Reglementaire benaming	10de Infanteriedivisie | 10ID 10ème Division d’Infanterie | 10DI
Ontdubbeld van	n.v.t.
Onderdeel van	VIde Legerkorps
Bevelhebber	Luitenant-generaal Jules Pire
Commandant Infanterie	Generaal-majoor Joseph Leroy
Stafchef	Majoor SBH Maurice Nollet
Commandant Artillerie	Kolonel SBH Robert Van Saceghem
Commandant Gezondheidsdienst	Geneesheer 1ste Kapitein Georges Declercq
Intendant	Luitenant M. Pourbaix
Commandant Transportkorps	Majoor Roger Bergeron
Standplaats	Weerstandsstelling (K.W. Stelling) Sector Leuven Commandopost te Kortenberg
Samenstelling	Hoofdkwartier
	3de Regiment Jagers te Voet
	5de Regiment Jagers te Voet
	6de Regiment Jagers te Voet
	10de Regiment Artillerie
	8ste Bataljon Genie
	10de Bataljon Transmissietroepen
	Wielrijderseskadron 10ID
	Compagnie Getrokken C47 10ID (Kapitein-commandant C. Jorissen)
	Compagnie C47 op T13 10ID (Kapitein-commandant Marcel Wathieu)
	Geneeskundig Korps 10ID	Staf (Med Lt N. Vilette)
		Geneeskundige Versterkingcompagnie (Med Kapt J. Simons)
		Lichte Ambulance (Med Lt M. Humblet)
		Ambulance Infanteriedivisie (Med Kapt C. Pirson)
		Sanitair Treinpeloton (Lt P. Crahay)
		Autopeloton der Sanitaire Vervoersformaties (Lt J. Ingels)
	Compagnie Intendance 10ID (Luitenant J. Desenepart)
	Transportkorps 10ID	Staf (Cdt Armand Anthierens)
		Peloton voor Infanteriemunitie (Lt M. Paternostre)
		1ste Autopeloton voor Infanteriemunitie (Lt P. Crahay)
		2de Autopeloton voor Infanteriemunitie (Lt A. Leveque)
		1ste Autopeloton voor Artilleriemunitie (Lt M. Cosyns)
		2de Autopeloton voor Artilleriemunitie (Lt Nestor Huwart)
		Autopeloton voor Ravitaillering (Lt A. Van Langendonck)
		Autopeloton voor Materieel
		Atelier voor Herstelling van het Wagenpark
	Compagnie Luchtafweermitrailleurs (Kapitein-commandant A. Charles)
	Provoost (Luitenant Raymond Dolhen)

Staf/10Div
De 10de Infanteriedivisie, een divisie van Eerste Reserve, wordt vanaf 25 augustus 1939 gedeeltelijk onder de wapens geroepen en krijgt de regio van Ath en Oudenaarde toegewezen als mobilisatiekantonnement. De volledige mobilisatie van de divisie vindt plaats bij de afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan op 1 september 1939. Het gros van de aanvullende effectieven wordt geput uit de militieklassen ’32 tot en met ’35. De mobilisatie van de 10Div wordt afgerond op 4 september 1939. Tijdens deze korte mobilisatieperiode worden het 5de Regiment Jagers te Voet (5J) en het 6de Regiment Jagers te Voet (6J) opgericht als ontdubbelingsregimenten van het 2de Regiment Jagers te Voet (2J) en het 3de Regiment Jagers te Voet (3J) en onder bevel van de 10Div geplaatst. Wanneer het 4de Regiment Jagers te Voet (4J), een ontdubbelingsregiment van het 1ste Regiment Jagers te Voet (1J), wordt opgericht zal dit regiment het 3J vervangen bij de 5de Infanteriedivisie (5Div) waarna het 3J aan de 10Div wordt toegevoegd. De 10Div beschikt bijgevolg over één actief infanterieregiment en twee infanterieregimenten van Eerste Reserve.

Na te zijn vervolledigd stelt de divisie zich onder bevel van het Iste Legerkorps (I/LK) en vertrekt naar het westelijke uiteinde van de dwarsstelling Bierges – Ninove. De divisiestaf verblijft dan te Wambeek. Wanneer op 11 november 1939 het I/LK wordt overgeplaatst naar het oostelijk gedeelte van het Albertkanaal in Zuid-Limburg komt de 10Div onder direct bevel van de Generale Staf van het Leger (EMGA) te staan als algemene reserve van het leger. De divisie wordt door de Generale Staf een eerste keer naar de Sector Leuven van de K.W. Stelling gestuurd. De K.W. Stelling (oftewel Weerstandsstelling) bestond uit één of twee rijen gevechtsbunkers en waar mogelijk werden kanalen, spoorwegbermen en overstromingsgebieden geïntegreerd in de stelling. Waar een sterke hindernis voor handen was volstond één rij bunkers, in open terrein waar men geen gebruik kon maken van hindernissen werd een tweede lijn bunkers aangelegd. Belangrijke wegenknooppunten en verplichte doorgangen in het achtergebied van de verdedigingslinie werden met bijkomende gevechtsbunkers beschermd en uitgebouwd tot anti-tankcentra. Een honderdtal meter voor de bunkers werden talrijke hindernissen zoals prikkeldraadversperringen, anti-tankgrachten en Cointet-elementen aangebracht. De constructiewerken op de K.W. Stelling werden voor de oorlog uitgevoerd. Luitenant-generaal Pire en zijn staf vinden onderdak in de abdij van Kortenberg.

Op 27 november stuurt de Generale Staf van het Leger de divisie door naar de Sector Westerlo aan het Albertkanaal om er de 5Div af te lossen. Deze sector ligt binnen de zone van het IIde Legerkorps (II/LK). Op 10 april 1940 krijgt de divisie initieel het bevel om stelling te nemen rondom Waver achter de K.W. Stelling. Deze orders worden tijdens de verplaatsing naar Waver herroepen en de 10Div krijgt nu opdracht om de Sector Leuven opnieuw in te nemen. Op 12 april komt de divisie aan in Leuven. De divisiestaf installeert zich voor de tweede keer in de oude abdij van Kortenberg en komt nu onder het bevel van het VIde Legerkorps (VI/LK) te staan. Aan de vooravond van de oorlog bewaakt de 10de Infanteriedivisie als enige Belgische divisie de K.W. Stelling. De drie infanterieregimenten staan in lijn opgesteld nabij Leuven. Het 3de Regiment Jagers te Voet (3J) bezet de noordelijke ondersector achter het Kanaal Leuven – Dijle [1] tussen Wespelaar (Tildonk) en Wijgmaal (Herent). Het 6de Regiment Jagers te Voet (6J) stelt zich op in het centrum van de divisiesector tussen Wijgmaal (Herent) en de Leuvense wijk Blauwput terwijl het 5de Regiment Jagers te Voet (5J) de zuidelijke ondersector voor zijn rekening neemt en zich opstelt in Leuven achter de spoorweg tussen Blauwput en Heverlee. De divisie wordt nog gesteund door het 10de Regiment Artillerie (10A), het 8ste Bataljon Genie (8Gn) en zijn organiek wielrijderseskadron (EskCy 10Div). De rest van de K.W. Stelling is op 9 mei nog niet bemand [2].

GnK/10Div
Aan de vooravond van de Duitse inval bevinden de Staf, de Versterkingscompagnie, de Ambulance, het Ambulancepeloton en het Sanitair Treinpeloton van het Geneeskundig Korps 10Div (GnK/10Div) zich in kantonnementen te Zaventem. De Lichte Ambulance verblijft te Nossegem. De eenheden zijn niet ontplooid en bevinden zich in oorlogskantonnementen.

TptK/10Div
Het Transportkorps van de 10Div (TptK/10Div), bevolen door Majoor Bergeron, beschikt over een staf, vijf pelotons die moeten instaan voor de munitiebevoorrading van de divisie, een peloton bevoorrading levensmiddelen (PARa) en een peloton bevoorrading materieel (PAMat). Naast de bevoorradingspelotons beschikt het korps ook over een atelier voor de herstelling van het voertuigenpark van de divisie (oftewel Atelier de Réparation du Charroi Automobile – ARCA).

• PMI/TptK 10Div

   

  Het Peloton voor Infanteriemunitie (PMI/TptK 10Div) wordt bevolen door Luitenant Paternostre. Het PMI bestond uit een 60-tal manschappen, voornamelijk afkomstig uit boerengezinnen en was uitgerust met paard en kar. De karren waren voorzien van munitiecaissons. Het peloton diende de infanterieregimenten van de 10Div te bevoorraden met munitie en beschikte in totaal over 100 trekpaarden.

Staf/10Div
Om 01u25 belt de staf van het VIde Legerkorps naar Kortenberg om de divisie in staat van alarm te brengen. Op dat ogenblik zijn Kapitein SBH Masson en Luitenant Cartiaux van permanentie. Het bevel wordt onmiddellijk doorgebeld naar de eenheden van de divisie en de rest van de staf wordt opgetrommeld. Luitenant-generaal Pire komt aan in de abdij rondom 02u00. De divisiestaf meldt om 04u00 aan de staf van het VI/LK dat de stellingen ingenomen zijn. De vijandelijke luchtmacht overvliegt Leuven vanaf 04u00 zonder dat de stad hierbij gebombardeerd wordt. In zijn hoofdkwartier te Kortenberg verneemt de staf van de 10Div om 06u00  de afkondiging van de algemene mobilisatie naar aanleiding van de Duitse inval. De focus van de eerste oorlogsdag ligt bij de inplaatsstelling van de eenheden op hun gevechtsposities, het opstarten van het transmissienetwerk en de aanvoer van munitie en materieel. De 10de Infanteriedivisie neemt op 10 mei nog steeds als enige Belgische divisie stellingen in langs de K.W. Stelling.

Rond 18u00 komt het 12th (Prince of Wales’s) Royal Lancers, organiek verkenningsregiment van de British Expeditionary Force (BEF), in de stad toe [4] hetgeen heel wat nieuwsgierige toeschouwers lokt. De British Expeditionary Force bevond zich vanaf september 1939 in Frankrijk en stond klaar om bij een Duitse aanval op het westen de K.W. Stelling te bezetten vanaf Leuven tot Waver. De samenscholing van Britse militairen, vluchtelingen en Leuvenaars aan de Tiensepoort trekt om 18u30 de aandacht van enkele duikbommenwerpers Ju-87 (oftewel Stuka) die de mensenmassa bombarderen. Tussen 19u00 en 19u30 wordt de ondersector van 6J tussen Herent en Leuven gebombardeerd waarbij de brug van Wijgmaal beschadigd wordt. Hierdoor kunnen een aantal binnenvaartschepen die op het Kanaal Leuven – Dijle (oftewel Leuvense Vaart) het zicht en de schootsectoren belemmeren niet meer geëvacueerd worden. Op 10 mei vallen er in Leuven ten gevolge van de Duitse bombardementen maar liefst 101 dodelijke slachtoffers en 250 gewonden bij de burgerbevolking [5].

De Britse lansiers zullen enige uren later gevolgd worden door de voorhoede van de 3rd Infantry Division geleid door Major-General Bernard Montgommery.  Het betreft hier het verkenningsbataljon 15th/19th (The King’s) Royal Hussars, drie batterijen van het 20th Anti-Tank Regiment, en het mitrailleurbataljon 2nd Battalion, Middlesex Regiment.

Wanneer het HK van het VI/LK beslist om tegen de ochtend van 11 mei zijn intrek te nemen in de abdij van Kortenberg moet de 10Div op zoek gaan naar een nieuwe opstelplaats voor zijn HK. Die wordt meer naar het oosten gevonden te Everberg. Het divisiehoofdkwartier blijft nog te Kortenberg tot 22u45 waarna het verhuist naar Everberg.

Voor een gedetailleerd overzicht van de gebeurtenissen bij de ondereenheden van 10Div tijdens de veldtocht; zie de pagina’s van 3J, 5J, 6J, Wielrijderseskadron 10Div, 10A, 8Gn en 10TTr.

GnK/10Div
1ste Kapitein Geneesheer Declercq, CMed (Conseiller Médical) van de 10Div, wordt om 02u45 op de hoogte gebracht van het algemeen alarm. De eenheden worden verwittigd en krijgen het bevel om hun alarmkantonnementen in te nemen. De Ambulance ontplooit de Medische Hulpplaats (oftewel triagestation) van de 10Div te Erps-Kwerps als meest vooruitgeschoven element van de medische keten op niveau divisie. De regimenten van de divisie beschikken over een regimentshulppost die op een tweetal kilometer van de eerste linies wordt ontplooid. Deze regimentshulpposten staan in voor de directe medische steun en de evacuatie van zieken en gewonden naar de Medische Hulpplaats  van het Geneeskundig Korps van de 10Div te Erps-Kwerps.

TptK/10Div

• Staf/TptK
  De Staf/TptK en het ARCA/TptK bevinden zich te Kraainem. Deze eenheden zullen hier blijven tot 16 mei.
• PMI/TptK
  Het PMI is ingekwartierd te Everberg nabij het HK van de divisie en zal van hier uit het 3J, 5J, 6J en 10A tot 13 mei bevoorraden met infanteriemunitie.
• 1PAMI, 2PAMI, 1PAMA, 2PAMA/TptK
  De twee Autopelotons voor Infanteriemunitie (PAMI) en de twee Autopelotons voor Artilleriemunitie (PAMA) bevinden zich bij het uitbreken van de oorlog in het Fort 7 van Wilrijk en kunnen rekenen op het 1ste Peloton van de Compagnie Luchtafweermitrailleurs (1/Cie Mi AA/10Div) voor hun luchtverdediging. De voertuigen zijn na een alarmoefenig op 7 mei nog steeds volledig geladen. De colonnes worden onmiddellijk doorgestuurd naar hun oorlogskantonnementen: de beide PAMI’s vertrekken naar Steenokkerzeel en de twee PAMA’s evenals het 1/Cie Mi AA 10Div installeren zich te Sint-Stevens-Woluwe. Deze drie pelotons komen onder bevel te staan van Luitenant Seghin die zijn instructies rechtstreeks zal ontvangen van het 10A. Bij aankomst te Sint-Stevens-Woluwe wordt gestart met de camouflage van de voertuigen, het installeren van de luchtafweermitrailleurs en het aanleggen van het munitiedepot voor de divisieartillerie.

Cie Mi AA 10Div
De Compagnie Luchtafweermitrailleurs van de 10Div (Cie Mi AA 10Div) start de veldtocht in verspreide slagorde waarbij de vier pelotons, zoals gebruikelijk bij de luchtafweermitrailleurs, onafhankelijk van elkaar optreden. De compagniestaf meldt dat de beloofde lichtspoormunitie nog steeds niet geleverd is en vreest voor de efficiëntie van zijn pelotons indien ze alleen over gewone patronen kunnen beschikken.

• Het 1ste Peloton (1PL) van Luitenant Denuit is afgedeeld bij de twee PAMI en de twee PAMA in Fort 7 te Wilrijk. Op de eerste oorlogsdag verplaatst het 1ste Peloton zich samen met de PAMI’s en de PAMA’s van Wilrijk naar Sint-Stevens-Woluwe. Het peloton installeert zich vervolgens nabij de watertoren van Zaventem, op de heuvelrug tussen deze gemeente en Steenokkerzeel teneinde de twee PAMA’s te kunnen beschermen.
• Het 2de Peloton staat onder leiding van Sergeant Glotz die de gehospitaliseerde Luitenant Crappe vervangt. Dit peloton heeft zijn stelling te Steenokkerzeel waar de PAMI’s zullen toekomen.
• Het 3de Peloton van Onderluitenant Glotz en de Staf/Cie Mi AA 10Div bevinden zich te Kraainem waar het 3de Pl de Staf/TptK 10Div en het kantonnement van de ARCA/TptK 10Div beveiligt.
• Het 4de Peloton van Onderluitenant Porsont tenslotte staat opgesteld te Sint-Stevens-Woluwe en bewaakt het lege kantonnement van de PAMA’s tot de aankomst van het 1ste Peloton. Nadat het 1ste Peloton de opdracht van het 4de heeft overgenomen vertrekt dit peloton vertrekt naar Kortenberg om de nabije luchtverdediging van het divisiehoofdkwartier op te nemen. Dit peloton zal na valavond samen met de Staf/10Div naar Everberg verhuizen.

Staf/10Div
Het divisiehoofdkwartier dat tijdens de nacht verhuisde van Kortenberg naar Everberg installeert zich op zijn nieuwe locatie.

In de tweede helft van de nacht van 10 mei op 11 mei is de voorhoede van de 3(UK)Div de stad Leuven binnengereden. Deze voorhoede omvat enerzijds de 15/19th Hussars [6], een divisionaire verkenningseenheid, en anderzijds de mitrailleurcompagnies van het 2nd Battalion, Middlesex Regiment (2BTL/Midd’xR) [7] samen met enkele anti-tank-, genie- en infanterie-elementen. Terwijl de cavalerie doorheen de stad trekt om het voorgebied van de K.W. Stelling te verkennen, starten de overige eenheden van de voorhoede met de installatie van hun troepen.  Het Iste Bataljon van het 5J informeert de divisiestaf omstreeks 06u30 van dit feit.  De staf brengt het HK van het VI/LK op de hoogte.

Tijdens de vroege voormiddag beveelt de 3(UK)Div zijn hoofdmacht om halt te houden ten westen van Leuven naar aanleiding van de verwarring die dreigt te ontstaan door de aankomst van de 3(UK)Div in dezelfde sector als de 10Div [8].  Zowel tijdens de laatste maanden van de mobilisatie als tijdens de eerste oorlogsdagen bestaat enige onenigheid binnen het geallieerde oppercommando over de precieze scheidingslijn tussen de Belgische en Britse legerzone. De status van de hoofdstad als “open stad” zonder militaire verdediging is hierbij van enig belang, als ook het gebruik van de belangrijke verkeersader Brussel-Leuven. In februari 1940 bepaalt het Groot Hoofdkwartier eenzijdig dat de stad Leuven binnen de Belgische legerzone valt, terwijl op 25 maart 1940 de Franse generaal Gamelin beslist dat de scheidingslijn (ook wel Gamelin-lijn genoemd) tussen het Belgisch en het Britse leger ter hoogte van Wijgmaal ligt, waardoor Leuven een zaak voor de Britten wordt. Deze beslissing werd niet overgemaakt aan de 10Div. In de loop van de dag stelt de 2de Britse Divisie [2(UK)Div] zich wel op ten zuiden van Leuven en verlengt hiermee de stellingen van de 10Div.

Een tweede feit zal eveneens de opstelling van de 10Div beïnvloeden. De 5de Infanteriedivisie (5Div), die tijdens de nacht van 10 op 11 mei verplaatst werd naar de K.W. Stelling, is post komen vatten ten noorden van de Sector Leuven tussen Rijmenam en Wespelaar. Wanneer duidelijk wordt dat de Versterkte Positie Luik onder vijandelijke druk ontruimd moet worden, beslist het Groot Hoofdkwartier (GHK) dat de 2de Infanteriedivisie (2Div), die opgesteld stond ten oosten van de Maas, zich terug moet plooien op de K.W. Stelling om zich ten noorden van de 5Div op te stellen. De 2Div komt onder bevel van het VIde Legerkorps te staan en krijgt een sector toegewezen tussen Rijmenam en Haacht. Hierdoor worden de divisiesectoren van de 5Div  en de 10Div ingekort. De 5Div moet zijn dispositief aanpassen en opschuiven naar het zuiden waardoor het 4de Regiment Jagers te Voet (4J) van de 5Div de ondersector van het 3J tussen Tildonk en Wijgmaal langs het kanaal Leuven – Dijle overneemt. Het 3J dat wordt weggehaald uit de eerste lijn zal zich herontplooien tussen Doren in het noorden en kilometerpaal 20,9 op de Brusselsesteenweg om zo het tweede echelon van de 10Div te vormen. Ook de artilleriesteun aan het 5J en 6J kan door deze aankomst versterkt worden: het 5J krijgt directe controle over de I/10A en IV/10A en het 6J over het II/10A en III/10A. De divisie staat nu opgesteld met twee regimenten in lijn (5J en 6J) en één regiment in tweede echelon (3J).

Inmiddels is ook de terugtocht van het veldleger van het Albertkanaal gestart en heeft de divisie vernomen dat het Cavaleriekorps (CK) aangeduid werd voor een dekkingsopdracht door een dwarsstelling in te nemen achter de Demer en de Gete (ook de Demer-Gete Stelling genoemd). Luitenant Cartieaux wordt uitgestuurd naar de staf van het Cavaleriekorps te Lubbeek. Gedurende de ganse dag wordt Leuven opnieuw gebombardeerd door de Duitse luchtmacht, ditmaal de stationsbuurt en opnieuw de Tiense poort.

Om 16u00 krijgt de 10Div het bevel om een infanteriebataljon naar het vliegveld van Evere te sturen om er de beveiliging van het vliegveld te verzekeren. De divisiecommandant duidt het 3J aan om het bataljon te leveren nadat de aflossing door het 4J voltooid is. In een poging iets te ondernemen tegen de onophoudelijke luchtaanvallen wordt om 19u00 opdracht gegeven aan 5J om een batterij luchtafweer met 12 mitrailleurs samen te stellen en die te ontplooien te Egenhoven ten zuidwesten van Leuven.

GnK/10Div
De staf van de medische dienst krijgt om 15u00 het bevel om nieuwe kantonnementen in te nemen te Sterrebeek. Het installatiepersoneel vertrekt om 16u00, gevolgd door het gros om 22u00. De paardenrenbaan van Sterrebeek wordt als nieuwe standplaats uitgekozen.

TptK/10Div

• PAMat/TptK
  In de loop van de voormiddag krijgt het PAMat de opdracht om een peloton van het 5de Bataljon Genie (5Gn) van Boortmeerbeek naar Wijgmaal te transporteren. Dit peloton moet de brug van Wijgmaal herstellen die door het luchtbombardement van 10 mei beschadigd raakte. De opdracht wordt om 12u00 uitgevoerd.

Cie Mi AA 10Div
De eerste drie pelotons behouden hun standplaatsen terwijl de compagniestaf zich nog steeds in Kraainem bevindt. Terwijl overdag het luchtruim bewaakt wordt van op de schootsstellingen, wordt een deel van de stukken ‘s nachts gebruikt voor het geven van luchtdekking aan de colonnes van het transportkorps die op en neer rijden naar Leuven om de divisie te bevoorraden. De nodige Maxims worden hiervoor op hun vrachtwagens geïnstalleerd en bemand door een schutter, munitiebevoorrader en stukscommandant.

In de buurt van de stelling van het 2de Peloton voert een formatie Dornier 17 omstreeks 16u00 bommenwerpers een aanval uit op het kasteel De Ham te Steenokkerzeel. Dit kasteel is de residentie van de Oostenrijkse ex-keizerin Zita van Bourbon-Parma en wordt vermoed als militair hoofdkwartier te fungeren. De Do17 toestellen bestoken vervolgens een motorcolonne van het Britse leger op de Haachtstesteenweg. Het 2de Peloton krijgt er eveneens van langs. De bemanningen van drie van de vier Maxim mitrailleurs houden onmiddelijk op met vuren en duiken hun loopgrachten in. Soldaat Noël Pinpin blijft evenwel bij het vierde stuk en slaagt er in om een laag overscherende Do17 te treffen. Het toestel verdwijnt in de richting van de Haachtsesteenweg met een dikke rookpluim achter zich. Het peloton claimt een eerste succes.

Het 4de Peloton installeert zich te Everberg. Onderluitenant Porsont brengt de kleine stafgroep onder in het huis aan de Kwikstraat 16.

Staf/10Div
Het veldleger op terugtocht van het Albertkanaal komt aan op de K.W. Stelling. Het militair verkeer naar het westen wordt bijzonder druk.

Het Britse leger is bij het aanbreken van de dag volledig ontplooid op de K.W. Stelling ten zuiden van Leuven, maar de stad zelf blijft een punt van onenigheid. Het 2nd Battalion  van het Middlesex Regiment is ontplooid tussen de Belgische posities, maar Generaal-majoor Bernard Montgommery, commandant van de 3(UK)Div, is nog steeds misnoegd over de aanwezigheid van de 10Div in de Sector Leuven. Hij adviseert zijn legerkorpscommandant, Luitenant-generaal Alan Brooke, om de 3(UK)Div stelling te laten nemen ten westen van Leuven in tweede echelon achter de 10Div. De ervaren Montgommery verkiest de toegangsweg tot Brussel te verdedigen vanaf het hoger gelegen terrein ten westen van de stad boven een gevecht in de agglomeraties van Leuven. Dit voorstel wordt niet aangenomen en de 3(UK)Div verspreidt tussen 07u30 en 08u30 de nodige orders voor de installatie van de volledige 7th Guards Brigade en de 9th Infantry Brigade op de K.W. Stelling te Leuven. Om 10u00 bezoekt generaal Montgommery zeer kort generaal Pire in het HK van de 10Div om hem een kopie van de opstelling van de Britse troepen over te maken, zonder echter veel te coördineren.

Het nieuws van de Britse superpositie bereik al snel de staf van het VIde Legerkorps en het Groot Hoofdkwartier. Generaal-majoor Raoul Van Overstraeten, militair adviseur van Koning Leopold III, besluit de zaak aan te kaarten bij de Franse minister van defensie Eduard Daladier, de Franse generaals George en Billotte en de Britse generaal Pownall op de coördinatievergadering tussen de geallieerden die tijdens de namiddag van 12 mei plaats vindt in het kamp van Casteau nabij Bergen. Pownall antwoord dat het Belgische leger zich aan de Gamelin-lijn dient te houden. De verantwoordelijkheid om een beslissing te nemen ligt bij Georges en Billotte, maar die spreken zich niet uit over de zaak.

Op het terrein komen het gros van de 3(UK)Div toe in de divisiesector van de 10Div vanaf de late voormiddag. De 7th Guards Brigade wordt op links ontplooid en 9th Infantry Brigade op rechts, pal in de ondersectoren van het 5J en het 6J. Aanvankelijk is er bitter weinig overleg tussen de beide divisies over de consequenties van de superpositie van de beide formaties. Stafofficier Kapitein SBH Masson wordt aangeduid als verbindingsofficier voor het hoofdkwartier van Montgommery, dat zich in het kasteel de Mérode te Everberg gevestigd heeft. De Britten bekommeren zich niet over de verbinding en communicatie met de Belgen. De onduidelijkheid over de limiet tussen het Belgische en het Britse leger leidt uiteindelijk tot het feit dat twee divisies, één Belgische en één Britse, zich elk klaar maken om de Sector Leuven te verdedigen.

Luitenant-generaal Pire moet zijn Wielrijderseskadron en Compagnie C47 op T13 afstaan en naar Hoegaarden sturen ter ondersteuning van het 2de Regiment Jagers te Paard (2JP). Dit cavalerieregiment bezet de zuidflank van de Demer/Gete-Stelling.

GnK/10Div
De divisiestaf laat weten dat de gewonden geëvacueerd dienen te worden naar het Medisch-Chirurgisch Centrum te Aalst. De dringende gevallen mogen naar het Militair Hospitaal te Brussel overgebracht worden. In een poging om het wagenpark verder aan te vullen, heeft dokter Declercq na de middag een onderhoud met de burgemeester van Sterrebeek. De burgervader beweert bij hoog en laag dat er geen enkel voertuig meer beschikbaar is in zijn gemeente. De hulp van de districtscommandant van Rijkswacht wordt dan maar ingeroepen. Die laat weten dat in het ganse district geen enkel voertuig te vinden valt en de Rijkswacht ook niet kan helpen. Declercq keert met lege handen terug. De staf van het VIde legerkorps laat in de namiddag weten dat alle gewonden nu naar Brussel dienen afgevoerd te worden.

TptK 10Div

• PMI/TptK 10Div
  Tijdens de voormiddag komt de staf van de 3(UK)Div aan te Everberg. De staf van generaal Montgommery is niet opgezet met de aanwezigheid van het PMI in de buurt van zijn HQ. Na de middag rijdt een derde van de paardenwagens uit richting Leuven om een eerste keer het 10A, 3J, 5J en 6J te gaan herbevoorraden.

Cie Mi AA 10Div
Alle pelotons blijven op hun stellingen. Adjudant KROLt Jaspar van het 5J komt aan om het bevel over het 2de Peloton op te nemen. Het 1ste, 2de en 3de Peloton verschieten een grote hoeveelheid munitie op diverse doelen. Er worden echter geen treffers gemeld.

Staf/10Div
In de Belgisch-Britse kwestie over de verdediging van de Sector Leuven is de kogel door de kerk: Generaal-majoor Van Overstraeten adviseert de koning om Leuven aan de Britten te laten. De 3(UK)Div zal de stad verdedigen en de zone ten zuiden van de Brusselsesteenweg wordt toegewezen aan de British Expeditionary Force. Luitenant-generaal Pire verneemt het nieuws in de vroege namiddag van zijn Legerkorpscommandant. Hij krijgt te horen dat zijn divisie wordt toegewezen aan de reserve van het VIde Legerkorps en verplaatst moet worden naar kantonnementen in de omgeving van Zaventem, Sint-Stevens-Woluwe en Peutie. Het 10de Regiment Artillerie zal achterblijven aan het front en wordt in twee groeperingen gesplitst die aan de 2de en de 5de Infanteriedivisie toegevoegd worden. Het uur van de aflossing door de Britten wordt bepaald op 14 mei om 03u00.

‘s Avonds komt het bericht binnen dat de Demer/Gete-Stelling zal worden opgegeven de 14 mei om 04u00. Een een groot deel van het Cavaleriekorps zal reeds tijdens nacht van 13 op 14 mei door Leuven terugtrekken. Het front komt hiermee erg dichtbij.

GnK/10Div
Op bevel van de divisiestaf wordt het Geneeskundig Korps tijdens de avond verplaatst van Sterrebeek naar Diegem. De Sector Leuven werd overgedragen aan het Britse leger en de achterliggende diensten dienen te Britse legerzone te verlaten.

TptK 10Div

• PMI/TptK 10Div
  Het PMI wordt tijdens de avond doorgestuurd naar Peutie. Bij het vormen van de colonne wordt gasalarm gegeven. De manschappen zetten hun gasmasker op en werken verder. Het blijkt om loos alarm te gaan.
• 1PAMA en 2PAMA/TptK 10Div
  De beide PAMA’s rijden om 02u00 een eerste keer uit naar 10A in de Sector Leuven. De vier groepen van 10A ontvangen elk een bijkomende dotatie munitie die afgeleverd wordt op de bevoorradingsechelons. De vrachtwagens van de PAMA’s rijden vervolgens naar het station van Groot-Bijgaarden waar rendez-vous moet gemaakt worden met een munitietrein die de pelotons zal herbevoorraden. Van het treinstel is echter geen spoor en de bevoorrading blijft dan ook uit. Aan het eind van de dag worden de pelotons om 20u00 doorgestuurd naar Machelen.

Cie Mi AA 10Div
Ook op de vierde oorlogsdag behouden de vier pelotons hun stellingen. Omstreeks 17u00 voeren Stuka duikbommenwerpers verschillende aanvallen uit op de Haachtsebaan en op de baan van Zaventem naar Melsbroek. Enkele Stuka’s komen binnen het bereik van het 1ste peloton dat onmiddellijk met alle vier Maxims het vuur opent. Een toestel wordt geraakt en maakt een succesvolle noodlanding in een veld op zo’n 250m van de schootsstelling. De beide Duitse bemanningsleden springen uit het toestel en vluchten een schuurtje in. Van hier uit nemen ze het 1ste Peloton met hun persoonlijke wapens onder vuur. Een detachement van het peloton aangevuld met enkele manschappen van het Transportkorps en een Britse pantserwagen omsingelen het kleine gebouw. Na een vuurgevecht van een tiental minuten stormen de Belgen door de deur en maken de Duitse militairen krijgsgevangen. Korporaal Deltour wordt gefeliciteerd door de divisiecommandant voor zijn moedig optreden tijdens de actie.

Staf/10Div
De aflossing van de 10 Infanteriedivisie door de troepen van Generaal-majoor Montgommery verloopt niet zonder problemen. Het 3J en het 5J kunnen hun ondersector naar behoren overdragen, met uitzondering van de bunkers die niet geschikt blijken voor de Britse Vickers .303 mitrailleurs en Bren lichte machinegeweren.

In de ondersector van het 6J loopt de aflossing vertraging op. Hierdoor kan dit regiment niet voor dageraad wegkomen. Na de luchtaanvallen op Leuven van de afgelopen dagen wordt het risico op een verplaatsing overdag onaanvaardbaar geacht. Het 6J krijgt dan ook het bevel om de nacht van 14 op 15 mei af te wachten om zich naar achter te verplaatsen.

De divisiestaf verkent een dwarsstelling met front naar het zuiden, parallel aan de Brusselsesteenweg tussen Hummelgem en Erps-Kwerps, die ingenomen kan worden bij een eventueel voortijdig vertrek van de Britten. De Duitse 31 (GE) Division bereikt Leuven en raakt slaags met de 7th Guards Brigade, de 9th Infantry Brigade en het 6de Jagers te Voet. Nabij het Leuvense station komt het tijdens de avond tot relatief zware gevechten. Het 6J kan het contact verbreken rond 22u00 en vervoegt de rest van de 10Div.

De overige formaties van de divisie hebben inmiddels hun kantonnementen bereikt:

• Hoofdkwartier en één sectie T13 tankjagers: Peutie
• 3de Regiment Jagers te Voet (-IIde bataljon): Hofstade en Weerde
• 5de Regiment Jagers te Voet en Compagnie Getrokken C47: Zaventem en Sint-Stevens-Woluwe
• Diensten: oostrand van Brussel

TptK 10Div

• PMI/TptK 10 Div
  Het PMI bereikt Peutie rond 02u00 en wordt ondergebracht in een bebost terrein.
• 1PAMA en 2PAMA/TptK 10Div
  De PAMA’s worden om 23u00 verplaatst naar het gehucht Borcht op de linkeroever van het Kanaal van Willebroek. De stations van Londerzeel en Kapelle-op-den-Bos worden aangeduid als herbevoorradingsplaatsen. Het 10A komt vanaf die dag in actie en de beide pelotons zullen talrijke ritten uitvoeren tussen de bevoorradingsechelons van het artillerieregiment ten noordwesten van Leuven en de stations van Londerzeel en en Kapelle-op-den-Bos.

Cie Mi AA 10Div

• Het 1ste Peloton bevindt zich nog steeds te Zaventem.
• Het 2de Peloton is nog steeds opgesteld staat te Steenokkerzeel.
• De compagniestaf en het 3de Peloton verhuizen van Kraainem naar Machelen. Kapitein-commandant Charles installeert zijn commandopost in het huis aan de Dorpsstraat 2.
• Het 4de Peloton volgt de divisiestaf en installeert zich te Peutie. Onderluitenant Porsont zoekt onderdak aan de Turcksinstraat 91 op de grens van Peutie en Machelen.

Staf/10Div
De gevechten te Leuven blijven aanhouden en er wordt voor een doorbraak in de Britse zone gevreesd. De 10de Infanteriedivisie krijgt het bevel om de dwarsstelling te bezetten. Het 5J, zonder zijn Iste Bataljon, wordt uitgestuurd naar de nieuwe positie tussen Hummelgem en Erps-Kwerps. De echelons van de divisie worden weggestuurd naar de westelijke oever van het Kanaal Van Willebroek. Tijdens de avond moet het 3J naar Elewijt vertrekken. Het IIde bataljon van het 3J wordt eindelijk ontlast van zijn bewakingsopdracht en wordt nu door het VIde Legerkorps naar Verbrande Brug doorgestuurd om hier de belangrijke brug over het Kanaal Van Willebroek te gaan bezetten. Het 6J komt eveneens aan in het kantonnementsgebied van de divisie en wordt ingekwartierd te Peutie en Melsbroek. Het IVde Bataljon van het 6J krijgt vervolgens nieuwe kantonnementen aangeduid te Houtem.

GnK/10Div
De gezondheidsdienst verlaat Diegem om 20u45 en verplaatst zich naar Eppegem.

Cie Mi AA 10Div
De 1ste, 2de en 3de pelotons blijven op hun stellingen. Het 4de peloton installeert zich op een nieuwe positie ten westen van Vilvoorde, net over het Kanaal van Willebroek aan de rand van het Domein van Borgt.

Staf/10Div
Zowel Peutie als Melsbroek dienen ingericht te worden als steunpunten. Het zwaar vermoeide 6J wordt met de taak belast. Na de middag ontvangt het hoofdkwartier onverwachts het bevel van het geallieerd opperbevel (Franse generaal Bilotte) om verder westwaarts te trekken. Zonder dat men de K.W. Stelling ten volle verdedigd heeft moet de stelling worden prijsgegeven. Het Duitse leger wist immers een doorbraak te forceren in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven. Het veldleger zal aan het eind van de dag de K.W. Stelling ontruimen en zich terugplooien op de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde. De 10Div ontvangt van het GHK orders voor de verplaatsing van de divisie naar de Bovenschelde op de zuidflank van de Belgische legerzone en zal post vatten langsheen de Schelde tussen Oudenaarde en Zingem. Te Oudenaarde zal de Britse 44th Infantry Division de linies overnemen. Van de infanterie zullen de troepen te voet naar de westelijke oever van de Zenne marcheren en vervolgens opgepikt worden door de Legerautogroepering te Opwijk tijdens de tweede helft van de nacht van 16 op 17 mei. De weinige motorvoertuigen van de staf en de infanterieregimenten zullen in één samengevoegde colonne de tocht in een enkele etappe afleggen. De paardenwagens krijgen drie etappes om de Bovenschelde te bereiken.

GnK/10Div
De medische versterkingscompagnie stuurt rond het middaguur één sectie naar het 6de Jagers te Voet ter versterking van de medische compagnie van dit regiment. De lichte ambulance zendt een arts uit naar 10A die tot 18 mei voor het artillerieregiment zal werken. Om 16u00 ontvangt de staf de nodige bevelen voor de aftocht van de K.W. Stelling. De eenheden moeten onmiddellijk naar Vlekkem. Het vertrekt vindt binnen het uur plaats. De marsroute loopt over Verbrande Brug, Grimbergen en Merchtem. De staf bereikt Vlekkem om 20u10, gevolgd door de andere eenheden.

TptK 10Div
De staf en het ARCA worden aan het eind van de dag teruggetrokken naar Wolvertem.

• PMI/TptK 10 Div
  Het PMI verlaat Peutie om 17u35 en stuurt zijn colonne paardenvoertuigen via Vilvoorde, Grimbergen en Wolvertem richting Aalst.
• 1PAMA en 2PAMA/TptK 10Div
  De PAMA’s worden uitgestuurd naar de stellingen van 10A om zoveel mogelijk munitie te gaan ophalen. Om 20u00 worden de pelotons op weg gezet naar Vlierzele. De tocht zal lopen via Grimbergen, Wolvertem, Merchtem en Aalst.

Cie Mi AA 10Div
De pelotons trekken zich terug naar het westen. De compagniestaf en het 3de peloton installeren zich te Impde. Het 1ste peloton zoekt een nieuwe stelling op rond Opwijk. Het 2de peloton verplaatst zich naar Wolvertem. Het 4de peloton blijft als allerlaatste op zijn oude stelling te Sint-Stevens-Woluwe.

Na aankomst te Impde komt het 3de peloton tussenbeide in een Duitse luchtaanval. In het dorp bevinden zich enkele formaties van het transporkorps, samen met de voertuigen van de Legerautogroepering die toegewezen zijn aan het transport van de infanterieregimenten. De talrijke voertuigen zijn een makkelijke prooi voor de Luftwaffe. Dornier 17 bommenwerpers vallen het dorp aan rondom 16u00. Het peloton slaagt er in om twee laag overscherende toestellen te raken, die allebei neerstorten in de nabije omgeving. De vliegtuigbemanningen kunnen zich met hun parachutes redden en worden opgepakt. Een derde toestel wordt geraakt maar kan ontkomen.

Staf/10Div
De lift van de divisie van Opwijk tot aan de Bovenschelde loopt vertraging op. De autobussen en vrachtwagens van de Legerautogroepering komen pas opdagen vanaf 06u30. Bovendien zijn er transportmiddelen tekort zodat het het II/5J en 6J de etappe te voet moet afleggen. Het 3J en 5J komen aan tijdens de vooravond. Het II/5J kan alsnog opgehaald worden door het terugsturen van een voldoende aantal autobussen. Het 6J marcheert overdag verder en wordt omstreeks 18u00 alsnog opgepikt door het detachement van de de Legerautogroepering op de baan van Aalst naar Gent nabij Bavegem. Het 10A is nu ook ontlast van zijn opdracht bij de 2de Infanteriedivisie en de 5de Infanteriedivisie en is op terugtocht van de K.W. Stelling om de divisie te vervoegen. Ook het 8Gn is na einde opdracht in de sector van de 5de Infanteriedivisie onderweg van de K.W. Stelling om de divisie te vervoegen.

GnK/10Div
De medische elementen worden 00u10 doorgestuurd naar Waregem en krijgen hiervoor een marsroute via Hundelgem en Oudenaarde opgelegd. De colonnes starten om 00u45 en bereiken Waregem vanaf 03u40. Hier wordt de ganse dag gewacht op verdere instructies. De divisiestaf beveelt om 18u00 dat de eenheden naar Olsene moeten. De korte tocht duurt een drietal uren.

TptK 10Div
De staf en het ARCA worden overdag doorgestuurd naar Vlierzele waar de transporteenheden geconcentreerd worden.

• PMI/TptK 10 Div
  Het PMI bereikt Aalst rond 08u00. Na een pauze van enkele uren rijdt de colonne verder naar Burst en Vlierzele. De eenheid komt aan omstreeks 14u30 en zal hier overnachten.

Cie Mi AA 10Div
Tijdens de verplaatsing van de divisie naar de Bovenschelde, worden de pelotons verdeeld onder de colonnes van het Transportkorps. De Maxims worden op de vrachtwagens in stelling gebracht en zullen gebruikt worden om de luchtdekking te verzekeren tijdens de verplaatsing. Onderweg wordt ettelijke keren gevuurd op vijandelijke jachtbommenwerpers die de colonnes lastig vallen. Er vallen geen treffers te melden.

Staf/10Div
De divisie komt onder het bevel te staan van het VIIde Legerkorps. Dit korps heeft de verantwoordelijkheid gekregen over het meest zuidelijke deel van de Belgische legerzone, vanaf de zuidrand van het Bruggenhoofd Gent tot aan het aansluitingspunt met de British Expeditionary Force ten noorden van Oudenaarde.

De staf start met de inplaatsstelling van de troepen aan de Bovenschelde. Het hoofdkwartier is ondergebracht in een woning aan het kruispunt op de Welkendries, ten ten oosten van Kruishoutem. De divisie plaatst het 3J en het 5J op het eerste echelon, gedekt door het 6J op het tweede echelon. Het zwakke punt in de sector wordt de Scheldebocht nabij Zingem, waar de Belgische stelling vooruitsteekt in wat vijandelijk terrein zal worden en waar tevens de scheidingslijn tussen de 10de Infanteriedivisie en de 9de Infanteriedivisie zal lopen.

De divisie krijgt naast het 10A tevens de vuursteun van twee groepen van het 5A.

De regimentscommandanten ontvangen net voor de middag hun mondelinge orders. Terwijl op de staf de tikmachines aan het werk gaan, vertrekt Luitenant-generaal Pire naar de 44th British Infantry Division om de nodige afspraken te maken voor de aansluiting met het Britse leger.

GnK/10Div
Met het oog op de komende strijd aan de Bovenschelde, krijgen de medische eenheden de taak om nieuwe standplaatsen te verkennen te Nokere. De installatieploeg vertrekt rond 09u30, gevolgd door het gros om 15u00. De installatie start tijdens de vooravond.

TptK 10Div
De staf en het ARCA worden doorgestuurd naar Waregem en vervolgens naar Zulte.

• PMI/TptK 10 Div
  Het PMI verlaat Vlierzele om 07u00 en trekt via Gavere en Kruishoutem naar Waregem. Onderweg laat een estafette van de Staf/TptK 10Div weten dat het PMI naar Olsene moet. De colonne wordt echter onderschept op de baan van Kruishoutem naar Olsene en teruggestuurd naar de oostrand van Kruishoutem met het oog op de komende ontplooiing van de divisie aan de Bovenschelde tussen Zingem en Oudenaarde. Het PMI zal hier werkzaam blijven tot 21 mei.

Cie Mi AA 10Div
De compagnie volgt het transportkorps en rijdt eveneens richting Waregem.

Staf/10Div
De divisie krijgt het bevel om de Compagnie getrokken C47 naar de sector van de 2de Infanteriedivisie te sturen om de tegenactie te Kwatrecht te versterken. Terwijl de gevechtseenheden verder werken aan hun stellingen op de Bovenschelde, patrouilleert het Wielrijderseskadron op de oostelijke oever van de rivier. Generaal-majoor Leroy inspecteert het eerste echelon.

Tijdens de namiddag voert de Luftwaffe verschillende aanvallen uit op het tweede echelon van de sector. Ook de omgeving van Eine en Kruishoutem worden bestookt. Luitenant-generaal Pire verspreidt de waarschuwing dat de eenheden zich op 20 mei aan een aanval mogen verwachten. De wielrijders en voorposten worden daarop teruggetrokken naar de westelijke oever van de Schelde.

GnK/10Div
De eenheden worden ontplooid om steun te geven aan de divisie die zich aan de Bovenschelde tussen Zingem en Oudenaarde opstelt. De ambulance blijft te Nokere en stuurt tevens een detachement naar Marolle. De lichte ambulance moet een verzamelpost voor lichtgewonden inrichten in het gehucht Vaddenhoek, even ten zuiden van Wannegem-Lede. De versterkingscompagnie ontplooit twee hulpposten ten bate van de artillerie:

• Aan kilometerpaal 5 van de baan van Oudenaarde naar Kruishoutem komt een hulpppost voor de Iste, IIde en IVde Groep van 10A.
• Ten westen van de kerk van Huisen wordt een hulppost voor de IIde en IIIde Groep van 5A en de IIIde Groep van 10A ontplooid.

Daarnaast dient de compagnie bijkomende detachementen medisch personeel aan het 3J, 5J, 6J en 10A te alloceren. De staf vraagt eveneens versterkingen aan bij de medische eenheden van het VIde legerkorps ter grootte van 3 ambulancevoertuigen, 4 artsen en 21 manschappen. Het ontbreekt het geneeskundig korps van de divisie immers aan voertuigen: in plaats van de voorziene 18 voertuigen zijn er slechts 7 ambulances en 4 minimaal aangepaste bestelwagens beschikbaar. Het medisch-chirurgisch centrum van het VIde legerkorps wordt te Olsene opgesteld en wordt de bestemming voor alle gewonden geëvacueerd door de 10de infanteriedivisie.

Staf/10Div
Het Wielrijderseskadron stuurt enkele kleine patrouilles uit naar de oostelijke oever en meldt dat de Duitsers in aantocht zijn. De voorwaartse waarnemers in de kerktoren van Zingem bevestigen het bericht. In afwachting van de ontplooiing van de eigen artillerie, blijft de Luftwaffe de Belgische linies aanvallen. Het eerste contact met de vijand komt er even na 08u15 in de ondersector van het 5de Jagers te Voet. De Duitsers willen aanvankelijk in de richting van Eine en Heune aanvallen, maar laten hier hun plannen voor een oversteek varen en verleggen het zwaartepunt van de actie naar Neder-Ename. De Belgische artillerie houdt de deur dicht en in de loop van de avond nemen de gevechten af. Het 3de Regiment Jagers te Voet raakt rechtstreeks betrokken bij de Duitse aanval op de bocht van Zingem. Hier lukt de oversteek wel. Na een dag van hevige gevechten behouden de aanvallers hun bruggenhoofd. De divisie concentreert zijn artillerie op het verloren terrein en de oversteekpunten. Een tegenaanval met infanterie dring zich echter op. Luitenant-generaal Pire wil koste wat kost de volledige linkeroever in Belgische handen houden en duidt de 6de compagnie van het 6de Jagers te Voet aan om de Scheldebocht opnieuw te veroveren.

TptK 10Div
De staf en het ARCA komen aan te Hulste en zullen hier kantonneren zijn tot 24 mei. De overige elementen worden onder meer overgeplaatst naar Olsene.

Cie Mi AA 10Div
De vier pelotons blijven het transportkorps volgen. De compagniestaf verhuist naar Olsene. De pelotons blijven afgedeeld bij de formaties van het transportkorps.

Staf/10Div
De tegenaanval in de Scheldebocht te Zingem wordt uitgevoerd tijdens de tweede helft van de nacht van 20 op 21 mei. De Duitsers hebben een groot deel van hun troepen teruggetrokken naar de rechteroever. De weinige nog aanwezige weerstandsnesten worden zonder veel problemen opgerold. Het Wielrijderseskadron voert twee patrouilles uit in vijandelijk gebied. De verkenners bevestigen dat de Duitsers zich tijdelijk teruggetrokken hebben van de oever van de rivier.

Aan het eind van de middag wordt bevestigd dat de 44th(UK) Division de Scheldelinie opgeeft en zich verder naar het westen terugtrekt. De zuidflank van het Belgische leger komt hiermee bloot te liggen. Om een omsingeling te voorkomen, wordt het 6de Jagers te Voet in de loop van de avond op een dwarsstelling geplaatst.

Het 16de Linieregiment (16Li) wordt toegevoegd aan de 10de Infanteriedivisie om de dwarsstelling op de Schelde verder te verlengen naar het westen. Luitenant-generaal Pire geeft de Iste groep van het 10A in vuursteun aan het regiment.

TptK 10Div

• PMI/TptK 10 Div
  Het PMI start om 23u00 de terugtocht naar Kruishoutem.

Staf/10Div
Na de Duitse doorstoot tot Abbeville aan de Atlantische kust zijn de geallieerde legers in Noord-Frankrijk en Vlaanderen geheel omsingeld. Het geallieerde oppercommando heeft op 21 mei tijdens de Conferentie van Ieper besloten om de Schelde-linie op te geven. Hierop bepaalt de Belgische legerleiding tijdens de ochtend van 22 mei dat onze strijdkrachten niet zoals afgesproken zullen terugtrekken naar de IJzer, maar stand zullen houden langsheen de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie. Het Groot Hoofdkwartier laat deze terugtocht in twee fases uitvoeren en bepaalt dat de troepen opgesteld tussen het Bruggenhoofd Gent en Oudenaarde zich tijdens de nacht van 22 op 23 mei moet terugtrekken naar de Leie. In deze eerste fase zullen tevens een aantal troepen teruggetrokken worden uit het Bruggenhoofd Gent, de stad Gent en het Kanaal Gent-Terneuzen. Deze zones zullen dan definitief ontruimd worden tijdens de nacht van 23 op 24 mei. Om de Britten toe te laten meer troepen vrij te maken voor de geplande tegenaanval rond Arras, geeft onze legerleiding zijn akkoord om de 44th Infantry Division aan de Schelde af te lossen en de Belgische linies aan de Leie tot aan de rand van Menen te verlengen. De aflossing aan de Schelde wordt afgelast door de snelle ontwikkeling van de Duitse opmars.

In de eerste fase, tijdens de nacht van 22 op 23 mei zullen de 16Div en de 18Div herontplooien om de stad Gent te verdedigen terwijl de 1Div de stad zal verlaten en naar de streek van Kortrijk moet verhuizen. De 2Div en de 4Div zullen het Bruggenhoofd Gent verlaten, terwijl ten zuiden van de stad de 1Div Ardeense Jagers en de 5Div nog achter de Schelde opgesteld blijven teneinde de terugtocht van de 2Div en de 4Div te ondersteunen. De 9Div en de 10Div zullen tijdens deze eerste nacht de Bovenschelde verlaten. In de tweede fase, tijdens de nacht van 23 op 24 mei zullen de 1Div Ardeense Jagers en de 5Div zich vervolgens achter de Leie terugplooien.

Het 16de Linieregiment komt aan op zijn aangeduide posities rond Wannegem-Lede. Tijdens de voormiddag loopt het gerucht dat een gecombineerde Frans-Britse tegenaanval gepland wordt ten zuiden van Oudenaarde. Dit blijkt een val bericht te zijn.

De Duitse troepen tegenover het 3J en 5J hebben inmiddels versterkingen aangevoerd en kunnen ook de steun genieten van hun aangekomen artillerieformaties. De beide regimenten krijgen met nieuwe aanvallen af te rekenen. Het Belgische oppercommando heeft echter zijn akkoord gegeven voor een verdere terugtocht van ons veldleger. De 10de Infanteriedivisie zal tijdens de nacht van 22 op 23 over de Leie gebracht worden

GnK/10Div
Het leger trekt zal zich terugtrekken van de Bovenschelde. De eenheden krijgen tijdens de voormiddag reeds hun marsorders voor de aftocht naar de Leie. De aftocht zal vanaf 19u00 starten. De eenheden zullen te Meulebeke gehergroepeerd worden en bereiken deze bestemming vanaf 21u00.

TptK 10Div

• PMI/TptK 10 Div
  De divisiestaf laat weten dat omwille van de druk op de logistieke keten het PMI geen infanteriemunitie meer mag verdelen zonder uitdrukkelijke toestemming van de divisie. Het PMI verlaat Kruishoutem om 19u45 en steekt te Olsene de Leie over om 20u50.

Staf/10Div
Tijdens de nacht van 22 op 23 mei steekt de divisie de Leie over en begeeft zich naar zijn nieuwe sector langsheen het Kanaal Roeselare-Leie tussen Roeselare en Izegem. Met uitzondering van zijn Iste Bataljon gaat het 6de Jagers te Voet over naar de 8ste Infanteriedivisie (8Div). Het regiment begeeft zich naar Dentergem. Ook de IVde Groep van het 10A wordt afgedeeld bij deze formatie. De divisie telt nu nog 9 i.p.v. 12 infanteriebataljons. De commandopost van Luitenant-generaal Pire wordt te Ardooie ondergebracht. Tijdens de namiddag wordt de 10de Infanteriedivisie overgeheveld naar het IVde Legerkorps (IV/LK) dat de zone ten zuiden van het VIIde Legerkorps verdedigt. De beide legerkorpsen krijgen zo elk twee divisies langsheen de Leie en een divisie in reserve.

GnK/10Div
De eenheden blijven te Meulebeke in afwachting van verdere orders. De installaties worden niet ontplooid.

TptK 10Div

• PMI/TptK 10 Div
  Het PMI trekt verder via Oeselgem en Wakken tot in Meulebeke. De colonne komt aan rond 02u00 en blijft tot ‘s anderendaags ter plekke.

Staf/10Div
De divisie krijgt de opdracht om de verdediging van het Kanaal Roeselare-Leie uit te breiden met het gedeelte tussen Izegem en de samenvloeiing van het kanaal en de Leie.

Om 10u30 beveelt het GHK om een ad-hoc formatie samen te brengen onder het bevel van Generaal-majoor Joseph Leroy, commandant infanterie van de 10Div.  Deze Groepering Leroy krijgt als missie om de lijn Ieper-Komen te bezetten en alzo een mogelijke Duitse aanval in de zuidflank van de Belgische legerzone te verijdelen.  De groepering blijft onder het bevel van het IV/LK, en zal bestaan uit het Bataljon Grenswielrijders Limburg, de Wielrijdersgroep der 13Div, de Wielrijdersgroep der 16Div, de Compagnie T13 van de 10Div, en het Eskadron Pantserwagens van het Cavaleriekorps.  De groepering moet Ieper met Komen verbinden door stelling te nemen vanaf de vijver van Zillebeke langsheen de spoorlijn tot in Hollebeke.  Vanaf Hollebeke zal de positie de loop volgen van het oude Kanaal Ieper-Komen.  De commandopost mag ofwel te Beselare of te Geluveld geplaatst worden.  Deze missie zal door de snelle ontwikkelingen aan de Leie echter nooit uitgevoerd worden.

Om 12u50 beveelt het GHK aan de 10Div om zo snel mogelijk op te rukken naar de regio Geluveld, Geluwe, Zonnebeke, Beselare.  Het Duitse leger is immers gestart met de aanval op de Leie en slaagt er in om rond Kortrijk een belangrijke doorbraak te forceren tussen de 1ste en de 3de Infanteriedivisie.  Aan het eind van de dag moeten zowel de Groepering Leroy als ook de 10Div naar het commando van het I/LK overgeheveld worden.  Dit legerkorps krijgt eveneens het bevel over de 1DivChA en moet tegen 22u00 zijn commandopost operationeel maken te Moorslede.

De snelle ontwikkelingen in de zone van het IV/LK vragen echter om een wijziging aan deze plannen.  Het IVde Legerkorps ontvangt om 15u30 de bevestiging van het GHK dat het de 10Div en de Groepering Leroy zal behouden.  Daarnaast stuurt de opperste legerleiding het Bataljon Motorwielrijders Ardeense Jagers naar het IV/LK en wordt gevraagd om de geplande tegenacties onmiddellijk uit te voeren.

Met de 10Div, de Groepering Leroy en het het Bataljon Motorwielrijders Ardeense Jagers moet het IV/LK een poging te wagen om ten westen van de 1Div en de 3Div een nieuw front te organiseren.  Om 17u30 wordt een reeks orders doorgebeld naar de staf van de 10Div.  Luitenant-generaal Pire moet met de 10Div oprukken naar een nieuwe positie tussen Ledegem, Rollegem-Kapelle, Sint-Eloois-Winkel en Sint-Katarina. Voor deze positie moet de Groepering Leroy een nieuw front vormen op de lijn Kathoek-Heule-Gullegem-Moorsele bevolen.  Leroy moet zijn commandopost te Sin-Eloois-Winkel plaatsen.  Het Bataljon Motorwielrijders Ardeense Jagers krijgt als opdracht om de zone tussen Menen en Moorsele te bezetten. 

De Groepering Leroy brengt verslag uit bij het IV/LK om 21u45.  De ontplooiing loopt mank.  De Wielrijdersgroep der 13Div wordt te Roeselare verwacht, maar is nog niet aangekomen.  De groep zou nog steeds naar Gullegem-Moorsele gedirigeerd worden.  De nog 7 overgebleven tankjagers van de Compagnie T13 van de 10Div zijn wel al aangekomen te Roeselare, maar wachten de komst van de wielrijders af alvorens verdeeld te worden.  De groepering heeft geen enkel nieuws van de Wielrijdersgroep der 13Div.  Er is ook nog geen contact geweest met het Bataljon Grenswielrijders Limburg.  Het Eskadron Pantserwagens van het Cavaleriekorps zou overgegaan zijn naar de 10Div bij zijn etappe naar Moorslede.

GnK/10Div
Nu de nieuwe opstelling van de 10Div duidelijk is, worden ook de elementen voor medische steun opnieuw ontplooid. De eenheden installeren zich te Ardooie in het gelijknamige kasteel in domein Het Veld. De ambulance stuurt ook een detachement naar het kasteel van Rumbeke.

TptK 10Div
Het ARCA verhuist naar Koolskamp en zal hier tot 27 mei verblijven. Het PMI wordt tijdens de avond verplaatst naar Oekene en bereikt kort voor 22u00 zijn nieuwe standplaats. Van uit Oekene zal tot 27 mei aan een bijzonder hoog tempo gewerkt worden bij de bevoorrading van het 3J, 5J en 6J tijdens de strijd aan de Leie.

Staf/10Div
De divisie heeft het Kanaal Roeselare – Leie overgestoken, maar kan aanvankelijk geen bevriende troepen op zijn rechterflank ontdekken. Een beperkte flankdekking wordt georganiseerd met het Peloton Verkenners van het 5J en enkele mitrailleurs.

Ook de linkerflank van de divisie blijkt niet voldoende beveiligd. Het Iste Bataljon van het 6J kruist het 3J en stelt zich op rond Lendelede. Van hier uit wordt een dwarsstelling naar Izegem bemand door het Wielrijderseskadron van de 10de Infanteriedivisie en het 8ste Bataljon Genie dat als infanterie wordt ingezet. Beide eenheden nemen stelling achter de spoorweg van Kortrijk naar Izegem vanaf Lendelede.

De artilleriesteun voor de sector wordt geleverd door:

• I/10A en III/1A: directe vuursteun aan 5J
• III/10A en II/1A: directe vuursteun aan 3J
• II/10A: directe vuursteun aan I/6J en het Wielrijderseskadron
• I/17A, II/17A, IV/1A, I/4LA en IV/4LA: algemeen steunelement

Luitenant-generaal Pire plaatst zijn hoofdkwartier te De Vink. De opstelling op de nieuwe linie is rondom 06u00 compleet. De vijand bevindt zich dan op minder dan 2Km. Het eerste contact komt er op de linkerflank bij het I/6J, het EskCy 10Div en het 8Gn. De 10de Infanteriedivisie moet hier dringend versterkt worden. Het   9de Linieregiment (9Li) van de 6de Infanteriedivisie zal van het Afleidingskanaal van de Leie overgeplaatst worden naar Izegem. Het 9Li loopt echter bij de verplaatsing aanzienlijke vertraging op. Pire krijgt het bevel om zijn linkerflank op te schuiven en uit te rekken langs de lijn Sint-Eloois-Winkel – Izegem.  De divisie bezet zo een erg breed front van ongeveer 11Km tussen Ledegem, Rollegem-Kapelle, Sint-Eloois-Winkel en Izegem.

Tijdens de nacht van 24 op 25 mei is het de Groepering Leroy dan toch gelukt om enige cohesie te verkrijgen en worden de verschillende detachementen opgesteld op de lijn Kathoek-Heule-Gullegem-Moorsele-Menen.  Het Bataljon Grenswielrijders Limburg is opgesteld tussen Kathoek en Heule (exclusief).  Te Kathoek is een verbinding gerealiseerd met de posities van het 12de Linieregiment.  Het BnCyFLim heeft 2 T13 tankjagers in steun gekregen.  Vanaf Heule (inclusief) tot Gullegem (exclusief) is de Wielrijdersgroep der 16de Infanteriedivisie opgesteld, aangevuld met 2 T13 voertuigen,  Tussen Gullegem en Moorslede volgt de Wielrijdersgroep der 13de infanteriedivisie, met 3 bijkomende T13 pantsers.  Het Bataljon Motorwielrijders Ardeense Jagers tenslotte staan nu ook onder het commando van Leroy en vervolledigen het nieuwe front tussen Moorslede en de oever van de Leie nabij Menen.  De drie tanks van het Eskadron Pantserwagens Cavaleriekorps worden te Rollegem-Kapelle behouden als reservemacht.  Generaal-majoor Leroy heeft nog steeds zijn commandopost te Sint-Eloois-Winkel.

De Duitse aanvallers maken tegen 08u00 contact met deze linie tussen Gullegem, Heule en Kathoek en plaatsen het Bataljon Grenswielrijders Limburg en het Wielrijderseskadron der 10Div al snel onder zware druk.  De opdracht van de Groepering Leroy wordt afgeblazen en de eenheden trekken zich terug door de linies van het 3J en 5J. Generaal-majoor Leroy voegt zich terug bij de divisiestaf.

Omstreeks 16u00 volgt een nieuwe Duitse aanval ditmaal op de rechterflank ter hoogte van Ledegem en Rollegem-Kapelle. Te Ledegem kunnen de Duitsers voorlopig nog afgehouden worden, maar de vijand kan in het laatste dorp doordringen. Een tegenaanval van het 5J kan de situatie enigszins onder controle krijgen. Tegelijkertijd wordt een aanval op Sint-Eloois-Winkel gelanceerd. Op de grens tussen het 5J en het 3J infiltreren de aanvallers het eerste echelon van het I/3J.  Het IV/LK kan echter geen versterkingen aanvoeren en vraagt dan ook om zo goed mogelijk stand te houden met de belofte dat contact zal gemaakt worden met het GHK.  Ook de opperste legerleiding kan geen oplossing bieden, en meldt een poging te zullen wagen om versterkingen van het Britse leger te bekomen.  Het I/3J lijkt echter een doorbraak te kunnen vermijden.  Om 17u40 tenslotte laat de legerkorpsstaf weten dat er 7 van de 11 T13 pantserwagens van de Compagnie T13 Versterkte Positie Namen zullen uitgestuurd worden, samen met het 2LR.

Om 23u45 beveelt het GHK in eerste instantie een nieuwe aftocht voor het IV/LK.  Ten zuiden van het IV/LK zullen de dekkingstroepen van de 2de Cavaleriedivisie tijdens de tweede helft van de nacht terugtrekken naar de spoorlijn Roeselare-Ieper.  Het IV/LK moet deze beweging volgen en zal zich eveneens achter de spoorlijn en ook het Kanaal van Roeselare naar de Leie moeten terugtrekken.  Het telefoongesprek wordt echter onderbroken door Generaal-majoor Michiels.  De stafchef komt zelf aan de lijn en laat weten dat het bevel onmiddellijk geannuleerd wordt en het IV/LK ter plekke moet blijven.  He GHK wil vooreerst nog de scheidingslijnen tussen het I/LK, IV/LK en VII/LK.

Dit gebeurt enige tijd nadien.  Ten zuiden van Roeselare zal de operatiezone van het I/LK tot het gehucht Zilverberg strekken.  Vanaf deze locatie neemt het IV/LK over tot in Izegem.  Deze stad vormt de uiterste rechterflank van het VII/LK.  Luitenant-generaal Bogaerts gebruikt deze informatie om de sector van de 10Div in twee commando’s te verdelen: het westelijke deel wordt toegewezen aan de staf van de 10de Infanteriedivisie, terwijl het oostelijke deel zal overgenomen worden door de 6de Infanteriedivisie.  De artilleriemiddelen worden gesplitst.  Het hoofdkwartier van de 6de Infanteriedivisie is dan nog onderweg van het front aan het Afleidingskanaal van de Leie, samen met het 1ste Regiment Grenadiers en een gedeelte van zijn divisietroepen.

GnK/10Div
De eenheden zijn werkzaam op hun nieuwe locaties te Ardooie en Rumbeke.

Geneeskundig Korps 10Div
Om 18u45 krijgen de eenheden nieuwe bestemmingen toegewezen: de staf dient zich naar het gehucht Koningshoek te Hooglede te begeven. De ambulance wordt doorgestuurd naar het gehucht Collegehoek. Ook de Langenhoek wordt aangeduid als nieuwe standplaats. De eerste eenheden komen aan vanaf 20u30 en starten met het ontplooien van de installaties.

GnK/10Div
Het korps heeft een groot tekort aan operationele ambulancevoertuigen. Er wordt versterking gevraagd bij het commando van het VIde Legerkorps, maar die komt er niet meer. Aan het eind van de dag volgt een nieuw terugtrekkingsbevel; het korps moet nu naar Kruisstraat . Het vertrek vindt plaats tussen 21u00 en 22u00.

TptK 10Div
De staf en het ARCA worden teruggetrokken naar Kortemark. Het PMI krijgt Hooglede als nieuwe bestemming en wordt om 22u00 doorgestuurd naar Luikhoek.

GnK/10Div
De eenheden horen rond 07u00 dat ons leger de wapens heeft neergelegd. De eerste Duitsers zullen aankomen rond 14u00.

TptK 10Div
De staf en het ARCA bereiken Vladslo tijdens de nacht van 27 op 28 mei en zullen hier het nieuws van de capitulatie vernemen.

1. Het Kanaal Leuven – Dijle fungeert als lateraal kanaal van de Dijle. Het kanaal vertrekt aan de Vaartkom in Leuven en eindigt in de samenvloeiing Zenne-Dijle (bij het Zennegat). Tijdens de achttiendaagse veldtocht werd deze waterweg Leuvense Vaart genoemd. Achtergrondinformatie bij het Kanaal Leuven-Dijle [On Line beschikbaar]: https://nl.wikipedia.org/wiki/Kanaal_Leuven-Dijle [Laatst geraadpleegd 5 juli 2020].
2. 

   Opstelling van de reserve van het leger rond Brussel aan de vooravond van 10 mei 1940. (Projectie op kaart uit het Rijksarchief).

   Doorheen de ganse mobilisatie heeft het Groot Hoofdkwartier (GHK) op roterende basis drie divisies als algemene reserve van het leger behouden. Eén divisie bevond zich steevast in het Kamp van Beverlo om een ver doorgedreven training uit te voeren. De twee andere werden ingezet om de Sector Leuven van de K.W. Stelling preventief te bemannen en om de Sector Halle – Ninove te beveiligen. Op 9 mei bevond de 11Div zich zo te Beverlo, de 10Div bezet de Sector Leuven en de 5Div bezet de Sector Halle – Ninove. De sector Halle – Ninove was gericht naar het zuidwesten en maakte deel uit van de Dwarsstelling (oftewel bretel) Bierges – Ninove die te Bierges aansloot op de K.W. Stelling. Een dwarsstelling wordt normaal opgericht wanneer de vijand de linies doorbreekt en dient om de eenheden in lijn die niet opgesteld staan daar waar de doorbraak gebeurde de tijd geven om het contact af te breken. Het GHK hield blijkbaar een slag achter de hand om, in het geval dat de Britten en de Fransen zich niet zouden ontplooien in België, een achterwaarts manoeuvre uit te voeren via de K.W. Stelling naar de Schelde en deze defensieve lijn (met de bruggenhoofden Gent en Antwerpen) te verlengen tot de Frans-Belgische grens. In dit scenario zou de 11Div zich dan opstellen tussen de 10Div en de 5Div om zo de flank van het Belgisch leger te beveiligen. (Deze analyse gebeurde op basis van een kaart van 1956 met de reconstructie van de opstelling van de Belgische troepen op 10 mei 1940 die zich in het Rijksarchief bevindt. Deze kaart is [On Line Beschikbaar]: https://search.arch.be/imageserver/topview.php?FIF=510/510_1531_000/510_1531_000_00862_000/510_1531_000_00862_000_0_0001.jp2 [Laatst geraadpleegd 6 oktober 2021]. Het bestaan van dit ‘contingency plan‘ moet nog door geschreven documenten bevestigd worden).

3. De ingekleurde versie van de originele stellingsschets van 10 mei 1940 toont de voor en achterlimiet van zowel het 1ste als het 2de Echelon van de K.W. Stelling in de Leuvense binnenstad alsook de regimentsgrens tussen 5J en 6J.  De Tiensepoort en de spoorwegbrug van de Tiensesteenweg (N3) liggen duidelijk in de ondersector van 6J. De militaire stafkaart van voor 1940 toont ook duidelijk aan dat de oostrand van Leuven toentertijd relatief weinig bebouwd was op de wijk Blauwput na. Originele stellingsschets is te vinden in het dossier van de 10Div, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
4. 12th Lancers was een verkenningsregiment dat rechtstreeks onder bevel stond van Generaal Gort, commandant van de BEF. 12th Lancers rukt op tot voorbij de Demer-Gete Stelling om van daar af de vordering van de vijand richting Leuven te jalonneren. 12th Lancers steekt op 10 mei als eerste element van de BEF de Frans-Belgische grens over om 13u00 en heeft als opdracht de marsroute voor de BEF te openen. Om 18u00 komt het regiment toe in Leuven op het ogenblik dat de stad gebombardeerd wordt (vermoedelijke was hun intrede de reden voor het bombardement). Het regiment trekt door Leuven en verzekert de bewaking van de bruggen over de Dijle tussen Leuven en Waver. Wanneer de verkenningseenheden van de divisies toekomen in Leuven op 11 mei rukt 12th Lancers verder op naar de Gete.
5. Achtergrondinformatie bij bombardement aan de Tiensepoort in Leuven [On Line beschikbaar]: https://pieterserrien.be/2015/05/21/duitse-bombardementen-op-belgie-tijdens-de-tweede-wereldoorlog/ [Laatst geraadpleegd 5 juli 2020].
6. 15/19th Hussars was het organiek verkenningsregiment van de 3(UK)Div dat onmiddellijk na zijn passage in Leuven verder oostwaarts oprukt om contact te maken met de vijand ten oosten van de stad en zo de divisiestaf in te lichten over het moment waarop ze de vijand mochten verwachten.
7. Het “2nd Battalion The Middlesex Regiment”, was één van de twee “Machine Gun Battalions”, van het “Middlesex Regiment” dat behoorde tot de divisietroepen van de 3(UK)Div en was een bataljon dat bestond uit meerdere mitrailleurcompagnies uitgerust met Vickers mitrailleurs. De Vickers mitrailleurs konden helaas niet gemonteerd worden in de Belgische bunkers langs de K.W. Stelling omdat de affuit niet paste in de schietsleuf van de bunker.
8. De onverwachte aankomst van de Britten in het bataljonskwartier van I/5J heeft aanleiding gegeven tot het onder vuur nemen van de D Company van het 2nd Batalion The Middlesex Regiment door de Jagers te Voet van I/5J.
9. Archief 10de Infanteriedivisie, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie
10. Velddagboek 3(UK)Div van 10, 11 en 12 mei, National Archives, Londen
11. Nota van Generaal-majoor Montgommery gericht aan de commandant van het 1(UK) Corps waarin hij zijn standpunt uiteenzet betreffende de stellingname van 3(UK)Div in Leuven