Wielrijdersgroep der 18ID

Situatie op 10 mei 1940

Reglementaire benaming Wielrijdersgroep der 18de Infanteriedivisie | Wi Gr 18ID
Groupe Cycliste de la 18ème Division d’Infanterie | Gr Cy 18DI
Type Verkenningseenheid van de infanterie  
Ontdubbeld van 2de Regiment Lansiers  
Onderdeel van 18de Infanteriedivisie  
Bevelhebber Kapitein-commandant Jules Crémer  
Adjunct Luitenant J. Van Loqueren  
Standplaats Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten
Ondersector Arendonk – Dessel van de Vooruitgeschoven Stelling
Commandopost te Retie
 
Samenstelling 1ste Eskadron Fuseliers (Luitenant Louis Clément Picalausa) 1ste Peloton Fuseliers (Lt J. Colsoul)
2de Peloton Fuseliers (OLt A. Hendrickx)
3de Peloton Fuseliers (OLt G. Vogel)
  2de Eskadron Fuseliers (Kapitein-commandant Paul Schmidt) 4de Peloton Fuseliers (OLt H. Tournet)
5de Peloton Fuseliers (OLt P. Van Den Bossche)
6de Peloton Fuseliers (OLt M. Cartuyvels)
  3de Eskadron Mitrailleurs (Kapitein-commandant Léon Populaire) 7de Peloton Mitrailleurs (OLt jonkheer P. de Meester de Heyndonck)
8ste Peloton Mitrailleurs (OLt prins J. de Ligne)
9de Peloton Mitrailleurs (OLt T. Lamot)
10de Peloton Mitrailleurs (OLt J. Coffe)

Tijdens de mobilisatie

LansiersStaf/GpCy 18Div
Op 17 september 1939, na de afkondiging van Fase D van het mobilisatieplan, werd de Wielrijdersgroep van de 18de Infanteriedivisie (GpCy 18Div) als ontdubbelingseenheid van het 2de Regiment Lansiers, onder de wapens geroepen in de cavaleriekazerne van Etterbeek. De oudere reservisten (klassen 31 tot 34) van de cavalerie leveren de manschappen voor de verkenningseenheden van de infanteriedivisies. De GpCy 18Div is de organieke groep verkenners van de 18de Infanteriedivisie (18Div), een infanteriedivisie van tweede reserve. In tegenstelling tot de actieve infanteriedivisies en de infanteriedivisies van eerste reserve, die beschikken over een Wielrijderseskadron, worden de infanteriedivisies van tweede reserve versterkt met een Wielrijdersgroep die uit meerdere eskadrons bestaat. Kapitein-commandant J. Crémer wordt aangesteld als commandant van de nieuwe eenheid. Een goede week later vertrekt de groep samen met zijn divisie naar het Kamp van Beverlo voor een trainingsperiode. Op 4 oktober 1939 wordt de ganse divisie per trein naar onze kust gebracht. De wielrijdersgroep wordt rond Nieuwpoort en Diksmuide belast met het bewaken van grensovergangen op de Frans-Belgische grens tussen de kust en de Leie.

Kapitein-commandant Jules Crémer

Kapitein-commandant Jules Crémer

Op 24 februari 1940 lost de 18Div de 9de Infanteriedivisie (9Div) af in de Kempen waarna de divisie onder bevel van het IVde Legerkorps (IV/LK) komt te staan. De legerkorpsen opgesteld langs de Dekkingsstelling achter het Albertkanaal zijn ook verantwoordelijk voor het beveiligen van het gebied tussen de Belgisch-Nederlandse grens en de Dekkingsstelling. Voor het IV/LK betekent dit dat ze de Vooruitgeschoven Stelling moeten bezetten achter het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten [1] vanaf Dessel tot Sint-Lenaarts. Deze opdracht wordt toevertrouwd aan de 18Div. De taak van de 18Div bestaat enerzijds in het bezetten van een aantal Alarmposten (Postes d’alerte oftewel PA) [2] van de Alarmstelling langsheen de Belgisch-Nederlandse grens en het uitsturen van zogenaamde Officiersverkenningen (Reconnaissances d’officiers oftewel RO) tussen de alarmposten. De alarmposten moeten de grens in het oog houden en het Vooruitgeschoven Inlichtingencentrum van Herentals alarmeren bij een Duitse inval. Het Vooruitgeschoven Inlichtingencentrum (Centre de Renseignements Avancé oftewel CRA)  van Herentals maakt deel uit van een gans netwerk van inlichtingencentra langs onze grenzen. Zowel de alarmposten als de bunkers aan de bruggen staan in verbinding met het Vooruitgeschoven Inlichtingencentrum van Herentals. Anderzijds moet de 18Div, ingeval van een Duitse aanval, de bruggen over het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten in zijn sector vernietigen en een gedeelte van de Vooruitgeschoven Stelling tijdelijk verdedigen om de vijandelijke opmars te vertragen totdat de eenheden die zich moeten opstellen achter het Albertkanaal hun posities hebben ingenomen. Daarna dienen de troepen zich terug te trekken achter het Albertkanaal.

Sector van de 18Div aan de vooravond van de oorlog (projectie op recente kaart)

Sector van de 18Div aan de vooravond van de oorlog (projectie op recente kaart)

Het GHK oordeelt dat de 18Div niet op volle sterkte dient te zijn om deze opdracht uit te voeren en stuurt op 11 april de staf en twee bataljons van het 3de Regiment Grenadiers  naar West-Vlaanderen om er te worden afgedeeld bij de Maritieme Basis voor de bewaking van de Belgische kust.  De 18de Infanteriedivisie is definitief een deel van zijn infanterie kwijt. Op 9 mei 1940 verlaat het 39ste Linieregiment (39Li) eveneens de divisiesector om zich naar kantonnementen binnen de Versterkte Positie Antwerpen (VPA) te Merksem en Deurne te begeven en er de reservemacht van het IV/LK te vormen. Ook het 26ste Regiment Artillerie (26A), de divisieartillerie, wordt doorgestuurd naar het het Vde Legerkorps in de Versterkte Positie Antwerpen. 26A wordt afgelost door de volledig gemotoriseerde  Iste Groep van het 17de Regiment Artillerie (I/17A) die met zijn snel verplaatsbare kanonnen beter geschikt is voor de dekkingsopdracht ten noorden van het Albertkanaal. Ter compensatie krijgt de divisie de Compagnie C47 op T13 van de 2de Infanteriedivisie en de Wielrijdersgroep van de 15de Infanteriedivisie (GpCy 15Div) in steun.

Voor de uitvoering van de opdracht resten er de 18de Infanteriedivisie uiteindelijk nog vier infanteriebataljons, de GpCy 18Div en de GpCy 15Div om een bijzonder lang front van 40 Km te bemannen. De beschikbare eenheden worden verdeeld over drie ondersectoren; de Ondersector West van Sint-Lenaarts tot Beerse, de Ondersector Centrum rond Turnhout van Beerse (exclusief) tot Arendonk (exclusief) en de Ondersector Oost van Arendonk tot de junctie van het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten met het Kanaal Bocholt-Herentals.

De GpCy 18Div verdedigt samen met het Iste Bataljon van het 3de Regiment Karabiniers (I/3C) de Ondersector Oost van Arendonk tot Dessel. I/3C neemt stelling rond Arendonk, de GpCy 18Div wordt opgesteld op de rechterflank van de ondersector waar ze de junctie maken met het 1ste Regiment Karabiniers-Wielrijders (1Cy) van de Groepering Ninitte die een gelijkaardige opdracht uitvoert achter het Kanaal Bocholt – Herentals van Kaulille tot De Maat. In het kwartier van de wielrijdersgroep bevinden zich vier belangrijke bruggen. Vooral Brug 2, de oude draaibrug te Retie, ligt op een strategische toegangsweg uit Nederland (de N123 van Postel naar Retie).  Het kwartier van de wielrijdersgroep is zo’n 8Km breed en er wordt dan ook geopteerd om twee steunpunten in lijn op te richten. Het 1Esk, belast met de hoofdkrachtinspanning, installeert zich in het noorden, het 2Esk stelt zich op in het zuiden. De stafgroep van Majoor Servais installeert zich in het (voormalig) Kempisch rustoord/Café “Den Brand” gelegen langs de N123 ten oosten van Retie. Ook de medische hulppost is hier ingericht. De groep kan rekenen op de vuursteun van de 1ste Batterij van I/17A die eveneens nabij “Den Brand” staat opgesteld.

1Esk/GpCy 18Div
Het 1ste Eskadron (1Esk) bezet het noordelijk onderkwartier en heeft een steunpunt ingericht tussen Brug 3 en Brug 1 (exclusief). De belangrijkste opdracht van het 1Esk is de beveiliging van Brug 2 die centraal in het steunpunt ligt. De commandopost van het 1Esk is gevestigd in het “Kempisch Familie Hotel” vlakbij de oude draaibrug [3] in het gehucht Ter Heyde. Tijdens de mobilisatie werden er extra houten barakken gebouwd om de officieren en onderofficieren te herbergen. Soldaten werden bij burgers ingekwartierd en sliepen in stallen en schuren. Vlakbij de brug bevond zich bunker E16 waar een mitrailleursectie van het 3Esk scherend vuur kon afgeven over het brugdek. Het eskadron beschikt bij Brug 2 eveneens over een C47mm op T13 om de baan van Postel onder vuur te houden.

2Esk/GpCy 18Div
Het 2de Eskadron (2Esk) bezet het zuidelijke onderkwartier en heeft zijn commandopost te Witgoor. Het onderkwartier zuid dekt de kanaalzone tussen Brug 1 (langs de Grensstraat) en Brug 0 (brug nabij Sas 4) en controleert de kruising van het Kanaal Bocholt-Herentals met het Kanaal Dessel-Schoten-Turnhout. Ten zuiden van de kanaalkruising bevindt zich het Wielrijderseskadron van de 6de Infanteriedivisie (EskCy 6Div) dat heeft stelling genomen achter het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen [4], ten oosten van de junctie bevindt zich het 1Cy dat staat opgesteld achter het Kanaal Bocholt-Herentals [5]. Het 2Esk staat in verbinding met beide eenheden.

3Esk/GpCy 18Div
De mitrailleurs van het 3de Eskadron worden verdeeld over negen gevechtsgroepen die evenveel bunkers langs de kanaaloever bezetten (bunker E12 tot E15 in het steunpunt van het 2Esk en bunker E16 tot en met E19 in het steunpunt van het 1Esk). Kapitein-commandant Populair, commandant van het 3Esk, heeft zijn CP opgesteld in de bunker E13bis, de negende bunker in het dispositief.

Alarmpost/GpCy 18Div
Voor de linies van de groep is parallel met de grens een strook grond tussen De Maat en de baan naar Postel onder water gezet. Ten noordoosten van het kanaal bemant de groep ook een alarmpost aan de grensovergang te Postel. Een observatiepost (OP) wordt geïnstalleerd in de klokkentoren van de abdij van Postel.

Het "Kempisch Familie Hotel" vlakbij Brug 2 waar het 1Esk op 10 mei 1940 zijn commandopost had.

Het “Kempisch Familie Hotel” vlakbij Brug 2 waar het 1Esk op 10 mei 1940 zijn commandopost had [6].

Staf/GpCy 18Div
De groep verneemt het algemeen alarm van de divisiestaf rondom 02u00 en meldt twee uur later dat alle detachementen op post zijn en hun stellingen hebben ingenomen. Een sectie mitrailleurs van de GpCy 15Div verzekert de luchtafweer. De kanonnen van 1/I/17A opgesteld te “Den Brand” zijn klaar tot vuren.

Om 08u20 horen de eskadrons in lijn enkele doffe knallen ten oosten van hun stellingen. 1Cy is op bevel van het Voorwaarts Inlichtingencentrum Hasselt gestart is met de uitvoering van zijn vernielingsplan op de Vooruitgeschoven Stelling langs het Kanaal Bocholt-Herentals. Tussen Bocholt en De Maat worden de bruggen één na één tot ontploffing gebracht. Pas om 10u30 geeft de Staf/18Div opdracht om de bruggen oost van Turnhout tot ontploffing te brengen. Om 11u00 worden de kanaalbruggen in het kwartier van de groep vernield. Op de steunmuur van Brug 2 worden draadversperringen gespannen. De rest van de dag wordt gespannen afgewacht zonder dat er iets te melden valt.

Even na 16u00 vertrekken drie officiersverkenningen (RO) [7] vanuit Ter Heyde richting Nederland. Elke patrouille bestaat uit drie wielrijders en wordt aangevoerd door een officier. Er is ook telkens een motorwielrijder aanwezig om een snelle verbinding met Retie te verzekeren in geval van onraad. Twee RO vertrekken langsheen de N139 via Arendonk naar Eindhoven. De RO geleid door OLt Cartuyvels begeeft zich richting Eindhoven en komt via Boxtel te Vught aan waar de commandopost staat opgesteld van de Nederlandse Kolonel Schmidt, Territoriaal Bevelhebber Brabant (oftewel TBB). Kolonel Schmidt had het commando over de Nederlandse territoriale eenheden die in Noord-Brabant stonden opgesteld tussen de Vesting Holland en de Belgische grens. [8]. Hij ontmoet er OLt de Saint-Hubert van de GpCy 15Div die ook op RO werd uitgestuurd naar Eindhoven. De derde RO tast de N123 via Postel en Witrijt naar Eersel af. De patrouilles ontdekken niets en keren weer terug. Retie en Dessel krijgen rond 17u45 te maken met een korte Duitse luchtaanval, echter zonder schade toe te brengen aan de GpCy 18Div.

In de vooravond komt de voorhoede van het 7de Franse Leger [7(FRA)Leger] toe in de sector van de 18Div [9]. Het betreft twee Detachements de Découverte (DD) van het Franse 6e Régiment Cuirassiers (6RC) die de marsroutes van het 7(FRA)Leger moeten verkennen. Eén van die marsroutes, Itinéraire 5 (I5) heeft zijn dispersiepunt te Retie [10]. Van hier uit moet de Franse 1e Division Légère Mécanique [1(FRA)DLM], die de inplaatstelling van de rest van het 7(FRA)Leger moet beveiligen, doorstromen naar zijn stellingen ten noordoosten van het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten. Onze zuiderburen zijn bijzonder misnoegd over het feit dat de bruggen ten oosten van Turnhout in het water liggen en dat alle colonnes van het 7(FRA)Leger die via I5 oprukken, moeten omgeleid worden via Turnhout om hun stellingen noordoost van Arendonk te bereiken

Situatie in kwartier GpCy 18Div op 11 mei 1940

Situatie in kwartier GpCy 18Div op 11 mei 1940 (projectie op recente kaart)

Staf/GpCy 18Div
Tijdens de nacht worden nog eens twee RO richting Nederland uitgevoerd. Even na 00u30 krijgt de groep te horen dat ten oosten van de eigen linies de Groepering Ninitte van het Cavaleriekorps zijn deel van de Vooruitgeschoven Stelling langsheen het Kanaal Bocholt-Herentals ontruimd heeft [11]. De stellingen van de GpCy 18Div moeten bijgevolg verlengd worden tot  de stellingen van de wielrijderseskadrons van de 6de en 9de Infanteriedivisie die als enigen het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen bezetten tot aan het Albertkanaal.

Zodra het dag geworden is komen de eerste detachementen van de 1(FRA)DLM aan te Retie [12], die volgens het Franse plan richting Tilburg oprukken. Het Franse 4e Régiment de Dragons Portés [4(FRA)RDP] trekt vanaf 06u00 voorbij Retie en vordert in de richting van Arendonk en Turnhout [13]. Tijdens de ochtend wordt bunker E16 nabij Brug 2 kortstondig beschoten door een vijandelijk vliegtuig.

Even na 18u00 meldt een nieuwe door de groep uitgestuurde officiersverkenning dat de Duitse voorhoede Eindhoven bereikt heeft en nog geen drie kwartier later wordt de alarmpost aan de grensovergang te Postel aangevallen. De ploeg wielrijders die de alarmpost bemant rapporteert de grensoverschrijding  en trekt zich conform de gekregen consignes onmiddellijk terug. 1/I/17A opent gericht vuur op de Duitse voorhoede. De uitwerking van het artillerievuur wordt waargenomen en bijgestuurd vanuit de OP in de abdij van Postel. De vijand dringt niet verder aan en zal de komende dag afwachten alvorens in grote getale de grens over te steken.

Staf/GpCy 18Div
Tijdens de nacht vindt een belangrijke ontwikkeling plaats ten zuiden van Ondersector Oost. Vanaf 02u00 beginnen het EskCy 6Div en het EskCy 9Div zich terug te trekken uit de zone rond Mol en verlaten hun stellingen langs het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen. Hierdoor komt niet allen de zuidflank van de GpCy 18Div maar ook die van de 18Div en zelfs van het 7(FRA)Leger open te liggen. Majoor Servais verneemt vervolgens dat alle bruggen over het Albertkanaal oost van Herentals vernield zijn waardoor zijn groep zich bij een eventuele terugtocht naar Wijnegem dient te begeven om het kanaal over te steken.

1Esk/GpCy 18Div
De manschappen van Lt Picalausa moeten voorlopig nog op post blijven en raken rond het middaguur betrokken in vuurgevechten wanneer de vijand de Belgische grens oversteekt en een eerste poging onderneemt om Brug 2 te naderen. De Belgische C47 op T13 tankjager van de Compagnie C47/T13 van de 2Div slaagt erin één vijandelijk tank uit te schakelen. Bijgestaan door elementen van het 4(FRA)RDP kunnen de wielrijders de vijandelijke aanval uit de opmars afslaan. Rond 15u00 probeert de vijand het opnieuw en meerdere wielrijders gesteund door vijf vijandelijke pantservoertuigen duiken op voor de brug. Franse pantserwagens vernietigen twee vijandelijke voertuigen op de baan van Postel waarna 1/I/17A het vuur opent op de verzamelde Duitse troepen. Opnieuw is de vijand genoodzaakt zich terug te trekken. Om 22u00 kunnen Duitse infanteristen onder dekking van de duisternis de westelijk oever van het kanaal bereiken en die al zwemmend oversteken. Drie kwartier later valt het brugwachtershuis aan Brug 2 in handen van de vijand. Van hieruit wordt de commandopost van het 1Esk in het “Kempisch Familie Hotel” beschoten. Na een hevig vuurgevecht valt het hotel in Duitse handen en moeten de verdedigers van de brug zich terugtrekken richting Den Brand.

2Esk/GpCy 18Div
Na twee mislukte pogingen om Brug 2 in te nemen zakt de vijand af naar het zuiden om een poging te wagen de sluis nabij het kanalenkruispunt te Dessel over te steken. De aanval kent geen succes en wordt door het 2Esk afgeslagen. De Belgisch-Franse strijdmacht lijkt aanvankelijk de situatie in handen te hebben maar de vijand bereikt nu het Kanaal Bocholt-Herentals dat niet langer verdedigd wordt en steekt het kanaal over. Van zodra ze de andere oever bereikt hebben begint de Duitse genie met de bouw van een voetbrug. De bouwactiviteit wordt door de waarnemers van de artillerie opgemerkt en prompt wordt de in aanbouw zijnde brug door 1/I/17A vernietigd.

Staf/GpCy 18Div
Om 00u30 wordt komt het detachement van het 1Esk toe bij de CP van de GpCy 18Div in “Den Brand”. Hier wordt gereorganiseerd en beslist om een tegenaanval richting Brug 2 uit te voeren. Het 7(FRA)Leger keert inmiddels alweer terug naar het zuiden en de laatste Franse tanks verdwijnen uit de zone van de groep Servais rond 10u00. Tijdens de avond verplaatst Majoor Servais zijn commandopost naar Dessel. Servais krijgt te horen dat het Albertkanaal opgegeven wordt en zijn groep zal worden ingezet om de aftocht van het 3C te dekken.

1Esk/GpCy 18Div
Lt Picalausa keert dezelfde nacht nog met een twintigtal manschappen, ondersteund door een T13, terug naar Brug 2 om de tegenaanval in te zetten. Ter hoogte van de brug worden de manschappen onder vuur genomen vanuit het hotel. Wanneer ook vier Franse tanks zich in de strijd mengen trekken de Duitse troepen zich enkele uren later terug uit het hotel en verdwijnen richting kanaaloever. De ganse dag door blijven de schermutselingen aanhouden. De vijand brengt een kanon in stelling tegenover bunker E16 en tracht de mitrailleurs te verdrijven.

2Esk/GpCy 18Div
Om 16u00 volgt een nieuwe Duitse aanval op het 2Esk. Het eskadron moet nu wel langzaam terrein prijsgeven en bunker E15 valt in Duitse handen.

Staf/GpCy 18Div
Luitenant Picalausa van het 1ste Eskadron laat rond 05u30 weten dat hij weer meester is van zijn stelling, maar even later volgt het definitieve bevel om de Vooruitgeschoven Positie op te geven. Ter voorbereiding van de aftocht installeert Servais zich opnieuw te Retie.

De eskadrons zullen ten westen van Retie de Kleine Nete moeten oversteken om zich vervolgens ten noorden van het 3C op te stellen en stapsgewijs hun aftocht te dekken. Via Kasterlee, Poederlee en Grobbendonk komen de eenheden aan op het Albertkanaal.

De wielrijders kunnen met de fiets in de hand het kanaal oversteken via een loopbruggetje van de genie. De motorfietsen en wielvoertuigen worden via Oostmalle afgeleid om te Wijnegem over te intacte brug de zuidelijke oever te bereiken. Vervolgens worden alle elementen gegroepeerd te Broechem. De manschappen rusten hier even uit en verlaten het dorp om 16u30. Twee uur later staat de ganse groep in Mechelen.

Staf/GpCy 18Div
Na een korte rustperiode wordt de groep via Mortsel doorgestuurd naar Boechout. Om 20u30 komen de colonnes aan en worden kantonnementen voor de nacht opgezocht. Ook het hoofdkwartier van de 18Div bevindt zich te Boechout en de groep wordt verantwoordelijk voor de nabije verdediging van de staf.

Staf/GpCy 18Div
Na een ganse dag te Boechout te hebben verbleven, verplaatst het hoofdkwartier van de 18de Infanteriedivisie zich naar Temse. Ook de Wielrijdersgroep volgt en verzekert nog steeds de nabije veiligheid. Via Mortsel en Kontich trekken de wielrijders in de late namiddag naar Boom. Vervolgens gaat het naar Puurs en daarna wordt via de militaire noodbrug van Temse de Schelde overgestoken.

Staf/GpCy 18Div
De groep bereikt de westelijke oever van de Schelde te Temse even na 02u00. De manschappen krijgen rust tot 13u30. Vervolgens wordt de groep aangehecht bij de 15de Infanteriedivisie en doorgestuurd naar Vremde. De groep zal er assistentie verlenen bij de ontruiming van de zuidelijke sector van de Versterkte Positie Antwerpen.

De colonne wielrijders vertrekt om 14u45. Via Hemiksem, Wilrijk en Mortsel wordt rondom 18u00 Vremde bereikt. Aldaar wordt de groep aangehecht bij de 15de infanteriedivisie en in drie detachementen verdeeld: het 1ste eskadron en een sectie mitrailleurs vertrekt naar het 43Li te Moor. Het 2de eskadron met ook een sectie mitrailleurs vervoegt het 42Li op de baan Antwerpen-Lier en twee peloton van respectievelijk het 1ste en het 2de eskadron stellen zich samen met de laatste sectie mitrailleurs onder bevel van het 31Li.

Ten gevolge van een Duitse doorbraak nabij het stedelijk kerkhof van Lier worden deze versterkingen naar het front aan de Nete gestuurd, samen met de Iste groep van het 17A en de compagnie T13 tankjagers van de Versterkte Positie Namen. De eenheden gaan in actie tot even na 23u00 en worden teruggeroepen wanneer de Duitse dreiging verdwenen is.

Staf/GpCy 18Div
Rond 03u00 meldt het 1ste Peloton te Waarloos dat er gevechten uitgebroken zijn op zo’n 500 meter voor hun positie en de Belgische troepen zich terugplooien. Het detachement blijft nog zo’n anderhalf uur op zijn stellingen en gaat er vervolgens zelf van door om niet door de Duitsers ingehaald te worden.

Het 2de Eskadron verliest contact met de colonne van het 42Li tijdens de mars naar Kontich.  Het eskadron stuit hier echter op de achterhoede van het 43Li onder leiding van Majoor Philippart.  De majoor laat het eskadron postvatten in de dorpskern van Reet met als opdracht hier tot 09u45 de aftocht van zijn troepen te dekken.  Het eskadron moet vervolgens het gehucht Bosstraat bezetten tot de laatste infanterie colonnes de Rupel hebben overgestoken te Boom.

Het detachement Philippart bereikt de brug te Boom rondom 10u00.  De genie wil de springlading onder de brug activeren, en de majoor laat in alle haasten het eskadron uit Bosstraat terugroepen.  De troepen kunnen met uitzondering van de T13 pantserwagens nog net op tijd oversteken.  Hierop wordt het eskadron van zijn opdracht ontlast.

De aftocht uit de Versterkte Positie Antwerpen loopt op zijn einde en de groep verzamelt rondom 09u00 bij de brug van Temse. Na de oversteek van de Schelde zetten de wielrijders zich op weg naar Sint-Martens-Latem om opnieuw de 18de Infanteriedivisie te vervoegen. Onderweg wordt de bestemming gewijzigd in Sint-Amandsberg zodat de groep de aftocht van de infanterie van de divisie kan blijven dekken. De lansiers komen hier aan rondom 20u15.

Staf/GpCy 18Div
Het 39li, 3C en III/3Gr van de 18de infanteriedivisie zijn de vorige avond aangekomen op hun nieuwe posities tussen Oostakker en Destelbergen.

De Wielrijdersgroep ontvangt versterking van de 5de en 6de Compagnie van het Bataljon Grenswielrijders Limburg (Bn CyF Lim) en wordt uitgezet op de grote wachtposten in het voorterrein van de stellingen van de divisie. Het 1ste eskadron bewaakt de linies van het 3C. Het 2de eskadron voert de zelfde taak uit ten behoeve van het 33Li. Beide eskadrons worden versterkt met telkens twee T13 tankjagers en een sectie mitrailleurs van hun 3de eskadron.

Staf/GpCy 18Div
De opdracht van de groep blijft ongewijzigd.

Staf/GpCy 18Div
Ook voor een laatste dag blijft de groep de linies van de 18de infanteriedivisie bewaken, daarbij aangevuld met de 5de en de 6de Compagnie van het Bn CyF Lim. Bij contact met de vijand raakt Kapitein-commandant Schmidt even voor het middaguur zwaar gewond. Hij wordt per ambulance afgevoerd. Schmidt zal even later te Sint-Amandsberg overlijden.

Staf/GpCy 18Div
Op de Conferentie van Ieper tussen de Belgen, Fransen en Britten is beslist dat het front achteruit moet. Het Belgische leger zal de aftocht naar de Leie aanvatten en rondom Gent worden de Belgische posities herschikt en wordt het Bruggenhoofd Gent opgegeven. De 16de en de 18de infanteriedivisies zullen de stad verdedigen. De 1ste infanteriedivisie zal de stad verlaten en naar de streek van Kortrijk verhuizen. De 2de en de 4de infanteriedivisie zullen het Bruggenhoofd Gent verlaten, terwijl ten zuiden van de stad de 1ste Divisie Ardeense Jagers en de 5de infanteriedivisie nog achter de Schelde moeten blijven tot de nacht van 23 op 24 mei en zich vervolgens ook achter de Leie moeten terugtrekken.

De 18de infanteriedivisie verlaat aan het eind van de dag de sector Oostakker – Destelbergen en zet zich op weg naar de Gentse binnenstad. De eskadrons van de Wielrijdersgroep vormen de achterhoede tijdens de verplaatsing en blijven de hun op 19 mei toegewezen regimenten dekken. Tijdens de aanvang van de mars duiken de eerste Duitse voorhoedes op. De divisieartillerie komt tussenbeide om de afmars te dekken.

Staf/GpCy 18Div
Nadat de infanterie van de 18de divisie aangekomen is in de Gentse binnenstad en zich aldaar ingraaft, trekt de Wielrijdersgroep verder naar zijn nieuwe kantonnementen. De lansiers komen rondom 05u30 aan op de baan Gent-Drongen en gaan hier in reserve. In de binnenstad wordt hun rol overgenomen door detachementen van het Bataljon Grenswielrijders Limburg en het 2de Licht Regiment van de Rijkswacht.

Die ochtend reeds slagen de Duitse troepen er in om door te dringen tot in de Gentse binnenstad. Met heel wat bluf worden duizenden militairen van vooral het 3C, 39Li en 41Li gevangen genomen. Gent valt zonder noemenswaardige gevechten. Het 1ste eskadron wordt rondom 12u30 opgetrommeld om het hoofdkwartier van de 18de divisie te Drongen te gaan verdedigen nadat daar het nieuws van de massale overgaves te Gent is toegekomen. De groep wordt er toegewezen aan de laatste reservemacht van de divisie.

Rondom 22u30 volgt het bevel tot de aftocht uit Gent. De eenheden te voet moeten om 02u30 afmarcheren, gevolg een uur later door de wielrijders.

Staf/GpCy 18Div
Nadat de groep tijdens de nacht Gent verlaten heeft, worden de manschappen doorgestuurd naar Oostkamp. De 18de divisie zal nieuwe posities innemen langsheen het Afleidingskanaal van de Leie. De bagagecolonnes worden voorop gestuurd naar Hansbeke. Het 1ste eskadron dekt de aftocht van het 39Li. Het 2de eskadron vormt opnieuw de achterhoede van het 3Gr.

De groep komt aan te Oostkamp rondom 07u30. De 18Div is onder het commando van het Vde Legerkorps komen te staan.

Staf/GpCy 18Div
Aan het Afleidingskanaal van de Leie voeren de Belgen een omvangrijke positiewissel uit. De 6de infanteriedivisie heeft in de nacht van 24 op 25 mei het 9Li naar het zuidelijk front aan de Leie moeten sturen om er de Duitse doorbraak rond Kortrijk trachten te keren. In de ochtend krijgen ook de divisiestaf en het 1Gr het bevel om naar de Leie te vertrekken. De 6de divisie zal afgelost worden door de 18de infanteriedivisie.

De 18Div zal voor de nakende actie aan het Afleidingskanaal samengesteld worden uit de volgende eenheden:

  • IIde Bataljon van het 3Gr
  • IIde Bataljon van het 3C
  • Iste Bataljon van het 39Li
  • IVde Bataljon van het Regiment Speciale Vestingseenheden Antwerpen
  • 7de Jagers te Voet
  • 1ste Karabiniers
  • Wielrijdersgroep van de 18de Infanteriedivisie

Dit geheel zal artilleriesteun ontvangen van de vier groepen van het 6A. De Iste en IIIde Groep van het 13A leveren bijkomende vuurkracht van op hun nieuwe posities te Kleit, Kampel en Prinsenveld. Drie secties C40 Bofors kanonnen van de IXde Groep van het 1DTCA staan in voor de luchtafweer.

De wielrijders blijven de ganse dag te Oostkamp.

Staf/GpCy 18Div
Die dag komt een groep van 36 verloren gewaande wielrijders opnieuw toe bij de eenheid. De manschappen werden tijdens de voorbije dagen opgevangen door een depot voor verdwaalde militairen en doorgestuurd naar Oostkamp.

Om 15u15 krijgt de bevelhebber de opdracht om de op voorhand verkende stellingen van Drongengoedbos in te nemen op de baan Knesselare-Ursel. Om 18u30 meldt de groep dat alle eenheden ontplooid zijn op deze positie.

Staf/GpCy 18Div
Net voor middernacht heeft de groep het bevel gekregen om terug te keren naar zijn oude posities rond Drongengoedbos en zich vervolgens op Oedelem te richten. De wielrijders staan onder het operationeel commando van het 3C en bereiken rond 04u15 de hun toegewezen positie. Rond 06u00 wordt de groep dan weer overgeheveld naar de 17de infanteriedivisie en worden de bevelen vanuit de commandopost van de divisie te Veldhoek uitgevaardigd. De wielrijders blijven in de buurt stand-by en zoeken rond de middag dekking in de bossen rond Bogaarden. Tussen hen en de Duitse linies bevinden zich op dat ogenblik nog elementen van het 39Li.

Vervolgens neemt de chaos toe en volgen bevel en tegenbevel mekaar op. Om 16u15 loopt een bevel binnen om Maldegem en Strooibrug in te nemen en naar Burkel te gaan om er bevelen van het Vde legerkorps in ontvangst te nemen. Nog geen twee uur later volgt een bevel tot terugtocht naar Oostkamp. De groep komt hier aan rond 19u00 na onderweg enkele keren aangevallen te zijn door de Luftwaffe. De kantonnementen zijn nog maar nauwelijks toegewezen of er volgt alweer een zware luchtaanval.

Staf/GpCy 18Div
Om 02u00 heeft de groep nog het bevel ontvangen om zich naar Sint-Andries nabij Brugge te begeven waar zich ook het Groot Hoofdkwartier bevindt. De manschappen zijn nog onderweg wanneer het nieuws van de capitulatie hen bereikt.

Na de capitulatie

Slachtoffers

EenheidNaamVoornaamFotoGraadStandKlas° op° te+ op+ teNota
Gp CyDE PAUWFrançoisSdtMil3411.07.1913Haine-Saint-14.05.1940Lier
2/Gp CyLEPOUDREFrans, J.SdtMil3404.04.1914Roeselare24.05.1940GentKogel
Gp CySCHMIDTPaul, E.P.Cdt14.05.1899Liège21.05.1940Sint-Amandsberg
2/Gp CyVAN HEULEIrené, A.WmMil3405.06.1912Merendree23.05.1940Gent
Gp CyVANDERKELENHenriSdtMil3425.02.1913Ohain24.05.1940Ruiselede

Bibliografie en Bronnen

  1. Het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten is één van de zeven Kempische kanalen die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/kanaal_dessel_turnhout_schoten/kanaal_dessel_turnhout_schoten [Laatst geraadpleegd 08 juli 2022].
  2. Deze alarmposten hebben een permanentie van ten minste vier militairen die van uit een versterkte schuilplaats de grens waarnemen en bij onraad per telefoon en radiozender alarm kunnen slaan. De taak van deze alarmposten bestaat er niet alleen in om bij een vijandelijke inval onmiddellijk alarm te slaan, maar omvat ook het uitvoeren van een reeks geplande vernielingen, om zich vervolgens per fiets terug te trekken naar Vooruitgeschoven Stelling.
  3. Achtergrondinformatie bij  de gevechten op de bruggen achter het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten [On Line Beschikbaar]  http://battleforthelocks.be/home/deinval/dessel.html [Laatst geraadpleegd 8 juli 2022].
  4. Het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen is ook één van de zeven Kempische kanalen die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/dessel_kwaadmechelen/kanaal_dessel_kwaadmechelen [Laatst geraadpleegd 8 juli 2022].
  5. Het Kanaal Bocholt – Herentals is eveneens een van de zeven Kempische kanalen (ook wel Maas-Schelde kanalen genoemd)  die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/kanaal_bocholt_herentals/kanaal_bocholt_herentals [Laatst geraadpleegd 8 juli 2022].
  6. Het gebouw waar het 1Esk zijn CP had opgesteld bestaat nog steeds en ligt langs de Postelsebaan Nr 74 . De locatie kan bekeken worden via streetview op Google maps [On Line Beschikbaar] : https://www.google.com/maps/@51.2770304,5.1501892,3a,75y,244.26h,90t/data=!3m6!1e1!3m4!1s4AlrChuXfqK2ZogvoS1Irw!2e0!7i16384!8i8192  [Laatst geraadpleegd 8 juli 2022].
  7. Bij de uitvoering van officiersverkenningen worden pelotonscommandanten, vergezeld van drie tot zes wielrijders, uitgestuurd om inlichtingen in te winnen. De rest van het peloton dat opgesteld blijft achter het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten wordt dan verder bevolen door de pelotonsadjunct.
  8. De Nederlandse Kolonel Schmidt, Territoriaal Bevelhebber Brabant (oftewel TBB) die het commando had over de Nederlandse territoriale eenheden die in Noord-Brabant stonden opgesteld tussen de Vesting Holland en de Belgische grens vermeldt de aankomst van OLt Cartuyvels op zijn HK in de vroege avond van 10 mei 1940. [On Line beschikbaar]:  http://www.zuidfront-holland1940.nl/index.php?page=kolonel-schmidt—tbb  [Laatst geraadpleegd 8 juli 2022].
  9. Ten noorden van de Belgisch-Nederlandse grens was er geen aansluiting met het Nederlands verdedigingsdispositief. De Nederlanders hadden zich opgesteld ten noorden van de Rijn waardoor er een gapende opening bestond tussen de Belgische en Nederlandse verdedigingslinies. Dit werd reeds in november opgemerkt door de Franse Generaal Gamelin die een plan liet uitwerken om het 7(FRA)Leger in te zetten tussen de stellingen van de Belgen en de Nederlanders. Generaal Giraud beschikt hiervoor over twee legerkorpsen en een “Division Légère Mécanique“, alles tesamen het equivalent van 8 divisies. Door de strikte neutraliteitspolitiek die ons land aan het eind van de dertiger jaren voerde is de Belgische politieke en militaire leiding echter niet op de hoogte van de precieze plannen van de Fransen.   “L’Armée Giraud en Hollande (1939-1940)”, door Lerecouvreux, Nouveaux Editions Latines, Paris, 1956. [Partieel On Line beschikbaar][Laatst geraadpleegd 22 juli 2019].
  10. Voor de opmars naar Nederland door België gebruikt het 7(FRA)Leger vijf marsroutes waarvan één zijn dispersiepunt heeft in de Ondersector Oost van de 18Div. Het betreft de itinéraire 5 (I5) die loopt via: Montreuil-Thérouanne-Hazebroeck-Ieper-Moorsele-Izegem-Ingelmunster-Kruishoutem-Melle-Schoonaarde-Mechelen-Herentals-Retie.
  11. De Groepering Ninitte werd reeds in de vroege ochtend van 10 mei aangevallen door de vijand. De ganse dag bood de Groepering Ninitte heftig weerstand op de Vooruitgeschoven Stelling tussen Kaulille en Vucht nabij Maasmechelen. Uiteindelijk slaagt de vijand erin om tegen de avond van 10 mei enkele kleine bruggenhoofden te veroveren over de Zuid-Willemsvaart die de voorste limiet van de Vooruitgeschoven Stelling in Limburg markeert. De Groepering Ninitte die zijn dekkingsopdracht heeft uitgevoerd haakt het gevecht af tijdens de nacht van 10 op 11 mei en loopt in de vroege ochtend van 11 mei binnen over het Albertkanaal. Het 1ste Regiment Karabiniers Wielrijders (1Cy) dat opgesteld stond op de westflank van de Groepering Ninitte heeft geen contact gemaakt met de vijand maar moet de Vooruitgeschoven Stelling tesamen met de rest van de dekkingsmacht van het Cavaleriekorps ontruimen. Hierdoor ontstaat een vacuüm ten oosten van de stellingen van de GpCy 18Div die in de loop van de dag van  11 mei door de vijand zal ingenomen worden. Alleen de twee wielrijderseskadrons van de 6Div en de 9Div bevinden zich nog langs het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen om de rechterflank van de 18Div te beveiligen.
  12. De 1e Division Légère Mécanique is een modern uitgeruste divisie die beschikt over twee brigades bestaande uit twee tankregimenten. De 1e Brigade Léger Mécanique (1BLM) is samengesteld uit het 18e Régiment Dragons (18RD) en het 4e Régiment Cuirassiers (4RC). De 2e Brigade Léger Mecanique (2BLM) is samengesteld uit het 6e Régiment Cuirassiers (6RC) en het 4e Régiment Dragons Portés (4RDP). Deze vier regimenten moeten zich opstellen achter het Wilhelminakanaal van Geertruidenberg tot Tilburg en van Biest-Houthakker tot Reusel achter het riviertje de Reusel. Hun voornaamste opdracht bestond erin de vijand op te houden tot de rest van het 7(FRA)Leger stelling kon nemen op de lijn Moerdijk – Breda – Meer – Herentals.
  13. Het Franse 4de Régiment de Dragons Portés (4RDP) werd op 11 mei opgesteld op de zuidflank van 1DLM en hield de Franse linies achter het riviertje de Reusel van Biest-Houthakker over Diessel, Baarschot, Lage Mierde en Hoge Mierde tot De Hoek nabij het dorp Reusel. Dit regiment bevond zich dus vlak voor de Ondersector Oost en de Ondersector Centrum van de 18Div. Enkele flankbeveiligingselementen van 4RDP verlengen de Franse linies tot de Belgische grens. Na op 12 mei hevig weerstand geboden te hebben loopt het 4RDP binnen achter het Kanaal Dessel-Trunhout-Schoten en versterken onder meer de stellingen van de GpCy 18Div. Velddagboek 4RDP mei-jun  1940 [On Line beschikbaar] https://frisee.skyrock.com/3.html [Laatst geraadpleegd 8 juli 2022]. Tijdens de gevechten op 12 en 13 mei in Nederland sneuvelen 16 Franse militairen van het 4RDP. [On Line beschikbaar] http://www.zuidfront-holland1940.nl/index.php?page=doneau-a [Laatst geraadpleegd 8 juli 2022].
  14. ‘Vergeten monolieten – Henri Lavigne’, Dries Majewski, 2015, uitgegeven door de Verbroedering Vaderlandslievende Groeperingen (VVG) – Mol.
  15. Stassin, G., jaartal onbekend, Cavalerie Motorisée, Brussel: Tank Museum.
  16. Dossier Wielrijdersgroep van de 18de Infanteriedivisie, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.