Reglementaire benaming	Vde Legerkorps | V/LK Vème Corps d’Armée | V/CA
Type	Infanteriekorps van de reserve
Bevelhebber	Luitenant-generaal Edouard Van den Bergen
Stafchef	Luitenant-kolonel SBH Joseph Jacquemin
Onderstafchef	Majoor SBH Jean-Baptiste Piron
Verbindingsofficier Groot Hoofdkwartier	Kapitein-commandant SBH A. Gilliard
Commandant Artillerie	Generaal-majoor Maurice Cheville
Commandant Genie	Kolonel Georges Mascart
Commandant Transmissietroepen	Kapitein J. Dehu
Commandant Luchtvaart	Kapitein-commandant vlieger Robert Fabry
Commandant Gezondheidsdienst	Geneesheer Kolonel Félix Dery
Standplaats	Dekkingsstelling – Versterkte Positie Antwerpen Zone tussen Schelde en het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten Commandopost in de Kazerne 8-9 te Berchem
Organieke Eenheden	Hoofdkwartier
	13de Infanteriedivisie
	17de Infanteriedivisie
	25ste Compagnie Transmissietroepen
	Provoost (Kapitein-commandant Georges Mees)
Tijdelijke Eenheden	Iste Bataljon Speciale Vestingseenheden
	IIde Bataljon Speciale Vestingseenheden
	Groepering Verdediging Neder-Schelde
	Onafhankelijke Batterijen MVD
	26ste Regiment Artillerie -> afgedeeld bij 13Div
	Staf 2de Regiment Legerartillerie
	IIde Groep 3de Regiment Legerartillerie
	IVde Groep 3de Regiment Legerartillerie (-)
	Vde Groep 4de Regiment Legerartillerie -> afgedeeld bij 17Div
	VIde Groep 4de Regiment Legerartillerie -> afgedeeld bij 13Div
	IXde Groep van 1ste Regiment DTCA
	Iste Groep 1ste Luchtvaartregiment
	3de Smaldeel, Marinekorps

HK V/LK
Het Vde Legerkorps (V/LK) staat vanaf januari 1940 onder bevel van de als stafchef van het Leger opzij geschoven Luitenant-generaal Edouard Van den Bergen. Hij volgt Luitenant-generaal Wibier op die vertrekt naar de Generale Staf van de Versterkings en Opleidingstroepen (HK/TRI). Het V/LK is verantwoordelijk voor de verdediging van de Versterkte Positie Antwerpen (VPA) tussen de Schelde en het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten [1]. De zone van het V/LK wordt in het noorden begrenst door de Belgisch-Nederlandse grens, en in het oosten door de lijn Braken – Brecht.

Rechts van het V/LK staat het IVde Legerkorps (IV/LK) opgesteld met de 18de Infanteriedivisie, tussen het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten en het Albertkanaal, de 12de Infanteriedivisie achter de anti-tankgracht tussen Schoten en Massenhoven, en de  15de Infanteriedivisie achter het Albertkanaal van Massenhoven tot Herentals.

De linkerflank van het V/LK werd gevormd door de Schelde. Er was echter geen aansluiting met het Nederlands verdedigingsdispositief. De Nederlanders hadden zich opgesteld ten noorden van de Rijn waardoor er een gapende opening bestond tussen de Belgische en Nederlandse verdedigingslinies. Dit werd reeds in november opgemerkt door de Franse Generaal Gamelin die een plan liet uitwerken om het 7de Franse Leger [7(FRA)Leger] in te zetten tussen de stellingen van de Belgen en de Nederlanders. In zijn order N° 5 van 20 maart 1940 bevestigt Generaal Giraud, commandant van het 7(FRA)Leger, dat zijn eenheid in staat moet zijn om “tout en conservant ses anciennes missions, qui passent à l’arrière plan, a reçu une mission nouvelle d’une importance capitale qui consiste à assurer la liaison entre les armées belge et hollandaise dans la région Nord-Est d’Anvers“. Generaal Giraud beschikt hiervoor over twee legerkorpsen en een “Division Légère Mécanique“, alles tesamen het equivalent van 8 divisies [2].

Gedurende de mobilisatie beveelt het V/LK vanuit zijn hoofdkwartier in het Rivierenhof te Deurne de 17de Infanteriedivisie (17Div) en de 13de Infanteriedivisie (13Div). De 17Div staat opgesteld aan de noordrand van de Versterkte Positie Antwerpen en de 13Div ten noordoosten van de stad.

Geïntegreerd in de stellingen van het V/LK bevinden zich enkele verouderde forten van de VPA. Het betreft het Fort van Stabroek, de Schans van Smoutakker, het Fort van Ertbrand, de Schans van Kapellen, het Fort van Brasschaat, de Schans Drijhoek en het Fort van Schoten. In tegenstelling tot Luik en Namen werden de oude forten te Antwerpen niet herbewapend, maar ingericht tot infanteriesteunpunten. De geschutskoepels die nog tot in 1914 gebruikt werden, waren allen van hun kanonnen ontdaan tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vanaf het midden van de jaren ’30 wordt in elk fort een aantal stellingen voor mitrailleurs en klein antitankgeschut gebouwd. Aan elk fort is een detachement van het 1ste Regiment Speciale Vestingseenheden (1SVE) toegewezen. Deze detachementen, ter sterkte van een compagnie infanterie, bestaan uit een honderdtal militairen met een dozijn zware en lichte mitrailleurs. Het Iste en het IIde Bataljon van 1SVE zijn tijdelijk in versterking van V/LK, de compagnies van deze bataljons komen onder bevel te staan van de regimenten in lijn. De oude forten en schansen zijn verbonden door een nieuw aangelegde anti-tankgracht van 6 meter breed en 2 meter diep. Het graven van de anti-tankgracht werd gestart in 1936 en de gracht werd pas voltooid in mei 1940. Vanuit de forten en de schansen kan scherend vuur afgegeven worden over de anti-tankgracht. Tussen de forten en schansen werd waar mogelijk gebruik gemaakt van Duitse bunkers uit de Eerste Wereldoorlog (zogenaamde Hollandstellung) en waar nodig werden nieuwe bunkers gebouwd. De hoofdwegen die de anti-tankgracht kruisen konden worden afgesloten met Cointet-elementen, de secundaire wegen waren voorzien van wegneembare militaire bruggen [3].

Voor de eenheden opgesteld in de VPA gelden specifieke alarmmaatregelen die gaan van alarmstadium I tot V, de hoogste graad van alarm:

• Alarmstadium I
  • Verkenningspelotons van de infanterie: pre-advies van 3u
  • Eerste echelon: bunkers van de anti-tankgracht permanent bezet met een beperkte ploeg; doorgangen over de anti-tankgracht bewaakt door één schildwacht; één mitrailleur per flank permanent bezet in de forten en schansen; één officier van wacht per ondersector; alle overige troepen met pre-advies van 3u
  • Tweede echelon: pre-advies van 3u
  • Divisiereserves: pre-advies van 6u
  • Artillerie: pre-advies van 3u
  • Militaire luchtvaart: gewoon regime
• Alarmstadium II
  • Identiek aan alarmstadium I, met uitzondering van het eerste echelon dat op een pre-advies van 1u geplaatst wordt
  • Alle troepen ingekwartierd zijn aan de vijandelijke zijde van de anti-tankgracht teruggebracht binnen de VPA
  • Vrachtwagens voor artilleriemunitie, infanteriemunitie en levensmiddelen volledig geladen
  • Luchtafweermitrailleurs in stelling
  • Telefoongesprekken op niveau korps en divisie uitsluitend via onderaardse telefoonlijnen; zenders-ontvangers verdeeld onder de eenheden
  • Springstof voor het tot zinken brengen van achterbleven schepen bij alarmstadium IV verdeeld onder de eenheden
• Alarmstadium III
  • Verkenningspelotons van de infanterie naar hun aangeduide opdrachten
  • Eerste echelon: alle bunkers volledig bemand; alle C47 anti-tankkanonnen bemand; alle voorposten bemand; alle commandoposten tot op niveau compagnie bezet door één officier van wacht; overige troepen op pre-advies van 3u
  • Tweede echelon: pre-advies van 3u
  • Artillerie: vooruitgeschoven batterijen klaar tot vuren in 1u; alle overige posities op pre-advies van 3u
  • Militaire luchtvaart: alle toestellen stand-by
  • Burgerbevolking geëvacueerd uit het doelgebied van de artillerie
  • Zonedepot van Hoogboom geëvacueerd
  • Zieken afgevoerd uit de medische hulpplaatsen van de regimenten en divisies
  • Alle voertuigen op hun gevechtsposten
  • Alle verbindingen geactiveerd
  • Alle wegverkeer gecontroleerd
  • Waarnemings- en schootsveld op het eerste echelon vrijgemaakt; mijnenvelden aangelegd; versperringen klaar tot ontplooiing; militaire wegsignalisatie opgesteld; vaste loopbruggen vervangen door drijvende loopbruggen
  • Hulptroepen op post
• Alarmstadium IV
  • Eerste echelon volledig bezet
  • Tweede echelon met pre-advies van 2u
  • Divisiereserve ingekwartierd op alarmposities
  • Artillerie klaar tot vuren
  • Militaire luchtvaart start met verkenningsmissies
  • Signalisatie en barrières van mijnenvelden verwijderd; alle wegversperringen en Cointet anti-tankhekkens in positie; bouwmaterialen voor herstellingen aan wegen opgeëist
• Alarmstadium V
  • Tweede echelon met pre-advies van 1u
  • Divisiereserve met pre-advies van 30 minuten

Het V/LK beschikt niet over een organiek artillerieregiment. Om het tekort aan legerkorpsartillerie op te lossen, wordt de Staf van het 2de Regiment Legerartillerie (2LA) aan het V/LK toegevoegd echter zonder zijn eigen groepen die uitgerust zijn met de zware M220 Schneider mortieren. Het commando van het 2LA installeert zich in het Kasteel Amerloo te Merksem. Kolonel SBH Sottiaux, commandant van 2LA, beveelt de korpsartillerie van het V/LK en beschikt hiervoor over de II/3LA (12 X C155L M17 Schneider kanonnen), IV/3LA(-) (twee batterijen met samen 24 X MVD58L/MVD70 loopgraafmortieren), V/4LA (12 X 6″ M17 Vickers houwitsers), VI/4LA (12 X 6″ M17 Vickers houwitsers) en 26A (24 X C75GP kanonnen). De middelen worden als volgt ingezet:

• 26A, VI/4LA en 10/IV/3LA worden in vuurversterking gegeven van de 13Div. De vuren van 26A en VI/4LA worden bevolen door Kolonel Terlin, commandant van het 21ste Regiment Artillerie (21A), CADI (oftewel Commandant d’Artillerie de la Division) van de 13Div. De secties loopgraafmortieren worden verder gedecentraliseerd naar de infanterieregimenten van de 13Div.
• V/4LA en 11/IV/3LA worden in vuurversterking gegeven van de 17Div. De vuren van V/4LA worden bevolen door Luitenant-kolonel Philippron, commandant van het 25ste Regiment Artillerie (25A), CADI van de 17Div. De secties loopgraafmortieren worden verder gedecentraliseerd naar de infanterieregimenten van de 17Div.
• II/3LA wordt in algemene steun van het V/LK gecentraliseerd ingezet en staat onder rechtstreeks commando van de Staf/2LA.

Het Vde Legerkorps krijgt eveneens de IXde Groep van het 1ste Regiment Grondverdediging tegen Luchtdoelen (IX/1DTCA) in versterking. IX/1DTCA wordt versterkt met de 3de Sectie van 8/C40/1DTCA en de 2de Sectie van 1/C40/2DTCA om respectievelijk de militaire noodbrug te Hemiksem en de vaste brug van Temse te beveiligen. De drie batterijen van IX/1DTCA staan als volgt opgesteld: de 25ste Batterij te Merksem, de 26ste Batterij te Edegem en de 27ste Batterij te Burcht.

Sommige forten en schansen beschikken ook nog over één of meerdere loopgraafmortieren van het type MVD (oftwel Mortier Van Deuren).  Deze wapens dateren ook uit het vorige conflict en bestaan uit een schietbuis die met een vaste hoek op een zware basisplaat gemonteerd is.  Deze mortieren zouden door militairen van de artillerie moeten bediend worden, maar dit was bij de VPA door personeelstekort niet geheel het geval.  De wapens zouden op de meeste locaties bemand worden door de troepen van de Speciale Vestingseenheden.  In het Fort van Kapellen en het Fort van Schoten moest de 13de Infanteriedivisie voor de stuksbemanningen zorgen.  Volgens een document van de staf van het Vde Legerkorps van 23 april 1940 is de verdeling als volgt:

• Schans van Berendrecht: 4 mortieren
• Fort van Stabroek: 2 mortieren
• Schans van Smoutakker: 2 mortieren
• Fort Ertbrand: 4 mortieren
• Fort van Brasschaat: 3 mortieren
• Fort van Kapellen: 4 mortieren
• Fort van Schoten: 4 mortieren

Het staat nog niet met zekerheid vast of het hier om de vuurmonden gaat van de 10de en de 11de Batterij van de IVde Groep van het 3de Regiment Legerartillerie, dan wel over bijkomende vuurmonden die rechtstreeks bij het Vde Legerkorps behoorden.

HK V/LK

Omstreeks 01u00 wordt officier van wacht Luitenant Meys opgebeld door het GHK met het bericht dat het leger in staat van alarm geplaatst wordt.  De luitenant belt het bericht onmiddellijk door naar de chef van het 1ste bureau, Kapitein SBH Velghe, en de stafchef, Kolonel SBH Jacquemin.  Deze laatste verwittigt Luitenant-generaal Van Den Bergen.  Om 02u00 gaat men over naar Alarmstadium II.  De eenheden die over E.R.P. zenders-ontvangers (Emetteur-Recepteur Portatif) beschikken, mogen deze bij hun transmissietroepen ophalen.  Het interne radionet van het legerkorps moet tegen 06u00 operationeel zijn.

Het eerste echelon van het hoofdkwartier vertrekt om 04u15 van uit zijn standplaats aan het Rivierenhof te Deurne naar zijn gevechtspost in Kazerne 8-9 van de oude Brialmontvesting  te Berchem (oftewel de oude Geniekazerne) [4] [5].

Om 06u00 worden de divisies verwittigd van de afkondiging van de algemene mobilisatie naar aanleiding van de Duitse inval. Het V/LK beveelt om over te gaan naar alarmstadium III. Dit betekent dat de wegen die de anti-tankgracht kruisen richting Nederland en Kempen nog wel open blijven, maar dat alle verkeer voortaan gecontroleerd wordt. Het waarnemings- en schootsveld voor de anti-tankgracht (waarnemingssector van het eerste echelon) wordt vrijgemaakt door onder meer het kappen van struiken en maaien van gewassen.  Voor de stellingen van het tweede echelon worden deze werken nog niet uitgevoerd.  Ook de artilleristen worden voorlopig nog van hun gevechtsposities gehouden.  De verschillende regimenten werken hard om hun gevechtsposities te verbeteren.  Overvliegende vijandelijke vliegtuigen zorgen ervoor dat de werken meermaals dienen gestaakt te worden.

Kort na 06u00 belt Majoor Imbrechts vanop het Ministerie van Buitenlandse Zaken te Brussel om te melden dat de Nederlandse prinses Juliana en prins Bernhard op weg zijn naar Frankrijk en zich bij de grenspost van Wuustwezel zullen aandienen.  Het hoofdkwartier stuurt een motorestafette uit om de ploeg van de grenspost in te lichten, maar het prinselijk paar daagt niet op.

Te Stabroek wordt vanaf 06u30 een groot stuk land onder water gezet tussen de anti-tankgracht en de Nederlandse grens.  Kort na de middag geeft het Groot Hoofdkwartier toestemming om het militaire vliegveld van Brasschaat te vernielen.  De piste wordt met explosieven onklaar gemaakt.

Om 08u45 wordt aan de beide divisies gevraagd om te starten met het aanleggen van de nog voorziene mijnenvelden, met uitzondering van de mijnstoppen op de wegen.  Ook de overige hindernissen op de wegen richting noorden worden nog niet aangelegd.

Omstreeks 14u15 krijgt de VPA een eerste ernstige luchtaanval te verwerken.  De fabrieksterreinen van General Motors ten noorden van de dokken worden gebombardeerd door de Luftwaffe.

Rondom 18u00 worden de eerste troepen van het 7(FRA)Leger gesignaleerd in de VPA. Het betreft verkenners van de Groepering Lestoqoui die de marsroutes openen voor de 25e Franse Division d’infanterie Motorisée [25 (FRA) DIM] waar het 38ste , 92ste en het 121ste Régiment d’Infanterie Motorisé deel van uitmaken.  De Fransen rijden via de Bredabaan doorheen de posities van de 13Div en rukken op richting Noord-Brabant (Nederland) waar ze ter hoogte van Breda de zuidflank van de Nederlanders zullen verlengen tot aan de Belgische linies [6].

Het 7(FRA)Leger dient stelling te nemen op de lijn Geertruidenberg, Oosterhout, Tilburg langs het Wilhelminakanaal om uiteindelijk aan te sluiten op de Belgische linies te Turnhout. De verkeersstroom naar het noorden blijft de ganse avond aanhouden.

Omstreeks 23u00 arriveren de Franse generaals Jean-Baptiste Molinié, commandant 25 (FRA) DIM, en Théodore Sciard, commandant I (FRA) LK, op het hoofdkwartier van het Vde Legerkorps voor overleg.

IX/1DTCA meldt op 10 mei een totaal munitieverbruik van 310 obussen en claimt drie neergehaalde Duitse toestellen.

Commando Artillerie V/LK
Generaal-majoor Cheville is met vergunning te Brussel tijdens de nacht van 9 op 10 mei.  Hij keert per trein terug naar Antwerpen en wordt om 06u35 opgehaald door zij chauffeur te Antwerpen-Centraal.  Bij aankomst op zijn commandopost aan de Turnhoutsebaan 188 te Deurne, staat zijn staf op het punt te vertrekken naar Kazerne 8-9.  De eerste taak van de staf bestaat er in om op de schootstellingen een halve vuureenheid (oftewel 1/2 FCU) munitie te laten bezorgen, gevolgd door nog eens een halve vuureenheid tijdens de nacht van 10 op 11 mei.

Tevens wordt gezocht naar een goede schootsstelling voor de onafhankelijke Batterij van vier C120L M1878 de Bange kanonnen (bevolen door Lt De Brouwer van 1SVE).  De staf staat hier voor een driedubbele uitdaging.  Vooreerst beschikken de kanonnen niet over eigen transportmiddelen.  Ook ontbreken richtmiddelen die toelaten de elevatie en richting van de vuurmonden nauwkeurig te regelen.  Tenslotte lijkt de munitie voor de kanonnen onvindbaar.  Het geschut wordt om 07u30 toegewezen aan de zone van de VI/4LA in de sector van de 13Div, en zal naar de Donksesteenweg gesleept worden door de voertuigen van deze groep.  De vuurmonden staan tegen 17u00 op hun schootsstelling, maar zijn nog bijlange niet operationeel. 

De generaal besteedt de rest van de dag aan een inspectietocht langsheen de stellingen van zijn geschut.

Commando Gezondheidsdienst V/LK
Als onderdeel van de reserve beschikt het V/LK over geen steunmiddelen van de gezondheidsdienst op niveau korps.  Het Militair Hospitaal van Antwerpen doet dienst als Medisch-Chirurgisch Centrum (MCC) van het legerkorps.

Op de eerste oorlogsdag ontvangt het V/LK de steun van het 2de Geneeskundig Korps van het Leger dat met zijn 3de Lichte Heelkundige Ambulance en 2de Geneeskundige Ambulance te Sint-Niklaas een MCC opent met een capaciteit van 200 bedden.

HK V/LK
Bij dageraad rijden de eerste voertuigen van de 25 (FRA) DIM door de autotunnel onder de Schelde.  De colonnes rukken op richting Breda

In de vroege ochtend vindt te Breda een ontmoeting plaats tussen de Franse Luitenant-kolonel Lestoquoi en de Nederlandse Kolonel Schmidt. Kolonel Schmidt beveelt de Peel-divisie, een flankbeveiligingseenheid die de Nederlandse zuidflank moet afschermen. Op dat ogenblik zijn de Nederlanders bezig met zich terug te plooien op de Zuid-Willemsvaart en hadden gerekend op Franse steun bij de verdediging van deze stelling. De Fransen zijn echter niet bereid zo ver oostwaarts op te rukken, de eerste ontmoeting tussen de Fransen en de Nederlanders draait uit op een mislukking [7].

Het blijft rustig voor de stellingen van de twee divisies in lijn.  Bij het V/LK wordt met spanning uitgekeken naar wat zich afspeelt in Nederland ten noorden van Antwerpen. Het korps noch de divisies hebben verbindingsofficieren bij de Nederlandse en Franse formaties die daar opereren. Rond 14u00 vindt een bijzonder hevige luchtaanval plaats ten oosten van de stellingen van de 13Div. Vooral de Franse troepen die oprukken richting Nederland worden door de luchtaanval geviseerd maar ook de militaire installaties van het kamp van Brasschaat. Een formatie van 32 Stuka duikbommenwerpers bestookt het Polygoon in een reeks aanvalsgolven die tot ongeveer 17u00 aanhoudt. Onder meer het Remontedepot van het Leger, de Artillerieschool, de Cavalerieschool (oftewel Ruiterijschool) en het Fort van Brasschaat worden geraakt.

De Nederlanders slagen er niet een coherent dispositief uit te bouwen langs de Zuid-Willemsvaart en worden er teruggeslagen. De aftocht gebeurt ongeorganiseerd. Hierdoor krijgen de divisies in lijn te maken met de eerste Nederlandse militairen die over de grens wegvluchten voor het oorlogsgeweld en zich binnen de VPA in relatieve veiligheid willen stellen. De Nederlanders worden ontwapend en overgebracht naar meerdere opvangplaatsen binnen de Versterkte Positie Antwerpen.

Commando Artillerie V/LK
Generaal-majoor Cheville inspecteert opnieuw zijn eenheden.

Het Groot Legerpark wordt er nogmaals aan herinnerd dat het hun taak is om de richtmiddelen en munitie voor de C120L M1878 de Bange kanonnen terug te vinden en over te brengen.  Later op de dag wordt bevestigd dat het bevoorradingsechelon voor het geschut onderweg is.

Aan het eind van de dag omvangt Cheville ook nog een verzoek van het Ministerie van Landsverdediging om zoveel mogelijk materieel van het Centrum voor Technische Studies van de Artillerie (CETA oftewel Centre d’Etudes Techniques d’Artillerie) te evacueren uit Brasschaat en over te brengen naar Wijnegem (TBC – de militaire laadkaai van Kapellen lijkt logischer, van daar uit is de trein van het CETA naar Beveren-Waas vertrokken).  De generaal laat zijn staf op zoek gaan naar de nodige voertuigen.  De opdracht zal doorgegeven worden aan de IIIde Groep van het 3de Regiment Legerartillerie.

HK V/LK
Even voor 10u00 wordt het duidelijk dat de Franse troepen die twee dagen eerder met veel bravoure richting Breda oprukten om er in de tegenaanval te gaan, af te rekenen hebben met grote verliezen. Talrijke gewonden van het Franse leger worden afgevoerd naar een door onze zuiderburen ingericht veldhospitaal te Brasschaat.

De Franse generaal Bertrand Fagalde, commandant van het XVI (FRA) LK, bezoekt het hoofdkwartier rondom het middaguur en bevestigt het gebrek aan resultaat van het 7de (FRA) Leger.  Er wordt vooralsnog niet van terugtrekken gesproken en Fagalde laat weten dat de opdracht van zijn formatie ongewijzigd blijft.

Om 13u00 wordt overgegaan naar alarmfase IV waarbij de meeste overgangen over de anti-tankgracht gesloten worden. Per regiment wordt nog één doorgang opengehouden en bewaakt. De afbakeningen rond de aangelegde mijnenvelden blijven voorlopig ook nog staan, maar zullen verwijderd worden zodra duidelijk wordt dat de vijand dichterbij komt.

De bevestiging van het Franse debacle komt er rondom 18u00 wanneer Generaal Sciard doorgeeft dat het 7(FRA)Leger terugplooit naar het zuidwesten.  Het V/LK reageert met een bevel aan zijn eenheden om alle vooruitgeschoven elementen terug te trekken achter de anti-tankgracht.   Bij de artillerie dienen de vooruitgeschoven batterijen klaar tot vuren te zijn en moeten alle andere formaties binnen het uur in actie kunnen komen.  De reservemacht van iedere divisie wordt eveneens op preadvies van een uur geplaatst.

Commando Artillerie V/LK
Om 03u30 wordt gemeld dat het bevoorradingsechelon voor de de C120L M1878 de Bange kanonnen klaar staat op het terrein van het station van Kapellen.  Luitenant Dehouwer beveelt dit detachement, dat echter geen transportmiddelen heeft en nog altijd niet weet of er wel munitie kan bekomen worden voor het geschut.  Tijdens de voormiddag zal in de omgeving van de Donksesteenweg bij de nog aanwezige burgers een rondvraag gedaan worden in de ijle hoop dat de munitie op een verkeerde plaats gedeponeerd werd.  Ook het Commando van de Artillerie van het Groot Hoofdkwartier zal zich in de zaak mengen en laat het Groot Legerpark weten dat de munitie wel degelijk nog in hun beheer zou moeten zijn.  Uiteindelijk bevestigt het Groot Legerpark rondom de middag dat de munitie teruggevonden is te Zedelgem.  De lading van zo’n 500 artilleriegranaten zou onderweg zijn naar Kapellen.

De evacuatie van het materieel van het Centrum voor Technische Studies van de Artillerie verloopt erg traag door gebrek aan personeel en middelen.  Ook nog in het Kamp van Brasschaat neemt de staf van Generaal-majoor Cheville de nodige maatregelen om de uitkijktorens van Gooreind en Rommersheide met explosieven te vernielen.

De aanwezigheid van talrijke formaties van het Franse leger in het voorgebied van de VPA maakt dat alle regelingsvuren voorlopig verboden worden.

Verder handelt de staf nog diverse aanvragen af van de eenheden die onder meer bijkomende persoonlijke wapens en lichtspoormunitie voor de luchtafweermitrailleurs wensen.

HK V/LK
Rond Kapellen komen diverse formaties van het terugtrekkende 7(FRA)Leger toe.  Tot verbazing van het V/LK starten de Fransen met de installatie van hun troepen op de oude voorpostenlijn ten oosten van de anti-tankgracht.

Om 09u30 beveelt het HK V/LK om over te gaan naar alarmfase V, de hoogste staat van paraatheid van de VPA.  Een goed half uur later laat de stafchef van het Iste (FRA) LK weten dat tussen Hoogerheide en Huijbergen geen bevriende troepen meer zijn en hier een gat in de Franse linies ontstaan is.  Luitenant-generaal Van den Bergen geeft toestemming aan de Franse officier om naar eigen goeddunken de vernielingen uit te voeren van de reeks Av1 rond Kalmthout, Wildert, Achterbroek en Nieuwmoer en reeks Av2 rond Wuustwezel en Loenhout.  Kort na de middag vernielt de 17de Infanteriedivisie zijn observatieposten ten noorden van de VPA.

Een Franse legerarts bevestigt tijdens de avond dat Breda inderdaad ingenomen is op 13 mei en dat het Franse leger in volle terugtocht is.

Het Iste (FRA) LK krijgt om 21u00 eveneens de bevoegdheid over de vernielingen van de reeksen Av3, Av4 en Av5.  Hiermee heeft het V/LK de volledige controle over het voorgebied van de VPA uit handen gegeven.  Het V/LK besluit de dag met een bevel dat vanaf nu alle troepen op hun gevechtsposten dienen te blijven.

Commando Artillerie V/LK
De staf van de artillerie beveelt om 13u00 dat alle observatieposten vanaf nu permanent bezet dienen te blijven.  Ook moeten vanaf nu alle vooruitgeschoven batterijen permanent klaar tot vuren zijn.  Alle manschappen dienen op de stellingen te blijven, en moeten in het bezit zijn van hun persoonlijke bewapening.  Waar mogelijk moet ook een prikkeldraadnet aangelegd worden rondom de posities.  Voorts moet elke groep twee kisten handgranaten per batterij afhalen bij het Groot Legerpark.

Generaal-majoor Cheville verneemt dat de III/1LA zal toegevoegd worden aan het V/LK tijdens de nacht van 13 op 14 mei.  De groep zal te Merksem ontplooien en zal een waakrichting aannemen naar Brecht.

Voorts neemt de generaal ook contact op met het commando van de artillerie op het Groot Hoofdkwartier om zijn beklag te maken over het gebrek aan richtmiddelen voor zijn C120L M1878 de Bange kanonnen.  Het geschut beschikt nog steeds niet over de nodige kwadranten om de elevatie in te stellen en zijn bijgevolg nutteloos.  De generaal wenst onmiddellijk twee instrumenten per vuurmond te ontvangen.  Er wordt niets geleverd.  Toch worden in het Kamp van Brasschaat twee kwadranten teruggevonden, zodat ten minste toch twee kanonnen operationeel gemaakt kunnen worden.

Om 11u30 opent de legerkorpsartillerie een eerste keer het vuur.  Tijdens de loop van de namiddag zullen nog verschillende interdictievuren op lange afstand uitgevoerd worden.  Naarmate de Franse troepen zich verder terugtrekken, worden bijkomende doelen vrijgegeven.  Rond 18u00 bijvoorbeeld bevestigt het Franse 121e Régiment d’Infanterie dat Loenhout verlaten werd en ook dit dorp kan beschoten worden.

HK V/LK
De Franse troepen ten noorden van Antwerpen nemen op 14 mei ‘s morgens een nieuwe defensieve linie in. Een groepering onder bevel van Kolonel Beauchesne neemt stelling langs de lijn Berg-Op-Zoom, Korteven en Huijbergen. Deze stelling wordt door de 25 (FRA) DIM verlengt vanaf Wildert over Achterbroek en Wuustwezel tot Brecht.  Even voor 08u00 laat het Franse commando weten dat hun troepen tot valavond op deze posities zullen blijven.  Wanneer het V/LK een uur later echter verneemt dat de Groepering Beauchesne te Hoogerheide en Huijbergen aangevallen is en een vijandelijke colonne op weg zou zijn naar Ossendrecht, wordt het duidelijk dat de 17Div het risico loopt om aangevallen te zullen worden.  Luitenant-generaal Van den Bergen verzoekt bij de leiding van het Iste (FRA) LK dat de Groepering Beauchesne zich bij een terugtocht op het tweede echelon van de 17Div zou opstellen, maar op deze vraag komt geen positief antwoord.  De Fransen beloven wel om met tanks tussenbeide te komen in de richting van Hoogerheide.  De situatie ten noorden van de VPA is erg verward.  Er wordt in elk geval bevestigd dat er geen Franse troepen meer zijn ten noorden van de lijn Huijbergen-Wildert-Nieumoer.

Tijdens de vroege ochtend wordt het militaire vliegveld van Deurne vernield.

Steeds meer detachementen van het Franse leger trekken zich terug door de Belgische linies, daarbij niet alleen gebruik makend van de Bredabaan maar ook van de tijdelijke bruggen die over de anti-tankgracht rond de VPA aangelegd zijn. Het Franse 121e Régiment d’Infanterie Motorisé laat een hele reeks wegvernielingen uitvoeren in het voorgebied van de VPA en dekt voorlopig nog de stellingen van de Belgen. Uit de inlichtingen bekomen van de voorposten en van de Franse eenheden ontplooid ten oosten van de anti-tankgracht kan afgeleid worden dat de vijand zich rond 15u00 bevindt op de lijn Kalmthout – Achterbroek – Wuustwezel – Loenhout.

Tegen middernacht bevindt de vijand zich reeds ten noorden van het vliegveld van Brasschaat en hebben ze Gooreind bereikt.  Luitenant-generaal Van den Bergen en zijn staf verwachten dat het Vde Legerkorps binnen de 24u contact zal maken met de vijand.

Commando Artillerie V/LK
Rondom 07u00 komen eindelijk de nodige kwadranten aan voor de C120L M1878 de Bange kanonnen.  Het geschut is nu operationeel.

Veel belangrijker echter zijn de talrijke communicaties met de eenheden van de artillerie.  Het zware geschut beschiet steeds meer doelen op lange afstand, en het geschut op niveau divisie maakt zich klaar tot de actie.  Vanaf 14u00 verhoogt het tempo van de vuuraanvragen voor de batterijen op niveau legerkorps die doelen ten noordoosten van Antwerpen kunnen bestoken.  Daarnaast trekken de de troepen van het 7(FRA)Leger zich terug van de noordrand van de Versterkte Positie Antwerpen en worden rondom 16u00 ook diverse doelen rond Kalmthout en Achterbroek vrijgegeven.  Het betreft hier hoofdzakelijk interdictievuren waarbij de vuurkadans op een schot per twee minuten bepaald wordt.  Sommige vuuraanvragen komen van het Franse leger.  Zo verzoekt het Franse 121ème Régiment d’Infanterie rondom 17u00 om een vuuropdracht uit te voeren op Loenhout.

HK V/LK
De Nederlandse capitulatie vindt plaats in de loop van de voormiddag van 15 mei in het dorpje Rijsoord nabij Rotterdam. De Nederlandse capitulatie geldt enkel voor de Nederlandse krijgsmacht in Europa met uitzondering van Zeeland. Zeeland wordt tezamen met de Fransen verder verdedigd om deze laatsten toe te laten op een geordende manier terug te trekken [8]. Na de val van Nederland kunnen de Duitsers ongehinderd oprukken uit de provincie Noord-Brabant richting Antwerpen.  Enkel de Fransen bieden nog enige weerstand tussen de grens en de VPA.

De Duitsers vorderen op twee assen: één richting Woensdrecht, het marsobjectief voor de 225 (DEU) Infanteriedivisie en een tweede naar Antwerpen in zuidwestelijke richting, ongeveer parallel met de Bredabaan. Tegenover de stellingen van de 13Div rukken twee Duitse Infanteriedivisies op richting VPA. Op de as Braken, Wuustwezel, Gooreind vordert de 256 (DEU) ID met twee regimenten op kop (481IR en 476 IR) en op de as Brecht, Overbroek, Rommersheide vordert de 208 (DEU) ID eveneens met twee regimenten op kop (309 IR en 337IR). Voor de stellingen van de 17Div dringt de vijand voorlopig niet aan en blijft het rustig.

Het Vde Legerkorps verneemt om 06u55 van het GHK dat ze versterkt zullen worden met de Compagnie T13 van de Versterkte Positie Namen (Cie T13 VPN). Deze eenheid gevormd uit de actieve regimenten van de Ardeense Jagers beschikt over twaalf T13 pantservoertuigen en bevindt zich op 15 mei nog te Brussel. Naast de T13 voertuigen wordt eveneens een compagnie getrokken anti-tankgeschut naar Antwerpen gestuurd. Het betreft de 14Cie van het 4de Linieregiment (14/IV/4Li) die over elf anti-tankkanonnen beschikt en zich nog te Hingene nabij WIllebroek bevindt. Het V/LK vat het plan op om de T13 en de getrokken C47mm te detacheren naar de divisies in lijn waarbij de Cie T13 VPN zal worden opgesplitst in twee groeperingen van zes voertuigen: een eerste groepering moet zich aanmelden bij het kasteel Calesberg te Merksem om zich bij de 13Div te voegen en een tweede groepering, bevolen door Lt Henrion, moet doorrijden tot in Wilmarsdonk om de 17Div te gaan versterken. De Cie T13 VPN blijft echter nog een ganse dag te Brussel aangezien de 1ste Militaire Circonscriptie de nodige bevelen voor de verplaatsing slechts rond 22u00 zal communiceren. De compagnie krijgt als nieuw RV Wilmarsdonk. Terwijl de manschappen onderweg zijn richting Antwerpen volgt een tegenbevel: even voor middernacht krijgt Lt Henrion van het GHK te horen dat zijn pantserwagens bij het IVde Legerkorps zullen aangehecht worden en er nieuwe instructies in ontvangst moeten genomen worden op de staf van dit korps op het fort van Mortsel. 

Commando Artillerie V/LK
Omstreeks 01u05 krijgt Generaal-majoor Cheville het verzoek om nog geen vuuropdrachten op Wuustwezel uit te voeren omdat deze gemeente nog bezet wordt door elementen van de Franse achterhoede.  Ook Brecht mag nog niet onder vuur genomen worden.  De beide dorpen zullen later op de nacht van 14 op 15 mei wel vrijgegeven worden.  De rest van de nacht wordt besteed aan de planning van de bevoorrading met artilleriemunitie.  De munitietrein die tijdens de nacht te Antwerpen had moeten toekomen, is immers niet gearriveerd zodat heel wat aanpassingen moeten gemaakt worden om er voor te zorgen dat alle eenheden over voldoende munitie beschikken voor de komende dag.

Even voor 07u00 laat de korpsstaf weten dat de 12de Infanteriedivisie bezorgd is over de bruggen van Brecht en Sint-Lenaarts op het Verbindingskanaal Maas-Schelde.  De divisie had de vernieling van deze bruggen toevertrouwd aan het Franse leger, maar die zouden de kunstwerken intact achtergelaten hebben.  Er wordt onderzocht of de legerkorpsartillerie de overgangen kan beschieten.  Om Sint-Lenaarts te bereiken meent Generaal-majoor Cheville nog zwaardere kanonnen nodig te hebben, zodat een aanvraag overgemaakt wordt aan de Legerartillerie om het spoorweggeschut in te zetten.

Gedurende de voormiddag worden talrijke vuuropdrachten afgewerkt.  Ook doelen dichter bij de VPA worden nu bestookt met interdictievuur.  In de richting van het Kamp van Brasschaat zou Gooreind reeds in handen van de Duitsers gevallen zijn.  Vanaf 11u30 wordt ook Maria-ter-Heide onder vuur genomen.  Drie simultane vuuropdrachten worden uitgevoerd op de oostrand van het dorp, terwijl de laatste Belgische voorposten zich terugtrekken achter de anti-tankgracht.

Omstreeks 16u00 wordt bevestigd dat ook tijdens de komende nacht geen munitietrein meer zal toekomen te Antwerpen.  Er wordt wel een treinstel verwacht te Zwijndrecht.  Het Vde Legerkorps moet het afladen van deze munitie zelf regelen, en dient zich ook met eigen middelen te gaan bevoorraden op het munitiedepot van Zedelgem.

De II/26A laat even na 18u00 weten dat de Duitsers te anti-tankgracht zouden zijn overgestoken nabij Maria-ter-Heide.  Dit bericht blijkt voorbarig.  Dat de vijand echter de anti-tankgracht genaderd is, staat vast.

De C120L M1878 de Bange kanonnen komen aan het eind van de dag ook voor de eerste keer in actie en worden ingezet om de polygoon te Brasschaat te bestoken.  De vijand zou tussen de militaire gebouwen gezien zijn.  De kanonnen dienen gedurende 2.5u in de algemene richting van de installaties te vuren.

HK V/LK
Op 16 mei komt onverwachts het bevel van het geallieerd oppercommando (via de Franse generaal Bilotte) om naar het westen terug te trekken. Zonder dat de K.W. Stelling en de VPA ten volle verdedigd werden moeten de stellingen worden prijsgegeven. In het zuiden wist het Duitse leger immers een doorbraak te forceren over de Maas in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven.

De Belgische legerleiding zal het het veldleger terugtrekken op een nieuwe defensieve lijn langs  de as Terneuzen-Gent-Oudenaarde. De terugtocht zal starten tijdens de nacht van 16 op 17 mei en dient tegen 19 mei voltooid te worden. Het V/LK moet ter plaatse blijven tot de nacht van 17 op 18 mei om de terugtocht te dekken.

Het Groot Hoofdkwartier laat omstreeks 16u00 weten dat het V/LK moet de vernieling moet voorbereiden van alle brand- en smeerstoffen die opgeslagen liggen op het Kiel net ten zuiden van de stad.  

Slechts één groepering van zes tankjagers van de Cie T13 VPN komt toe in de zone van het V/LK. Deze groepering verzamelt in Wilmarsdonk van waaruit zij door de staf van het V/LK wordt doorgestuurd naar de 13de Infanteriedivisie. De 14Cie van 4Li komt wel voltallig toe in de zone van het V/LK en wordt in twee detachementen verdeeld die respectievelijk naar de 13Div en de 17Div doorgestuurd worden.

Commando Artillerie V/LK
Tijdens de nacht van 16 op 17 mei zal de legerkorpsartillerie teruggetrokken worden.  De VPA zal dan verlaten worden tijdens de daarop volgende nacht.  Het hoofdkwartier duidt twee marsroutes aan voor de legerkorpsartillerie:

• Marsroute Rechts dient gevolgd te worden door de V/4LAA, VI/4LAA en IV/3LAA en loopt van de Ekersepoort door de autotunnel onder de Schelde naar Zwijndrecht, Melsele, Beveren-Waas, Nieuwkerken-Waas, Sint-Pauwels. Kemzeke, Klein-Sinaai, Moerbeke, Wachtebeke en Terdonk naar Kluizen.  De colonnes zullen pas na 20u00 door de Scheldetunnel mogen passeren.
• Marsroute Links wordt de marsweg voor II/3LAA en leidt via de brug over het Albertkanaal te Schoten naar Deurne, Borgerhout, de Italiëlei, Kiel, de militaire brug te Hoboken, Kruibeke, Haasdonk, Sint-Niklaas, Puivelde, Sinaai en Eksaarde naar Zaffelare.  Hierbij moet het Albertkanaal tegen 22u00 overgestoken worden.

Generaal-majoor Cheville bepaalt tevens dat de vuurmonden zo lang mogelijk op hun stellingen dienen te blijven en dan ook samengevoegd moeten worden aan de staart van elke colonne.

Geneeskundig Korps V/LK
De zieken en gewonden uit de veldhospitalen van het V/LK worden met autobussen van de Legerautogroepering van uit Antwerpen naar Vlaanderen vervoerd en zullen opgenomen worden in de diverse installaties van het Hospitaalcentrum Brugge.

Het Militair Hospitaal te Antwerpen wordt gedemilitariseerd en overgedragen aan het Rode Kruis.  Het personeel gaat over naar het 2de Geneeskundig Korps van het Leger en vertrekt aan het eind van de dag naar Eeklo om hier te starten met de installatie het nieuwe MCC voor het V/LK in het Klooster Onze-Lieve-Vrouw-ter-Doorn.  Een deel van het materieel en de instrumenten blijft bij het veldleger en zal eveneens naar Eeklo overgebracht worden.

HK V/LK
Mede door de succesvolle ontruiming van de K.W. Stelling en het vlot verloop van de algemene terugtocht naar het westen besluit de Belgische legerleiding in de late namiddag om Antwerpen niet langer te verdedigen en de troepen te laten terugtrekken tot de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde. De ontruiming van de VPA wordt door de divisies in lijn voorbereid.

Rond 18u00 (TBC) worden de zes tankjagers van de Cie T13 VPN aan de 13Div onttrokken en  onder rechtstreeks commando van het HK V/LK geplaatst. Voordat de 13Div de aftocht kan aanvatten bestookt de vijand de stellingen rond 19u00 met artillerievuur en luchtbombardementen als voorbereiding voor een methodische aanval. De beschieting van de Belgische linies stuurt de plannen voor een geordende aftocht danig in de war omdat verschillende dennenbossen vuur vatten door het veelvuldig gebruik van brandstichtende artilleriegranaten. Rond 20u00, na het beëindigen van de vuurvoorbereiding, beuken het 476ste en het 481(DEU)IR in op de eenheden van de 13Div die zich aan het klaarmaken zijn voor de aftocht. De vijand erin slaagt voet te zetten op de westelijke oever van het anti-tankkanaal ter hoogte van het fort van Brasschaat. Om 21u38 wordt gemeld dat de noordelijke divisiesector wordt aangeklampt over de ganse voorste lijn. Het gehucht Driehoek wordt bezet door de Duitsers rond 22u00 waardoor de de Schans van Drijhoek omsingeld wordt. In het zuidelijke gedeelte van de divisiesector moet de 13Div het hoofd bieden aan het 309de en het 337(DEU)IR. Een zeer verwarde situatie ontstaat door een gebrek aan inlichtingen, ondanks het sturen van lopers en estafetten. Om 23u00 begint de terugtocht onder dekking van de achterwacht die op post blijft tot 24u00.

Het hoofdkwartier blijft op post tot de nacht van 17 op 18 mei 1940 en vervoegt vervolgens via het Waasland de algemene aftocht van ons veldleger naar de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde.

Commando Artillerie V/LK
De C120L M1878 de Bange kanonnen staan nog steeds de Merksem en zullen niet geëvacueerd kunnen worden door gebrek aan transportmiddelen.  Generaal-majoor Cheville laat drie van de vier vuurmonden saboteren.  Het laatste kanon dient op post te blijven om de achterhoede te dekken, met een ploeg bestaande uit een officier, twee onderofficieren, een brigadier en drie manschappen.  Cheville belooft aan de batterij enkele bestelwagens en fietsen om het personeel toe te laten de mars naar het westen te vervoegen.

De IX/1DTCA krijgt de opdracht om richting Sinaai terug te trekken en zich vanaf daar opnieuw te ontplooien.  De 25ste batterij verplaatst zich naar door de nacht van 17 op 18 mei naar Klein-Sinaai, de 26ste naar Vrasene en de 27ste naar Zaffelare.

De staf bevestigt dat de legerkorpsartillerie bij aankomst op het Kanaal Gent-Terneuzen zal bestaan uit de volgende middelen:

• I/12A (C75GP kanonnen) en III/12A (C75TR kanonnen)
• staf/13A, I/13A (Ob155 M17 Schneider houwitsers) , III/13A  ( C105L M13 Schneider kanonnen) en IV/13A (C120 M31 FRC kanonnen)
• VI/4LA (Ob6″ M17 Vickers houwitsers)
• II/3LA (C155L M17 Schneider kanonnen)

Het 12A en de VI/4LA zullen in steun gegeven worden van de 17Div.  De I/13A zal de 6Div versterken.  De III/13A en IV/13A vormen het steunelement op niveau korps onder bevel van commandant 13A.

Geneeskundig Korps V/LK
Te Sint-Niklaas wordt het MCC gesloten.  Het 3de Lichte Heelkundige Ambulance en 2de Geneeskundige Ambulance van het 2de Geneeskundig Korps van het Leger gaan beide over naar het Vde Legerkorps.  De beide eenheden vertrekken naar Eeklo.  De eenheden krijgen de opdracht om tegen 14u00 op 18 mei heelkundige ingrepen te kunnen uitvoeren op de nieuwe locatie in het Klooster Onze-Lieve-Vrouw-ter-Doorn.

HK V/LK
De staf van het Vde Legerkorps heeft zich verplaatst naar Vlijminckshoek nabij Sint-Niklaas en coördineert van hier uit de volgende fase van de aftocht naar het Kanaal Gent-Terneuzen.  Het hoofdkwartier is er ondergebracht in de gebouwen van brouwerij Van Haeck. Later op de dag zal het hoofdkwartier verhuizen naar Eksaarde. De staf laat een verbindingsofficier, Luitenant Deplus, achter bij de vernielingsdetachementen van het 17de Bataljon Genie (17Gn) die belast zijn met het tot ontploffing brengen van de auto- en voetgangerstunnel onder de Schelde. Lt Deplus is gemachtigd om het bevel te geven tot het vernielen van de tunnels. Het voorziene uur voor de uitvoering van de vernieling is vastgelegd op 04u00.

Rond 04u00 is de evacuatie van voertuigen uit Antwerpen via de autotunnel voltooid en wordt de tunnel gesloten voor voertuigen. De tunnel zal vanaf dan alleen nog gebruikt worden door infanteristen te voet die deel uitmaken van achterhoede van de 17Div, hetgeen enige vertraging met zich meebrengt bij de uitvoering van de vernieling van de tunnel.  Luitenant Deplus geeft om 05u25 het bevel tot vernieling van de autotunnel waarop Lt Hubin van 17Gn de springlading aanzet.  Om 05u25 gaat de tunnel met een enorme knal de lucht in.  De ongeveer 25 ton meliniet veroorzaakt een gigantische drukgolf waarbij brokstukken en puin over een afstand van enkele honderden meters uit de tunnelmonden geprojecteerd wordt.  Van de verluchtingskoker op de westelijke oever blijft alleen een enorme krater over [9]. 

De vernieling van de voetgangerstunnel zal op gebrekkige wijze uitgevoerd worden.  Hier geeft Luitenant Deplus om 04u03 een schriftelijk bevel aan Onderluitenant Boutefeu van 17Gn om de tunnel om 04u23 te laten ontploffen.  De lont wordt aangestoken, maar om 04u40 heeft er nog steeds geen ontploffing plaatsgevonden.  OLt Boutefeu is dan reeds naar het westen gevlucht.  Ook hier komt de Franse genie tussen beide die vaststelt dat er tussen de lont en de hoofdlading geen ontsteker geplaatst werd.  De Fransen activeren de springlading met een elektrische ontsteker.  De tunnel wordt rondom 07u00 opgeblazen.  Later zal blijken dat de tunnel slechts gedeeltelijk vernield werd en de vijand zal via deze onderdoorgang zowel infanteristen als ook anti-tankgeschut naar de linkeroever zal brengen.

Alleen de vernieling van de militaire bootbrug te Hoboken verloopt zoals gewenst,  Hier brengt Luitenant Hautecler van de staf van de 13 Div de springlading tot ontploffing om 06u50.

Tijdens de eerste helft van de nacht van 17 op 18 mei heeft het HK V/LK de 17Div aangeduid voor de beveiliging van de terugtocht van het korps door het Waasland. Hiervoor wordt door de 17Div een groepering opgericht bestaande uit de pelotons verkenner van het 7J, 8J en 9J. Deze groepering wordt later nog versterkt met de Wielrijdersgroep van de 15de Infanteriedivisie (Gp Cy 15Div) en een compagnie T13 tankjagers (TBC of het gaat om de zes tankjagers van de Cie T13 VPN of de Cie T13 8Div), het geheel staat rechtstreeks onder het bevel van de divisiestaf. De groepering wordt naar het Hoofd van Vlaanderen gestuurd en zal ontplooien ten oosten van de forten van Kruibeke en Kallo. Rond 11u00 stuurt de Staf/17Div het 7J en 8J vanuit Sint-Niklaas terug richting Schelde om stelling te nemen achter de dijk die Kruibeke en Kallo verbindt. Het 9J zal in reserve geplaatst worden achter de beide regimenten.

HK V/LK
Het Belgische verdedigingsplan voor het Kanaal Gent-Terneuzen neemt zijn definitieve vorm aan. In het noorden bewaakt de 1ste Cavaleriedivisie de sector rond Terneuzen. In het centrum ligt het Vde Legerkorps met de 17de Infanteriedivisie tussen Sluiskil en Sas van Gent en 6de Infanteriedivisie tussen Sas van Gent en Zelzate. Het zuidelijke deel van het kanaal is voor rekening van het IIde Legerkorps met de 13de Infanteriedivisie van Zelzate tot Terdonk en tenslotte 11de Infanteriedivisie tussen Terdonk en Oostakker.

Het HK van het V/LK komt in de tweede helft van de nacht aan op zijn nieuwe standplaats op Het Rijselhof te Kaprijke. Het vorige hoofdkwartier te Eksaarde werd nog tot 02u00 door een achterwacht bemand.  De 6Div is reeds ontplooid langsheen het kanaal.  De 17Div is nog ten dele onderweg en de laatste elementen van deze divisie komen in de loop van de dag aan.

De inplaatsstelling van de troepen langsheen het kanaal wordt gedekt door het Cavaleriekorps.  Het V/LK verneemt om 17u00 dat de elementen van de 1ste Cavaleriedivisie via de as Axel-Sluiskil zullen binnenkomen, en van de 2de Cavaleriedivisie via de assen Westdiep-Sas van Gent en Wachtebeke-Zelzate.

Het IIIde Bataljon van het 9de Regiment Hulptroepen van het Leger wordt verdeeld.  Twee compagnies gaan in steun van de 6Div.  De bataljonsstaf en de twee overige compagnies worden aangehecht bij de 17Div.

Commando Artillerie V/LK
Tijdens de nacht van 19 op 20 mei zullen de I/12A en II/12A vertrekken naar Evergem om zich bij het I/LK te voegen.  Daarentegen verneemt het V/LK dat er indien nodig ook vuursteun kan aangevraagd worden bij de Ondergroepering Noord van de spoorwegartillerie van het 5LA.

HK V/LK
Langsheen het Kanaal Gent-Terneuzen wordt druk gewerkt aan de nieuwe stellingen, in afwachting van de aankomst van de vijand.  De korpsstaf werkt de planning voor de komende actie af.

In de loop van de namiddag beveelt Luitenant-generaal Van den Bergen de ontruiming van het voorgebied.  Tegen 08u00 op 21 mei moeten alle burgers verdreven worden uit Zelzate, Assenede, Sas van Gent, Westdorpe, Zwartenhoek en omliggende gemeenten.

De korpsstaf wil voorts weten op welk tijdstip de vijand de lijnen Axel-Zuiddorpe-Overslag en Axelse Sassing – Zwartenhoek – Oude Polder zal bereiken.  De divisies moeten verkenningsploegen uitsturen naar Zwartenhoek en Westdorpe en ook de oostrand van Zelzate.

De bruggen van Zelzate en Sluiskil zijn aangeduid als vitale punten voor de terugtocht van het Cavaleriekorps.  Bij elk van de overgangspunten zal een stafofficier van het Cavaleriekorps aanwezig zijn om te bepalen wanneer de kunstwerken vernield mogen worden.

Transportkorps V/LK
Het transportkorps van het V/LK wordt versterkt met het 2PAMA van het IV/LK.   Dit peloton komt aan te Eeklo en wordt uitgestuurd naar het munitiedepot nabij de stad voor het ophalen van 105mm en 120mm munitie.  Eeklo kan deze types echten niet meer leveren, zodat beroep moet gedaan worden op het depot van Zedelgem.

Provoost V/LK
Het Afleidingskanaal van de Leie zal gebruikt worden als vangnet voor verdwaalde militairen en het provoostschap installeert de nodige ploegen bij de bruggen in het achtergebied van het V/LK.  Alle militairen van het korps moeten naar Kaprijke doorgestuurd worden om van hieruit opgehaald te worden door hun organieke eenheden.  Militairen van de Hulptroepen die niet tot het Vde Legerkorps behoren, moeten naar Ieper gezonden worden.   

HK V/LK
Na de Duitse doorstoot tot Abbeville aan de Atlantische kust zijn de geallieerde legers in Noord-Frankrijk en Vlaanderen geheel omsingeld. Het geallieerde oppercommando heeft op 21 mei tijdens de Conferentie van Ieper besloten om de Schelde-linie op te geven. Hierop bepaalt de Belgische legerleiding tijdens de ochtend van 22 mei dat onze strijdkrachten niet zoals afgesproken zullen terugtrekken naar de Ijzer, maar stand zullen houden langsheen de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie.  Deze terugtocht zal in twee fases gebeuren.

Het Kanaal Gent-Terneuzen zal bezet blijven tot de nacht van 23 op 24 mei, in hoofdzaak om het belangrijke legerdepot van Eeklo te kunnen evacueren. De volgende aanpassingen zullen uitgevoerd worden:

• Het Cavaleriekorps zal tegen 20u00 de ganse noordelijke kanaalzone overnemen, tussen Terneuzen en Zelzate.  De 6Div zal hierbij afgelost worden door het 2G, en de 17Div door een deel van het 2Cy en het 4Cy.
• Het Vde Legerkorps kan zo met zijn 6de en 17de Infanteriedivisie terugtrekken naar het Afleidingskanaal om tussen Eede en de noordrand van Oostwinkel plaats te nemen.
• Het IIde Legerkorps behoudt de 11de en 13de Infanteriedivisies tussen Zelzate en Gent.

Tegen de late namiddag is het legerkorps op de hoogte van zijn opdracht na de terugtocht naar het Afleidingskanaal van de Leie.  Om 16u00 wordt deze informatie per telefoon verspreid onder de divisies, gevolgd door schriftelijke orders tijdens de ochtend van 23 mei.

Transportkorps V/LK
Het 2PAMA van het IV/LK wordt opnieuw uitgestuurd naar Zedelgem, maar moet bij aankomst bij het 13A rechtsomkeer maken om de munitie terug te brengen.   De transportcapaciteit is nu dringend noodzakelijk voor het vervoer van de munitie in overtal van het 13A naar zijn nieuwe posities achter het Afleidingskanaal van de Leie.

HK V/LK
De korpsstaf verspreid de schriftelijke orders voor de inplaatsstelling aan het Afleidingskanaal van de Leie.  Het legerkorps zal het kanaal bezetten tussen Eede en de noordrand van Oostwinkel.  Hierbij bezet de 6Div de rechter sector vanaf dit laatste punt tot en met Balgerhoeke.  Deze sector heeft een breedte van ongeveer 5Km.  De 17Div neemt de linker sector in vanaf Balgerhoeke (exclusief) tot Eede.  Dit front bestrijkt ongeveer 7Km.

Ten noorden van het V/LK bevinden zich het Belgische Cavaleriekorps en het Franse XVI Korps.  Ten zuiden van het V/LK start de zone van het II/LK en zal de 12Div verwacht worden.

Het legerkorps is versterkt met de volgende eenheden:

• Het IIIde Bataljon van het 9de Regiment Hulptroepen
• De Ontsmettingscompagnie van het IIIde Legerkorps
• De Compagnie C47 van de 6de Infanteriedivisie
• De staf van de Groepering Verdediging Neder-Schelde
• De onafhankelijke batterij C120L de Bange (zonder geschut)
• De Wielrijdersgroep der 15de Infanteriedivsie
• De 24ste Compagnie van het 1ste Regiment Speciale Vestingseenheden
• De artilleriemiddelen van de staf/13A, I/13A, III/13A, VI/4LA, 26A en IX/1DTCA

Het hoofdkwartier van het legerkorps wordt opgesteld in Kasteel De Wapenaer te Oedelem.  In afwachting van de komst van de vijand worden de voorposten op pre-advies van 30m geplaatst.  Het eerste echelon moet binnen het uur kunnen bemand worden en het tweede echelon binnen twee uur.  Dit geeft de eenheden enige mogelijkheid tot uitrusten.

Het legerkorps moet op het depot te Bredene beroep doen om zich te bevoorraden met levensmiddelen.  Brand- en smeerstoffen kunnen bekomen worden bij de depots van Shell, Standard en BP in de haven van Brugge.  Het medisch-chirurgisch centrum van het V/LK wordt in de Abdij Zevenkerken te Loppem ingericht.  Van hieruit kunnen zieken en gewonden naar met medisch-chirurgisch centrum op niveau leger te Westende geëvacueerd worden.  Genie-materieel ten slotte kan afgehaald worden in het depot te Jabbeke.

Transportkorps V/LK
De 1ste sectie van het 2PAMA van het IV/LK blijft bij de IV/13A en volgt deze groep naar Schoondijke.

Provoost V/LK
De controleposten voor gevluchte militairen worden langsheen het Kanaal Gent-Brugge geplaatst.  De Abdij Zevenkerken krijgt een detachement van vijf Rijkswachten om gezonde militairen terug te sturen naar het front.

HK V/LK
De aftocht van het Kanaal Gent-Terneuzen naar het Afleidingskanaal van de Leie loopt op zijn einde en is in relatief goede orde verlopen, al zit de vijand de Belgische troepen wel op de hielen. De stad Eeklo zal vrij kort na de terugtocht ingenomen worden. Het blijkt dat het Cavaleriekorps een instructie naast zich neergelegd heeft om tijdens de aftocht van het kanaal een van de cavaleriedivisies te behouden op de as Zelzate-Eeklo om de Duitse opmars af te remmen. Alle eenheden van de cavalerie werden teruggetrokken op de lijn Breskens-Aardenburg.

De vijand rukt vlot op doorheen gebied tussen het Kanaal Gent-Terneuzen en het Afleidingskanaal en wordt om 10u45 in Eeklo gespot.  Om 13u00 vuren troepen van het 1Gr op een Duitse patrouille tegenover Balgerhoede.  De vijand valt hier een eerste keer aan omstreeks 16u25.  Op deze locatie werd de sluis op het Afleidingskanaal immers niet vernield om de waterstand op peil te houden, wat maakt dat de vijand hier een interessant overgangspunt in ziet.  Een goed uur later duikt de aanvaller ook op te Veldekens, waar een handvol militairen van een voorpost van het 1Gr krijgsgevangen gemaakt worden.  De Belgen komen te weten dat het 456 (DEU) Infanterieregiment tegenover Balgerhoeke staat.

De korpsstaf vraagt aan de 6Div om zes C47 anti-tankkanonnen door de sturen naar Maldegem en onder het bevel van de 17Div te plaatsen.  Het geschut zal gebruikt worden om de toegangswegen tot de gemeente te bewaken.

Aan het eind van de dag wordt het 9de Linieregiment onttrokken aan de 6Div om naar het front van de Leie doorgestuurd te worden.  Dit regiment bezet op dat ogenblik het derde echelon van de sector van de 6Div.  Het 9Li wordt vervangen door een bataljon van het 7J van de 17Div,  Dit bataljon zal kunnen beschikken over 16 bestelwagens van de Ontsmettingcompagnie van het IIIde Legerkorps om de verplaatsing sneller te kunnen uitvoeren.  In afwachting van de komst van dit bataljon kan de 6Div beschikken over de Wielrijdersgroep der 15de Infanteriedivisie.

Transportkorps V/LK
Het 2PAMA van het IV/LK blijft het 13A bevoorraden.

HK V/LK
Het 9Li is tijdens de nacht van 24 op 25 mei vertrokken bij de 6Div.  In de ochtend krijgen ook de divisiestaf van de 6Div en het 1Gr het bevel om zich onmiddellijk naar het zuidelijk front te verplaatsen.  Hiermee wordt de slagorde van het Vde Legerkorps grondig door elkaar geschud.

Het bevel over de sector van de 6Div aan het Afleidingskanaal wordt overgegeven aan de 18Div. die nu onder bevel van het V/LK komt te staan. De 18Div krijgt de verdediging van lijn Kleit-Adegem-Ursel toegewezen en zal de volgende elementen omvatten:

• Het 7de Regiment Jagers te Voet zal de ondersector west overnemen van het 1ste Regiment Grenadiers. Deze ondersector ligt tegenover de vernielde brug van Balgerhoeke.
  • Het regiment zal versterkt worden door acht C47 anti-tankkanonnen van de Compagnie Getrokken C47 van de 6Div.
  • De commandopost van dit regiment zal te Kruisken geplaatst worden.
• Het 1ste Regiment Karabiniers behoudt ondersector oost.
  • Dit regiment beschikt over eigen anti-tankgeschut, aangevuld met twee vuurmonden van de Compagnie Getrokken C47 van de 6Div.
• Het II/3Gr, I/39Li samengevoegd met de restanten van het 3C, en de Wielrijdersgroep van de 15Div worden van noord naar zuid op het derde echelon van de divisiesector opgesteld, onder bevel van commandant 3C.
  • De commandopost van dit echelon wordt op 1200m zuidoost van Kleit geïnstalleerd.
  • Het II/3Gr ontplooit de 6Cie, 7Cie en 5Cie van noord naar zuid ten oosten van Kleit. De posities van de 7Cie starten vanaf de baan van Maldegem naar Eeklo. De 5Cie wordt ter hoogte van het kruispunt te Kallestraat opgesteld.
  • Ten zuiden van het II/3Gr sluiten de restanten van het 3C aan, aangevuld met het I/39Li.
  • De Wielrijdersgroep bezet het meest zuidelijke kwartier van dit derde echelon.
• Het Wielrijderseskadron van de 6Div staat ook ter beschikking van Luitenant-generaal Six en is versterkt met drie T13 tankjagers. Het eskadron vormt de mobiele reserve van de 18Div.
• De 6Div laat alle artilleriemiddelen ter plekke.
  • De vier groepen van het 6A zijn aangevuld met de Iste en IIIde groep van het 13A die bijkomende vuurkracht leveren van op hun nieuwe posities te Kleit Kampel en Prinsenveld.
  • Drie secties C40 Bofors kanonnen van de IXde groep van het 1DTCA staan in voor de luchtafweer.
  • De divisiestaf bepaalt dat op de stellingen munitie moet gedeponeerd worden ter grootte van twee volledige vuureenheden.
• De 6Div laat eveneens zijn transportkorps, intendance, geneeskundig korps, genie en transmissietroepen achter.
• Luitenant-generaal Six laat zijn organieke transportkorps, intendance, geneeskundig korps, genie en transmissietroepen achter in hun kantonnementen, evenals de Wielrijdersgroep van de 18Div.

Luitenant-generaal Six stelt zijn commandopost op te Kleit en dient zijn troepen te ontplooien tegen 15u00. De aflossing en inplaatsstelling zal uiteindelijk voltooid worden tegen 18u00.

De 17Div ontvangt de rest van het 39Li en stelt de regimensstaf, IIde en IIIde Bataljon op te Maldegem.

De vijand maakt contact met de Belgische linies over de gehele lengte van de zone van het V/LK.  De artillerie duelleert en de Duitse luchtmacht is erg actief.  Voorlopig blijft zowel de 17Div als de 18Div gespaard van een stormaanval over het kanaal.

Transportkorps V/LK
Het 2PAMA van het IV/LK rijdt opnieuw naar het depot van Zedelgem om nieuwe munitie voor de C105L M13 en C120 M31 kanonnen van het 13A.  Het depot verklaart eerst dat de voorraad volledig is uitgeput, en er maar te Gistel of Houthulst een poging moet gewaard worden om bevoorraad te worden.  Tegen 20u00 keert het peloton van een kale reis terug naar Zedelgem.  Na lang aandringen wordt dan toch nog een nieuwe lading munitie ontdekt.  Het peloton start met het inladen.

HK V/LK
De 18Div wordt tijdens de ochtend op vrijwel zijn gehele front aangevallen.  De Duitsers boeken success bij het 7J ten zuiden van de brug van Balgerhoeke en kunnen hier relatief snel tot op het tweede echelon doordringen.  De divisie slaagt er niet in om een effectieve tegenactie op poten te zetten.  Bij de 17Div dreigt voorlopig geen ernstig gevaar, maar de artillerie van deze divisie vuurt op volle kracht ter ondersteuning van de 18Div.

Tegen de middag bereiken de Duitsers te oostrand van het dorp Adegem.  Bij de 18Div wordt het 1C op beide flanken van de kanaaloever verdreven.  Alleen de centrale posities worden nog bezet.  Deze toestand is echter onhoudbaar zodat het regiment teruggeroepen wordt naar een nieuwe verdedigingslinie tussen Kleit en Drongengoedbos.  Hiermee verdampt elke hoop op een tegenaanval.

Wanneer Adegem rond 19u00 in handen van de aanvaller komt en ook de gemeente Maldegem bedreigd wordt, bevindt het 8J zich nog steeds aan de kanaaloever.  Dit regiment dreigt zo overvleugeld te worden.  Bij het 9J wordt snel een positiewissel doorgevoerd om een dwarsstelling op te zetten tussen Strobrugge en Maldegem.  Het V/LK beveelt de algehele terugtocht naar de lijn Strobrugge-Maldegem-Kleit om zo ten westen van Blakkeveld aansluiting trachten te maken met de 12Div van het II/LK.  Luitenant-generaal Van den Bergen krijgt de taak om na deze terugtocht een offensieve operatie te ondernemen met de 17Div die daarbij rond Maldegem moet zwenken om de baan van Adegem naar Balgerhoeke opnieuw te veroveren.  De 18Div zou vervolgens naar het oosten moeten oprukken om zijn voormalige derde echelon opnieuw in te nemen.

Om 23u00 trekt ook het hoofdkwartier van het legerkorps zich terug.  De staf wordt verplaatst van Oedelem naar Assebroek.  De verplaatsing verloopt snel, en vanaf middernacht is het eerste echelon van de staf operationeel te Assebroek.

Geneeskundig Korps V/LK
Het medisch-chirurgisch centrum van het V/LK in de Abdij Zevenkerken te Loppem meldt om 04u00 dat in de voorbij 24u maar liefst 237 zieken en gewonden opgenomen werden.  Hiervan zijn er 5 overleden, 5 teruggestuurd naar hun eenheden en 13 doorverwezen naar Mariakerke.

Transportkorps V/LK
Het 2PAMA van het IV/LK verlaat Zedelgem om 01u30 met 1.800 bommen, 1.800 ladingen en 2.100 ontstekers.  De lading wordt zo snel mogelijk gedropt bij de groepen van 13A, en 8 vrachtwagens worden onmiddellijk teruggestuurd naar Zedelgem om nog meer munitie voor de III/13A.  Om 21u15 tenslotte krijgt het peloton het bevel om naar Loppem uit te wijken.

HK V/LK
Van den Bergen laat tussen 04u00 en 05u00 de nodige schriftelijke bevelen verspreiden voor de geplande tegenaanval.

Deze actie wordt echter achterhaald door een nieuwe Duitse aanval in de sector van de 18Div.  Tegen de middag beseft het V/LK dat een verdere terugtocht zich opdringt.  De 18Div zal zo’n 2 tot 3Km naar het westen verplaatst worden.  De ganse namiddag lang blijven de gevechten aanhouden.  Het front is niet langer een ononderbroken linie en de vijand kan makkelijk infiltreren.  Nabij de Groot Burkelhoeve ten zuidwesten van Maldegem wordt zwaar strijd geleverd.  Aan het eind van de avond wordt de 18Div een tweede keer teruggetrokken naar een nieuwe positie ten oosten van Oostkamp.

Bij de 17Div dringen de Duitse troepen door naar Maldegem.  Om 07u00 en om 09u30 wordt telkens een aanval op de gemeente gelanceerd, maar deze kunnen nog min of meer afgeblokt worden.  Nieuwe acties volgen doorheen de namiddag en om 19u30 slagen de Belgen er niet langer in om de aanvaller uit Maldegem te houden.  Tijdens de komende drie uur zal in de straten van de gemeente gevochten worden.  De 17Div wordt vervolgens teruggetrokken naar Sijsele en Male.  De laatste achterhoede verlaat de omgeving van Maldegem voor middernacht.

Luitenant-generaal Van den Bergen bepaalt dat het V/LK zal postvatten op een nieuwe linie die uitstrekt tussen Male, de oostrand van Assenede en Moerbrugge tot in Nachegaal.  Ten noorden van Male zou het Cavaleriekorps de verdediging overnemen.  Te Nachtegaal zal de zone van het II/LK starten.    Het hoofdkwartier zal naar Varsenare verplaatst worden.  Aan de 17Div wordt gevraagd om zoveel mogelijk eenheden langs de steenweg van Brugge naar Maldegem terug te trekken om de verplaatsing zo snel mogelijk uit te voeren.

De generaal bepaalt tevens dat sommige gevechtsondersteunende eenheden als frontsoldaten zullen ingezet worden.  Het 18Gn dient Oedelem te verdedigen, en het 17Gn Sijsele.  Het dorp Beernem moet dan weer ingenomen worden door de Wielrijdersgroep der 15de Infanteriedivisie.   Dat het legerkorps door zijn infanterie heen zit, blijkt tevens uit een bevel om bij alle verdere acties de infanterie-eenheden zoveel mogelijk te sparen en de vijandelijke opmars met artillerievuur trachten af te remmen.  Elke verdere tegenaanval wordt uitdrukkelijk verboden.

Om 20u30 verlaat het hoofdkwartier de gemeente Assebroek om zich op Kasteel Santa Maria te Varsenare te vestigen.  Deze woning was slechts in 1938 gebouwd in opdracht van baron Jaques de Crombrugghe de Looringhe.

Geneeskundig Korps V/LK
Het hoofdkwartier laat weten dat tegen 12u00 op 28 mei een nieuw, beperkt medisch-chirurgisch centrum zal geopend worden op Kasteel van Snellegem te Jabbeke.  Het centrum in Abdij Zevenkerken zal wel geopend blijven.

Transportkorps V/LK
Het 2PAMA van het IV/LK komt aan op Kasteel Blaesveld te Loppem om 03u30 en blijft zonder opdracht achter.

Transportkorps V/LK
Het 2PAMA van het IV/LK verneemt het nieuws van de overgave rondom 04u30.  

HK V/LK
Wanneer na de capitulatie de officieren van het Hoofdkwartier van het V/LK als krijgsgevangenen naar Maria-Ter-Heide worden overgebracht besluit Majoor SBH Jean-Baptiste Piron, de Onderstafchef van het korps, te ontsnappen. Profiterende van de bewegingsvrijheid die de officieren door Duitsers werd gegund keerde hij na een vergunning in Antwerpen niet terug naar Brasschaat. Hij dook één jaar later op in Engeland en zou als commandant van de Brigade Piron meehelpen aan de bevrijding van België in 1944 [11].

Geen gesneuvelden bekend.

1. Het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten is één van de zeven Kempische kanalen die de Maas met de Schelde verbinden. [On line beschikbaar]: https://binnenvaartinbeeld.com/nl/kanaal_dessel_turnhout_schoten/kanaal_dessel_turnhout_schoten [Laatst geraadpleegd 4 augustus 2022].
2. “L’Armée Giraud en Hollande (1939-1940)”, door Lerecouvreux, Nouveaux Editions Latines, Paris, 1956. [Partieel On Line beschikbaar][Laatst geraadpleegd 22 juli 2016].
3. Website “Het kamp van Brasschaat – De anti-tankgracht” [On line beschikbaar]: http://www.het-kamp-van-brasschaat.be/MilSit_AtkGracht.html# [Laatst geraadpleegd 9 augustus 2016].
4. Historiek Kazerne 8 – 9 (oftewel Geniekazerne) [On line beschikbaar]: https://belgiummilitary.wordpress.com/vastgoed-geklasseerd-per-gemeente/antwerpen/ [Laatst geraadpleegd 4 augustus 2022].
5. Kazerne 8-9 van de Genie te Berchem werd in 1957 afgebroken voor de aanleg van de Antwerpse ring meer informatie hierover: [On Line beschikbaar]: https://assets.antwerpen.be/srv/assets/api/download/75929f93-4ed8-4a05-abf2-07d6de9c7c62/Rapport_11_Brialmontomwalling_Uitbreidingstraat.pdf [Laatst geraadpleegd 4 augustus 2022].
6. La préparation jusqu’au 10 mai 1940 du raid de la 7e Armée Française vers Bréda, Didier Tanguy, [On Line beschikbaar]:http://www.institut-strategie.fr/RIHM_81_TANGUY_2.html [Laatst geraadpleegd 30 juli 2016].
7. Website Zuidfront Holland over de ontmoeting tussen Franse LtKol Lestoquoi en de Nederlandse Kolonel Schmidt in Breda tijdens de vroege ochtend van 11 mei. [On Line beschikbaar]: http://www.zuidfront-holland1940.nl/index.php?page=de-fransen [Laatst geraadpleegd 31 juli 2016].
8. Achtergrondinformatie bij de Nederlandse capitulatie [On Line beschikbaar]: https://nl.wikipedia.org/wiki/Duitse_aanval_op_Nederland_in_1940 en https://rezoord.nl/rezoordse-geschiedenis/wo-ii-de-capitulatie-van-nederland-in-rijsoord  [Laatst geraadpleegd 04 augustus 2022].
9. Desondanks de kracht van de explosie zal tijdens de bezetting blijken dat de eigenlijke tunnelkoker van de Waaslandtunnel nog steeds intact is, en alleen de binnenbekleding vernield werd. Na de oorlog wordt beweerd (door Lt Deplus enige andere hoofdrolspeler op dat ogenblik of  door Franse bronnen – Lerecouvreux? TBC) dat de vernieling niet uitgevoerd werd door Lt Hubin maar door de Franse Genie. Er wordt verklaard: “Bij de autotunnel is het Belgische vernielingsdetachement echter nergens te bespeuren.  Gelukkig is de Franse genie nog wel ter plekke.  Na doortocht van de laatste infanteristen, wordt het bevel tot vernieling van de beide tunnels gegeven.  Zes Franse vrachtwagens vol explosieven worden de konijnenpijp ingereden en om 05u25 gaat de tunnel met een enorme knal de lucht in.” Dit is weinig waarschijnlijk gezien Cdt Leloup, commandant van het 17Gn, verklaart de ladingen in de tunnel en het pomphuis nog geïnspecteerd te hebben de 18de mei tussen 02u00 en 03u00 vlak voor het voorziene uur van de vernieling. Lt Hubin werd trouwens op 28 mei geciteerd op het dagorder van het V/LK voor zijn houding tijdens de veldtocht. Lt Deplus heeft op dat ogenblik alvast geen bedenkingen geuit.
10. “Russisch-Duits Project voor het digitaliseren van Duitse Documenten in de archieven van de Russische Federatie”. In de jaren zestig werd een deel van de Duitse archieven die als trofee naar de USSR waren verplaatst, overgebracht naar het Centraal Archief van het USSR-ministerie van Defensie (TsAMO) voor opslag. Deze verzameling documenten, die neerkomt op ongeveer 2,5 miljoen vellen papier werd volledig gedigitaliseerd.
11. Website “Brigade Piron” [On Line beschibaar]: http://www.brigade-piron.be/temoignages_fichiers/tem_Piron.Jean.html [Laatst geraadpleegd 20 juni 2018].
12. Uitvoerig en gedetailleerd relaas van Cdt SBH Leloup, bataljonscommandant van 17Gn, opgesteld te Blankenberge op 30 maart 1946. Beschikbaar in het archief van het Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie (CHD) te Evere.