Reglementaire benaming	Wielrijderseskadron der 4de Infanteriedivisie | Esk Cy 4Div Escadron Cycliste de la 4ème Division d’Infanterie | Esc Cy 4DI
Type	Verkenningseenheid van de infanterie
Ontdubbeld van	1ste Regiment Jagers te Paard
Onderdeel van	4de Infanteriedivisie
Bevelhebber	Luitenant R. De Waele
Standplaats	Dekkingsstelling Albertkanaal Sector Eigenbilzen – Diepenbeek, Vliermaal
Samenstelling	1ste Peloton Fuseliers (Luitenant M. De Heyn)
	2de Peloton Fuseliers (Luitenant H. Grillaert)
	3de Peloton Fuseliers (Luitenant H. De Moulin)
	4de Peloton Mitrailleurs (Luitenant G. Misson)

Staf/Esk Cy 4Div
Op 1 september 1939, bij afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan, wordt het Wielrijderseskadron van de 4de Infanteriedivisie (Esk Cy 4Div), een ontdubbelingseenheid van het 1ste Regiment Jagers te Paard (1JP), onder de wapens geroepen in het vredesvoet garnizoen van 1JP te Leopoldsburg. Op 4 september 1939 vervoegt het eskadron de 4de Infanteriedivisie (4Div) als het organiek verkenningseskadron van deze divisie. De 4Div richt op dat ogenblik een waakscherm in achter het Albertkanaal tussen Lixhe en Eigenbilzen en blijft dit waakscherm bezetten tot begin januari. Op 5 januari 1940 wordt de 4Div aan het Albertkanaal afgelost waarna de divisie een ver doorgedreven training te Leopoldsburg uitvoert. Na dit trainingskamp wordt de divisie als reserve van het leger rechtstreeks onder bevel van het Groot Hoofdkwartier (GHK) geplaatst en neemt verschillende stellingen in tussen Diest en Hasselt. Begin maart wordt de divisie onder bevel geplaatst van het Iste Legerkorps (I/LK) om opnieuw stelling te nemen achter het Albertkanaal, ditmaal tussen Eigenbilzen en Diepenbeek. Sinds eind april 1940 kantonneren de jagers van het Esk Cy 4Div in Vliermaal.

Aan de vooravond van de oorlog is de 4Div nog steeds ontplooid in de Sector Eigenbilzen-Diepenbeek van de Dekkingsstelling achter het Albertkanaal. De drie infanterieregimenten van de 4Div worden in lijn opgesteld langs het kanaal. Het 11de Linieregiment(11Li) bezet de rechterondersector en sluit aan op de stellingen van de 7de Infanteriedivisie, het 7de Linieregiment (7Li) bezet de middenondersector terwijl het 15de Linieregiment (15Li) op de linkerflank staat opgesteld. Het HK van de divisie is geïnstalleerd in een kasteel te Hoeselt.

1Pl/Esk Cy 4Div
Voor de aanvang van het conflict bevindt het 1ste Peloton (1Pl/Esk Cy 4Div)  van Lt De Heyn zich in Zutendaal ten noorden van het Albertkanaal. Het peloton is opgesplitst in twee gevechtsgroepen. Eén gevechtsgroep beveiligt een observatiepost van het 8ste Regiment Artillerie (8A) in het centrum van Zutendaal, de andere gevechtsgroep is verantwoordelijk voor de bewaking het verlaten vliegveld van As [4] dat evenwel nog gebruikt kon worden als landingsplaats voor luchtlandingstroepen.

Staf/Esk Cy 4Div
Het eskadron wordt in staat van alarm gebracht om 01u00 en krijgt vanaf 01u20 het 2de Peloton van de Cie C47 op T13 (tankjagers) van de 4Div toegewezen. Hiermee moet Vliermaal tot anti-tankcentrum worden uitgebouwd. Om 01u30 krijgt Lt De Waele een anti-parachutisten opdracht. Hij moet zich klaar houden om tussen te komen in het achtergebied van de divisie tussen de baan Diepenbeek – Bilzen en de spoorweg Hasselt – Tongeren. Het Esk Cy 4Div moet zich vooral focussen op de vier mogelijke landingsplaatsen voor zweefvliegtuigen [3].

Tijdens de ochtend loopt het verontrustende bericht binnen dat een vijftigtal parachutisten zouden geland zijn te Kortessem. Een peloton fuseliers en een sectie mitrailleurs vertrekken op onderzoek: het blijkt om een Duits afleidingsmaneuver met aangeklede poppen te gaan. De rest van de dag worden diverse patrouilles gelopen.

1Pl/Esk Cy 4Div
Kort na 03u30 wordt aan Lt De Heyn gevraagd om één van de twee gevechtsgroepen van Zutendaal terug te sturen naar het hoofdkwartier van de divisie te Hoeselt om de nabije verdediging van de staf te versterken.  Luitenant De Heyn duidt de gevechtsgroep die het vliegveld van As bewaakt aan om naar Hoeselt te vertrekken en laat een vrachtwagen opeisen bij de Fabrique Nationale op de Helwijkerweg te Zutendaal om het transport te vergemakkelijken.  De officier en de 22 manschappen komen om 08u30 aan op de staf en starten met het graven van schuttersputjes. Om 12u30 verneemt Luitenant De Heyn dat hij terug moet keren naar Zutendaal.  De eskadronscommandant, Luitenant De Waele, had immers zijn orders verkeerd begrepen en had de andere helft van het 1ste Peloton, dat te Zutendaal de observatiepost van het 8A beveiligt, moeten uitsturen naar Hoeselt.

Staf/Esk Cy 4Div
Om 12u00 bevindt de Staf/Esk Cy 4Div zich nog steeds te Vliermaal waar het eskadron een anti-tankcentrum heeft ingericht. Rond die tijd vangt de staf van het eskadron het Achterwaarts Hoofdkwartier van de 4Div op in Vliermaal en helpt het Achterwaarts hoofdkwartier om in contact te treden met het Voorwaarts HK dat zich in Ulbeek bevond. Omstreeks 19u30 krijgt de 4de Infanteriedivisie het bevel om de stellingen aan het Albertkanaal op te geven en zich westwaarts terug te trekken langs twee verschillende terugtochtswegen. Het eskadron wordt in twee detachementen gesplitst die elk één van de twee terugtochtswegen van de 4Div zullen beveiligen. De eindbestemming van het eskadron wordt Bevekom waar ook het divisiehoofdkwartier zal ontplooid worden.

Esk Cy 4Div
Het eerste detachement van het eskadron is tijdens de aftocht uit elkaar geraakt en de manschappen komen met mondjesmaat toe te Bevekom. Het divisiehoofdkwartier heeft er zich tijdens de nacht van 11 op 12 mei ontplooid en verwacht de wielrijders voor het verzekeren van de nabije verdediging van de staf. Om 15u00 komt Luitenant De Waele aan met het tweede detachement van zijn eenheid. Die zelfde avond wordt de 4Div doorgestuurd naar het Kanaal van Willebroek. Bevekom zal immers ingenomen worden door de Britse troepen en de Belgen zitten er in de weg. De nieuwe bestemming voor het eskadron wordt Grimbergen. De reisroute zal over Leuven lopen.

Esk Cy 4Div
De manschappen komen aan te Grimbergen en brengen er de rest van de dag door. Het eskadron heeft onderweg 27 manschappen verloren, waarvan de meesten onderweg verkeerd gereden zijn of door panne of vermoeidheid hebben moeten afhaken. Te Grimbergen worden extra voertuigen en fietsen opgeëist. Een detachement is naar het militaire vliegveld van Grimbergen gestuurd om er een infanteriesteunpunt te bemannen.

Esk Cy 4Div
Het eskadron blijft te Grimbergen bij het hoofdkwartier van de 4de Infanteriedivisie. De pelotons voeren anti-parachutistenopdrachten uit.

Rond de middag krijgt Luitenant De Waele nieuwe orders. Om 16u30 verlaat het eskadron Grimbergen. De colonne bereikt Grontrode bij het vallen van de nacht.

Het eskadron installeert zich te Grontrode en blijft verantwoordelijk voor de verdediging van het divisiehoofdkwartier. Er worden drie verkenningen uitgevoerd om bij alarm telkens een peloton te kunnen sturen naar de grote invalswegen naar Gent (Gent-Aalst, Gent-Geraardsbergen en Gent-Hundelgem).

De manschappen blijven te Grontrode. De 4de Infanteriedivisie wordt gevraagd zich klaar te houden voor een eventuele bezetting van Gent. Het eskadron wordt voor deze mogelijks nieuwe opdracht ter beschikking besteld van de Infanteriecommandant van de divisie. De manschappen gaan stand-by nabij kilometerpaal 4 op de baan naar Drongen.

Luitenant De Waele vormt drie detachementen die om 11u00 worden uitgestuurd naar de Scheldebruggen te Gentbrugge, Heusden en Melle. Bij elke brug moet op de rechteroever een steunpunt ingericht worden in afwachting van een aflossing door troepen van de 16de Infanteriedivisie.

De Waele verplaatst zijn commandopost naar Melle en stelt een peloton fuseliers en een sectie mitrailleurs op bij de brug. Hij heeft er ook twee C47 anti-tankkanonnen toegewezen gekregen. Ook de troepen te Heusden hebben twee C47 kanonnen in steun gekregen. Bij de brug te Gentbrugge wordt een extra antitankkanon geplaatst.

De opdracht duurt tot 19u40 waarna het eskadron naar de Scheldebrug te Zwijnaarde wordt gestuurd. De C47 kanonnen vertrekken en worden er vervangen door twee T13 tankjagers.

Het eskadron blijft op post te Zwijnaarde en wordt ‘s avonds afgelost door de Ardeense Jagers.

Zodra het licht wordt vertrekken de wielrijders naar Merelbeke.

Te Merelbeke wordt Luitenant De Waele om 03u30 uit zijn slaap gelicht en op de hoogte gebracht van het bevel om zijn eskadron om 05u00 vertrekkensklaar te hebben. Even na zessen krijgt hij de opdracht om de oostkant van de baan Gent-Hundelgem te gaan bezetten met het oog op een mogelijke Duitse opmars vanuit Melle naar Zwijnaarde. De Waele heeft daarvoor nog steeds de beschikking over de beide T13 pantsers.

Het eskadron ontplooit te Schelderode en wordt er verantwoordelijk voor de verdediging van de brug en het loopbruggetje voor de infanterie over de Schelde.

Om 11u15 krijgt het eskadron de bijkomende opdracht om in geval van alarm een nieuwe positie in het noordwesten van Merelbeke in te nemen om de stellingen van het in de buurt ontplooide 8A te beveiligen.

Die zelfde dag zal de 4de Infanteriedivisie het Bruggenhoofd Gent verlaten en zich terugtrekken achter het Afleidingskanaal van de Leie. Het eskadron wordt daarom opgesplitst: een peloton wordt naar elk van de drie infanterieregimenten uitgestuurd om er deel te gaan uitmaken van de mobiele achterhoede en de aftocht te helpen dekken. De pelotons trekken samen met hun toegewezen regiment terug, vormen de achterhoedes aan de Scheldebruggen en fietsen vervolgens via de brug van Nevele naar Vinkt om er te hergroeperen.

Het eskadron van Luitenant De Waele is om 01u00 weer volledig te Vinkt. Te Vinkt heerst een ware verkeerschaos en alle wegen zitten vol met terugtrekkende Belgische eenheden.

Tijdens de nacht voltooit de 4de Infanteriedivisie zijn nieuwe ontplooiing op het Afleidingskanaal van de Leie. Het eskadron wordt aanvankelijk doorgestuurd naar Kanegem, samen met de Compagnie T13 tankjagers van de divisietroepen. Om 17u30 worden de manschappen dan weer naar Aarsele bevolen om aldaar een steunpunt in te richten nadat de vijand te Grammene werd gesignaleerd. De colonne vertrekt tijdens de nacht.

Omstreeks 04u00 ontplooit het eskadron te Aarsele. Nog maar nauwelijks op post vallen de manschappen ten prooi aan een bijzonder hevig artilleriebombardement. Even voor 08u00 moeten de troepen van Luitenant De Waele dringend naar de rand van Vinkt waar het te Meigem uit elkaar geslagen 15Li wegvlucht. De Duitsers hebben er de achtervolging ingezet en Vinkt wordt bedreigd. Het eskadron wordt er een half uur later afgelost door eenheden van het 1ChA en de Jagers te Voet.

De Waele neemt vervolgens positie in tussen Vinkt en Beekkant om er samen met de Ardeense Jagers en Jagers te Voet snel een geïmproviseerd derde echelon te vormen achter het front te Vinkt. Het eskadron raakt betrokken in de vuurgevechten.

Aan het eind van de dag worden de wielrijders teruggetrokken via Ruiselede naar Schuifferskapelle om er te rusten. Maar ook hier worden de Belgen voortdurend aangevallen vanuit de lucht.

Het moreel van de wielrijders zakt onder het nulpunt wanneer het duidelijk wordt dat het 15Li opgehouden heeft te bestaan en dat bij het 7Li nog slechts één enkel bataljon operationeel blijft.

Het eskadron komt tijdens de eerste helft van de nacht aan te Kanegem, maar blijft onder vuur liggen.

Aan het eind van de middag wordt de eenheid uitgestuurd naar het kruispunt van Ondank om dit samen met één T13 te gaan bezetten. Opnieuw worden de manschappen gemitrailleerd vanuit de lucht. Rondom 18u30 is iedereen op post in het nieuwe steunpunt.

Tijdens de nacht neemt de verwarring toe door het aanhoudende geluid van kleine wapens. Talrijke vluchtende Belgische militairen doorkruisen het dorp en maken het werk van de wielrijders er niet makkelijker op.

De wielrijders bevinden zich nog steeds in en om Ondank wanneer tijdens de ochtend de strijd gestaakt wordt.

1. Stassin, G., jaartal onbekend, Cavalerie Motorisée, Brussel: Tank Museum.
2. Velddagboek HK 4Div, 10 en 11 mei 1940 (CHD Evere).
3. Order 2760 uitgevaardigd door HK 4Div 10 mei 40 om 03u40 – Défense contre unités de parachutistes (CDH Evere).
4. Oud vliegveld van As. Het vliegveld werd tijdens WOI door de Duitsers aangelegd. Tot 1925 werd het vliegveld gebruikt door het Belgische leger, hierna werd het vliegveld gedemilitariseerd. [On line beschikbaar]: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vliegbasis_Zutendaal. [laatst geraadpleegd: 01 mei 2017]