Reglementaire benaming	1ste Regiment Artillerie | 1er Régiment d’Artillerie | 1A
Type	Regiment veldartillerie van het actieve leger
Ontdubbeld van	n.v.t.
Taalstelsel	Nederlandstalig
Onderdeel van	1ste Infanteriedivisie
Bevelhebber	Kolonel Albert Delhaise
Adjudant-majoor	Kapitein-commandant Charles Gilleman
Standplaats	Dekkingsstelling – Albertkanaal Sector Hasselt Commandopost te Alken
Samenstelling	I Groep (Majoor Fernand Fremaut)	1ste Batterij van 4 x C75 GP kanonnen (Kapt R. Knudsen) 2de Batterij van 4 x C75 GP kanonnen (Cdt Charles de Longueville) 3de Batterij van 4 x C75 GP kanonnen (Lt E. Meyer)
	II Groep (Kapitein-commandant A. Hermant)	4de Batterij van 4 x C75 TR kanonnen (OLt M. Van Lancker) 5de Batterij van 4 x C75 TR kanonnen (Lt O. Delori) 6de Batterij van 4 x C75 TR kanonnen (OLt A. Pernot)
	III Groep (Majoor Emile Lecloux)	7de Batterij van 4 x C75 TR kanonnen (Lt graaf Philippe de Liedekerke) 8ste Batterij van 4 x C75 TR kanonnen (Lt Jean Duchateau) 9de Batterij van 4 x C75 TR kanonnen (Lt L. Francotte)
	IV Groep (Kapitein-commandant Ulysse Dormal)	10de Batterij van 4 x Ob105 GP howitzers (Lt Albert De Clippel) 11de Batterij van 4 x Ob105 GP howitzers (Lt Lamote) 12de Batterij van 4 x Ob105 GP howitzers (Cdt René Theodor)
	Stafbatterij (Luitenant R. Schrurs)

Staf/1A
Het 1ste Regiment Artillerie (1A) was in volle vredestijd al het organieke artillerieregiment (oftewel divisieartillerie) van de 1ste Infanteriedivisie (1Div). 1A wordt als actief artillerieregiment gemobiliseerd te Gent op 26 augustus 1939 bij afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan. De 1Div, waartoe het 1A behoort, is een actieve infanteriedivisie die bij de aanvang van de mobilisatie zijn hoofdkwartier in Gent had en die vanaf 1 september 39 het bevel voert over het 3de Linieregiment (3Li), het 4de Linieregiment (4Li) en het 24ste Linieregiment (24Li). Terwijl de 1Div tijdens de eerste maand van de mobilisatie een beveiligingsopdracht uitvoert aan de kust  wordt 1A ingezet in het bruggenhoofd Gent nabij De Pinte. Pas wanneer de 1Div een divisiesector bezet ten zuiden van Antwerpen vervoegt 1A de 1Div. Het regiment neemt stelling te Emblem tot 10 januari 40 waarna 1A opnieuw naar Gent gestuurd wordt. Wanneer de 1Div op 15 januari naar de Sector Leuven van de K.W. Stelling gestuurd wordt vervoegt 1A opnieuw de 1Div neemt stelling te Kampenhout en Erps-Kwerps. Op 16 februari vertrekt 1A tezamen met de rest van de 1Div naar de Sector Hasselt van de Dekkingsstelling. De 1Div komt onder bevel van het Cavaleriekorps (CK) te staan. Aan de vooravond van de oorlog telt 1A ongeveer 2.550 militairen, verdeeld over vier groepen met in totaal 48 stuks geschut. Het regiment is in twee gesplitst, één groep wordt afgedeeld naar de 14de Infanteriedivisie (14Div) terwijl de rest van het regiment bij de 1Div blijft.

V/1A wordt I/22A
De Vde Groep van 1A (V/1A) wordt op 26 augustus 1939 gemobiliseerd met de rest van 1A en aangevuld met reservisten van de klas ’38. V/1A gaat op 26 januari 1940 over naar het 22ste Regiment Artillerie (22A). Dit regiment wordt eind januari 1940 opgericht door de overheveling van de Vde Groepen van het 1A en het 2A. Met deze reorganisatie wil de legerleiding de infanteriedivisies van tweede reserve van een eigen artillerieregiment voorzien. V/1A vervoegt de 14de Infanteriedivisie als I/22A.

I/1A
Aan de vooravond van de oorlog versterkt de Iste Groep (I/1A) het  22A dat als artillerieregiment van de reserve slechts over twee groepen met in totaal 24 vuurmonden beschikt. Het 22A is de divisieartillerie van de 14Div, een reservedivisie die de sector Beringen – Stokrooie aan het Albertkanaal bezet en die net zoals de 1Div onder bevel staat van het CK. 

II/1A
Op 15 april 1940 wordt Lt Res De Brouwer, commandant van de 4de Batterij overgeplaatst naar Brasschaat om batterijcommandant te worden van de onafhankelijke Batterij 120mmL de Bange kanonnen van het 1ste Regiment Speciale Vestingseenheden (1SVE). Hij wordt vervangen door OLt Res Van Lancker, Officier verbindingen (Offr TS) van het regiment.

I/1A
De Iste Groep (I/1A) is nog steeds aangehecht bij de 14Div en staat ten westen van Lummen op enkele kilometers achter de stellingen van het 38ste Linieregiment (38Li) aan het Albertkanaal.  Majoor Fremaut is naast groepscommandant ook Commandant van de artillerie van de 14de Infanteriedivisie (ook wel CADI oftewel Commandant d’Artillerie de la Division). Kolonel Boels van het 22A, die normaal de functie van CADI zou waarnemen, ligt immers in het hospitaal met een gebroken voet. Fremaut en zijn staf bevinden zich op het hoofdkwartier van de divisie te Zwartering, het kruispunt van de steenwegen Beringen-Diest en Lummen-Tessenderlo. In Fremauts afwezigheid wordt I/1A bevolen door Kapitein-commandant de Longueville, commandant van de 2de Batterij.  Onderluitenant De Croocq wordt dan weer aangesteld als Batterijcommandant a.i. van de 2de Batterij. Deze situatie zal aanhouden tot 14 mei waarna Fremaut terugkeert als groepscommandant en ook de andere plaatsvervangers hun reguliere functies weer opnemen.

Staf/1A, II/1A, III/1A en IV/1A
De drie overige groepen bevinden zich in de sector Hasselt aan het Albertkanaal waar ze  onder het bevel staan van de 1ste Infanteriedivisie (1Div). De staf van het regiment bevindt zich bij de commandopost van de divisie te Alken. Kolonel Delhaise is naast korpscommandant ook de CADI van de 1Div. Elk van de drie groepen levert vuursteun aan een infanterieregiment van de divisie:

• de II/1A staat opgesteld te Runkst en ondersteunt het 24ste Linieregiment (24Li) op de linkerflank.
• de III/1A ligt ten westen van Diepenbeek ten behoeve van het 4de Linieregiment (4Li) op de rechterflank.
• de IV/1A bevindt zich tussen Rapertingen en Hasselt en steunt het 3de Linieregiment (3Li) in het centrum van de divisiesector; deze groep heeft één van zijn observatieposten in de zolder van het huis van de sluiswachter van Sluis Nr 3 te Godsheide op het Albertkanaal.

De formaties worden rond 01u10 op de hoogte gebracht van het algemeen alarm. De batterijen worden onmiddellijk bemand en in gereedheid gebracht. Twee uur later is het regiment klaar voor de actie. Vanaf het eerste daglicht overvliegen talrijke vijandelijke vliegtuigen de sector. Even later wordt een parachutelanding waargenomen boven Alken, maar het blijkt om een 50-tal poppen te gaan die door de Luftwaffe als afleidingsmanoeuvre afgeworpen zijn. De ganse dag door wordt bang gewacht, maar de divisie komt niet in actie.

I/1A
De Iste Groep voert talrijke vuuropdrachten uit ten voordele van de 14de Infanteriedivisie die nu sporadisch aangevallen wordt door de Duitse voorhoede. Het 38Li moet een stellingwissel uitvoeren om zich na de vijandelijke doorbraak te Tongeren naar het oosten te draaien. Samen met het 36Li zal het regiment plaatsnemen achter de Mandelbeek. De stellingen van de I/1A komen hierdoor te dicht bij de frontlinie te liggen, zodat de kanonnen na 18u00 moeten verplaatst worden naar de Venusberg ten zuiden van Paal.

Staf, II/1A, III/1A en IV/1A
De tweede oorlogsdag verloopt relatief rustig voor de overige groepen van het 1A. Tussen 11u00 en 12u00 duiken de eerste Duitse verkenners op aan de overzijde van het Albertkanaal. Tezelfdertijd verneemt de 1Div het nieuws van de aanval op 7de Infanteriedivisie (7Div). In de sector van de 7de Infanteriedivisie (7Div) steken Duitse pantsertroepen het Albertkanaal over gebruik makend van de door parachutisten intact veroverde bruggen van Vroenhoven en Veldwezelt.  ‘s Morgens  zijn de linies van de 7Div nagenoeg over de ganse lijn doorbroken en de vijand begeeft zich op weg naar Tongeren om de stad in te nemen. De 1Div  staat opgesteld op de rechterflank van het Cavaleriekorps (CK), en zou als eerste in moeilijkheden komen in geval van een Duitse opmars naar het westen. Om deze flank te beschermen zal een dwarsstelling worden ingenomen haaks op het Albertkanaal. Deze defensieve lijn, krijgt de naam Bretel van Kortessem mee en zal bezet worden door het I/4Li, het EskCy 1Div, J1P, 2G en de GpCy 14Div. Het CK zal voor die opdracht de Iste en de IIIde Groep van het 19de Regiment Artillerie (19A), korpsartillerie van het CK, naar de flankhoede detacheren zodat de drie groepen van het 1A naar het noordoosten gericht kunnen blijven.

Alleen  II/1A voert op 11 mei in opdracht van het 24Li enkele vuuropdrachten uit  om de vijandelijke opmars vanuit Zonhoven richting Albertkanaal te verstoren.

I/1A
I/1A blijft van op de Venusberg vuursteun leveren aan het 38Li. Terwijl de infanterie  op stelling blijft tot ‘s anderendaags wordt de artillerie tijdens de namiddag van 12 mei teruggetrokken richting K.W. Stelling. De groep verlaat zijn stellingen en krijgt de reisweg Diest, Molenstede, Zichem, Scherpenheuvel en Aarschot voorgeschreven. De 2de en de 3de Batterij verliezen elk een kanon  wanneer deze in de kant van de weg vast komen te zitten. Het bevoorradingsechelon zal zich via Deurne en Booischot naar Herselt terugtrekken. Heel wat munitie kan niet opgeladen worden en moet ter plekke achtergelaten worden. Majoor Fremaut en zijn staf blijven voorlopig nog bij het 38Li.

Staf, II/1A, III/1A en IV/1A
De verdere verdediging van het Albertkanaal is zinloos geworden. Alles wordt in gereedheid gebracht voor de onmiddellijke ontruiming van het oostelijke deel van het Albertkanaal en de terugtocht naar de K.W. Stelling. Om deze terugtocht te dekken zal aan de Demer en de Gete een tussenliggende verdedigingslinie worden bemand door de 2de Cavaleriedivisie (2CD) en elementen van de 1ste Infanteriedivisie. De 1ste Infanteriedivisie trekt zich tijdens de nacht terug van het Albertkanaal en legt een etappe af van zo’n 25 Km:

• de IIde Groep vervoegt via Steevoort de colonnes van het 24Li te Herk-de-Stad en trekt verder naar Halen
• de IIIde Groep trekt samen met het 4Li over Alken, Nieuwekerken en Binderveld richting Budingen
• de IVde Groep volgt het 3Li over Wijer en Rummen naar Geetbets

De IIde, IIIde en IVde Groep worden tijdelijk aangehecht bij de 2de Cavaleriedivisie en zullen aan de Demer/Gete-Stelling ontplooid worden. De nieuwe posities worden tijdens de late namiddag verkend en zijn tegen 20u00 ingenomen:

• II/1A ondersteunt vanuit Blekkom de ondersector noord van de Demer/Gete-stelling. Deze groep wordt aangevuld met de II/18A te Loksbergen.
• III/1A wordt samen met de I/18A toegevoegd aan ondersector zuid en ontplooit ten noorden Sint-Margriete-Houtem in het gehucht Bunsbeek
• IV/1A vormt samen met de I/19A en de III/19A het algemene steunelement van de ganse Demer/Gete-stelling en gaat ten zuiden van Kortenaken in stelling

De vijand bereikt in de ondersector noord al snel de stellingen van het 2de Regiment Karabiniers-Wielrijders (2Cy) tussen Halen en Drieslinter en het 1A voert talrijke vuuropdrachten uit op de dorpen langsheen de baan Hasselt-Halen om de vijandelijke opmars te verstoren.

I/1A
Tijdens de aftocht naar de K.W. Stelling komen de kanonnen van de groep even vast te zitten te Molenstede. De colonne loopt hierdoor vertraging op en houdt rond 08u00 halt te Rillaar. Terwijl de groep de nodige kantonnementen voor de rest van de dag opzoekt, bevindt Majoor Fremaut zich nog steeds bij de commandopost van het 38Li. Fremaut vervoegt de aftocht nadat hij zich ervan verzekerd heeft dat de beide kanonnen die de dag voorzien werden achtergelaten onklaar gemaakt zijn. Hij bereikt Rillaar rond 20u00 en neemt opnieuw het bevel over de groep op.

Die avond ontvangt de groep rond 17u00 het bevel om naar Aarschot verder te trekken en er zich onder het bevel van de Groepering Ninitte te plaatsen. Deze tijdelijke formatie rond het 2G, 1C en II/19A zal langsheen de Winterbeek een nieuwe dwarsstelling opwerpen om de Duitsers af te remmen. Tijdens de verplaatsing naar Aarschot stuit I/1A rond middernacht te Herselt echter op Generaal Ninitte zelf die meedeelt dat de actie aan de Winterbeek afgeblazen is en de artilleristen onmiddellijk rechtsomkeer moeten maken.

Staf, II/1A, III/1A en IV/1A
De IIde, IIIde en IVde groep leveren nog steeds vuursteun ten voordele van de 2de Cavaleriedivisie aan de Demer/Gete-Stelling.

In de ondersector noord is het 3Li doorgestuurd naar de K.W. Stelling en wordt het tweede echelon achter het 2Cy nu bemand door de troepen van het 1G. II/1A en IV/1A zijn betrokken bij talrijke afstoppingsacties langsheen de Gete.  II/1A wijzigt zijn waakrichting naar het noordoosten om de omgeving van Halen te kunnen bestoken. De vijand wordt te Donk, Herk-de-Stad en Linkhout onder vuur genomen.

Later op de middag worden ook het centrale en zuidelijke deel van de Demer/Gete-stelling aangevallen en worden er eveneens doelen rond Geetbets, Rummen en Zoutleeuw aangepakt.

De Belgische cavalerie zal zich die avond naar het westen terugtrekken en  rond 20u00 ontvangt ook het 1A de nodige marsbevelen. Rondom 21u30 verlaten de drie groepen hun stellingen en trekken naar de K.W. Stelling. Het 1A moet het 18A en 19A voorgaan omdat de paardengespannen zich een stuk trager verplaatsen dan het gemotoriseerde geschut van de artillerieregimenten van de cavalerie.

I/1A
Na het bevel tot de terugtocht te hebben ontvangen van Generaal Ninitte maken de colonnes te Herselt rechtsomkeer en trekken vanaf 02u00 opnieuw richting westen. Vanuit Herselt wordt de onverharde weg naar Ramsel gekozen. De kanonnen komen er vast te zitten en de soldaten moeten met man en macht de stukken met de hand uit het losse zand duwen. De colonne bereikt vervolgens Keerbergen na een tocht over Begijnendijk en Schriek. Te Keerbergen zijn de anti-tankhekkens van de K.W. Stelling echter reeds vergrendeld zodat de manschappen een omweg moeten maken via Putte en Peulis om door de Belgische linies te kunnen trekken. Via Hombeek, Kapelle-op-den-Bos, Londerzeel en Steenhuffel wordt omstreeks 17u00 het dorp Malderen bereikt. De manschappen zijn uitgeput na een tocht van bijna 24 uur vanuit Rillaar.

Staf, II/1A, III/1A en IV/1A
De drie groepen trekken door de nacht richting Leuven. De route van de IIde Groep loopt over Kortenaken, Vroente, Kersbeek, Zuurbembe, Wever, Binkom, Lubbeek en Kessel-Lo. De colonne steekt te Wijgmaal het kanaal Leuven-Mechelen over, volgt de Brusselsesteenweg tot Erps-Kwerps waar verder getrokken wordt naar Steenokkerzeel, Vilvoorde en Grimbergen. De groep komt tijdens de late namiddag aan te Humbeek.

De IIIde en de IVde Groep volgen een reisweg over Sint-Joris-Winge, Lubbeek en Kessel-Lo. Via Veltem-Beisem, Herent, Kampenhout en Elewijt gaat het vervolgens richting Verbrande Brug. Ook deze beide groepen bereiken aan het eind van de dag het dorp Humbeek.

Staf/1A
Na een welverdiende nachtrust vertrekt de staf rondom 09u00 op verkenning naar het Kanaal van Willebroek. De 1ste Infanteriedivisie heeft immers het bevel ontvangen om zich te ontplooien tussen Kapelle-op-den-Bos en Verbrande Brug in algemene steun van de K.W. Stelling. Het ontplooiingsbevel wordt echter reeds tijdens de voormiddag gewijzigd: de divisie moet naar het noorden opschuiven en zal stellingen innemen langsheen de Rupel en het noordelijke deel van het Kanaal van Willebroek. De sector van de divisie loopt van Puurs in het noorden tot Sluis 2 op het kanaal, net ten zuiden van Willebroek. De verkenningen van de nieuwe posities lopen af in de vroege namiddag.

I/1A, II/1A, III/1A, IV/1A
De vier groepen rusten de ganse dag uit, voeren dringende herstellingen uit en herschikken de voorraden en het materieel. Tijdens de vooravond ontvangen de groepen de nodige bevelen voor de stellingname tussen Puurs en Willebroek:

• I/1A wordt van Malderen naar het gehucht Sauvegarde gestuurd en zal het 4Li steunen
• II/1A wordt aan het 24Li toegewezen en moet eveneens naar Sauvegarde maar zal de kanaaloever volgen
• III/1A trekt via Nieuwenrode, Ramsdonk en Breendonk naar het gehucht Luiaardshoek nabij Sauvegarde om er eventueel vuursteun te leveren aan het 3Li
• IV/1A zal zich te Puurs ontplooien als het algemeen steunelement van de divisie

De groepen verlaten hun kantonnementen vanaf 19u00.

Staf/1A
De groepen bereiken tussen 03u00 en 04u00 hun nieuwe posities en krijgen hun opdrachten toegewezen. De rest van de dag wordt gewerkt aan het inrichten van de schootsstellingen. Het regiment komt niet in actie. Het gros van het veldleger bevindt zich immers nog aan de K.W. Stelling en de 1Div ligt zo’n 30 Km achter de frontlinie.

Rond 22u30 vernemen de groepscommandanten onverwachts het bevel van het geallieerd opperbevel (Franse generaal Bilotte) om verder westwaarts te trekken. Zonder dat men de K.W. Stelling ten volle verdedigd heeft moet de stelling worden prijsgegeven. Het Duitse leger wist immers een doorbraak te forceren in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven. Het veldleger zal aan het eind van de dag de K.W. Stelling ontruimen en zich terugplooien op de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde. De aftocht zal in drie nachtelijke etappes afgelegd worden waarbij men aan het Kanaal van Willebroek en aan de Dender en de Schelde telkens een vertragingsmanoeuvre zal uitvoeren zodat de terugtocht kan plaatsvinden op een veilige manier. Aan het Kanaal van Willebroek zal de tijdelijke verdediging uitgevoerd worden door de 1Div die de noordelijke sector, vanaf de samenloop van de Schelde en Rupel tot in Willebroek voor zijn rekening zal nemen terwijl het kanaal tussen Willebroek en Vilvoorde door de beide Regimenten Grenswielrijders (1CyF en 2CyF) en de twee Lichte Regimenten van de Rijkswacht (1LR en 2LR) beveiligd zal worden.  

Staf/1A
Om 01u00 verwittigt de divisiecommandant van 1Div alle gevechtseenheden en vraagt hen om vanaf 04u00 klaar te zijn voor de actie. De ganse nacht en ochtend trekken duizenden Belgische militairen door de sector van de divisie naar het westen. De Duitsers vorderen langzaam en het blijft dan ook rustig tussen Puurs en Willebroek. 1A neemt dan ook nog tijdens de nacht zijn schootsstellingen in en stelt het vuurplan op. De ganse dag door wordt op de stellingen afgewacht.

Die avond krijgt 1A te horen dat de 1Div op post moet blijven tot dat de 15de Infanteriedivisie zich uit de Versterkte Positie Antwerpen heeft teruggetrokken en de Scheldebrug te Temse is overgestoken. De 1Div zal vervolgens eveneens te Temse de Schelde oversteken.

I/1A
De groep wordt tijdens de nacht te Doregem ontplooid en staat naar het noordoosten gericht. Er wordt die dag niet gevuurd.

III/1A
Vanaf 20u00 krijgt het 3Li rond Willebroek contact met de eerste elementen van de 56ste Duitse Infanteriedivisie [56 (DEU) ID]. De vijand heeft eerder die namiddag rondom Verbrande Brug de daar opgestelde Regimenten Grenswielrijders rake klappen toegebracht en is er in geslaagd het Kanaal van Willebroek over te steken. De derde groep opent verschillende malen het vuur op het kanaalgebied voor Willebroek.

II/1A en IV/1A
Ten gevolge van de schermutselingen in de ondersector van het 3Li en de gebeurtenissen in aan het zuidelijke deel van het kanaal moet het 4Li stelling nemen tussen Breendonk en Sint-Amands om de marsroute naar de brug van Temse te beveiligen. Het regiment zal worden versterkt door het Wielrijderseskadron van de 1Div. Het 4Li moet een bataljon opstellen nabij de brug van Temse om de brug te bewaken en zo de aftocht van de 1Div te dekken. De infanteristen zullen zo nodig op vuursteun van de II/1A en IV/1A kunnen rekenen. De beide groepen wijzigen hun waakrichting naar het zuiden. De I/1A blijft naar het noordoosten gericht.

I/1A
Na de tussenkomst van het 4Li aan de zuidflank van de sector van de 1Div wordt een positiewissel uitgevoerd waarbij de kanonnen naar het zuiden worden gedraaid. Tijdens de ochtend wordt te Temse de Schelde overgestoken. De groep bereikt Heimolen na een tocht over Tielrode en Elversele. Onderluitenant Dopere verkent een mogelijke stelling, maar de batterijen worden niet ontplooid.

III/1A
Tijdens de nacht en ochtend komt het tot zware gevechten in de ondersector van het 3Li ten zuiden van Willebroek. De Duitsers maken zich rond 01u00 meester van Sluis 2 op het kanaal en bereiken de westelijke oever. Na een korte beschieting van 10 minuten door III/1A ondernemen de Belgen een tegenaanval en kunnen de sluis zuiveren van vijandelijke troepen. De Duitsers zijn echter ook het kanaal overgestoken te Tisselt en hebben hier wel vaste voet op de linkeroever. Het 3Li werpt daarop een beperkte dwarsstelling op tussen Sluis 2 en het Fort van Breendonk. De artilleristen komen verschillende keren tussenbeide om deze dwarsstelling veilig te stellen.

De aftocht van de 15de Infanteriedivisie uit Antwerpen verloopt bijzonder langzaam en de 1Div moet bijgevolg langer dan gepland stand houden tussen de Schelde en de Rupel. Na de doortocht van de troepen uit Antwerpen wordt het bruggenhoofd rond Temse stapsgewijs verkleind en trekken de eenheden van 1Div nu ook over de Schelde

Het geplande vertrek van het 3Li wordt uitgesteld tot 10u45. Ook de IIIde Groep blijft langer dan voorzien op post. Er wordt een vuurmond van de 9de Batterij opgesteld in anti-tankformatie langsheen de baan van Luiaardshoek. Adjudant KROLt Anniq neemt deze opdracht voor zijn rekening. De rest van de groep vertrekt naar de brug van Boom. Wanneer ten slotte ook het stuk van Anniq de brug oversteekt, zijn de laatste Belgen teruggetrokken en wordt de brug vernield. De groep verzamelt te Tielrode waar kantonnementen voor de komende nacht opgezocht worden.

II/1A en IV/1A
De beide groepen blijven III/1A versterken en vuren onder meer op het sluizencomplex te Willebroek en de omgeving van Breendonk. In de vroege namiddag start de IVde Groep de aftocht naar Gent en steekt de Schelde over via de brug van Temse. De groep zet koers naar Heimolen waar aangesloten wordt bij I/1A. De IIde Groep steekt eveneens de stoom over, maar ontplooit zich onmiddellijk in de buurt van de brug te Temse om aan eventuele vuuropdrachten van het 4Li te kunnen voldoen.

Het regiment ontvangt het bevel om zich tijdens de nacht van 18 op 19 mei naar Drongen te begeven en krijgt een marsroute toegewezen die over Lokeren, Hillare, Beervelde en Destelbergen loopt.

Staf/1A
Bij dageraad bevinden de groepen zich tussen Beervelde en Destelbergen. De colonnes trekken via Oostakker, Muide, Wondelgem en Mariakerke verder en komen vanaf 11u30 aan te Drongen.

De 1Div wordt te Gent ontplooid:

• Het 3Li en 24Li worden op twee echelons opgesteld: het eerste echelon loopt over de oostrand van de stad, vanaf het Grootdok in het noorden tot de Schelde in het zuiden; het tweede echelon wordt gevormd door de Coupure. De IIIde Groep zal het 3Li ondersteunen en de IIde Groep het 24Li.
• Het 4Li vormt de divisiereserve en blijft ingekwartierd te Mariakerke, Drongen en Maalte.
• De Iste en IVde Groep vormen het algemeen steunelement van de divisie.

De kanonnen worden ontplooid te Drongen en op het eiland gevormd door de beide armen van Leie, net ten oosten van deze gemeente. Om 19u30 melden de batterijen klaar tot vuren te zijn. De regimentsstaf heeft zich op de Grote Markt van Drongen geïnstalleerd. De commandopost van de IIIde Groep bevindt zich in café De Lelie te Drongen.

Staf/1A
Het regiment rust uit. Er wordt gewerkt aan het onderhoud van het materieel en het zo goed mogelijk aanvullen van de verloren gegane uitrustingsstukken. De manschappen maken van de gelegenheid gebruik om bij te slapen.

Staf/1A
Ook op de derde dag binnen het Bruggenhoofd Gent komt het 1A niet in actie. Er wordt die dag gevochten aan de oostrand van het bruggenhoofd en de artilleristen kunnen horen hoe de zware artillerie in de buurt de gevechten ondersteunt. De dracht van de eigen kanonnen laat echter niet toe om tussenbeide te komen en de groepen wachten de verdere gebeurtenissen af. De batterijen worden bij valavond bevoorraad en ontvangen bijkomende munitie.

Staf/1A
Het Groot Hoofdkwartier beslist in de nacht van 21 op 22 mei de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde op te geven en naar een nieuwe linie langs het Afwateringskanaal van de Leie en de Leie zelf terug te trekken. De aftocht moet tijdens de twee daaropvolgende nachten gebeuren. De eerste nacht zal in het zuiden van de Schelde naar de Leie teruggetrokken worden. De tweede nacht moet het Kanaal Gent-Terneuzen verlaten worden voor het Afleidingskanaal.

De 1ste divisie zal verantwoordelijk worden voor de verdediging van de Leie van het Kanaal van Roeselare naar de Leie (de ‘Mandel’) in het noorden tot aan de rand van Menen in het zuiden. De stad Kortrijk valt binnen deze sector. De infanterieregimenten worden op vrachtwagens gezet en verlaten Gent in de loop van de dag. De artillerie zal over de baan volgen en moet de ongeveer 50Km in twee etappes afleggen. Het 1A zet zich vanaf 14u00 op weg. Het regiment trekt in een eerste etappe via Deinze en Tielt tezamen naar Pittem en komt rondom 21u00 aan in dit dorp. Na een grote halte van zo’n vijf uur zullen de groepen elk afzonderlijk naar hun eindbestemming doortrekken.

Staf/1A
Rond 02u00 verlaten de groepen het dorp Pittem. Tijdens de ochtend van 23 mei bereikt het 1A de stellingen van de 1ste Infanteriedivisie. De groepen vervoegen hun nieuwe posities:

• de I/1A bereikt Moorsele na een tweede etappe over Ingelmunster, Izegem en Sint-Eloois-Winkel
• de II/1A komt aan te Gullegem na een tocht over Ardooie, Izegem en Sint-Eloois-Winkel
• de III/1A trekt over Meulebeke, Ingelmunster en Lendelede naar het Begijnhof te Kortrijk
• de IV/1A tenslotte zoekt het dorp Kat op en reist eveneens over Ingelmunster

Het regiment lost het gemotoriseerde 19A af dat samen met de infanterie van de 1ste divisie voorop was gestuurd om zo snel mogelijk de artilleriedekking van de sector te verzekeren.

De eerste groep zal in de westelijke ondersector vuursteun leveren aan het 4Li. De tweede groep ondersteunt in de centrale ondersector het 3Li. De derde en de vierde groepen tenslotte worden in de oostelijke ondersector in steun geplaatst van het 24Li. Het 19A vertrekt opnieuw naar het cavaleriekorps. Er worden nog twee groepen van het 16A verwacht aan het eind van dag. Het Britse leger heeft nog een tiental batterijen in stelling rond Beselare. Er wordt een telefoonaansluiting gemaakt met de staf van het 1A en onze geallieerden stellen hun geschut ter beschikking van de Belgen.

Rond 10u00 melden de eerste batterijen van het 1A dat ze klaar zijn tot vuren. De groepen vuren de eerste vuuropdrachten uit na het vallen van de duisternis. Er wordt geschoten ten voordele van de eigen 1ste divisie, maar ook in opdracht van de naburige 3de Infanteriedivisie (3Div).

Omstreeks 03u00 komen enkele Duitse granaten terecht op het hoofdkwartier van de 1ste divisie te Sint-Eloois-Winkel. Onderluitenant Vandamme wordt hierbij zwaargewond.

De ganse voormiddag door blijft de Belgische en Britse artillerie vuren op de toegangswegen naar de Leieoever.

De Duitsers vallen aan rond het middaguur in de sector van de 1ste Infanteriedivisie tussen Menen en Kortrijk en dringen al snel het 3Li terug. Ook het 4Li en 24Li worden bedreigd en de vijand dringt dieper door naar de posities van de II/1A. De 4de en 6de Batterij moeten vluchten en slagen er in alle stukken mee te nemen. Bij de 5de Batterij zijn al twee 75mm kanonnen buiten gebruik en wordt beslist de laatste twee stukken te vernietigen. De groep wordt herleid tot twee batterijen.

Rond 14u30 kan de vijand de rivier een tweede keer oversteken te Harelbeke in de sector van de 3de divisie. De noordrand van Kortrijk en de ondersector van het 24Li worden bedreigd door de snelle opmars. De 1ste divisie kan de stad Kortrijk in handen houden, maar de 3de divisie wordt rond 21u30 teruggetrokken naar het Kanaal van Roeselare naar de Leie.

I/1A
De Iste Groep bevindt zich nog steeds te Terhand wanneer de 2de Cavaleriedivisie ontplooid wordt in de sector tussen Dadizele en Geluwe om het Belgische front te vervolledigen naar het zuiden toe en de continuïteit tussen de Belgische en de Britse linies te helpen verzekeren. Te Wervik moeten de beide legers op mekaar aansluiten. De groep wordt aangehecht bij de cavaleristen en blijft op post tot ongeveer 17u00 wanneer het bevel tot de aftocht naar Beselare gegeven wordt. De Duitsers hebben het fragiele Belgische front immers opnieuw aangevallen en na een harde strijd rond Geluwe moet de 2CD de aftocht blazen. Na aankomst te Beselare wordt afgewacht. Sommige getuigen verklaren na de oorlog dat de stukken hier ook in stelling zouden gegaan zijn, maar dit wordt elders tegengesproken.

Later op de avond wordt de groep overgeheveld naar de 1ste infanteriedivisie. Het bevel bereikt de artilleristen rondom 22u00. De 1ste divisie trekt zich op dat ogenblik terug achter de spoorlijn van Ieper naar Roeselare en heeft hier het bevel gekregen over het 31Li en het 4L.

III/1A
De eerste en derde groep verlenen vuursteun aan het 5J dat zich op de rechterflank van de 10de divisie geïnstalleerd heeft van Ledegem tot Sint-Eloois-Winkel. De eigen artillerie van de 10de divisie is met de I/10A reeds ter plekke tussen Beitem en Rollegem-Kapelle wanneer tijdens de namiddag van 25 mei de kanonnen van de III/1A te Beitem worden ontplooid. De groep komt er onder het bevel te staan van de commandant van de I/10A en zal rechtstreekse steun leveren aan het 5J. Die zelfde middag nog komen de stukken in actie wanneer de vijand contact maakt met de linies van de 10de divisie.

I/1A
De Belgische linie langsheen de spoorlijn van Ieper naar Roeselare wordt aangevuld met het 2Cy en het 3L van de 2de cavaleriedivisie. De spoorlijn zelf is bovendien omgevormd tot een geïmproviseerde anti-tankhindernis met behulp van honderden goederenwagons die buffer-aan-buffer langsheen de lijn opgesteld werden door onze genie. Er wordt tot slot nog een tweede echelon gevormd met het 43Li van de 15de infanteriedivisie. Ook het 23A van deze divisie is in de nieuwe sector ontplooid. De 15de divisie neemt het bevel over.

De batterijen van de eerste groep worden opgesteld ten noorden van Westrozebeke, in de richting van Stadenberg. Er wordt front gevormd naar het zuidoosten. De kanonnen zullen als algemeen steunelement van de 15de divisie in eerste instantie het 4L en het 31Li ondersteunen en moeten in geval van een vijandelijke doorbraak ook het 43Li dienen. De rechtstreekse vuursteun wordt geleverd aan het 4L door de kanonniers van de I/18A en de II/23A en aan het 31Li door de vuurmonden van de II/18A en de 1/23A. Luitenant-kolonel Vandenabeele van het 18A wordt artilleriebevelhebber bij de divisiestaf.

De batterijen worden niet bevoorraad met levensmiddelen en munitie en moeten het stellen met de in de groep aanwezige voorraad obussen. De 3de batterij kan gelukkig enkele honderden projectielen recupereren uit een achtergelaten munitievrachtwagen.

III/1A
In de sector van de 10de divisie slagen de Duitsers er in om te vorderen langsheen de baan van Menen naar Roeselare. Wanneer rond de middag de 2de cavaleriedivisie teruggedrongen wordt rondom Dadizele en Geluwe, wordt de rechterflank van het 5J met omsingeling bedreigd. De Belgen bouwen dan ook zo snel mogelijk een dwarslinie uit op deze flank met behulp van het I/6J. Het dorp Ledegem wordt al snel met inname bedreigd en de batterijen van de III/1A en I/10A trachten de opmars met afstoppingsvuur tegen te houden. Het is echter duidelijk geworden dat de Belgen de 10de divisie moeten terugtrekken en tijdens de avond volgt het bevel om zich op Roeselare terug te plooien. De 7de batterij vertrekt als eerste. De twee overige batterijen van de IIIde groep blijven op het gebied rond Ledegem vuren om de aftocht te dekken.

De overgebleven eenheden van 1A trekken zicht terug naar de streek van Roeselare en Westrozebeke. De I/1A wordt ingezet bij de 15de infanteriedivisie. De andere groepen leveren vuursteun aan de 10de infanteriedivisie.

II/1A en IV/1A
De beide groepen worden in steun geplaatst in de ondersector van het 1Gr ten zuiden van Roeselare. De grenadiers zijn tijdens de nacht van 25 op 26 mei verplaatst van het Afleidingskanaal van de Leie naar de stad Roeselare om de Duitse opmars vanuit het bruggenhoofd op de Leie trachten af te remmen. Het 1Gr wordt ontplooid in afwachting van een mogelijke Belgische terugtocht op de stad. Tijdens de dag wordt het duidelijk dat de opdracht er zal in bestaan om een opvangstelling te bezetten voor de terugtrekkende troepen van de 10de divisie. De IIde en de IVde groep vormen samen het rechtstreeks steunelement voor het 1Gr en komen oinder het bevel van commandant Herman te staan. De kanonnen gaan in stelling ten noordoosten van Roeselare, met de IIde groep ten zuiden van de heuvelrug van Hooglede en de IVde groep langsheen deze heuvelkam zelf.

I/1A
Vanaf de ochtend breken gevechten uit langsheen de spoorlijn van Ieper naar Roeselare rondom het dorp Passendale. De vijand kan de elementen van het 31Li verdrijven en maakt zich meester van het dorp. Bij de inname van dit dorp worden de stukken van de 1ste batterij te Westrozebeke in anti-tankpositie geplaatst en klaargemaakt om met vlakbaanvuur over open kijker eventuele doelen direct onder handen te kunnen nemen.

De I/1A noteert op die datum dat er zo’n 1.100 granaten verschoten worden bij diverse vuuropdrachten. Daarbij voert de 2de batterij even voor het middaguur een positiewissel uit om zich te Spriet op te stellen en alzo beter te kunnen vuren bij een verdere Duitse doorbraak.

III/1A
Tijdens de nacht van 26 op 27 mei trekt het 5J zich terug naar de zuidwest rand van Roeselare en ontplooit zich rond de spoorlijnen naar Ieper en Roeselare. De kanonniers gaan in stelling ten zuidoosten van Hooglede. Vanaf ongeveer 07u30 komen de batterijen opnieuw in actie. De ganse voormiddag lang worden barrages afgevuurd op het Duitse opmarsgebied rond Okene en Den Hukker. De vijand slaagt er in om tijdens de vooravond door te dringen tussen het 5J en het 1Gr en rukt op naar Rumbeke waar zwaar gevochten zal worden. De III/1A komt nog tussenbeide om deze opmars trachten te belemmeren. De groep zal zich niet meer verplaatsen en blijft tot de capitulatie op post rond Hooglede. Wel zal door de 7de batterij nog een frontwissel uitgevoerd worden om de kanonnen pal naar het oosten te richten en zo een mogelijke Duitse uitval uit Rumbeke af te stoppen.

II/1A en IV/1A
Na de aankomst van de terugtrekkende 10de infanteriedivisie tijdens de nacht van 26 op 27 mei, maken de eerste Duitse verkenners contact met de linies van het 1Gr rondom 09u00. Deze contacten escaleren tot een zwaar treffen ten zuiden van Roeselare en vanaf ongeveer 16u00 wordt rondom de zuidrand van de stad een bijzonder harde strijd geleverd. De vijand tracht door te dringen tussen de linies van het 5J en het 1Gr maar stuit op zware weerstand. De kanonnen van de II/1A en de IV/1A vuren voortdurend. Er wordt daarbij bijzonder dicht voor de eigen linies gevuurd en na de overgave zal het duidelijk worden dat het 1A ook bij de bevriende troepen slachtoffers heeft veroorzaakt.

De 6de divisie is komen aansluiten op de linkerflank van het front te Roeselare en is langsheen de spoorlijn van Roeselare naar Torhout in stelling gegaan. De kanonnen van de IIde groep worden tijdens de vroege avond verplaatst naar het gehucht Reigerie. De stukken van de IVde groep trekken naar Sleihage.

I/1A
De groep blijft nog tijdens de nacht van 27 op 28 mei actief deelnemen aan de gevechten rond Passendale en de spoorlijn van Ieper naar Roeselare. De commandopost van de groep is nu ook onder Duits artillerievuur gevallen en bovendien laat ook de munitiecolonne op zich wachten en worden geen nieuwe obussen geleverd. Om 05u00 loopt het bericht van de overgave binnen. Terwijl op bevestiging gewacht wordt, vuren de stukken nog een laatste keer rond 05u45.

III/1A
De groep vernielt de richtkijkers en verbergt de sluitstukken van zijn kanonnen om zich vervolgens klaar te maken voor de overgave.

II/1A en IV/1A
De beide groepen vormen nog steeds de steungroepering van het 1Gr en leggen de wapens neer op de posities net ten westen van Roeselare die de vorige nacht werden ingenomen.

Op de dag van de capitulatie heeft het 1A nog 39 vuurmonden over.

1. Slagorde officieren van het 1A bewaard bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid, Ministerie van Defensie. De slagorde officieren bevat ook een korte beschrijving van waar het 1A zich bevond tijdens de mobilisatie.