratie zijn in het fort ondergebracht en het overbodig materieel is afgevoerd. Net zoals in de andere sectoren van de PFL II-Linie wordt de infanterie in de sector van het fort in de loop van de nacht van 10 op 11 mei teruggetrokken uit de voorbereidde stellingen. Het fort verliest zijn hoofdopdracht en zal de strijd met de vijand alleen moeten voeren.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  Exact om middernacht wordt de officier van wacht van het fort door de Staf/RFL op de hoogte gebracht van het algemeen alarm. Hij ontvangt het codewoord Yser-Albert hetgeen het begin van de oorlog aankondigt. Om 00u30 wordt het bericht bevestig door Majoor Parmentier die eraan toevoegt dat de Duitsers de hindernissen op de grens te Gemmenich aan het opruimen zijn. De manschappen, die in houten barakken logeren buiten het fort, worden gewekt en vertrekken met hun beddengoed richting fort. Tijdens de ochtend wordt onmiddellijk werk gemaakt van de laatste voorbereidingen om het fort in staat van oorlog te brengen, de dossiers van de commandant van het fort evenals levensmiddelen worden van de vredesvoet kampementen naar het fort gebracht. Om 05u00 passeren talrijke Duitse vliegtuigen het fort op grote hoogte. Rond 07u00 worden de houten logementsbarakken bij de ingang van het fort in brand gestoken. In de onmiddellijke omgeving van het fort worden vernielingen uitgevoerd om de schootssectoren vrij te maken. Naast het platbranden van de barakken wordt ook de conciërgewoning van het Kasteel van Mazure tot ontploffing gebracht. Vervolgens wordt de houten loopbrug naar de ingang afgebroken en rond 13u00 wordt de zware ingangsdeur vergrendeld. De commandant van het fort heeft ook nog af te rekenen met een ander prangend probleem. In het dak van het fort werden openingen gemaakt om nieuwe dieselciternes in het fort te plaatsen. Deze openingen moeten in snel tempo dicht gemaakt worden om het overdruksysteem van het fort, ter bescherming tegen het gebruik van oorlogsgassen, te laten functioneren. De bemanning van het fort krijgt deze klus geklaard voor het einde van de dag. Die middag beginnen de kanonnen met het inschieten op doelen waarvan de coördinaten vooraf met grote nauwkeurigheid gekend zijn. Dit inschieten is nodig om de werkelijke schootsomstandigheden, met onder andere de invloed van het weer, te kennen. Verder blijft het relatief rustig. De laatste elementen van het 1L trekken zich terug door Pepinster. Wanneer Lt Poswick van 1L om 17u00 te paard voorbij het fort passeert, houdt hij halt om de fortcommandant op de hoogte te brengen van de situatie in het grensgebied. Er bevinden zich nu geen bevriende troepen meer tussen het fort en de vijand.
• DLO.
  Te Cornesse, nabij VM3, wordt de commandopost van de 6Cie van het 1CyF opgesteld. De 6Cie neemt te Pepinster een steunpunt in van 07u30 tot 11u30. De bunkers VM2 en VM4 worden tijdelijk door de grenswielrijders bemand. Om 11u30 krijgt de 6Cie het bevel naar Luik terug te trekken waarna ze de voorbereide vernieling in de Rue Massau (Pepinster) en in de steengroeve Jaminon laten springen. Eens de vernielingen uitgevoerd vertrekt de compagnie richting Luik langs de Vesder. Ter hoogte van de kazemat BV Vesdre wordt nog even halt gehouden om de bemanning van de kazemat te helpen met het sluiten van de Cointet versperring van Louhau.

Fort van Flémalle/IVde Groep
Net na middernacht gaat het fort over tot de hoogste alarmfase. Tegen 07u00 is de reservebemanning verzameld in het rustkantonnement te Jemeppe-sur-Meuse. Het nachtlegeringsmaterieel en andere benodigdheden voor de kazernering zijn het fort binnengebracht. Er komt een vrachtwagen toe met geniesoldaten die in de onmiddellijke omgeving van het fort het schootsveld dienen vrij te maken. Twee kleine huizen worden met explosieven vernield en de logementbarakken op het glacis van het fort worden in brand gestoken. Kapitein-commandant Barbieux, bevelhebber van het fort, vervoegt het fort rond 10u30 na teruggereisd te zijn van uit Bergen waar hij met vergunning was. Tijdens de loop van de dag wordt het fort sporadisch beschoten door de vliegtuigen van de Luftwaffe.

Reservegarnizoenen/IVde Groep
De IVde Groep krijgt de opdracht om de reservebemanning van de forten alsook alle beschikbare voertuigen door te sturen naar het Fort van Liers op de westelijke Maasoever waar ze uiterlijk de 11de mei tegen 06u00 moeten toekomen. Van hieruit zullen ze per spoor naar Mechelen vervoerd worden.

Voor het verdere verloop van de veldtocht voor de reservegarnizoenen van de IVde Groep: zie de pagina Vestingsregiment van Luik en de pagina van het Versterkings- en Opleidingscentrum Artillerie.

Staf/IVde Groep
Majoor Parmentier en zijn staf vervoegen het Fort van Chaudfontaine om van hier uit de vijf forten van de IVde Groep bevelen. De reservegarnizoenen van de forten van de IVde Groep worden in de vroege ochtend doorgestuurd naar het Fort van Liers waar ze om 06u00 door de staf van het RFL opgevangen worden. Tijdens de namiddag wordt de overgave van Eben-Emael vernomen.

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep
Chaudfontaine verliest de verbinding met het naburige Fort van Fléron wanneer te Romsée de ondergrondse kabel van het militaire telefoonnet beschadigt wordt door een slecht uitgevoerde vernieling door de genie. Het transmissiepersoneel kan een alternatieve verbinding tot stand brengen tussen Chaudfontaine en Fléron via bunkers MG1 (OP van Chaudfontaine) en MG4 (OP van Fléron) te Magnée.

Fort van Embourg/IVde Groep
Embourg volgt de gebeurtenissen op een afstand. Er wordt die dag geen contact gemaakt met de vijand en de bemanningen maken gebruik van de luwte in de strijd om de geschutskoepels vol te stouwen met munitie.

Fort van Boncelles/IVde Groep
De bemanning van het fort profiteert van de relatieve kalmte om zijn bevoorrading in munitie, levensmiddelen en bewapening aan te dikken met hetgeen door de infanterie (6Li en 28Li) werd achtergelaten op hun in der haast ontruimde stellingen.

Fort van Tancrémont/IVde Groep
Het totaal effectief van het fort bedraagt 15 officieren, 2 Adjt KROLt, 54 onderofficieren en 500 manschappen. Hiermee werden twee ploegen samengesteld die elkaar aflossen. Wanneer het reservegarnizoen zich in de vroege ochtend naar Liers moet begeven gebeurt er een herschikking van de ploegen. Uiteindelijk wordt het reservegarnizoen herleidt tot 2 officieren en 60 man, hoofdzakelijk dienstplichtigen van de klas ’40. Gedurende de ganse dag blijven Belgische vluchtelingen langsheen de rand van het fort naar het westen trekken. Om 14u00 wordt een Duitse colonne waargenomen op de baan Desnié-Haut-Regard-Route La Reid. Het fort komt een eerste keer in actie en neemt de colonne onder vuur.

Fort van Flémalle/IVde Groep
Kolonel Modart, regimentscommandant van het Vestingsregiment Luik installeert zich vanaf 03u00, met zijn Adjudant-majoor Kapitein-commandant Gobert en zijn transmissieofficier Luitenant Dupont, in het Fort van Flémalle. Onmiddellijk na zijn aankomst in het fort laat hij preventief enkele extra telefoonlijnen aanleggen naar de waarnemingspost (OP) van het Fort van Flémalle op de terril van de mijn van Xhorrez achter het station Flémalle-Grand. Hij wil deze OP gebruiken als alternatieve commandopost regiment indien het Fort van Flémalle de strijd vroegtijdig zou moeten staken. Het Fort van Flémalle ligt op de linkeroever van de Maas ten zuidwesten van Luik en zou in principe gespaard moeten blijven van het ergste oorlogsgeweld tijdens de eerste oorlogsdagen. Te Jemeppe worden bijkomende levensmiddelen aangekocht. Rond 07u00 hoort men de Maasbruggen van Val-St-Lambert en Ivoz de lucht in gaan. De reservebemanning vervoegt de evacuatie naar Vlaanderen. Geneesheer Onderluitenant Wautriche wordt als nog opgetrommeld om het fort als arts te vervoegen. De reguliere legerdokter, Geneesheer 1ste Kapitein Fore, heeft zijn kat gestuurd en zal na de oorlog hiervoor vervolgd worden als deserteur. De waarnemers zijn getuige van de zware luchtaanval op de Belgische troepen bij hun doortocht te Liers. Ondermeer het 1L moet hier veel slachtoffers incasseren.

Staf/IVde Groep

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep

• DLO.
  Omstreeks 20u50 wordt de OP289 in bunker MG1 en de nabijgelegen OP van het Fort van Fléron in bunker MG4 te Magnée aangevallen door vijandelijke infanteristen. Er wordt vuursteun aangevraagd aan beide forten om de OP’s te ontzetten. Beide forten ontketenen gelijktijdig een ware artillerie-barrage op de beide observatieposten waarna de vijand de aanval afbreekt. Ondanks het feit dat het artillerievuur enkele slachtoffers maakt onder de aanvallers, achten de voorwaartse waarnemers van MG1 het veiliger om zich terug te trekken naar OP216 van Wérister. Rond 22u50 verlaat de observatieploeg bunker MG1 .

Fort van Embourg/IVde Groep

• Fort.
  Het fort heeft vanaf 07u00 geen telefonisch contact meer met de forten van Chaudfonaine en Boncelles noch met observatieposten EB8 en EC1Bis. Embourg opent om 08u00 voor de eerste keer het vuur. De Duitse troepen naderen de omgeving van het fort en de waarnemingsposten duiden onophoudelijk doelen aan die prompt bestookt worden.
• DLO.
  Een patrouille wordt uitgestuurd vanuit de observatiepost te Beaufays om een groepje vijandelijke wielrijders te onderscheppen. Brigadier Spineux wordt gedood bij de schermutseling. Er valt eveneens één gewonde. De overige manschappen van de post te Beaufays trekken zich terug naar het fort wanneer hun observatiebunker beschoten wordt door een Pak 36 anti-tankkanon. Ook de observatiebunker van Avister wordt opgegeven, de bemanning trekt zich terug met een eenheid van het 4de Regiment Karabiniers-Wielrijders (4Cy). Bovendien is ‘s ochtends de telefoonlijn met de post van Bois-les-Dames uitgevallen.

Fort van Boncelles/IVde Groep
Er wordt die dag nog steeds geen vijandelijke activiteit waargenomen in de onmiddellijke nabijheid van het fort.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  Om 10u27 wordt het fort een eerste keer aangevallen door de Duitse artillerie, echter zonder schade te leiden. Regelmatig slaan vijandelijke granaten in rondom het fort. Rond 18u00 voert de Duitse infanterie, ondersteund door pioniers, vanuit de richting van Banneux en het bos van Mazures een eerste aanval uit op het fort. De verluchtingskoker P wordt met explosieven beschadigd. De aanval wordt succesvol afgeslagen door direct vuur van de koepels C75mm die gebruik maken van kartetsgranaten.
• DLO.
  Bij de observatiepost Mousset worden drie militairen zwaar gewond tijdens een incident. Observatiepost VM3 krijgt opdracht om passief de vijandelijke troepenverplaatsingen te rapporteren en onder geen beding zelf het vuur op de vijand te openen.

Fort van Flémalle/IVde Groep
Rond 02u00 wordt het fort een eerste keer beschoten door Duitse artillerie. De stellingen van de luchtafweermitrailleurs krijgen het hard te verduren. De C150 koepel van het fort riposteert en blijft in actie tot ongeveer 05u00. Door het wegvallen van een goede waarneming na de terugtocht van het veldleger, start ook Flémalle met het uitsturen van talrijke eigen patrouilles om van de situatie in de omgeving op de hoogte te blijven. Daarnaast worden ook een tiental militairen aangeduid voor patrouilles op lange afstand in burgerkledij. Sommige van deze missies zullen tot ongeveer 20 Km van het fort leiden.

Staf/IVde Groep
Uit verschillende verzamelde inlichtingen blijkt dat vooral eenheden van de 251ste Duitse Infanteriedivisie [251(DEU)ID] het gemunt hebben op de forten van Boncelles, Embourg en Flémalle [6]. Meer specifiek wordt het duidelijk dat het 451ste Duitse Infanterieregiment [451(DEU)IR] zich moet meester maken van het Fort van Boncelles.

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep

• Fort.
  Aan het eind van de dag komt het Fort van Chaudfontaine tussenbeide om een Duitse infanterieaanval op het nabijgelegen Fort van Embourg te counteren.
• DLO.
  De ochtend na de aanval op de OP’s geïnstalleerd in de bunkers MG1 en MG4, voert de bemanning van bunker MG4 van Fléron een kleine verkenning uit om zich ervan te vergewissen dat er zich geen vijanden meer rond de OP bevinden. Aangekomen bij MG1 vinden ze de bunker verlaten. In de bunker treffen ze nog kaarten en documenten aan die door de observatieploeg van het Fort van Chaudfontaine werden achtergelaten. Zij nemen de documenten mee naar hun bunker en brengen Kapitein-commandant Clobert op de hoogte van hun vaststellingen. OP289 zal onbemand achterblijven tot 15 mei.

Fort van Embourg/IVde Groep
De directe omgeving van het Fort van Embourg wordt ingenomen door de vijand. Het achtergebied van het fort en de verluchtingstoren worden daarbij bezet. Die avond lanceren de Duitsers rondom 22u00 een eerste infanterieaanval op het fort. Voor het eerst vuren de kanonnen met schroot om de vijand op afstand te houden. Met behulp van het geschut van Chaudfontaine worden de vijandelijke infanteristen teruggeslagen. Het fort ondergaat de eerste artilleriebeschietingen.

Fort van Boncelles/IVde Groep

• Fort.
  De eerste Duitsers worden opgemerkt door de observatieposten van Boncelles in de loop van de dag. Het betreft verkenners van het  451(DEU)IR. De eerste vijandelijke artillerie beschieting van het fort start kort na 17u00. De stellingen van Duitse artilleriebatterij die het fort beschiet worden waargenomen door de voorwaartse waarnemers van het fort waarna deze batterij op vraag van Boncelles door de kanonnen van het Fort van Flémalle onder vuur wordt genomen. Bij gebrek aan voldoende waarnemers voert het fort initieel enkel interdictievuren uit op gekende verplichte doorgangen zonder te weten of er zich vijand bevindt. Later komt het bevel om de gedeeltelijk verwoeste brug van Tilff regelmatig onder vuur te nemen omdat de vijandelijke infanterie nog over de brug kan passeren.
• DLO.
  In de vroege avond wordt de OP van Famelette (Beauregard) verlaten onder vijandelijke druk. Tijdens de nacht van 13 op 14 mei moet ook de OP in bunker FB2 ontruimd worden.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  Het fort vuurt af en toe enkele kartetsgranaten af naar het bos van Mazures om eventuele aanvallers te ontraden. De rest van de dag verloopt rustig.

Fort van Flémalle/IVde Groep

• Fort.
  De vijandelijke artillerie blijft op het dak van het fort vuren. Op de stellingen van de luchtafweermitrailleurs raakt Adjudant KROLt Monjoie hierbij aan de voet gewond. Ook vier andere soldaten worden getroffen en bij het verlenen van de eerste hulp wordt verpleger Soldaat Goossens door mitrailleurvuur gedood. Aalmoezenier Lenniers wordt met vier leden van het medisch personeel uitgestuurd om alle gewonden te gaan recupereren. De vijand belet de Belgen echter om hun gewonde makkers te bereiken. De op enige afstand van het fort gebouwde betonnen luchtverversingstoren wordt nu bemand als observatiepost voor de onmiddellijke omgeving. Op vraag van Boncelles nemen de kanonnen van het Fort van Flémalle een Duitse artilleriebatterij onder vuur die de stellingen van die het Fort van Boncelle beschiet. Wanneer op 13 mei enkele Junkers JU52 landen op het vliegveld van Bierset wordt de tussenkomst van het Fort van Flémalle gevraagd. Drie vliegtuigen worden door het artillerievuur op de grond vernietigd.

Staf/IVde Groep

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep
Het fort voert diverse vuuropdrachten uit en wordt daarbij door Embourg ondersteund. De Duitse artillerie blijft het fort onder vuur nemen.

Fort van Embourg/IVde Groep
Het fort wordt nu regelmatig beschoten door Duitse artillerie met groot kaliber en dit met steeds grotere precisie. Op regelmatige tijdstippen treft een vijandelijke obus één van de koepels maar dit belet niet dat de Belgische kanonnen vuursteun blijven leveren aan het Fort van Chaudfontaine. ‘s Nachts wordt lichtvuur afgegeven in de richting van de observatiepost van L’Eperon om nachtelijke observatie toe te laten.

Fort van Boncelles/IVde Groep
De infanteristen van het 451(DEU)IR besteden de ganse dag aan het observeren van het fort om de dode hoeken te kunnen bepalen. De ingewonnen informatie wordt gebruikt voor het uitkiezen van stellingen voor hun PAK 37mm en hun FLAK 88mm kanonnen waarmee ze direct vuur willen afgeven op de gepantserde koepels. Wanneer de bemanning van het fort meerdere vijandelijke verkenners waarneemt binnen een straal van 500 meter van het fort wordt een reeks barragevuren afgegeven met kartetsgranaten. Dit kat en muis spel gaat door tot tegen het einde van de namiddag de eerste luchtbombardementen met Stuka’s worden uitgevoerd.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  Nabij verluchtingskoker P heeft de vijand een kanon opgesteld om de mitrailleurpositie uit te schakelen. Deze wordt snel vernield. Het wordt ook duidelijk dat de Duitsers de ondergrondse telefoonverbindingen ontdekt hebben en nu meeluisteren op het telefoonnet. Het nabijgelegen gehucht Jévoumont wordt door de vijand bezet.
• DLO.
  Wanneer de 13de ‘s avonds het Fort van Chaudfontaine een vuur uitvoert op hoogspanningspilonen nabij observatiepost VM29ter, wordt de telefoonlijn tussen VM29ter en het fort door een granaatinslag onderbroken. De volgende ochtend begeeft de Brig Bastin zich in burgerkledij naar de post VM3 om het fort te contacteren en instructies te bekomen. Hij krijgt opdracht de telefoonlijn te herstellen maar wanneer hij bij de bomkrater aankomt blijkt de herstelling van de telefoonlijn onmogelijk te zijn.

Fort van Flémalle/IVde Groep
De vijfde oorlogsdag wordt een drukke dag voor de stuksbemanningen in de koepels. De koepel C150 vernielt rond 03u00 de hoeve Thiry onder leiding van een waarnemer van Pontisse. Bij dageraad ondergaat het fort dan weer een beschieting door de vijand. Rond 08u00 richten de Belgische kanonnen zich op de Citadel van Luik om de Duitse troepen aldaar trachten te verjagen. Flémalle opent om 09u30 het vuur op een Duitse artilleriebatterij te Rony na een vuuraanvraag van Embourg. Ongeveer ter zelfde tijd wordt de aanloop naar de Maasbrug te Tilff beschoten. Tijdens de namiddag wordt het vliegveld van Bierset dan weer het doelwit van de granaten van het fort. Alle koepels vuren samen. Tenslotte wordt ook nog het vliegveld te Ans kortstondig beschoten.

Staf/IVde Groep

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep
Tijdens de nacht van 14 op 15 mei verlaten de Brigadiers Delaurier en Heuskin en de Soldaten Kelders en Peeters het fort om de observatiepost MG1 te Magnée opnieuw in te nemen. De ploeg komt aan omstreeks 03u30 en kan de waarneming hervatten. Rond het middaguur wordt het dak van het fort op eigen aanvraag beschoten door zowel de C150 koepel van Flémalle als de C150 koepel van Fléron. De granaten worden ingesteld om op lage hoogte boven te grond te exploderen om Duitse infanteristen uit te schakelen.

Fort van Embourg/IVde Groep

• Fort.
  Naarmate het fort blijft verder vuren wordt het meer belaagd door de vijand. Vanaf ongeveer 14u00 valt de Luftwaffe het fort uit de lucht aan waarbij de koepel IV zwaar beschadigd raakt. De drie overblijvende koepels moeten hun vuurkadans opdrijven. De luchtbombardementen duren tot het invallen van de nacht. Gedurende de nacht wordt het fort verder beschoten door zware artillerie en ook de Duitse infanterie waagt zich opnieuw op de glacis van het fort.
• DLO.
  De observatiepost EB8 te Tilff wordt aangevallen. Het fort bestookt de onmiddellijke omgeving van de OP.

Fort van Boncelles/IVde Groep
Om 11u30 hervat de Luftwaffe het bombardement op Boncelles. In enkele minuten tijd worden door precisiebombardementen drie van de vier geschutskoepels uitgeschakeld. Hierbij sneuvelen in koepel IV WM Louis en de Sdt Colson; in koepel III komt Sdt Felix om het leven. Er vallen ook meerdere gewonden. Na het luchtbombardement komen de 88mm kanonnen, die zich op meer dan een kilometer van het fort bevinden, in actie om het werk af te maken. Koepel II blijft echter intact en blijft de ganse nacht van 15 op 16 mei kartetsgranaten afvuren. Ondertussen wordt ook de betonnen luchtschacht beschoten door PAK37mm en 88mm kanonnen. De ventilatie van het fort moet worden stilgelegd omdat teveel fijn stof het fort wordt ingezogen. De ganse nacht wordt strijd geleverd rond de oorlogstoegang tot het fort die verdedigd wordt door één FM bevolen door WM Vigneron. Hij kan de vijand tot de volgende ochtend afhouden.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  De dag verloopt relatief rustig in het fort.
• DLO
  Om 05u30 wordt de kazemat BV Vesdre aangevallen door de Duitse infanterie. Bij de gevechten komt Sdt Huysmans om het leven en raakt Sdt Monville ernstig gewond. Hij overlijdt later aan zijn verwondingen. Wanneer de telefoonlijn met het fort wordt afgesneden geeft de rest van de bemanning zich rond 16u30 over nadat de bewapening onklaar werd gemaakt. Ook de post VM29ter wordt opgegeven omdat het onmogelijk is het telefonisch contact met het fort te herstellen. De bemanning laat de aanwezige munitie springen in de bunker om de observatiepost onklaar te maken. Brig Bastin, nog steeds in burger, zet zijn opdracht als waarnemer verder en geeft onder meer via VM3 gegevens over vijandelijke troepenbewegingen door.

Fort van Flémalle/IVde Groep
De nacht van 14 op 15 mei is rustig. Ook tijdens de ochtend kunnen de waarnemers op de luchtverversingstoren niets ontdekken in de omgeving. De rust is echter van korte duur en rondom 10u00 wordt het fort voor de derde keer door de Luftwaffe gebombardeerd. De aanval duurt ongeveer drie uur. Vanaf 14u00 valt het fort dan weer onder artillerievuur. De beschietingen houden de ganse namiddag en avond aan. Het artilleriebombardement wordt aangevuld door een aanval van de Luftwaffe. Een dertigtal bommenwerpers bedelven het fort onder een reeks bommen van 250 Kg en 500 Kg. De geschutskoepels van het fort worden een na een uitgeschakeld.

Staf/IVde Groep

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep
Ook Chaudfontaine moet nu aanhoudende beschietingen ondergaan. Omstreeks 21u20 melden de voorwaartse waarnemers in bunker MG1 te Magnée de aanwezigheid van Duitse troepen op het Château Ancion.

Fort van Embourg/IVde Groep
Het fort wordt verder aangevallen vanuit de lucht en vanop de grond. In koepel III doet zich een incident voor met een blindganger. Het schot blijft steken in de kulas. Wm Courtois en Sdt Kirpag die het stuk bedienen verwittigen het schootsbureel en wachten de voorgeschreven tijd waarna ze de blindganger uit de kulas verwijderen. De vijand heeft echter gebruik gemaakt van de onderbreking van de vuren om door te dringen tot op het dak van koepel III en is nu buiten het bereik van de kanonnen. De vijandelijke infanterie wordt uiteindelijk verjaagd door vuren afgegeven door het Fort van Chaudfontaine.

Fort van Boncelles/IVde Groep
Vanaf eerste klaarte hernemen de STUKA’s het luchtbombardement. Golven van 14 vliegtuigen werpen om de twee minuten een bom af. De luchtbedrijvigheid is zo intens dat om 07u30 één van de vliegtuigen geraakt wordt door bomfragmenten en neerstort. Om 09u00 maakt Cdt Charlier samen met Lt Lhoest een inspectieronde van het fort. Koepel II is nu ook buiten gevecht gesteld en de kazemat aan de oorlogstoegang van het fort is ontruimd. Na afloop van zijn inspectieronde roept de fortcommandant om 10u30 zijn officieren bijeen om te overleggen of er nog doorgevochten wordt. Iedereen is er unaniem mee eens dat verdere verliezen vermeden moeten worden en dat er slechts weinig middelen overschieten om de strijd mee voort te zetten. Cdt Charlier wil echter de strijd niet staken maar zal niemand verplichten zijn voorbeeld te volgen. Uiteindelijk beslissen de vijf officieren en nog twintig andere vrijwilligers om in het fort te blijven. De defensieve taken worden verdeeld over het resterend personeel. De rest zal proberen het veldleger te vervoegen door een ontsnappingspoging te wagen via de uitgang aan de verluchtingstoren die zich op 200 meter van het massief van het fort bevond. Ze komen echter niet ver en worden in het Bois de la Marchandise door de Duitsers onderschept. De evacuatie van de anderen wordt uitgesteld ook omdat de STUKA’s in alle hevigheid de bombardementen hervatten.

Cdt Charlier laat alle vertrouwelijke documenten vernietigen, het overbodige materieel wordt onklaar gemaakt. Intussen zijn Duitse pionniers erin geslaagd een grote springlading tegen de toegangsdeur van het fort te plaatsen. Om 12u30 wordt de lading tot ontploffing gebracht waardoor er een enorme schokgolf ontstaat in de galerijen van het fort. De schokgolf wordt uiteindelijk fataal voor Kapitein-commandant Charlier en Adjt KROLt Hurlet die zich in de telefooncentrale nabij de centrale galerij bevinden. Nagenoeg iedereen die zich nog in het fort bevond is zwaar gewond en verbrand. Bij het ontruimen van het fort wordt Sdt Joassin nog neergeschoten omdat hij niet snel genoeg de Duitse bevelen opvolgde. Het ongelukkig incident stond echter in schril contrast met de houding van het Duits verplegend personeel die zich in het fort haasten om de talrijke gewonden te evacueren. Het Fort van Boncelles is buiten strijd, na Eben-Emael heeft het Vestingsregiment van Luik nu een tweede fort verloren.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  Het fort neemt te heuvels rond Vert Buisson, Johoster en Haut-Regard onder vuur.
• DLO.
  Bij de OP van WM Zabeau in de Rue Mousset komt bij een schermutseling een Duitse militair om het leven. Toen de observatiepost niet meer bevoorraad werd gingen enkele manschappen van de OP eten halen bij burgers. Op hun terugweg namen zij een Duitse militair gevangen en brachten hem tot bij de OP. Hij werd werd ondervraagd door WM Zabeau maar probeerde tijdens de ondervraging te ontsnappen. Hij werd prompt neergeschoten en begraven in de buurt van de OP om de ligging van de observatiepost niet te verraden [7].

Fort van Flémalle/IVde Groep
De artilleriebeschieting van het fort wordt hervat. Onder dekking van hun kanonvuur slagen Duitse infanteristen er in om de directe omgeving van het fort te infiltreren.

Staf/IVde Groep
Majoor Parmentier die zich nog steeds met zijn staf in het Fort van Chaudfontaine bevindt moet zich samen met de bemanning van het fort overgeven wanneer om 17u30 Chaudfontaine de strijd staakt. De forten van Embourg en Tancrémont zijn nu op zichzelf aangewezen om de strijd voort te zetten.

Fort van Chaudfontaine/IVde Groep
Om 17u30 houden de Belgen het voor bekeken. Het fort wordt aan het eind van de dag verlaten en de bemanning geeft zich over. OP289 in bunker MG1 staakt eveneens de strijd op het ogenblik dat het fort zich overgeeft.

Fort van Embourg/ IVde Groep

• Fort
  De aanhoudende zware beschietingen verplichten de bemanningen van de koepels om telkens naar de benedenverdieping te verhuizen wanneer geen vuuropdrachten dienen uitgevoerd te worden. Wanneer een vuuropdracht binnenkomt wordt de koepel snel bemand, wordt een reeks van zes obussen afgevuurd waarna de bemanningen terug verdwijnen. Tijdens het uitvoeren van een vuuropdracht wordt Koepel III dermate geraakt dat hij barst en de buitenlucht zichtbaar wordt. Soldaat Kiprag komt hierbij om het leven. Ook Koepel I en Koepel II worden uitgeschakeld waarna Duitse infanteristen doordringen tot op het fort. Gezien het fort geen doelen meer kan bestoken heeft het weinig zin de strijd voort te zetten. Na de overgave van het Fort van Chaudfontaine kan het fort zich niet meer verdedigen. Rond 20u00 wordt de witte vlag gehesen boven het Fort van Embourg. De installaties worden gesaboteerd en de bemanning verlaat het bolwerk. Nu pas zien ze hoe erg het fort beschadigd is. De bemanning wordt afgevoerd naar Sprimont waar ze hun eerste nacht in gevangenschap in een school doorbrengen. Via Malmedy worden ze doorgestuurd naar een kazerne in Soest waar ze 61 maanden in gevangenschap zullen doorbrengen.
• DLO
  Bunker EC1Bis is de enige overblijvende OP die nog waarnemingen doorstuurt naar de forten van Embourg en Chaudfontaine. In de loop van de voormiddag wordt nog een tegenbatterijvuur gejusteerd voor de kanonnen van het Fort van Chaudfontaine. Rond 14u00 opent de vijandelijke artillerie het vuur op de OP. Door een voltreffer op de koepel ontploft de munitie van de mitrailleur en ontstaat er brand in de bunker. Ondertussen blijft het projectielen regenen op het dak van de bunker. De bemanning van de OP moet zijn post verlaten en maakt gebruik van de loopgrachten rond de bunker om zich in veiligheid te brengen. De laatste waarnemingspost staakt zijn opdracht. 

Fort van Tancrémont/Ivde Groep
Ook de verbinding met de observatiepost VM29 valt uit.

Fort van Tancrémont/IVde groep
Het fort vuurt op doelen in La Reid en Haut-Regard. Duitse onderhandelaars komen aan nabij het fort in het gezelschap van Cdt Clobert en Cdt Jaco, de Belgische commandanten van de forten van Embourg en Chaudfontaine die de dag voordien de strijd hebben gestaakt. Tancrémont wil niet onderhandelen en stuurt de delegatie weg. De Duitsers vallen de bunker te Mont aan, maar worden door artillerievuur vanuit het fort verjaagd.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• DLO.
  In namiddag verzamelen Duitse infanteristen bij de onbemande bunker BV6 en maken zich klaar op de OP van WM Reul in bunker BV7 aan te vallen. De Duitsers slagen erin een holle lading te plaatsen in de lanceerbuis voor granaten. Bij de ontploffing van de lading verliest Brig Hanquinet het bewustzijn. De OP vraagt aan het fort een artillerievuur aan op hun eigen stelling. De Duitsers vluchten weg wanneer een lading artilleriegranaten ontploft langs de bunker. Twee vijandelijke pioniers houden echter het hoofd koel en schuilen in de loopgracht rond de OP. Zij proberen om een tweede holle lading te bevestigen. Opnieuw komt het fort tussenbeide waardoor de vijand zijn pogingen om de bunker te ontwrichten opgeeft.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  In de vroege ochtend, tussen 01u00 en 04u00, ondergaat het fort een zwaar artilleriebombardement. Er worden fragmenten gevonden van een 210mm granaat.
• DLO.
  Die ochtend houdt bunker BV7 nog steeds stand maar de vijand heeft nu PAK 37mm kanonnen en zware mitrailleurs geïnstalleerd waarmee de observatieklok van de bunker onder vuur gehouden wordt. Tussen twee vuren in slaagt de bemanning van BV7 erin de vijandelijke geschutsposities te ontdekken en vraagt een artillerievuur aan op de Duitse stellingen. De Duitsers ontruimen hun stellingen en vertrekken richting Jevoumont waar ze verkondigen dat de bunker vernield is (“Die kleine Festung ist ganz kaput”). Door de veelvuldige artillerievuren op hun eigen OP raken de ondergrondse telefoonlijnen beschadigd. De communicatie met het fort valt om 12u00 definitief weg. De bemanning van BV7 wacht tot de duisternis om hun OP te verlaten. Ze sluipen richting Spixhe maar stellen vast dat er geen Duitsers meer aanwezig zijn rond hun post. In Spixhe trekken ze burgerkledij aan en ontsnappen zo aan krijgsgevangenschap.

Fort van Tancrémont/IVde Groep
In de nacht van 20 op 21 mei bereiken de Duitsers Noyelle-sur-Mer aan de monding van de Somme, op een 350-tal kilometer van Luik. Het fort is zich niet bewust van de omsingeling van de geallieerde legers door de Duitsers aangezien elke verbinding met het Belgisch veldleger verbroken is. Terwijl de Fransen de Duitse opmars aan de Somme proberen te stuiten en het Belgisch veldleger zich terugtrekt achter de Leie is het Fort van Tancrémont nog steeds in hevige gevechten verwikkeld met de Duitse achterhoede. Opnieuw wordt het fort zwaar gebombardeerd. De observatieploeg te Haute Fraipont verlaat zijn schuilplaats en vlucht weg.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort
  Het fort ontvangt in de vroege ochtend een laatste bericht (“Au revoir et bonne chance”) van Cdt Guéry, commandant van het Fort van Battice, vooraleer het Fort van Battice zich overgeeft. Het Fort van Tancrémont is het laatste bolwerk van het RFL dat nog niet door de Duitsers is ingenomen. Het zet de strijd alleen verder. Om 11u45 komen Duitse onderhandelaars om de overgave van het fort te bespreken. Ze worden wandelen gestuurd. Om 15u00 komt opnieuw komt een Duitse delegatie aan bij het bolwerk, ditmaal vergezeld door Cdt Guéry maar opnieuw wordt de vijand weggestuurd. Die middag vallen Stuka’s het fort aan, de vliegtuigbommen slaan kraters tot 2 meter diep maar dit kan het fort niet deren.
• DLO.
  Het fort beschikt nog steeds over de observatiepost VM3, maar de kazemat BV Mont moet de strijd staken en wordt opgegeven.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort.
  Terwijl het fort granaatinslagen blijft incasseren, nemen de Belgen nog steeds diverse doelen onder vuur. Het wordt duidelijk dat de vijand een grootscheepse aanval op het fort plant.
• DLO.
  De observatieploeg in de bunker VM3 blijft uitstekend werk verrichten en geeft informatie door over troepenconcentraties en opstelplaatsen van vijandelijke artilleriebatterijen. Vreemd genoeg onderneemt de vijand een methodische aanval op de bunker BV7 die reeds drie dagen verlaten is.

Fort van Tancrémont/IVde Groep

• Fort
  De transmissietroepen van het fort krijgen eerder toevallig verbinding met het Fort van Maizeret van het Vestingregiment van Namen (RFN). Dit fort staakt de strijd tegen valavond.
• DLO
  De observatiebunker VM3 wordt verlaten en de bemanning mag met toestemming van de fortcommandant een ontsnappingspoging wagen. De vijandelijke aanwezigheid in de buurt van Cornesse neemt steeds toe.

Fort van Tancrémont/IVde Groep
Het fort blijft in hoofdzaak doelen bestoken in de richting van Haut-Regard. Er is nu geen enkel contact meer met de buitenwereld. Alle observatieposten zijn uitgeschakeld of verlaten.

Fort van Tancrémont/IVde Groep
Opnieuw worden de Duitsers gebombardeerd te Louveigné, Wegnez en Haut-Regard. Het bos van Mazures wordt door de Belgen in brand gestoken. De ganse dag door blijven Stuka duikbommenwerpers het dak van het fort bestoken.

Fort van Tancrémont/IVde Groep
Het scenario van de vorige dag herhaalt zich. Het fort blijft vuren; de vijand vuurt terug en stuurt zijn vliegtuigen uit.

Met toestemming van Kapitein Devos mag de transmissieploeg van het fort een poging wagen om contact te maken met de buitenwereld.  Sergeant Charpentier tracht eerst de spanning van het toestel te verhogen en zendt enkele berichten uit, maar er komt geen antwoord.  Hierop wordt het toestel verbouwd en worden de radiolampen in serieschakeling geplaatst om zoveel mogelijk vermogen uit de installatie te persen.  Initieel komt er geen antwoord, maar de ploeg krijgt dan toch contact met een radiostation van het Groot Hoofdkwartier en antwoordt met het bericht “Saluons armée de campagne et son chef.  Tenons toujours, mais restons seuls.  Vive la Belgique.”

Vervolgens blijven Charpentier en zijn manschappen uitluisteren.  Er wordt een radiobericht uit de ether geplukt dat de veilige doortocht van Duitse onderhandelaars nabij Diksmuide vraagt. Het is niet duidelijk wat dit bericht betekent voor het fort.  Kapitein Devos laat om instructies vragen, maar er komt geen antwoord meer.

Fort van Tancrémont/IVde Groep
De ganse nacht worden kartetsgranaten afgevuurd richting Bois de Mazure om de voorbereiding van een eventuele aanval te storen. In de loop van de ochtend verneemt het fort het nieuws van de capitulatie en zendt om 12u00 een bericht uit naar het Groot Hoofdkwartier (GHK) met de vraag naar verder instructies. Kapt Devos krijgt als antwoord dat akte genomen wordt van zijn vraag, meer niet. De verdedigingsraad van het fort komt samen maar neemt geen besluit. De eerste burgers keren terug naar de omgeving van het fort, enkelen onder hen worden door de Duitsers tot bij het fort begeleid om de fortcommandant te vragen op te houden met het beschieten van hun huizen en landerijen. Kapitein Devos laat boven de hoofden van de demonstranten vuren om ze uiteen te jagen. Een delegatie van het fort bestaande uit een onderluitenant, wachtmeester en soldaat verlaten het fort om via de Duitsers in verbinding trachten te komen met het Groot Hoofdkwartier. Zij worden terug in het fort verwacht de 29 mei om 09u00.

Fort van Tancrémont/IVde Groep
Gedurende de nacht zwijgen de kanonnen van het fort. Wanneer de Belgische onderhandelaars om 09u00 terugkeren naar het fort verschijnt ook de Duitse Luitenant-generaal Karl Spang [8] aan de poort van het fort om de situatie met Kapt Devos te bespreken. De Belgen maken geen aanstalten om de strijd te staken en de bezetter dreigt met de vernieling van het bolwerk. Generaal Spang die ziet dat deze bedreiging geen indruk maakt op Kapt Devos geeft vervolgens zijn erewoord dat het Belgische leger effectief gecapituleerd heeft. Hierop roept de fortcommandant opnieuw zijn verdedigingsraad bijeen met als resultaat dat unaniem beslist wordt dat het fort de strijd zal staken en worden overgedragen aan de vijand. De bewapening en de stroomgroepen worden eerst nog gesaboteerd. Als allerlaatste fort geeft ook Tancrémont zich om 11u00 over. Generaal Spang laat alle Duitse officieren die aan de belegering hebben deelgenomen aantreden om een militaire groet te brengen aan de officieren van het fort wanneer deze het fort verlaten. De officieren van het fort wordt het voorrecht verleend om hun blanke wapens te behouden.

1. Positionering van de verschillende bunkers van de Versterkte Positie Luik met foto’s [On Line beschikbaar]: https://www.39-45.org/blog.php?u=9761&b=1268 [Laatst geraadpleegd 12 december 2022].
2. Om enige klaarheid te brengen in de beschrijving van de observatieposten (OP) in verschillende historische documenten is een extra uitleg vereist. Elke OP heeft zijn eigen OP-nummer en een oproepteken (oftewel callsign) bestaande uit drie letters (oftewel tri-gram). Deze nummers en tri-grammen zijn toegekend door de Commandant van de Artillerie van het IIIde Legerkorps (CA Corps) en de locatie van deze OP’s is gekend door alle artillerie-eenheden die kunnen tussenkomen ten voordele van het IIIde Legerkorps. Alle OP’s kunnen via de verschillende vuurnetten van de artillerie per telefoon of radio doelsaanduidingen doorgeven aan de verschillende artillerie-eenheden. Sommige OP’s van het Fort van Tancrémont zijn opgesteld in één van de bunkers van de PFLI-linie en worden ook aangeduid met een bunkernummer van de PFLI-linie. Andere OP’s bevinden zich in boerderijen, kerktorens of fabrieksgebouwen en worden enkel aangeduid met hun OP nummer. Om een OP éénduidig te identificeren beschikt men best over het OP-nummer, het oproepteken (tri-gram), de naam van de onderofficier postcommandant (meestal een wachtmeester) en indien geïnstalleerd in een bunker ook het bunkernummer.
3. Relaas van de bemanning van Koepel III van het Fort van Embourg, [On line beschikbaar]: http://freebelgians.be/articles/articles-1-131+carnet-de-campagne-d-un-bleu-de-1940-du-for.php [Laatst geraadpleegd 12 december 2022]. Over Embourg ook nog https://clham.org/050414.htm#00 en https://clham.org/050410.htm [Laatst geraadpleegd 12 december 2022].
4. Biografie van Cdt Numa Charlier [On Line beschikbaar]: https://fr.wikipedia.org/wiki/Numa_Charlier [Laatst geraadpleegd 12  december 2022].
5. Officiele website van het fort van Tancrémont. [On Line beschikbaar]: https://www.fort-de-tancremont.be/Accueil%20NLD.html [Laatst geraadpleegd 12 december 2022] Voor de update van de site vermelde de site de volledige naamlijst van de bemanning van het Fort van Tancrémont, de bemanning van de observatieposten en de DLO.
6. Op 9 mei 1940 neemt de 251 (DEU) ID om 16u00 stelling aan de Duits-Belgische grens ter hoogte van Kalterherberg. Deze divisie bevolen door Luitenant-generaal Hans Kratzert heeft als eerste objectief het neutraliseren van de forten van Flémalle, Boncelles en Embourg. De 251 (DEU) ID behoort in mei 40 tot het Vde Legerkorps van het 4de Leger behorende tot de Legergroep A. De divisie bestaat uit 451 IR, 459 IR, 471 IR, 251 ArtRegt, 251 PionierBtl en 251 AufklAbt. Op 10 en 11 mei maakt de Duitse divisie een omtrekkende beweging langs het zuiden van de PFL om dan terug naar het noorden af te buigen richting van de forten die het moet neutraliseren. Het 451 (DEU) IR moet zich meester maken van het Fort van Boncelles. De opmars van de divisie wordt met zeven dagen vertraagd door de gevechten rond de PFL. Vanaf 18 mei moet de divisie proberen aan te sluiten met de rest van het Vde Legerkorps die zich dan al diep in Noord-Frankrijk bevindt.
7. In 1941 wordt Wm Zabeau, postcommandant van de OP Mousset door de Duitsers opgepakt met betrekking tot het incident van 16 mei 1940. Hij moet voor een Duitse militaire rechtbank verschijnen en wordt verantwoordelijk gesteld voor de dood van de Duitse militair. Hij wordt ter dood veroordeeld en als eerste van velen geëxecuteerd in de Citadel van Luik op 21 mei 1941. [On Line beschikbaar]: http://www.bel-memorial.org/all_names/z.php [Laatst geraadpleegd 12 december 2022].
8. LtGen Karl Spang was de bevelhebber van de Befestigungen am Nierderrhein (ook nog Spang Division genoemd). De regimenten van de vestingseenheden nabij Aachen hadden de opdracht gekregen om de belegering van de forten van de PFL verder te zetten nadat de divisies van het veldleger verder trokken richting Frankrijk.
9. Gedetailleerd overzicht gebeurtenissen te Tancrémont [On Line beschikbaar] http://www.clham.org/t-1-fasc-7-8-tancremont [Laatst geraadpleegd 12 december 2022].
10. Getuigenis Sergeant Charpentier, Het verslag bevindt zich in het dossier RFL, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.
11. Getypt verslag met handgeschreven voorblad opgesteld in het Frans op 19 oktober 1945 door Majoor Parmentier, groepscommandant van de IVde Groep. Het verslag bevindt zich in het dossier RFL, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.