Reglementaire benaming	57ste Linieregiment | 57ème Régiment de Ligne | 57Li
Type	Versterkings- en Opleidingsregiment
Ontdubbeld van	7de Linieregiment
Onderdeel van	4de Versterkings-en Opleidingscentrum
Bevelhebber	Majoor Edmond Polinard
Standplaats	Mechelen en Kontich
Samenstelling	I Bataljon Instructie (Kapitein-commandant Jean Kortleven)	1ste Compagnie Fuseliers (Lt G. Arschodt) 2de Compagnie Fuseliers (Lt W. Dons) 3de Compagnie Fuseliers (Lt F. Obers) 4de Compagnie Mitrailleurs (Lt J. Wouters)
	II Bataljon Versterking (Kapitein-commandant Edouard Lasseront)	5de Compagnie Fuseliers (Lt M. Despriet) 6de Compagnie Fuseliers (Lt R. Charlier) 7de Compagnie Fuseliers (Lt K. Van Cauwelaert) 8ste Compagnie Mitrailleurs (Lt F. Ooms) 9de Compagnie Klein Geschut
	Compagnie Diensten (Kapitein-commandant Jean Van Boxelaer)

Staf 57Li
In vredestijd stonden de verschillende regimenten van het actieve leger zelf in voor de opleiding van hun nieuwe dienstplichtigen (oftewel miliciens). Omdat na de afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan op 26 augustus 1939 de gemobiliseerde regimenten van het actief leger hun vredesvoet kazerne onmiddellijk moeten verlaten om hun gevechtsstellingen in te nemen, kunnen zij deze opleidingstaak niet langer op zich nemen. Daarom zullen de dienstplichtigen van de klas ’40, die in februari  1940 hun oproepingsbrief ontvangen, in maart worden samengebracht in Versterkings- en Opleidingsregimenten. Het 57ste Linieregiment (57Li) wordt bijgevolg in maart opgericht te Mechelen en te Kontich als Versterkings- en Opleidingsregiment van het 4de Versterkings- en Opleidingscentrum (4VOC). Het 57Li staat in voor de opvang en opleiding van niet-getrainde rekruten en van mobilisatie vrijgestelde reservisten van het 7de Linieregiment (7Li) en zijn ontdubbelingsregimenten het 15de Linieregiment (15Li) en het 37ste Linieregiment (37Li) [1]. Net zoals de andere infanterieregimenten van het 4VOC beschikt het 57Li op 09 mei over een Staf, een Bataljon Instructie met de rekruten van de klas ’40 en een Compagnie Diensten. Het kaderpersoneel is een samenraapsel van oudere beroeps- en dienstplichtige officieren en onderofficieren van de actieve regimenten. Het regiment wordt bevolen door de 49 jarige Majoor Res Polinard [2]. 

De staf van het regiment en een deel van de manschappen, waaronder de 9de Compagnie Klein Geschut uitgerust met C47mm en een detachement met rekruten van de 7Cie, verblijven in de Luitenant-generaal Delobbe kazerne in de Stassartstraat te Mechelen [3], vlakbij de Dossin kazerne. Een ander deel van het 57Li wordt in de kazerne van Kontich [4] bij het 61Li ondergebracht.

I/57Li
Het Iste Bataljon Instructie (I/57Li) wordt bij de oprichting van het 57Li in maart al geactiveerd en bestaat in hoofdzaak uit de rekruten van de klas ’40 van het 7Li. Deze rekruten zullen bij het 57Li hun basisopleiding ontvangen om na het beëindigen van hun opleiding als versterkingen doorgestuurd te worden naar het 7Li, 15Li en 37Li. De bevelhebber is Kapitein-commandant Kortleven oorspronkelijk behorende tot het 7Li. Een gedeelte, zo niet het volledige Iste Bataljon Instructie bevindt zich gedurende de mobilisatie te Kontich. Sergeant Res Vanderlinden is een van de kaderleden bij de 3Cie van I/57Li. Hij wordt op 26 augustus 1939 gemobiliseerd voor het 7Li maar wordt in maart 1940 als onderrichter doorgestuurd naar het pas opgerichte I/57Li in de Kontich-Kazerne.

II/57Li
Het IIde Bataljon Versterking (II/57Li) dat moest instaan voor de opvang van oudere reservisten en vrijgestelden bestond tijdens de mobilisatie enkel uit kader en zal pas aangevuld worden met manschappen na de afkondiging van algemene mobilisatie (oftewel Fase E van het mobilisatieplan) naar aanleiding van de start van de vijandelijkheden. In afwachting van de algemene mobilisatie wordt het II/57Li op non-actief geplaatst. Dit was slechts gedeeltelijk waar voor de 7de en de 9de Compagnie die over een aantal pelotons met rekruten beschikken en die zich in de Delobbe kazerne bevinden. Deze compagnies zijn echter niet compleet en moeten nog aangevuld worden met een aantal pelotons versterkingen.

Staf 57Li
Het 57Li ontvangt rond 01u00 het bevel zich klaar te maken om bij het aanbreken van de dag een vooraf verkend alarmkantonnement in te nemen te Walem, een dorp aan de rand van Mechelen. Men vreest immers dat de reguliere kazernes van ons leger gebombardeerd zullen worden door de Duitse luchtmacht en bijgevolg moeten de Versterkings- en Opleidingsregimenten van het  4VOC zich door een onmiddellijke verhuis in veiligheid stellen.

Om 06u00 wordt naar aanleiding van de Duitse inval de algemene mobilisatie afgekondigd waardoor de oudere reservisten en vrijgestelden worden opgeroepen het Bataljon Versterking te vervoegen. Het gaat hier om militairen die omwille van een vrijstelling in de loop van de tweede helft van 1939 terug naar huis gestuurd werden, of nog niet onder de wapens waren geroepen. Eveneens om 06u00 wordt het bevel gegeven om, zoals voorzien in het mobilisatieplan, uit te wijken naar oorlogskantonnementen die zich in diverse kleinere dorpen en steden van Oost- en West-Vlaanderen bevinden. Het mobilisatieplan voorzag dat elke eenheid van de VOC’s bij een vijandelijke inval zou uitwijken naar een oorlogskantonnement, ver verwijderd van de vijandelijkheden, om de opleiding in relatieve rust te kunnen voortzetten. Het voorziene oorlogskantonnement voor het 57Li is Sint-Andries nabij Brugge. Gedurende de rest van de dag maakt het regiment zich dan ook klaar voor de verplaatsing naar zijn oorlogskantonnement in West-Vlaanderen.

I/57Li
Op 10 mei worden te Kontich de manschappen van het Iste Bataljon Instructie om 02u30 uit hun bed gelicht wanneer op de regimentsstaf van het 61Li het algemeen alarm binnenloopt. De soldaten denken dat het om een oefening gaat en verzamelen op de binnenkoer om kort daarna de kazerne uit te marcheren. De Bataljons Instructie van 57Li en 61Li worden in diverse civiele gebouwen te Kontich ondergebracht waar ze de nacht zullen doorbrengen. Onder meer de nabije Sint-Montfortschool wordt opgevorderd als logementsplaats. In de kazerne van Kontich blijft een beperkte achterwacht aanwezig tot de gebouwen naar behoren ontruimd en afgesloten zijn. Geheel onterecht was de vrees voor Duitse luchtbombardementen niet want de kazerne van Kontich wordt in de vroege ochtend enkele keren overvlogen door verscheidene toestellen waarvan de herkomst aanvankelijk niet achterhaald kan worden. Wanneer de luchtafweer in actie schiet en een vliegtuig ertoe dwingt om bij een uitwijkmanoeuvre alle bommen lukraak te lossen, wordt het al snel duidelijk dat de oorlog uitgebroken is en ons land aangevallen wordt. Iets later wordt de kazerne kort bestookt met brandbommen door enkele vijandelijke vliegtuigen.

Omstreeks 07u30 bevestigt de bataljonsstaf dat de algemene mobilisatie is afgekondigd en dat de Duitsers binnengevallen zijn. Eén na één lopen verscheidene onheilsberichten binnen: de papierfabriek van de Oude God staat in brand, de vliegvelden van Evere en Deurne zijn door de Luftwaffe aangevallen en in de geniekazerne van Berchem zou het eveneens branden. Er circuleren ook geruchten over een nakende Duitse luchtlanding waardoor het commando van 61Li beslist om de Compagnies Mitrailleurs van I/57Li en I/61Li stelling te laten nemen in de omgeving van de kazerne. In de loop van de dag scheept het I/57Li in op een trein die het bataljon tijdens de nacht van 10 op 11 mei naar Brugge brengt (TBC).

II/57Li
Inmiddels is ook het IIde Bataljon Versterking geactiveerd. Dit bataljon moet de oudste en de vrijgestelde reservisten van het 7Li opvangen en hun militaire vaardigheden opfrissen. Kapitein Meurice en de Luitenant Filee melden zich aan in de Delobbe kazerne. Kapt Meurice krijgt het bevel over de 9Cie, de Luitenant Filee komt in de 5Cie terecht.

7/II/57Li en 9/II/57Li
De jonge rekruten van de 7de en de 9de Cie die zich in de Luitenant-generaal Delobbe kazerne bevinden worden om 01u30 uit hun bed gelicht. Ze moeten in ijltempo allerlei materieel afhalen, inclusief noodrantsoenen. Om 04u15 verzamelen de troepen op de binnenkoer van de kazerne en vanaf 04u30 marcheren ze weg naar het voorziene alarmkantonnement in Walem. De marscolonne wordt de Antwerpsesteenweg opgestuurd om de stad te verlaten en tijdens hun uittocht zijn ze getuige van het overvliegen van zware bommenwerpers. Enige tijd later wordt halt gehouden bij een fabriek te Walem waar de Staf/57Li reeds voorlopig zijn intrek genomen heeft. De 9de Cie wordt ondergebracht in een koperslagerij. 

Staf 57Li
Terwijl het materieel eindelijk van de trein kan geladen worden, werkt het regiment druk verder aan het inrichten van de nieuwe kantonnementen te Sint-Andries en Sint-Michiels. De eerste nacht wordt in afwachting van de bezetting van de definitieve kantonnementen doorgebracht in de gemeenteschool van Sint-Michiels waar zich ook het I/61Li bevindt.

ArW I/57Li, 7/II/57Li en 9/II/57Li
De trein met aan boord I/61Li en de achterwacht van I/57Li verlaat om 03u00 het station van Kontich en neemt in het station van Mechelen de 7Cie en de 9Cie van II/57Li aan boord. Ter hoogte van Kapelle-op-den-bos komt de trein tot stilstand omdat het spoor naar Londerzeel en het station van Londerzeel gebombardeerd worden door de Duitse luchtmacht. Het station van Londerzeel krijgt de volle laag en is volledig vernield evenals de sporen langs het station. Het duurt tot 09u00 vooraleer de sporen hersteld zijn en de treinreis kan worden voortgezet. Hun tocht met de trein wordt nog tweemaal onderbroken door luchtaanvallen echter zonder schade te veroorzaken. De laatste manschappen uit Kontich, de 7Cie en de 9Cie komen rond 15u30 aan te Brugge en begeven zich naar de Torhoutsesteenweg waar zich de rest van het I/57Li bevindt.  

II/57Li
De reservisten bestemd voor het II/57Li blijven bij mondjesmaat toekomen. Het openbaar vervoer is immers erg verstoord en de meeste reservisten kunnen slechts met heel veel moeite hun mobilisatiebestemming in Mechelen bereiken.

I/57Li
Tijdens de zondagvoormiddag wordt het I/57Li verplaatst naar nieuwe kantonnementen in Sint-Michiels en Sint-Andries. Een gedeelte van het bataljon wordt geïnstalleerd in het Kasteel Ter Linden aan de (Witte) Molenstraat te Sint-Michiels dat destijds verhuurd was aan ondernemer Vanderstraeten uit Roeselare. De manschappen worden er ingekwartierd in de stallingen en bijgebouwen. Door plaatsgebrek, want ook eenheden van 61Li worden in dit kasteel ondergebracht, wordt ook de zolder ingepalmd. Een ander deel van het bataljon wordt naar het verderop gelegen Kasteel Vogelzang doorgestuurd

7/II/57Li
De soldaten van de 7Cie houden zich volop bezig met inkwartieren en wonen de zondagsmis bij in de Sint-Baafskerk te Sint-Andries. In de namiddag zijn ze getuige van grote colonnes Fransen die vol zelf vertrouwen naar het oosten trekken. Tussen 22u00 en 02u00 worden de rekruten van de 7Cie uitgestuurd op anti-parachutistenpatrouilles. In afwachting van de aankomst van de staf van II/57Li staat de 7Cie onder bevel van Cdt Kortleven.

II/57Li(-)
Om 19u00 verlaat het gros van II/57Li per trein het station Mechelen-Neckerspoel om zich naar Brugge te begeven. De trein rijdt van Mechelen naar Brussel om tegen middernacht Erenbodemgem nabij Aalst te bereiken

Staf/57Li
Het Groot Hoofdkwartier (GHK) beslist dat rekruten van de klas ’40 die nog moeten worden opgeleid naar Frankrijk zullen worden doorgestuurd om daar hun opleiding te vervolledigen. Door de snelle opmars van de Duitsers was het voor het GHK snel duidelijk dat de verdere opleiding enkel in Frankrijk, ver achter de linies, kon gebeuren. Alle eenheden van de VOC’s die niet ingezet werden voor de beveiliging van Brussel ontvangen om 14u00 het schriftelijk bevel van de Generale Staf van de Versterkings- en Opleidingstroepen (oftewel Etat-major des Troupes de Renforts et d’Instruction – EM/TRI) om zich klaar te maken voor de verplaatsing naar Frankrijk. Dit naar analogie van wat er tijdens de Eerste Wereldoorlog gebeurde. Het overbrengen van de versterkingsbataljons naar Frankrijk was echter een minder goed idee want eens de bataljons naar Frankrijk geëvacueerd, konden ze niet meer instaan om de verliezen geleden door de regimenten tijdens de Achttiendaagse veldtocht terug aan te vullen.

De verplaatsing naar Frankrijk was totaal niet voorbereid. Er was geen voorafgaandelijke regeling met de Franse militaire noch burgerlijke overheid, er waren geen voorafgaandelijke verkenningen van kantonnementen, er was slechts proviand voor twee dagen en er bestond geen logistieke organisatie voor herbevoorrading in Frankrijk. Daarenboven moesten de commandanten van de respectievelijke VOC’s zelf vervoer per spoor regelen door de treinen te gebruiken die het 7 Franse Leger van generaal Giraud naar Zeeland hadden gebracht [5]. Het bevel om de Versterkings- en Opleidingsregimenten naar Frankrijk te evacueren kwam echter geen dag te vroeg want de 13de mei om 16u00 steken de Duitsers de Maas over te Sedan en beginnen hun opmars naar de Atlantische kust met als opzet zoveel mogelijk geallieerde troepen te omsingelen. Ook de Staf van het 57Li maakt de nodige voorbereidingen voor het transport naar Frankrijk, voorlopig wordt nog niets medegedeeld aan de soldaten.

7/II/57Li en 9/II/57Li
De mannen van de 7Cie bezoeken in de voormiddag de velodrome van Sint-Michiels, deze betonnen constructie zal hun schuilplaats worden in geval van hevige bombardementen. In de namiddag worden controleposten uitgezet op de Torhoutsesteenweg waarbij de identiteit gecontroleerd wordt van de chauffeurs van voorbijrijdende voertuigen. De 9Cie wordt aangeduid om in de buurt van Sint-Michiels anti-parachutisten patrouilles te lopen. De bossen rond de statige woningen langsheen de Torhoutsesteenweg worden uitgekamd en er weerklinken enkele geweerschoten. Er wordt niets verdachts gevonden. Intussen blijven grote groepen vluchtelingen langsheen de steenweg voorbij trekken.

II/57Li(-)
Van Aalst gaat de treinreis verder via Gent om in het station van Brugge aan te komen tegen 12u00.  De 7Cie en de 9Cie komen terug onder bevel van II/57Li te staan.

Staf 57Li
Het regiment overnacht in zijn kantonnementen te Sint-Michiels en Sint-Andries. Ook de vijfde oorlogsdag wordt doorgebracht met het uitvoeren van patrouilles en het afwachten van de komende reis naar Frankrijk.

II/57Li
In de loop van de voormiddag komt het bevel bij de 7Cie binnen dat het bataljon zal vertrekken naar Frankrijk. De kantonnementen worden leeggemaakt en de troepen vertrekken naar het station van Brugge waar ze tevergeefs wachten op een trein. Na zes uur rondhangen in het station worden ze terug naar hun kantonnementen gestuurd waar ze de nacht van 14 op 15 mei zullen doorbrengen. Na drie dagen kantonneren in het kasteel Lebbe is het huis volledig uitgeleefd of zoals een soldaat het in zijn dagboek beschrijft: “Trapleuningen zijn versplinterd, deurpanelen liggen midden in de kamer, overal steken de muren en de ramen vol nagels en haken, zolderingen gapen en hele ruiten zijn er amper nog te vinden”

Staf 57Li
Het regiment vertrekt na de middag naar Frankrijk. Het personeel en het materieel wordt ingescheept in drie verschillende treinen die elk een verschillend traject naar het Zuiden zullen afleggen. De treinreis door Vlaanderen verloopt bijzonder moeizaam. In elk station wordt halt gehouden om te wachten op toestemming van de baanbeheerders om het volgende deel van het traject af te leggen.

I/57Li
Het I/57Li zet zich rondom 15u00 op weg naar het goederenstation Brugge-Zeehaven aan de Dudzeelsesteenweg net ten noorden van de stad. De tocht is ongeveer 12 Km lang en wordt te voet afgelegd. Terwijl de manschappen aan boord gaan van een klaar staande trein, wordt een opgeëiste vrachtwagen gebruikt voor het over een weer brengen van de persoonlijke bagage. Het bataljon verlaat rondom 19u30 het station Brugge-Zeehaven. De officieren reizen in een personenrijtuig achteraan de trein, voor de manschappen en onderofficieren zijn goederenwagons voorzien. De veldkeukens worden geladen op een aantal platte wagons. Het Iste Bataljon Instructie passeert het station Diksmuide en komt rond middernacht aan op de Franse grens.

II/57Li
Het IIde Bataljon Versterking vertrekt om 14u00 naar het station van Brugge maar kan pas inschepen rond 18u00 in een tweede trein. Een laatste treinstel wordt gebruikt voor het vervoer van het materieel van het regiment. De trein bestemd voor het transport van II/57Li telt een 25-tal goederenwagons en wordt getrokken door een locomotief van de Franse spoorwegmaatschappij SNCF. Elke goederenwagon biedt plaats aan een dertigtal man. Luchtafweermitrailleurs worden opgesteld op de eerste en de laatste wagon waar in een soort verhoogd compartiment (oftewel dakkapel) drie man met een machinegeweer plaatsnemen. De jonge rekruten hebben echter geen benul van welke types vliegtuigen nu vriend of vijand waren. Bovendien beschikten ze slechts over 180 patronen waardoor de luchtverdediging niet veel voorstelde. Rond middernacht bereikt de tweede trein via Torhout het station van Roeselare waar de trein halt houdt voor de nacht.

Staf/57Li in Frankrijk
Het 57Li is samen met de rest van het 4VOC een van de eerste Belgische geëvacueerde eenheden die er in slaagt om voor de aankomst van de Duitse troepen op een veilige manier de Somme over te steken en Noord-Frankrijk te verlaten.

I/57Li in Frankrijk
De trein met het Iste Bataljon Instructie houdt nog tijdens de nacht halt te Duinkerke. Na een lang oponthoud bereikt het konvooi de stad Abbeville aan de Franse kanaalkust. 

II/57Li in Frankrijk
‘s Morgens om 06u00 wordt de tocht voortgezet van Roeselare via Izegem en Kortrijk, waar ze tegen de middag toekomen, naar Moeskroen dat bereikt wordt om 18u00. De trein vordert aan een tempo van vier kilometer per uur. Na een halte van twee uur in Moeskroen steken ze de Belgisch-Franse grens over. De trein komt vast te zitten in Tourcoing en wordt gedurende de nacht verschillende keren overvlogen.

I/57Li in Frankrijk
Na Abbeville zet de trein met het Iste Bataljon Instructie koers naar Rouen. Ook hier wordt gedurende lange tijd halt gehouden. De manschappen overnachten in de buurt van Rouen aan boord van de trein.

II/57Li in Frankrijk
Het IIde Bataljon Versterking heeft meer vertraging opgelopen en dokkert langzaam verder. De trein verlaat het station van Tourcoing om 06u00 en begeeft zich via Roubaix naar Rijsel, Hazebroek, Saint-Omer en Calais waar ze om 17u00 toekomen. De trein kan zijn tocht verderzetten en bereikt ‘s nachts nog Boulogne. De nacht wordt doorgebracht in de Gare Maritime van Boulogne. De manschappen zijn onder de indruk van de verschillende zeppelins die als luchtafweer boven de haven zijn opgelaten. De soldaten zijn nog steeds niet gebriefd over de reden waarom ze zuidwaarts trekken, sommigen vrezen dat ze zullen ingezet worden in Franse bataljons. 

I/57Li in Frankrijk
Het I/57Li verlaat Rouen rond 08u00 en rijdt door Brionne. Nu de oorlogszone ver achter hen ligt, kan de trein meer vaart maken en komen de manschappen sneller vooruit. Rond 15u00 komt het bataljon aan te L’aigle.

II/57Li in Frankrijk
Nu gaat het plots veel sneller, ‘s morgens verlaten ze Boulogne en via Abbeville  bereiken ze Le Tréport en Aumale waar in het station halt wordt gehouden. Het bataljon is juist op tijd over de Somme geraakt en kon zo ontsnappen aan een Duitse omsingeling. Na de halte gaat het verder via Rouen tot  Incarville ten zuiden van de Seine. Vanuit Incarville  wordt de tocht onverwijld verdergezet langs de Seine en tegen de avond wordt Pontoise ten westen van Parijs bereikt. 

I/57Li in Frankrijk
Op weg naar het zuiden van Frankrijk houdt de trein van het I/57Li enkele uren halt te Nantes. De begroeting door de plaatselijke bevolking is bijzonder hartelijk. Vervolgens doorkruist het konvooi Rochefort en Bordeaux.

II/57Li in Frankrijk
Het II/57Li passeert ‘s morgens Versaille en trekt via Trappes naar Dourdan waar wordt halt gehouden om de soldaten toe te laten iets te drinken. Aan boord van de trein werd geen water bedeeld. Telkens de trein stopt bij een waterpunt stormen de soldaten naar buiten om iets drinkbaars te bemachtigen en hun veldflessen bij te vullen. Hierbij komt het soms tot vechtpartijen. Het wordt ook steeds warmer en sommige soldaten klimmen op het dak van de trein om er te zonnebaden. Er wordt niet tegen opgetreden en de discipline is ver zoek temeer daar het op bepaalde momenten fout dreigde af te lopen. Van Dourdan gaat het verder naar Chartres, Le Mans, Château-du-Loir en  Saumur (23u00).

I/57Li in Frankrijk
De trein met het Iste Bataljon Instructie komt aan te Toulouse. Er resten de manschappen van het 57Li nog slechts 30Km tot L’Isle-Jourdain. Na een lange halte in Toulouse waarbij talrijke manschappen de stad inwandelen, wordt de reis voortgezet. Voor de klim naar L’Isle-Jourdain splitst de SNCF de trein in drie delen die elk met behulp van een aparte locomotief de helling opgetrokken worden. Het bataljon arriveert rondom 19u30 te L’Isle-Jourdain. Er staat de manschappen nog een stevige mars van zo’n 12Km te wachten tot in de nieuwe kantonnementen in de dorpen ten zuidwesten van het stadje. Terwijl het gros van het bataljon zich op weg zet, blijft een detachement achter in het station voor het uitladen van de bagage.

II/57Li in Frankrijk
De treinreis wordt vanuit Saumur voortgezet via Niort naar Saint Jean-d’Angelys, Saint-Mariens (18u20), Saintes (21u30) en Bordeaux waar ze tegen 22u00 toekomen. Te Bordeaux wordt de 3Cie van het 54ste Linieregiment (54Li) aan boord genomen [6].

57Li in Frankrijk
Het 57Li wordt verdeeld onder de dorpen Endoufielle, Marestaing, Castillon-Savès en Labastide-Savès. Het commando van het 4VOC heeft zich inmiddels eveneens te L’Isle-Jourdain geïnstalleerd en ook de beide andere regimenten, het 61Li en het 64Li, kantonneren in de buurt. De eerste opdracht van de eenheden bestaat er in om zo snel mogelijk na installatie de opleiding van de militairen te hervatten. Het ganse 4VOC is er in geslaagd om zo’n 7.200 militairen te evacueren, waarvan ongeveer 3.200 jonge rekruten van de klas 40. Zo goed als alle militairen die op 15 mei op het appel aanwezig waren, zijn veilig overgebracht naar Frankrijk wat het 4VOC een der meest volledige groeperingen binnen de verstekings- en opleidingscentra maakt.

I/57Li in Frankrijk
Terwijl het Iste Bataljon Instructie zich in de streek installeert, werkt het detachement te L’Isle-Jourdain verder aan het uitladen van de trein. De 3de Compagnie heeft een onderkomen gevonden in het dorp Endoufielle. De manschappen zijn bijzonder verheugd om na vijf dagen op een goederentrein te kunnen slapen op een deftig bed en zich eens behoorlijk te kunnen wassen.

II/57Li in Frankrijk
Vanuit Bordeaux wordt via Dax en Pau verder doorgereisd naar Tarbes waar ze ‘s avonds toekomen. Vanuit Tarbes worden de manschappen naar Lourdes gebracht waar ze door het Franse Rode Kruis een warme maaltijd krijgen aangeboden.

57Li in Frankrijk
Na installatie in zijn nieuwe kantonnementen hervat het 57Li op opleiding van zijn recruten en reservisten. Het tempo ligt bijzonder traag en de manschappen zullen de komende dagen vaak doorbrengen met nietsdoen, wandelen en zwemmen. Wie centen heeft en vrij van dienst is, bezoekt ook de plaatselijke cafés. Het regiment werkt ook aan de nabije verdediging van de kantonnementen. Er worden her en der schuttersputjes en mitrailleurstellingen ingericht.

II/57Li in Frankrijk
In de ochtend verlaat II/57Li Tarbes richting Toulouse via Auch. De trein bereikt het station van L’Isle-Jourdain rond 13u30. De bagage wordt achtergelaten in het station en na een mars van 5 km komt ook het II/57Li, één dag na I/57Li, in zijn kantonnement toe. De soldaten worden ondergebracht in verschillende boerderijen langs de baan naar Samatan en Lombez. Meestal niet in het hoofdgebouw maar in één van de open bijgebouwen.

Staf/57Li in Frankrijk
Het regiment heeft zijn nieuwe dagelijkse routine van oefeningen en karweien nog niet gevonden; de troepen worden de eerste dagen met rust gelaten..

II/57Li in Frankrijk
De soldaten werken aan hun logementen door kleine verbeteringen aan te brengen. Nu hebben ze ook tijd voor persoonlijke hygiëne en om hun kledij te wassen.

Staf/57Li in Frankrijk
Het Belgische legercommando gaat intussen verder met de organisatie van de troepen in Frankrijk.

I/57Li in Frankrijk
Bij het Iste Bataljon Instructie wordt stilaan begonnen met de training. De meeste oefeningen worden tijdens de vroege ochtend volbracht om de Zuid-Franse middaghitte te mijden. De 2de Compagnie volbrengt een oefenmars van 12Km. Verder gaat het dagelijks leven in de kantonnementen gewoon verder.

57Li in Frankrijk
Niets bijzonders te melden. Net zoals de overige regimenten van de VOC’s verblijven ook de manschappen van het 57Li in schuren en stallingen, leegstaande huizen en in plaatselijke boerderijen. De hygiënische omstandigheden laten vaak te wensen over en ook het 57Li moet regelmatig zieke militairen laten afvoeren naar het plaatselijke hospitaal te Gimont. De Franse militaire gezondheidsdienst vraagt uitdrukkelijk aan de Belgen om er voor te zorgen dat alle manschappen ingeënt zijn tegen difterie en tetanus.

57Li in Frankrijk
De impact van de aanwezigheid van een zevenduizendtal Belgische militairen in de streek van L’Isle-Jourdain laat zich stilaan voelen. Het inwonertal van L’Isle-Jourdain bedroeg toen een 4.000 tal inwoners. Het effect van de Belgische inwijking in deze dunbevolkte streek, zowel naar bevoorrading van eten en brandstof als naar infrastructuur, is niet gering. De eenheden van het 4VOC bevinden zich op 26 mei in volgende locaties:

• Staf 4VOC en onafhankelijke compagnies: L’Isle-Jourdain
• 57Li: L’Isle-Jourdain
• 61Li: Marestain, Endoufielle, Castillon-Savès, Cazeaux-Savès en Labastide-Savès
• 64Li: Samatan, Lombez, Cazeaux-Savès en Labastide-Savès

II/57Li in Frankrijk
De eerste zondag in Frankrijk die niet op de trein wordt doorgebracht. Het is feest in L’Isle -Jourdain, de processie gaat uit en de soldaten hebben een dagje vrij, de oorlog lijkt veraf.

57Li in Frankrijk
Niets bijzonders te melden.

II/57Li in Frankrijk
Bij de 7Cie wordt de training hervat met dril, een mars en instructie over het gebruik van goniometer bij het opstellen van de MG. Voor het eerst sinds het uitbreken van de oorlog krijgen de rekruten een programma voorgeschoteld. Stilaan dringt ook het slechte nieuws uit België door, het land staat op het punt te capituleren.

Staf/57Li in Frankrijk
Tegen het middaguur aan vernemen de manschappen van het 57Li dat ons veldleger in Vlaanderen de strijd gestaakt heeft en het ganse land bezet zal worden. De Belgische regering in ballingschap in Frankrijk beslist dat de Belgische eenheden, die zich niet in de zone van ons veldleger in Vlaanderen bevonden op 28 mei, buiten het capitulatieakkoord blijven. Ze zullen onder bevel van de Minister van Landsverdediging, Luitenant-generaal Denis, de strijd voortzetten aan de zijde van de geallieerden. Te L’Isle-Jourdain spreekt Generaal-Majoor Colinet, de bevelhebber van het 4VOC het plaatselijke Belgische detachement toe en licht hen in over de plannen van de regering om met de geëvacueerde troepen een nieuw leger uit te bouwen. Het enthousiasme voor het verderzetten van de strijd is echter ver te zoeken onder de Belgen. Het nieuws van de Belgische overgave valt ook niet in goede aarde bij de plaatselijke bevolking en de Belgen worden met grote minachting behandeld. Frankrijk voelt zich duidelijk in de steek gelaten. De manschappen van het 57Li worden ongerust en vrezen geïnterneerd te worden door de Franse overheid. Enkelen maken plannen om naar Spanje te vluchten, maar de Frans-Spaanse grens is nog zo’n 140Km verderop en die afstand zorgt ervoor dat de ontsnappingsplannen al snel koelen.

II/57Li in Frankrijk
Heel vroeg in de morgen wordt opnieuw een trainingsmars georganiseerd. Wanneer de soldaten ‘s avonds te horen krijgen dat België capituleert slaat de stemming om temeer daar ze niet weten wat hen te wachten staat. Ze merken ook dat de houding van de Fransen ten overstaan van de Belgische soldaten snel omslaat hetgeen hier en daar leidt tot heftige discussies.

57Li in Frankrijk
Bij de eenheden van het Belgisch leger in Frankrijk heerst de grootste onduidelijkheid over wat komen gaat. Bij het 57Li lijkt nu een anti-Franse stemming op te duiken en enkele soldaten laten duidelijk horen dat ze niet verder wensen te strijden voor een land dat volgens velen België in de steek gelaten heeft. Terwijl de geruchten over het lot van het leger in de midi de ronde doen, komt ook steeds meer nieuws over de capitulatie aan.

II/57 in Frankrijk
De mannen van de 7Cie zijn ontredderd en weten niet goed hoe ze op het nieuws van de capitulatie moeten reageren. Die dag is er geen programma, alle training werd opgeschort. Ze stellen zich vragen over de toekomst maar de meesten willen zo snel mogelijk naar huis, om zoals ze het uitleggen “het voorbeeld van de koning te volgen” hoewel ze inzagen dat het niet eenvoudig zal zijn om de frontlinie te doortrekken. De komende dagen wordt de training hervat maar heel wat mannen ontbreken op het appel. Ze gaan gewoon werken voor de Franse boeren om iets bovenop hun soldij te verdienen. Er wordt niet tegen opgetreden. Ook wordt het eten gerantsoeneerd, elke sergeant sectiecommandant krijgt een hoeveelheid eten die hij dan moet delen met zijn mannen. Veel vlees zit er niet tussen, hoofdzakelijk brood en sardienen. Een ander probleem speelt het commando parten, het gebrek aan tucht en de uitzichtloosheid van hun situatie zet heel wat soldaten aan tot overmatig drankgebruik.

57Li in Frankrijk
Onder een loodzware Franse zomerzon tracht het 57Li de moed er in te houden en de oefeningen te hervatten. Het Bataljon Instructie hervat de opleiding van de jonge rekruten terwijl de pelotons van het Bataljon Versterking terecht komen in opeenvolging van voetmarsen, wachtdienst bij gevoelige punten (zoals het gemeentehuis van L’Isle-Jourdain of de Pont Neuf in Toulouse), het leveren van piketdiensten en rustperiodes. De activiteit van het regiment is bijgevolg eerder beperkt en de manschappen trachten hun dagen zo zinnig mogelijk te vullen met allerhande ontspanningsactiviteiten.

II/57Li in Frankrijk
Bij de 7Cie worden de eerste deserteurs gemeld, een viertal man is richting Spanje vertrokken nadat ze eerst geld en bevoorrading gestolen hebben uit het magazijn van de compagnie.

Staf/57Li in Frankrijk
De Generale Staf van de Versterkings- en Opleidingstroepen (EM/TRI) onder bevel van Luitenant-generaal Wibier is deels ingegaan op een Frans verzoek om 10.000 militairen te leveren voor het uitvoeren van veldwerken ten voordele van de Franse divisies opgesteld in tweede echelon langs de Seine, in Parijs en langs de Marne. In eerste instantie worden de Bataljons Versterking aangeduid voor deze opdracht teneinde de opleiding van de jonge rekruten niet te onderbreken. Orders worden verspreid om 10 werkbataljons samen te stellen.

Aan het 3VOC en het 4VOC beiden onder bevel van Generaal-majoor Colinet wordt gevraagd twee Versterkingsbataljons om te vormen tot twee werkbataljons met elk vier compagnies van 250 militairen. Het 57Li hoeft aanvankelijk slechts één werkcompagnie samen te stellen ter versterking van het IIde Bataljon Versterking van het 64ste Linieregiment (II/64Li) dat slechts over drie inzetbare compagnies beschikt.

II/57Li in Frankrijk
Het II/57Li stelt één werkcompagnie samen onder leiding van Luitenant Capelle die opdracht krijgt om het II/64Li te versterken. De luitenanten Bourdon en Huysmans worden als pelotonscommandanten aan deze compagnie toegevoegd. De compagnie van Lt Capelle wordt te voet naar Samatan gestuurd om er het II/64 te vervoegen maar dit bataljon bevindt zich sinds 3 juni in het kamp van Mazères op een zeventigtal kilometer van Samatan waar het bij wijze van tuchtmaatregel in afzondering werd geplaatst. Aangezien Mazères te ver afligt om te voet te bereiken en er geen transport geregeld kan worden, krijgen de militairen van de compagnie van Lt Capelle te Samatan een hangar aangeboden om te overnachten. Velen kiezen ervoor om de nacht door te brengen onder de blote hemel. De compagnie van Lt Capelle verblijft enkele dagen in Samatan en wordt uiteindelijk meegestuurd met het IIde Bataljon Versterking van het 61ste Linieregiment (II/61Li) wanneer dit bataljon opgevorderd wordt om naar het noorden te vertrekken.

I/57Li in Frankrijk
Ook het Iste Bataljon Instructie blijkt nu manschappen te moeten leveren voor de werkbataljons. Even wordt gemeld dat het bataljon die dag zal vertrekken, maar dit plan gaat niet door en het I/57Li blijft voorlopig ter plekke.

Staf/57Li in Frankrijk
Op 6 juni bevestigen de Fransen hun vraag om nog eens 20.000 militairen extra te leveren om veldwerken uit te voeren, waarvan 16.000 aan te duiden door het EM/TRI. Het EM/TRI ziet zich nu genoodzaakt om ook de Bataljons Instructie met deze opdracht te gelasten. De drie Bataljons Instructie van 4VOC worden opgevorderd. De Staf/57Li krijgt nu de opdracht om ook zijn Iste Bataljon Instructie om te vormen tot een werkbataljon.

I/57Li in Frankrijk
Het Iste Bataljon Instructie levert een detachement voor het bouwen van houten barakken te Laroche-sur-Yon (TBC). Het bataljon wordt aangeduid om naar Midden-Frankrijk te vertrekken. De collectieve bewapening moet worden ingeleverd, een beperkt aantal geweren mag worden meegenomen voor deze opdracht. Elke compagnie mag één peloton van 25 man uitrusten met geweren. 

Detachement Lt Capelle van II/57Li in Frankrijk
Gezien de compagnie van Lt Capelle er niet in slaagde II/64Li te vervoegen in Mazères wordt de compagnie dan maar meegestuurd met de trein van II/61Li die net als II/64Li afreist naar Vitry-la-Ville. Deze trein verlaat L’Isle-Jourdain om 17u30. Het was allicht de bedoeling dat de compagnie te Vitry-la-Ville naar II/64Li zou overgaan. II/64Li vertrekt nagenoeg gelijktijdig uit Saverdun, een station vlakbij het kamp van Mazères.

I/57Li in Frankrijk
De manschappen die op 7 juni worden aangeduid om naar het front te vertrekken maken zich klaar. De uiteindelijke slagorde van het werkbataljon samengesteld door I/57Li ziet er als volgt uit:

• Staf I/57Li: Cdt Kortleven (bataljonscommandant), Lt Adm Gruselles, Lt Med Charade,
• 1Cie/I/57Li: Lt Res Arschodt (compagniecommandant), OLt Hens (pelotonscommandant),
• 2Cie/I/57Li: Lt Res Dons (compagniecommandant), OLt Peumans (pelotonscommandant), 
• 3Cie/I/57Li: Lt Res Obers (compagniecommandant), Lt Van Nijverseel (pelotonscommandant),
• 4Cie/I/57Li: Lt Res Wouters (compagniecommandant), Lt De Groot (pelotonscommandant),

Staf/57Li in Frankrijk
De troepen van het 57Li bestemd voor de werkbataljons zijn inmiddels klaar om hun opdracht aan te vatten. De compagnie van Lt Capelle is in versterking gestuurd van het I/64Li en bevindt zich nog in Samatan. Het lste Bataljon Instructie vertrekt richting Parijs samen met het Iste Bataljon Instructie van het 51ste Linieregiment (I/51Li) bevolen door Kapitein-commandant Donnay.

I/57Li in Frankrijk
In alle vroegte wordt de bataljonscolonne samengesteld en iets later wordt de mars naar het station van L’Isle-Jourdain aangevat. Kapitein-commandant Kortleven laat zijn bataljon instijgen op de trein waar het I/51Li eerder op de ochtend te Mérenvielle inscheepte. Beide bataljons vertrekken samen richting Mantes-la-Jolie ten westen van Parijs en worden bij hun vertrek uitgewuifd door Generaal-majoor Colinet. Montferran, enkele kilometer ten westen van L’Isle-Jourdain, wordt gepasseerd om 08u50 waarna de treinreis snel vooruit gaat. Er zijn er bijna geen stopplaatsen behalve de steden Auch (10u25), Tarbes, Dax, Bordeaux (16u40),  Libourne, Angoulême (21u45) en Poitiers. Tijdens de treinreis stelt er zich echter een probleem, er is onvoldoende drinkbaar water meegenomen op de trein en de manschappen zitten al snel door hun rantsoenen. Bij elke halte storten de mannen zich op elk beschikbaar waterpunt maar niet alle water is drinkbaar hetgeen leidt tot algemene misselijkheid.

II/57Li in Frankrijk
De 7Cie wordt aangehecht bij het Iste Bataljon en vertrekt mee naar Parijs.

Detachement Lt Capelle van II/57Li in Frankrijk
Het detachement komt samen met II/61Li aan in het station van Vitry-la-Ville, een vijftiental kilometer ten zuiden van Châlons-sur-Marne [7]. Gezien er in Vitry-la-Ville geen spoor van II/64Li te bespeuren valt blijft de compagnie van Lt Capelle aangehecht bij II/61Li dat wordt bevolen door Kapitein-commandant Hubert. Vanuit Vitry-la-Ville marcheert het detachement naar La Chaussée-sur-Marne op de oostelijke Marneoever waar kantonnementen worden opgezocht. II/61Li komt net zoals het II/64Li onder bevel te staan van de Franse 53e Division Légère d’Infanterie [53(FRA)Div] die een sector bezet achter de Marne ten zuiden van Châlons.

I/57Li in Frankrijk
I/51Li en I/57Li leggen het traject naar het noorden zonder problemen af. Van Poitiers gaat het naar Tours waar het station Saint-Pierre-des-Corps gepasseerd wordt om 05u45, de trein passeert Etampes om 10u30, Juvisy-sur-Orge nabij Parijs om 11u45 en Versailles-Chantier om 17u35. Beide bataljons komen om 18u45 aan in Saint-Germain-en-Laye ten westen van Parijs. Hier wordt de trein opgehouden omdat het spoor naar Mantes-la-Jolie onderbroken is. De manschappen moeten het station onmiddellijk verlaten wegens het gevaar voor bombardementen. Na enkele uren wachten worden ze in de plaatselijke scholen ondergebracht. Sommigen worden ondergebracht in een internaat waardoor ze voor het eerst sinds lang kunnen slapen in bedden met beddengoed. De algemene gezondheidstoestand van de mannen gaat echter achteruit en een aantal onder hen worden ernstig ziek.

Detachement Lt Capelle van II/57Li in Frankrijk
Het bataljon blijft werkloos wachten op orders van de 53(FRA)Div [8] in zijn kantonnementen te La Chaussée-sur-Marne dat ondertussen ook werd gebombardeerd. De manschappen houden zich bezig met het graven van schuilplaatsen en loopgrachten rond de katonnementen. Cdt Hubert dringt aan op een opdracht voor zijn bataljon en dreigt er zelfs mee naar L’Isle-Jourdain terug te keren indien geen gehoor wordt gegeven aan zijn vraag.

I/57Li in Frankrijk
Saint-Germain-en-Laye ligt langs de Seine zo’n 10Km ten noorden van Versailles en is een relatief kleine stad met weinig reserves. De Belgen blijven kampen met een gebrekkige bevoorrading en gaan naarstig op zoek naar voedsel en water. Luitenant Geneesheer Charade van het I/57Li moet een tiental zieke manschappen laten afvoeren naar een lokaal ziekenhuis nadat ze ziek geworden zijn door het drinken van besmet water tijdens de treinreis.  Naast I/57Li en het I/51Li komt tot overmaat van ramp ook nog het IIde Bataljon Versterking van het 10de Regiment Jagers te Voet (II/10J) toe in Saint-Germain. In de buurt bevinden zich nu drie Belgische werkbataljons. De bataljonscommandanten ondernemen in de loop van de voormiddag verwoede pogingen om contact op te nemen met het Franse opperbevel maar blijven door communicatieproblemen zonder duidelijke orders voor hun manschappen. Rond 11u00 wordt Cdt Kortleven samen met Cdt Donnay ontboden bij de Franse plaatscommandant van Saint-Germain in de Caserne des Cuirassiers gelegen in de Rue de Paris. De Plaatscommandant, de Franse Lieutenant–colonel Bellomayre (schrijfwijze naam – TBC), bevelhebber van het 61e dépot de cavalerie motorisée (CMC61) [9], dat zich in Saint-Germain-en-Laye, bevindt, ontvangt beide bataljonscommandanten bijzonder koel na hen anderhalf uur te hebben laten wachten.  Ze krijgen geen bevelen waardoor de bataljons  de rest van de dag zonder opdracht ter plekke blijven. Om 16u00 worden beide bataljonscommandanten opnieuw geconvoceerd en na enige discussie worden vier werkploegen van ongeveer 50 man opgevorderd om de volgende dag ingezet te worden vanaf 04u00 ‘s morgens. Twee werkploegen zullen worden geleverd door I/51Li, de andere twee door I/57Li.

Detachement Lt Capelle van II/57Li in Frankrijk
Cdt Hubert wordt opgezocht door de Franse Lieutenant-colonel Thiehondeau van het 329e Régiment d’infanterie [329(FRA)RI] die hem zijn orders overmaakt. Het II/61Li moet opgesplitst worden in twee groeperingen, één van 800 man en één van 236 man. De groepering van 800 man wordt op zijn beurt opgesplitst in vijf detachementen van 160 man. Elk van deze detachementen zal naar een Frans steunpunt gestuurd worden om er veldwerken uit te voeren. Zo zullen detachementen van 160 man tewerkgesteld worden voor het inrichten van steunpunten te  La Chaussée, Ablancourt, Soulange, la Grande Cimenterie en Couvrot, allen gelegen op de oostelijke Marneoever bij een brug over de Marne. De compagnie van Lt Capelle wordt naar het steunpunt van Soulange gestuurd. De tweede groepering van 236 man onder bevel van Lt Bourdon, blijft te La Chaussée-sur-Marne en wordt ter beschikking gesteld van de Franse genie. Cdt Hubert wordt verzocht de CP van de Franse Commandant de Bataillon Darres te Pringy te vervoegen. Hij zal er tewerkgesteld worden als zijn adjunct.

Staf/57Li in Frankrijk
Na het vertrek van het gros van de troepen wordt het 4VOC gereorganiseerd. Alle resterende rekruten van 61Li en 64 Li worden overgeheveld naar het 57Li waar een nieuw instructiebataljon wordt opgericht. De rekruten van 61Li worden ingelijfd bij de 1Cie, de rekruten van 64Li bij de 2Cie. De pelotons transmissie van 57Li en 61Li worden eveneens samengevoegd. Alleen de Duitstalige compagnie blijft onder bevel van 64Li.

I/57Li in Frankrijk
Twee werkploegen van elk ongeveer 50 manschappen beginnen vanaf 04u00 met het graven van loopgrachten langsheen de baan naar Pontoise. De rest van de manschappen blijft in hun kantonnementen. De Franse rekruten van het CMC61 verlaten intussen Saint-Germain en worden per bus naar Bordeaux geëvacueerd. De drie Belgische bataljons blijven alleen achter. Na ettelijke vruchteloze pogingen om nieuwe orders te verkrijgen verneemt Cdt Kortleven omstreeks 19u00 via een Franse estafette dat zijn bataljon onmiddellijk moet afmarcheren naar Orléans via Etampes en Méréville. Er wordt op zoek gegaan naar vervoer maar er zijn in Saint-Germain geen transportmiddelen meer voorhanden. Met tussenkomst van Cdt Donnay van het I/51Li kan toch een aftandse kipwagen met volle banden in beslag worden genomen om de meest essentiële bagage van de beide bataljons op te laden. Cdt Donnay en Lt Adm Gruselle begeleiden de kipwagen telkens tot het volgende haltepunt op de marsroute. Het bataljon wordt opgedeeld in drie detachementen die met  tussenpozen van 15 minuten te voet zullen afmarcheren vanaf het invallen van de duisternis.  Het II/10J wordt een andere richting opgestuurd. 

I/57Li in Frankrijk
Tijdens de nacht van 11 op 12 mei wordt er flink doorgestapt, om het uur wordt een halte ingelast tijdens dewelke de mannen prompt in slaap vallen. Bij het aanbreken van de dag bereiken ze via Villepreux het stadje Plaisir, halverwege St-Germain en Rambouillet. Voorbij het dorp Petits Prés, langs de baan naar Neauphle-le-Château, houden ze halt in een bos om er kantonnementen op te zoeken. De mars is zonder incidenten verlopen te meer omdat overdag niet gemarcheerd wordt omwille van de luchtbedreiging. ‘s Avonds wordt de colonne opnieuw gevormd en trekken ze verder beschermd door de duisternis via Neauphle-le-Château, Jouars-Pontchantrain, Saint-Rémy l’Honoré, Les Essart-le-Roi richting Vielle-Eglise-en-Yvelines. 

Detachement Lt Capelle van II/57Li in Frankrijk
De detachementen die in steun gegeven worden van Franse gevechtseenheden, zoals afgesproken op 10 juni, dienen tegen 03u30 in de steunpunten bij de bruggen over de Marne aanwezig te zijn. De 160 man van II/57Li onder bevel van Lt Capelle begeven zich naar Soulange. Om 14u00 meldt Lt Bourdon zich aan op het CP van Commandant Darres te Pringny. Hij komt melden dat La Chaussée hevig gebombardeerd wordt en dat hij zijn compagnie heeft teruggeplooid te Songy op de linker (oftewel westelijke) Marneoever. Tijdens het onderhoud met Cdt Darres wordt Prigny hevig gebombardeerd. Lt Bourdoun verdwijnt en hij noch zijn detachement worden nog teruggezien. Om 22u00 komt het bevel binnen van de Fransen om de rechter Marneoever te ontruimen. Cdt Hubert zijn compagniecommandanten hiervan niet op de hoogte brengen waardoor de meesten vertrekken op eigen initiatief en de controle over de terugtocht onmogelijk wordt.

I/57Li in Frankrijk
Om 04u00 wordt Vielle-Eglise-en-Yvelines bereikt. Voorbij het dorp, langs de baan naar Rambouillet worden kantonnementen opgezocht. Het bataljon is nagenoeg nog volledig, er vallen slechts een tien procent achterblijvers te noteren. In het kantonnement worden ze voor de eerste maal sinds ze Saint-Germain verlaten hebben door de Fransen bevoorraad. Wanneer de avond valt trekt de bataljonscolonne zich opnieuw op gang richting Rambouillet. Het bataljon is nog voltallig wanneer Rambouillet bereikt wordt. De doortocht van Rambouillet verloopt moeizaam, de stad is in de loop van de dag hevig gebombardeerd en het puin werd nog niet volledig geruimd. Er ontstaat een grote opstopping waardoor de bataljonscolonne verbrokkelt. 

Detachement Lt Capelle van II/57Li in Frankrijk
Het II/61Li valt volledig uiteen in verschillende detachementen geleid door een officier die elk afzonderlijk het zuiden van Frankrijk proberen te bereiken. Er is geen informatie bekend over de terugtocht van Lt Capelle en Lt Bourdon maar geen van beide slaagt erin om het 57Li in L’Isle-Jourdain te bereiken [10].

I/57Li in Frankrijk
Tijdens de nachtelijk mars van 13 op 14 mei raakt de 1Cie van Lt Arschodt en een gedeelte van de 4Cie achterop. Tegen 04u30 bereiken ze het dorp Sonchamp ten zuidoosten van Rambouillet waar ze kantonnementen opzoeken. De 2Cie, de 3Cie en een gedeelte van de 4Cie ondervinden minder moeilijkheden onderweg en kunnen vorderen tot Ponthévrard (een viertal kilometer meer naar het zuiden) waar om 04u00 al kantonnementen worden opgezocht. De twee detachementen hebben geen verbinding meer met elkaar en hebben geen idee waar de andere zich bevindt. Lt Arschodt beslist om zijn manschappen slechts een korte rustpauze te gunnen en vertrekt opnieuw om 13u00 teneinde zijn achterstand goed te maken. Hij komt met zijn detachement om 21u00 aan te Baudreville in het departement Eure-et-Loir, op zo’n 80Km van het vertrekpunt. Er worden kantonnementen ingenomen en er wordt op zoek gegaan naar voedsel. Bij navraag blijken er geen voedselreserves meer beschikbaar te zijn maar vier soldaten van de 1Cie vinden in een plaatselijke bakkerij zes zakken bloem en beginnen nog tijdens de nacht de bloem tot brood te verwerken. Cdt Kortleven die meemarcheert met de 1Cie beslist dat er vanaf de nacht van 14 op 15 juni er niet meer in colonne gemarcheerd zal worden maar dat het bataljon in kleine groepjes zal proberen de Loire over te steken. Elke officier neemt nu het commando over een detachement en moet zijn weg afzonderlijk zien te vinden. De 2Cie, 3Cie en een gedeelte van de 4Cie die hun manschappen overdag hebben laten rusten verlaten Ponthévrard om 21u00 om de terugtocht gefragmenteerd richting zuiden verder te zetten. 

Detachement Lt Arschodt van I/57Li in Frankrijk
Na vier zware etappes bevinden de eerste elementen van het I/57Li zich in het dorpje Baudreville. Het bataljon is nu volledig uit elkaar gevallen in talrijke kleinere detachementen. De 1ste Compagnie (1Cie) waar ook Cdt Kortleven marcheert, heeft de meeste vooruitgang geboekt. Tijdens de nacht werd voldoende brood gebakken zodat tijdens de ochtend aan elke aanwezige militair maar ook aan de Franse vluchtelingen een half brood uitgereikt kan worden. Na het ontbijt wordt Baudreville verlaten en er wordt doorgemarcheerd richting Orléans via Mérouville, Neuvy-en-Beauce, Trancainville, Le Puiset en Janville-en-Beauce. Om 21u00 wordt halt gehouden te Santilly ten noorden van Orléans om kantonnementen voor de nacht op te zoeken

Detachement OLt Peumans van I/57Li in Frankrijk
De detachementen van de drie andere compagnies bereiken, na de ganse nacht gemarcheerd te hebben, in de loop van de ochtend Viersville, zes kilometer ten noorden van Baudreville. Heel wat groepjes militairen trachten echter op eigen houtje verder te komen, daarbij soms ook gebruik makend van opgevorderde fietsen. Tegen de avond zet het detachement van OLt Peumans vanuit Viersville de terugtocht verder in een poging Santilly te bereiken. 

Detachement Lt Arschodt van I/57Li in Frankrijk
De 1Cie van Lt Arschodt vertrek al om 06u00 om de etappe Santilly, Orléans,  La-Ferté-Saint-Aubin af te leggen. Lt Arschodt, vergezeld door Lt Med Charade, één onderofficier en drie soldaten komt als eerste aan te Orléans op het ogenblik dat de stad zwaar gebombardeerd wordt. Hij steekt de Loire over en kan La-Ferté-Saint-Aubin bereiken van waaruit hij transport kan regelen tot Romorantin-Lanthenay waar de nacht van 16 op 17 juni wordt doorgebracht in een Franse kazerne.

Detachement OLt Peumans van I/57Li in Frankrijk
Het detachement van OLt Peumans komt om 04u00 toe te Santilly en heeft nog steeds ongeveer een halve dag achterstand op het kopelement van I/57Li. Ze zijn net op tijd om het detachement van Lt Arschodt te zien vertrekken.

Staf/57Li in Frankrijk
Het Franse leger was niet in staat de Duitse stormloop te stuiten en al snel moesten de werkbataljons teruggestuurd worden. Op 17 juni wordt de Franse capitulatie aangekondigd. Ondertussen verloop de terugkeer van het werkbataljon van het 57Li naar L’Isle-Jourdain niet van een leien dakje. Een groot gedeelte van de manschappen wordt gevangen genomen, de rest is in kleine groepjes onderweg naar L’Isle-Jourdain.

Detachement Lt Arschodt van I/57Li in Frankrijk
Te Romorantin wordt uitgerust om in de loop van de dag door te marcheren naar Vierzon waar het detachement wordt opgevangen in een Frans kamp dat dient als verzamelpunt voor de terugkerende werkbataljons. Van hier uit worden volgende etappes afgelegd: Romorantin – Vierzon – Graçay (17 juni), Graçay – La Châtre (18 juni), La Châtre – La Souterraine (19 juni), La Souterraine – Saint-Junien (20 juni), Saint-Junien – Perigeux (21 juni), Perigeux – Castillonnès (22 juni), Castillonnès – Agen (23 juni), Agen – Lectoure (24 juni), Lectoure – L’Isle-Jourdain (25 juni).

Detachement OLt Peumans van I/57Li in Frankrijk
Het detachement van OLt Peumans verlaat Santilly en begeeft zich vervolgens via Beaugency naar Blois waar hij de Loire oversteekt. Van Blois gaat het naar Selles-sur-Cher, Valençay, Châtillon-sur-Indre, Montmorillon, Civray, Ruffec, Angoulême, Ribérac, Mussidan, Villeneuve-sur-Lot, Agen, Moissac, Grenade, L’Isle-Jourdain.

I/57Li in Frankrijk
Lt Adm Gruselle, die samen met Cdt Donnay Frankrijk doorkruiste met de kipwagen met de bagage van I/57Li en I/51Li, komt als eerste terug in L’Isle-Jourdain tien dagen nadat I/57Li vertrok naar Parijs.

57Li in Frankrijk
Op 22 juni capituleren de Fransen en ondertekenen ze een verdrag met de Duitsers in Compiègne. Het Vichy regime is niet langer gemachtigd om de Belgische oorlogsinspanningen te steunen want in het verdrag dat Frankrijk op 22 juni te Compiègne met de Duitsers ondertekent staat onder meer vermeld dat Frankrijk er zich toe verbindt de aanwezige Belgische militairen ten zuiden van de demarcatielijn te ontwapenen en aan Duitsland uit te leveren. Duitsland wil kost wat kost voorkomen dat de ongeveer 150.000 Belgische militairen die zich nog in Zuid-Frankrijk bevinden naar Engeland of Congo zouden worden overgebracht om daar de strijd aan de zijde van de geallieerden voort te zetten. De praktische modaliteiten voor een de uitlevering van de Belgische militairen zullen nog een tijdje op zich laten wachten.

Het 57Li likt zijn wonden na het nieuws van de Franse overgave en het horen van het relaas over de chaotische aftocht uit Parijs. Het uitsturen van de werkbataljons was slecht voorbereid en de uitvoering van de opdracht liep volledig in het honderd. Het avontuur heeft het 4VOC ten minste 2.500 verliezen gekost aan achterblijvers en krijgsgevangenen. Bij de verschillende bataljons zijn tevens een tiental dodelijke slachtoffers gevallen.  

II/57Li in Frankrijk
De 9Cie neemt twee kanonnen C47mm in ontvangst die per trein naar het station van L’Isle-Jourdain werden gebracht. De compagnie stelt een trainingsprogramma op om de bediening van de kanonnen aan te leren aan de rekruten. Voor de manschappen is het een welgekomen afwisseling en een goed alternatief voor de veelvuldige trainingsmarsen en andere infanterieoefeningen. 

Staf/57Li in Frankrijk
Het regiment heeft inmiddels opnieuw zijn oude kantonnementen rondom L’Isle-Jourdain ingenomen. De Franse regering roept 25 juni tot een dag van nationale rouw uit om de Franse oorlogsslachtoffers te herdenken. De Generale Staf van de Versterkings-en Opleidingstroepen (EM/TRI) betuigt zijn solidariteit met de Franse gastheren door alle Belgische eenheden te gelasten een korte militaire plechtigheid te houden aan het monument van de tijdens WOI gesneuvelde militairen van de steden waar gekantonneerd wordt. Na de plechtigheid worden de troepen voor de rest van de dag geconsigneerd in hun kantonnementen om ze uit respect weg te houden uit cafés, cinemazalen en winkels.

I/57Li in Frankrijk
Het detachement van Lt Arschodt komt terug in L’isle Jourdain. Uiteindelijk zullen slechts 6 officieren (waaronder Cdt Kortleven, Lt Arschodt, OLt Peumans, Lt Adm Gruselle en Lt Med Charade), 11 onderofficieren en 121 manschappen terugkeren van de opdracht langs de Seine. Ze worden terug in de rangen opgenomen. De kantonnementen worden enigszins herschikt. Zo komt de 3de Compagnie in Castillon-Savès te liggen. Er wordt die dag soldij uitbetaald. Onder de manschappen leeft de hoop dat iedereen nu weldra naar huis zal mogen.

57Li in Frankrijk
Het 4VOC ondergaat een reorganisatie na de zware verliezen van de voorbije twee weken. Het 64Li wordt ontbonden. Het 57Li wordt herleid tot:

• een bataljon instructie met de rekruten van de klas 40 van het 57Li, 61Li en 64Li
• een schoolcompagnie
• een compagnie algemene diensten

57Li in Frankrijk
Sommige militairen van het 4VOC lijken het verblijf in Frankrijk danig beu te worden. Te L’Isle-Jourdain vindt een spontane betoging tegen Generaal-Majoor Colinet plaats. Enkele dagen later wordt ook te Endoufielle betoogd. De Belgische militairen maken zich ongerust over de geruchten dat de Duitse bezetter de terugkeer naar ons land verboden heeft. Verder wordt de eerste week van juli doorgebracht met nietsdoen en ontspanning. 

57Li in Frankrijk
Het 4VOC wordt gereorganiseerd na het debacle van het uitsturen van de werkbataljons. Met wat overblijft van de originele regimenten wordt het 57Li versterkt. Majoor Polinard blijft regimentscommandant en vormt een nieuw instructiebataljon met alle overblijvende manschappen van 57Li, 61Li en 64Li, inclusief de Duitstalige compagnie van 64Li. De Compagnie C47mm en de Compagnie Mortieren van het 4VOC worden samengevoegd tot één compagnie en overgeheveld naar het instructiebataljon van 57Li. Dit bataljon komt onder bevel te staan van Cdt Kortleven. Naast het instructiebataljon bestaat het 57Li nog uit de Schoolcompagnie/4VOC van Cdt Nuyts en een Compagnie Algemene Diensten. Op 5 juli worden de oefeningen hervat.

57Li in Frankrijk
Bij het 57Li heerst nog steeds de grootste onduidelijkheid over hoe het nu verder moet. Sinds de Franse capitulatie op 22 juni worden de soldaten ongerust over hun toekomst. Er is nog weinig interesse voor de vorming van nieuwe eenheden om de oorlog voort te zetten. Een nieuwe betoging breekt uit op de Place de la République van L’Isle-Jourdain waaraan een 2.000 tal militairen deelnemen die het wachten en nietsdoen in Frankrijk stilaan beu worden. De rechtstreekse aanleiding voor de betoging was een sergeant van het regiment die gestraft werd met arrest in het cachot. De betogers worden uiteengedreven door Franse gendarmes die geholpen worden door weinig enthousiaste Belgische rijkswachters. In de stad gaan de rolluiken omlaag en winkels worden inderhaast gesloten om plunderingen tegen te gaan. Ook de volgende dagen worden nog kleine opstootjes gemeld. Meerdere groepen soldaten vertrekken richting Bordeaux naar het door de Duitsers bezet gebied in de hoop naar België te kunnen terugkeren. Inmiddels wordt het ook duidelijk dat het leger aan de repatriatie naar ons land werkt. Verscheidene voertuigen verlaten de kantonnementen en zijn volgens de geruchtenmolen naar België vertrokken. Er wordt ‘s anderendaags verteld dat het 57Li op eigen houtje wil terugkeren naar huis.

Om de orde te herstellen wordt het 57Li gereorganiseerd, alle eenheden worden samengebracht in L’Isle-Jourdain om de controle over de manschappen te behouden. Majoor Polinard wordt vervangen door Majoor Mercenier als regimintscommandant. De nieuwe slagorde ziet er als volgt uit:

• Staf 57Li: Majoor Mercenier (Regimentscommandant)
• Iste Bataljon Instructie: Cdt Kortleven (Bataljonscommandant),  drie compagnies van ongeveer 250 man
• IIde Bataljon Instructie: Majoor Polinard (Bataljonscommandant), twee compagnies instructie, een schoolcompagnie onder bevel van Cdt Nuyts en een compagnie algemene diensten.

57Li in Frankrijk
Op de nationale feestdag wordt een Te Deum gezongen in de kerk van L’Isle-Jourdain bijgewoond door Generaal-majoor Colinet. De generaal wordt beschermd door een lijfwacht geleverd door de 9Cie van II/57Li, dit om nieuwe relletjes te vermijden. Bij wijze van protest laten de klaroenblazers het afweten tot grote ergernis van de generaal. De gemoederen blijven heetgebakerd en talrijke militairen van het regiment zijn er uit eigen initiatief met de fiets van door gegaan. In kleine groepjes tracht men naar ons land te reizen. Enkelen moeten weerkeren nadat ze door Franse of Duitse militairen de doorgang ontzegd werden.

57Li in Frankrijk
Om 21u00 komen de manschappen van meerdere compagnies weer op straat en betogen voor het gemeentehuis van L’Isle-Jourdain waar de generaal zich bevindt. De manschappen scanderen “Naar huis, naar huis” en sluiten af met het zingen van de Vlaamse Leeuw. Ditmaal treden de Franse gendarmes niet op en laten de Belgische soldaten betijen.

57Li in Frankrijk
De repatriatie van de VOC’s is nu goed op gang. Vanuit L’Isle-Jourdain vertrekken die dag vijf treinen met Belgische militairen richting Brussel. Het 57Li blijft voorlopig ter plekke. Er komen regelmatig autobussen uit ons land aan om kleine groepjes militairen terug te voeren. De achtergebleven Belgen dragen steeds meer burgerkledij. Wie geld heeft, koopt op de plaatselijke markt vervangstukken voor zijn uniform.

Eind augustus lijkt het 57Li niet langer meer op een georganiseerde eenheid. Talrijke militairen hebben inmiddels zelf het regiment verlaten of zijn gedemobiliseerd en op transport naar ons land gezet. Vele achterblijvers zijn inmiddels naar Toulouse verder gereisd in de hoop zo sneller naar ons land te kunnen terugkeren. Het bevel van het regiment is overgenomen door Luitenant-Kolonel Simon. Bij een niet nader beschreven incident tijdens de terugkeer van manschappen van 57Li naar België raakt Sdt Mil Coeck gewond en overlijdt op 26 augustus te Blois aan de gevolgen van zijn verwondingen (TBC). Het regiment wordt op 31 augustus ontbonden. De laatste Belgen passeren de demarcatielijn in Frankrijk en keren huiswaarts. Buiten het beroepskader dat naar Duitsland wordt overgebracht, worden de overgebleven militairen van het 57Li bij hun aankomst in België gedemobiliseerd en in vrijheid gesteld.

1. De nummering van de Versterkings- en Opleidingsregimenten komt overeen met het nummer van het actieve regiment waarvoor de rekruten en aanvullingen bestemd zijn, plus 50. Zo is bijvoorbeeld meteen duidelijk dat het 57Li het Versterkings- en Opleidingsregiment is van het 7Li.
2. Achtergrondinformatie bij Majoor van de reserve Edmond Polinard, in het burgerleven geoloog en mijningenieur [On Line beschikbaar]: https://www.bestor.be/wiki_nl/index.php/Polinard,_Edmond_Pierre_Joseph_(1891-1954) [Laatst geraadpleegd 3 november 2021].
3.  Kazerne Luitenant-generaal De Lobbe te Mechelen [On Line beschikbaar]: https://belgiummilitary.wordpress.com/vastgoed-geklasseerd-per-gemeente/mechelen/ [Laatst geraadpleegd 20 februari 2022, vanaf 20 februari 2022 is de informatie verstrekt door deze site enkel nog beschikbaar tegen betaling en niet langer zichtbaar voor het grote publiek].
4. Achtergrondinformatie bij de Kontich-kazerne [On Line beschikbaar]: https://belgiummilitary.wordpress.com/vastgoed-geklasseerd-per-gemeente/kontich/ [Laatst geraadpleegd 20 februari 2022, vanaf 20 februari 2022 is de informatie verstrekt door deze site enkel nog beschikbaar tegen betaling en niet langer zichtbaar voor het grote publiek].
5. Ten noorden van de Belgisch-Nederlandse grens was er geen aansluiting met het Nederlands verdedigingsdispositief. De Nederlanders hadden zich opgesteld ten noorden van de Rijn waardoor er een gapende opening ontstond tussen de Belgische en Nederlandse verdedigingslinies. Dit werd reeds in november opgemerkt door de Franse Generaal Gamelin die een plan liet uitwerken om het 7(FRA)Leger in te zetten tussen de stellingen van de Belgen en de Nederlanders. In zijn order N° 5 van 20 maart 1940 bevestigt Generaal Giraud, bevelhebber van het 7(FRA)Leger, dat zijn eenheid in staat moet zijn om “tout en conservant ses anciennes missions, qui passent à l’arrière plan, a reçu une mission nouvelle d’une importance capitale qui consiste à assurer la liaison entre les armées belge et hollandaise dans la région Nord-Est d’Anvers“. Generaal Giraud beschikt hiervoor over twee legerkorpsen en een “Division Légère Mécanique“, alles tesamen het equivalent van 8 divisies. “L’Armée Giraud en Hollande (1939-1940)”, door Lerecouvreux, Nouveaux Editions Latines, Paris, 1956. [Partieel On Line beschikbaar][Laatst geraadpleegd 22 juli 2019]. Zowel de manschappen als de voertuigen van de Franse eenheden werden per spoor gebracht tot Oost-Vlaanderen. Van hieruit zetten ze hun opmars naar Breda langs de weg verder. De lege treinen van de Société Nationale des Chemins de Fer Français (SNCF) bleven achter in de stations van Oost-Vlaanderen en moesten hoe dan ook terugkeren naar Frankrijk. Van die treinen maakten de eenheden van de Versterkings- en Opleidingstroepen gebruik om zich naar Zuid-Frankrijk te verplaatsen.
6. Het synthesedossier vermeld de aanwezigheid van een eenheid van 54Li te Bordeaux. Het kan enkel gaan om de 3Cie die eerder dan de rest van het regiment naar Zuid-Frankrijk is afgereisd. Het valt zelfs niet uit te sluiten dat de 3Cie van I/54Li die zich in Ruislede bevond al op 15 mei in Brugge op de trein van I/57Li is gestapt (TBC).
7. De huidige benaming voor Châlons-sur-Marne is Châlons-en-Champagne.
8. Achtergrondinformatie bij de 53(FRA)Div [On Line beschikbaar]: https://www.frwiki.org/wiki/53e_Division_d%27Infanterie_(France)#Seconde_Guerre_mondiale [Laatst geraadpleegd 15 november 2021].
9. Het betreft het 61ste Centre Mobilisateur de Cavalerie (CMC61) dat in in Saint-Germain was gestationeerd en die de rekruten moet opleiden voor het 15GRDI (15e Groupement de reconnaissance de division d’infanterie), een verkenningseenheid van de 10de Franse Infanteriedivisie. [On line beschikbaar]: https://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_groupes_de_reconnaissance_de_division_d%27infanterie [Laatst geraadpleegd 4 november 2021].
10. In het archief van ADIV is enkel de terugtocht van Cdt Hubert gedocumenteerd. Geen enkele andere officier heeft een document nagelaten met informatie over hoe geprobeerd is L’Isle-Jourdain te bereiken. Enkel getuigenissen (brieven, dagboeken,…) die zich in andere archieven of bij privépersonen bevinden kunnen enige duiding geven over hoe de rest van II/61Li al dan niet is teruggekeerd naar Zuid-Frankrijk.
11. Hoofdstuk 4VOC in het Synthesedossier TRI bij de Sectie Classified Archives, ADIV, Ministerie van Defensie. Dit synthesedossier werd opgesteld na de oorlog aan de hand van verslagen opgesteld door officieren van 57Li. Bij het overnemen van de informatie zijn fouten gemaakt met betrekking tot de schrijfwijze van namen van personen en plaatsen evenals met betrekking tot de timing van bepaalde gebeurtenissen. Vermoedelijk is ook een fout gemaakt bij de informatie met betrekking tot de treinreis van I/57Li en II/57Li naar Zuid-Frankrijk, het synthesedossier klopt niet met de dagboeken van Wm Vanderlinden en Sdt Elegeest.
12. Jamart, J. 1994, L’armée belge de France en 1940. Bastenaken: Schmitz.
13. Dagboek van Sergeant Vanderlinden, onderofficier bij de 3de Compagnie van het Iste Bataljon Instructie, ter beschikking gesteld door Marc Vanderlinden (waarvoor dank). Het dagboek geeft een gedetailleerd beeld van de verplaatsingen van I/57Li en is preciezer dan de verslagen die na de oorlog werden opgesteld door betrokken officieren. De dagboeken werden meestal dag per dag bijgehouden en beschrijven feiten zoals ze zich voordeden, zonder wetenschap van het algemeen verloop van de veldtocht. 
14. Dagboek van Soldaat Leopold Elegeest, rekruut bij de 9de Cie (Cie C47mm) van het IIde Bataljon Versterking. Het dagboek geeft een gedetailleerd beeld van de verplaatsingen die II/57Li uitvoerde tijdens de veldtocht.
15. Dagboek van een sergeant van de 7de Cie van het IIde Bataljon Versterking waarvan de naam niet achterhaald kan worden [on line beschikbaar]: http://www.blog.seniorennet.be/rollegem/archief.php?catID=2923 [laatst geraadpleegd 26 augustus 2016]. Gelijklopend verhaal met dagboek van Sdt Elegeest van de 9Cie.