Reglementaire benaming	61ste Linieregiment | 61ème Régiment de Ligne | 61Li
Type	Versterkings- en Opleidingsregiment
Ontdubbeld van	11de Linieregiment
Onderdeel van	4de Versterkings-en Opleidingscentrum
Bevelhebber	Majoor Roger Van Reyn (tot 11 mei 40) Kolonel Alexandre Van den Heede (vanaf 11 mei 40)
Standplaats	Kontich
Samenstelling	I Bataljon Instructie (Kapitein-commandant Hubert Cogels)	1ste Compagnie Fuseliers (Lt E. Van Hove) 2de Compagnie Fuseliers (Lt G. Martin) 3de Compagnie Fuseliers (Lt L. Ballaux) 4de Compagnie Mitrailleurs (Lt E. Fransman)
	II Bataljon Versterking (Kapitein-commandant Anicet Hubert tot 11 mei 40) (Majoor Roger Van Reyn vanaf 11 mei 40)	5de Compagnie Fuseliers (Lt V. Coremans) 6de Compagnie Fuseliers (Lt F. Hendrickx) 7de Compagnie Fuseliers (Cdt Pierre Vielvoye) 8ste Compagnie Mitrailleurs (Lt G. Van Krunkelsven) 9de Compagnie Klein Geschut
	Compagnie Diensten  (Kapitein-commandant Désiré Stordeur)

Staf/61Li
In vredestijd stonden de verschillende regimenten van het actieve leger zelf in voor de opleiding van hun nieuwe dienstplichtigen (oftewel miliciens). Omdat na de afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan op 26 augustus 1939 de gemobiliseerde regimenten van het actief leger hun vredesvoet kazerne onmiddellijk moeten verlaten om hun gevechtsstellingen in te nemen, kunnen zij deze opleidingstaak niet langer op zich nemen. Daarom zullen de dienstplichtigen van de klas ’40, die in februari  1940 hun oproepingsbrief ontvangen, in maart worden samengebracht in Versterkings- en Opleidingsregimenten. Het 61ste Linieregiment (61Li) wordt bijgevolg opgericht in februari 1940 te Kontich als één van de drie Versterkings- en Opleidingsregimenten van het 4de Versterkings- en Opleidingscentrum (4VOC). Het regiment staat in voor de opvang en opleiding van niet-getrainde rekruten en van mobilisatie vrijgestelde reservisten van het 11de Linieregiment (11Li) en zijn ontdubbelingsregimenten het 20ste Linieregiment (20Li) en het 41ste Linieregiment (41Li) [1]. Net zoals de andere infanterieregimenten van het 4VOC beschikt het 61Li op 9 mei 1940 over een Staf, een Bataljon Instructie met de rekruten van de klas 40 en een Compagnie Depot en Algemene Diensten. Het kaderpersoneel is een samenraapsel van oudere beroeps- en dienstplichtige officieren en onderofficieren van de actieve regimenten. De staf van het regiment en de manschappen verblijven in de kazerne aan de Lintsesteenweg 19 te Kontich in de wijk Kontich-kazerne [2]. In diezelfde kazerne bevindt zich ook het Iste Bataljon Instructie van het 57ste Linieregiment (I/57Li) .

I/61Li
Het Iste Bataljon Instructie (I/61Li) wordt bij de oprichting van het 61Li in februari al geactiveerd en bestaat in hoofdzaak uit de rekruten van de klas ’40 van het 11Li. Dit bataljon heeft als opdracht om de opleiding van de nieuwe miliciens te verzekeren. De bevelhebber is Kapitein-commandant Cogels. Het I/61Li ontvangt vanaf 29 februari 1940 een duizendtal nieuwe rekruten van de klas ’40. Dit maakt van het I/61Li meteen één van de grootse instructiebataljons binnen de Versterkings- en Opleidingscentra. Deze rekruten zullen bij het 61Li hun basisopleiding ontvangen om na het beëindigen van hun opleiding als versterkingen doorgestuurd te worden naar het 11Li, het 20Li en het 41Li.

II/61Li
Het IIde Bataljon Versterking (II/61Li) dat moest instaan voor de opvang van oudere reservisten en vrijgestelden bestond tijdens de mobilisatie enkel uit kader en zal pas aangevuld worden met manschappen na de afkondiging van algemene mobilisatie (oftewel Fase E van het mobilisatieplan) naar aanleiding van de start van de vijandelijkheden. In afwachting van de algemene mobilisatie wordt het II/61Li op non-actief geplaatst.

Staf/61Li
Het 61Li ontvangt rond 01u00 van het 4VOC het bevel zich klaar te maken om bij het aanbreken van de dag vooraf verkende alarmkantonnementen in te nemen. Men vreest immers dat de reguliere kazernes van ons leger gebombardeerd zullen worden door de Duitse luchtmacht en bijgevolg moeten de Versterkings- en Opleidingsregimenten van het 4VOC zich door een onmiddellijke verhuis in veiligheid stellen. Geheel onterecht was deze vrees niet want de kazerne van Kontich wordt in de vroege ochtend enkele keren kort bestookt met brandbommen door kleine aantallen vijandelijke vliegtuigen.

Om 06u00 wordt naar aanleiding van de Duitse inval de algemene mobilisatie (fase E van het mobilisatieplan) afgekondigd waardoor de oudere reservisten en vrijgestelden worden opgeroepen om het IIde Bataljon Versterking te vervoegen. Eveneens om 06u00 wordt het bevel gegeven om, zoals voorzien in fase E van het mobilisatieplan, uit te wijken naar oorlogskantonnementen die zich in diverse kleinere dorpen en steden van Oost- en West-Vlaanderen bevinden. Het mobilisatieplan voorzag dat het 61Li bij een vijandelijke inval zou uitwijken naar Sint-Michiels bij Brugge om er, ver verwijderd van de vijandelijkheden, de opleiding in relatieve rust voort te zetten. Gedurende de rest van de dag maakt het regiment zich dan ook klaar voor de verplaatsing naar zijn oorlogskantonnement in West-Vlaanderen. Bij de achterwacht in de kazerne zit de schrik er goed in want tijdens de nacht van 10 op 11 mei brengen diverse groepjes militairen de nacht door op de straatstenen uit vrees voor verdere bombardementen.

I/61Li
De jonge rekruten van I/61Li worden samen met die van I/57Li om 02u30 uit hun bed gelicht denkende dat het om een oefening gaat. Ze verzamelen op de binnenkoer van de kazerne om aansluitend de kazerne te verlaten. Beide Bataljons Instructie worden in diverse civiele gebouwen te Kontich ondergebracht. Onder meer de nabije Sint-Montfortschool wordt opgevorderd als logementsplaats. In de kazerne van Kontich blijft een beperkte achterwacht aanwezig tot de gebouwen naar behoren ontruimd en afgesloten zijn. Omdat er geruchten circuleren over een nakende Duitse luchtlanding laat het commando van 61Li de Compagnies Mitrailleurs van I/57Li en I/61Li stellingen innemen in de omgeving van de kazerne.

II/61Li
Het IIde Bataljon Versterking wordt onmiddellijk geactiveerd na de afkondiging van de algemene mobilisatie. Het bataljon bestond tot die datum alleen uit een beperkt kader. De compagnies worden opgericht en aangevuld met reservisten van het 11Li teneinde hun militaire vaardigheden op te frissen. Het gaat hier om militairen die omwille van een vrijstelling in de loop van de tweede helft van 1939 terug naar huis gestuurd werden of reservisten van nog niet onder de wapens geroepen militieklassen. Ook Lt Noelmans vervoegt het 61Li en wordt ingedeeld bij de 6Cie als kader.

Staf/61Li
Het 61Li wordt doorgestuurd naar zijn oorlogskantonnement te Brugge. De Staf regelt ook het transport voor I/57Li naar Brugge. De manschappen van 61Li worden op een trein geladen in het station van Kontich en rijden via Mechelen en Hombeek richting Kapelle-op-den-Bos, waar bij de oversteek van het Kanaal van Willebroek de manschappen de eerste keer de gevolgen van een luchtaanval aanschouwen. Even verder wordt de trein tot staan gebracht wanneer enkele vliegtuigen van de Luftwaffe opduiken. De militairen vluchten de velden in, maar gelukkig is het doelwit van de aanval de brug en niet de trein. Te Baasrode houdt het treinstel opnieuw halt en ontvangen de soldaten drank, iets te eten en andere kleine geschenken van de bevolking. De trein rijdt verder via Gent naar Brugge en komt hier aan om 15u40. De eerste nacht wordt doorgebracht in de gemeenteschool van Sint-Michiels waar later op de avond ook I/57Li wordt in ondergebracht. Kolonel Van den Heede neemt het bevel van het regiment over.

II/61Li
Het IIde Bataljon Versterking is nog steeds bezig met de opvang van de toekomende reservisten. Wanneer Kolonel Van den Heede het bevel over het regiment opneemt wordt Majoor Van Reyn aan het hoofd geplaatst van het II/61Li ter vervanging van Kapitein-commandant Hubert.

61Li
De eenheden zoeken hun nieuwe kantonnementen op te Sint-Michiels en worden ingekwartierd in diverse kastelen in deze gemeente. I/57Li vertrekt naar Sint-Andries om er het 57Li te vervoegen. Kasteel Ter Linden, Kasteel Bloemenoord en Kasteel Tillegem worden allen gebruikt door het leger. Het Iste Bataljon blijft zonder opdracht te Sint-Michiels. Bij het IIde Bataljon gaat de opvang van toekomende militairen verder.

Staf/61Li
Het Groot Hoofdkwartier (GHK) beslist dat rekruten van de klas ’40 naar Frankrijk zullen worden doorgestuurd om daar hun opleiding te vervolledigen. Door de snelle opmars van de Duitsers was het voor het GHK snel duidelijk dat de verdere opleiding enkel in Frankrijk, ver achter de linies, kon gebeuren. De Staf van het 61Li ontvangt op 13 mei om 14u00 het schriftelijk bevel van het 4VOC om zich klaar te maken voor de verplaatsing naar Frankrijk. Dit naar analogie van wat er tijdens de Eerste Wereldoorlog gebeurde. Het overbrengen van de versterkingsbataljons naar Frankrijk was echter een minder goed idee want na de evacuatie van het Bataljon Versterking naar Frankrijk, kon het niet meer instaan om de verliezen geleden door de regimenten 11Li, 20Li en 41Li terug aan te vullen.

De verplaatsing naar Frankrijk was echter totaal niet voorbereid. Er was geen voorafgaandelijke regeling met de Franse militaire noch burgerlijke overheid, er waren geen voorafgaandelijke verkenningen van kantonnementen, er was slechts proviand voor twee dagen en er bestond geen logistieke organisatie voor herbevoorrading in Frankrijk. Daarenboven moesten de commandanten van de respectievelijke VOC’s zelf vervoer per spoor regelen door de treinen te gebruiken die het 7 Franse Leger van generaal Giraud naar Zeeland hadden gebracht [3]. Het bevel om de Versterkings- en Opleidingsregimenten naar Frankrijk te evacueren kwam echter geen dag te vroeg want op 13 mei steken de Duitsers rond 16u00 de Maas over te Sedan en beginnen hun opmars naar de Atlantische kust met als opzet zoveel mogelijk geallieerde troepen te omsingelen.

Het 61Li verblijft nog steeds te Sint-Michiels.

Staf/61Li
De kantonnementen te Sint-Michiels worden na aankomst van enkele eenheden van het Franse 7de Leger enigszins herschikt.

Staf/61Li
Het regiment brengt de dag door te Sint-Michiels. Er worden enkele luchtafweerposten uitgezet na de overvlucht van een vijandelijk toestel. Het 61Li verlaat aan het eind van de dag zijn kantonnementen te Sint-Michiels en zal naar Frankrijk vertrekken van uit het station Brugge-Zeehaven (Zeebrugge). De manschappen verlaten Sint-Michiels tijdens de vooravond leggen in de duisternis van de eerste helft van de nacht van 15 op 16 mei de verplaatsing naar de instapplaats af. De tocht is ongeveer 12 Km lang en wordt te voet afgelegd. Na aankomst in het station Brugge Zeehaven dient gewacht te worden op twee treinstellen die het regiment naar Zuid-Frankrijk zullen overbrengen. Er worden enkele wachtposten uitgezet. De manschappen brengen de nacht onder de open hemel door. De nachtrust wordt verstoord door aanhoudende alarmmeldingen.

Staf/61Li
Het regiment stijgt in te Zeebrugge en vertrekt naar Frankrijk, één dag later dan het 57Li dat de vorige dag omstreeks 19u30 vertrok.

I/61Li
Het Iste Bataljon Instructie onder leiding van Kapitein-commandant Cogels verlaat Brugge Zeehaven rondom 08u30 met als eerste bestemming Torhout. De tocht gaat vervolgens naar Diksmuide en Veurne tot in Adinkerke. Hier worden de grensformaliteiten vervuld en rond 21u00 is het bataljon op Frans grondgebied. Net voor middernacht kan de trein het rangeerstation van Duinkerke binnenrijden. Hier wordt halt gehouden voor de nacht.

II/61Li
De staf en het IIde Bataljon Versterking onder leiding van Majoor Van Reyn vertrekken om 11u30 richting Lichtervelde en Kortrijk. Dit bataljon zal een andere route volgen en zal via spoorlijn 75 te Moeskroen de Belgisch-Franse grens oversteken.

I/61Li in Frankrijk
Na een lang oponthoud te Duinkerke, vertrekt de trein tijdens de ochtend richting Calais. Het I/61 rijdt verder via Boulogne, Etaples, Noyelles en Abbeville. Hier wordt de Somme overgestoken. Het bataljon ontsnapt zo aan de Duitse omsingeling van de geallieerde legers in het noorden. De rit gaat verder richting Aumale en vervolgens zet het bataljon koers naar Abancourt.

II/61Li in Frankrijk
Het bataljon passeert Moeskroen rond 05u00, steekt de grens over en rijdt verder naar Tourcoing en Saint-Omer. Vervolgens bereikt ook dit treinstel de spoorlijn langsheen de Atlantische kust om zo de zelfde reisroute te volgen als het Iste Bataljon Instructie. De beide treinstellen zullen op enkele uren van elkaar rijden.

I/61Li in Frankrijk
Het Iste Bataljon Instructie zet zijn tocht naar het zuiden verder. De trein passeert Laval en Rennes.

II/61Li in Frankrijk
De trein bereikt Sotteville-lès-Rouen en Oissel.

I/61Li in Frankrijk
Het bataljon bereikt de stad Nantes rondom 10u00. Hier wordt enkele uren halt gehouden om de manschappen te herbevoorraden. Vervolgens gaat de rit verder via Allameon, La Rochelle en Rochefort. Het treinstel rijdt uiteindelijk Bordeaux binnen en het bataljon brengt hier de nacht door.

II/61Li in Frankrijk
Het bataljon rijdt via Vitre en Rennes tot Nantes.

I/61Li in Frankrijk
Na Bordeaux verlaten te hebben, sporen de manschappen via Langon en Marmande langsheen de oever van de Garonne naar Toulouse om uiteindelijk op hun eindbestemming, te L’Isle-Jourdain in het departement van de Gers, aan te komen. De trein komt pas aan het eind van de dag aan en de militairen brengen de nacht van 20 op 21 mei door in de wagons.

II/61Li in Frankrijk
Het IIde Bataljon volgt op enkele honderden kilometers en bereikt om 16u20 de stad Bordeaux.

Staf/61Li in Frankrijk
Het regiment neemt de volgende kantonnementen in:

• Staf, Compagnie Depot en Algemene Diensten, 4de Compagnie: Marestaing
• 1ste, 2de en 3de Compagnies: Endoufielle
• Staf/IIde bataljon, 8ste en 9de Compagnies: Castillon-Savès
• 5de en 6de Compagnies: Cazaux-Savès
• 7de Compagnie: Labastide-Savès

I/61Li in Frankrijk
Het bataljon start met het uitladen van zijn bagage in het station van L’Isle Jourdain. Vervolgens vertrekken de compagnies naar hun nieuwe kantonnementen op zo’m 10Km van het station.

II/61Li in Frankrijk
Ook dit bataljon komt op zijn bestemming aan en rijdt om 17u00 het station van L’Isle-Jourdain binnen.

Staf/61Li in Frankrijk
Na de relatief probleemloze evacuatie naar Zuid-Frankrijk gaat het regiment verder met het installeren van de manschappen. De meeste manschappen blijven zonder opdracht in hun nieuwe kantonnementen en verkennen de dorpjes waar ze verblijven.

I/61Li in Frankrijk
Bij het Iste Bataljon Instructie wordt de opleiding hervat. De manschappen krijgen tijdens de voormiddag opnieuw onderricht.

Staf/61Li in Frankrijk
De opleiding gaat met mondjesmaat verder. Elke dag worden enkele uren aan het onderricht besteed. De manschappen worden echter vooral met rust gelaten en vervelen zich door het vele nietsdoen.

Staf/61Li in Frankrijk
Rien à Signaler

Staf/61Li in Frankrijk
Het commando van het 4VOC heeft zich inmiddels te L’Isle-Jourdain geïnstalleerd en ook de andere regimenten van het 4VOC kantonneren in de buurt. Het ganse 4VOC is er in geslaagd om zo’n 7.200 militairen te evacueren, waarvan ongeveer 3.200 jonge rekruten van de klas 40. Zo goed als alle militairen die op 15 mei op het appel aanwezig waren, zijn veilig overgebracht naar Frankrijk wat het 4VOC één der meest volledige groeperingen binnen de versterkings- en opleidingscentra maakt. Het inwonertal van L’Isle-Jourdain bedroeg toen een 4.000 tal inwoners. Het effect van de Belgische inwijking in deze dunbevolkte streek is niet gering.

De eenheden van het 4VOC bevinden zich op 26 mei in volgende locaties:

• Staf 4VOC en onafhankelijke compagnies: L’Isle-Jourdain
• 57Li: L’Isle-Jourdain
• 61Li: Marestaing, Endoufielle, Castillon-Savès, Cazeaux-Savès en Labastide-Savès
• 64Li: Samatan, Lombez, Cazeaux-Savès en Labastide-Savès

I/61Li in Frankrijk
Het Iste Bataljon Instructie dient een belangrijk deel van zijn bewapening af te staan. Onder meer de 2de Compagnie wordt ontwapend.

Staf/61Li in Frankrijk
Het regiment verneemt al snel het nieuws van de overgave in Vlaanderen. De Belgische regering in ballingschap in Frankrijk beslist dat de Belgische eenheden, die zich niet in de zone van ons veldleger in Vlaanderen bevonden op 28 mei, buiten het capitulatieakkoord blijven. Ze zullen onder bevel van de Minister van Landsverdediging, Luitenant-generaal Denis, de strijd voortzetten aan de zijde van de geallieerden. Te L’Isle-Jourdain spreekt Generaal-Majoor Colinet, de bevelhebber van het 4VOC het plaatselijke Belgische detachement toe en licht hen in over de plannen van de regering om met de geëvacueerde troepen een nieuw leger uit te bouwen. Het enthousiasme voor het verderzetten van de strijd is echter ver te zoeken onder de Belgen. Het nieuws van de Belgische overgave valt ook niet in goede aarde bij de plaatselijke bevolking en de Belgen worden met grote minachting behandeld. Frankrijk voelt zich duidelijk in de steek gelaten. Ook bij het 61Li komt het hierdoor tot spanningen tussen de militairen en de plaatselijke bevolking, die de Belgen verwijt veel te snel opgegeven te hebben.

Staf/61Li in Frankrijk
De Generale Staf van de Versterkings- en Opleidingstroepen (oftewel Etat-major des Troupes de Renforts et d’Instruction – EM/TRI)) onder bevel van Luitenant-generaal Wibier, is deels ingegaan op een Frans verzoek om 10.000 militairen te leveren voor het uitvoeren van veldwerken ten voordele van de Franse divisies opgesteld in tweede echelon langs de Seine, in Parijs en langs de Marne. In eerste instantie worden de Bataljons Versterking aangeduid voor deze opdracht teneinde de opleiding van de jonge rekruten niet te onderbreken. Op 4 juni wordt aan het 3VOC en het 4VOC, beiden onder bevel van Generaal-majoor Colinet, gevraagd om twee Versterkingsbataljons (II/51Li van 3VOC en II/64Li van 4VOC) om te vormen tot twee werkbataljons  met elk vier compagnies van 250 militairen. Het 61Li wordt initieel niet gesolliciteerd om de leiding te nemen van een werkbataljon (oftewel Bataillon Travailleurs) maar moet het II/51Li versterken met twee compagnies. Later komt dan toch het bevel om een werkbataljon samen te stellen [4].

II/61Li in Frankrijk
Majoor Van Reyn belast Kapitein-commandant Hubert met de samenstelling van een werkbataljon bestaande uit vier compagnies van 250 ongewapende militairen. In totaal gaat het om een bataljon van meer dan 1.000 manschappen bestaande uit 15 officieren, 42 onderofficieren en 1.011 korporaals en soldaten. De opgelegde bestemming voor het werkbataljon is Châlons-sur-Marne [5] ten oosten van Parijs. De uiteindelijke slagorde van het werkbataljon samengesteld door II/61Li ziet er als volgt uit (TBC):

• Staf II/61Li: Cdt Hubert (bataljonscommandant), Lt Adm Gielen, Lt Med Berckmans, Aal Roosen
• 5Cie/II/61Li: Lt Mancel (compagniecommandant), Lt Geerts, OLt America (pelotonscommandanten),
• 6Cie/II/61Li: Lt Hendrickx (compagniecommandant), Lt Leuris, OLt D’Amour (pelotonscommandanten), 
• 7Cie/II/61Li: Lt De Neve (compagniecommandant), Lt Huysegoms, Lt Declercq (pelotonscommandanten),
• 8Cie/II/61Li: Lt Van Krunkelsven (compagniecommandant), Lt De Coninck, OLt Grauls (pelotonscommandanten),

Staf/61Li in Frankrijk
Op 6 juni vragen de Fransen nog eens 20.000 militairen extra om veldwerken uit te voeren. 16.000 hiervan dienen aangeduid te worden door de EM/TRI. De EM/TRI ziet zich nu genoodzaakt om ook de Bataljons Instructie met deze opdracht te gelasten. De drie Bataljons Instructie van 4VOC worden nu opgevorderd. De Staf/61Li krijgt nu ook de opdracht om zijn Iste Bataljon Instructie om te vormen tot een werkbataljon.

I/61Li in Frankrijk
Op 06 juni krijgt het Iste Bataljon Instructie opdracht om een werkbataljon met vier compagnies van 200 man samen te stellen. Kapitein-commandant Cogels slaagt erin om een bataljon samen te stellen van ongeveer 800 man (11 officieren, 35 onderofficieren, 27 korporaals en 722 soldaten). Het is volgens de orders de bedoeling dat het bataljon door de Fransen tewerkgesteld zal worden langs de oevers van de Seine in Mantes-la-Jolie. De uiteindelijke slagorde van het werkbataljon samengesteld door I/61Li ziet er als volgt uit:

• Staf I/61Li: Cdt Cogels (bataljonscommandant), OLt Adm Joos, Lt Med Nelis,
• 1Cie/I/61Li: Lt Serneels (compagniecommandant), OLt Fierens (pelotonscommandant),
• 2Cie/I/61Li: Lt Martin (compagniecommandant), Lt Degelin (pelotonscommandant), 
• 3Cie/I/61Li: Lt Coremans (compagniecommandant), Lt Beyl (pelotonscommandant),
• 4Cie/I/61Li: Lt Bex (compagniecommandant), OLt Warson (pelotonscommandant),

II/61Li in Frankrijk
Het werkbataljon van II/61Li stapt om 17u30 op een klaarstaande trein in het station van L’Isle-Jourdain. Door een slordigheid bij het doorgeven van de orders aan de compagnies wordt de 7Cie die zich te Labastide-Savès bevindt niet verwittigd van het vertrekuur van de trein waardoor de compagnie ontbreekt op het appel bij het afreizen van II/61Li. Ook een gedeelte van de 6Cie, met onder meer de compagniecommandant Lt Hendrickx, mist de trein. Het IIde Bataljon Versterking van het 64ste Linieregiment (II/64Li) vertrekt vanuit Saverdun, een 50 tal km ten zuiden van Toulouse, met dezelfde bestemming. De compagnie van Lt Capelle van II/57Li die initieel in versterking werd gegeven van II/64Li, maar die dit bataljon nooit heeft kunnen vervoegen, stapt mee op de trein van II/61Li gezien die naar de zelfde eindbestemming als II/64Li afreist. Deze extra compagnie compenseert het niet afreizen van de 7Cie van II/61Li.

Detachement Lt Van Grunderbeek van II/61Li in Frankrijk
Het II/61Li stelt twee compagnies van 250 man samen ter versterking van II/51Li. De ene compagnie wordt bevolen door Lt Van Oppen die wordt bijgestaan door Lt Van Lishout als pelotonscommandant. Deze compagnie wordt de 3Cie van II/51Li. De andere compagnie wordt bevolen door Lt Van Grunderbeek met Lt Noelmans als pelotonscommandant. Deze compagnie wordt als 4Cie toegevoegd aan II/51Li. 

I/61Li in Frankrijk
Het volledige werkbataljon wordt verzameld te Marestaing waar de derde maaltijd genomen wordt en waar de nacht van 8 op 9 juni wordt doorgebracht.

II/61Li in Frankrijk
Het bataljon komt aan in het station van Vitry-la-Ville, een vijftiental kilometer ten zuiden van Châlons-sur-Marne. Vanuit Vitry-la-Ville marcheert het bataljon naar La Chaussée-sur-Marne op de oostelijke Marneoever waar kantonnementen worden opgezocht. II/61Li komt net zoals het II/64Li onder bevel te staan van de Franse 53e Division Légère d’Infanterie [53(FRA)Div]. De commandopost (CP) van het bataljon wordt geïnstalleerd in Château Joly (TBC). Om 15u00 meldt de Franse Lieutenant Bultel van de 53(FRA)Div [6] zich aan op het CP van II/61Li om de bevoorrading van het bataljon te regelen. Het 3de Bataljon van het Franse 426e Régiment de Pioniers gelegerd in Loisy-sur-Marne zal hiervoor instaan. Een opdracht krijgt het werkbataljon echter niet.

Detachement Lt Van Grunderbeek van II/61Li in Frankrijk
De twee compagnies vertrekken om 06u00 vanuit Labastide-Savès onder leiding van Lt Van Grunderbeek te voet naar L’Isle-Jourdain waar ze instijgen in een klaarstaande trein. De trein spoort van L’Isle-Jourdain naar Mérenvielle waar ook het de Staf en de twee compagnies van II/51Li instijgen. Na de integratie van de twee detachementen in het werkbatalojon van Cdt Galasse vertrekt het bataljon om 17u10 richting Toulouse. De nacht van 8 op 9 juni wordt in de trein doorgebracht te Toulouse.

I/61Li in Frankrijk
In de vroege ochtend marcheert het I/61Li van Marestaing naar L’isle-Jourdain waar ze instijgen in een trein van de SNCF. Het bataljon verlaat om 08u30 het station van L’Isle-Jourdain richting Mantes-la-jolie langs de Seine ten westen van Parijs. Iets later vertrekt vanuit L’Isle-Jourdain ook een trein met het Iste Bataljon Instructie van 64Li (I/64Li), onder bevel van Kapitein-commandant Desmadryl. Te Auch wordt het treinstel van het I/64Li aangekoppeld aan de trein van I/61Li. De twee bataljons zullen het traject naar Parijs gezamenlijk afleggen. Van Auch gaat het via Agen en Langon naar Bordeaux waar ze ‘s avonds toekomen, bevoorraad worden en appel houden.

II/61Li in Frankrijk
Het bataljon blijft werkloos wachten op orders van de 53(FRA)Div in zijn kantonnementen te La Chaussée-sur-Marne dat ondertussen ook werd gebombardeerd. Cdt Hubert dringt aan op een opdracht voor zijn bataljon en dreigt er zelfs mee naar L’Isle-Jourdain terug te keren indien geen gehoor wordt gegeven aan zijn vraag.

Detachement Lt Van Grunderbeek van II/61Li in Frankrijk
Toulouse wordt verlaten om 02u00 en via Montaubin, Cahors, Brives-la-Gaillarde, Limoge en Orléans wordt Remilly-en-Montagne tegen de avond bereikt.

Detachement Lt Hendrickx II/61Li in Frankrijk
Lt Hendrickx neemt het commando van een detachement bestaande uit 308 officieren, onderofficieren en manschappen afkomstig van de 7Cie en een gedeelte van de 6Cie die op 6 juni de trein mistten in L’Isle-Jourdain. Zij stappen om 09u55 op een trein die hen via Monferran-Savès, Auch en Agen naar Bordeaux zal brengen waar de trein rond middernacht toekomt.

I/61Li in Frankrijk
Vanuit Bordeaux gaat de treinreis verder naar Angoulême, Poitiers, Tours (station Saint-Pierre-des-Corps), Amboise, Blois, Orléans en Juvisy-sur-Orge ten zuidoosten van Parijs. Van Juvisy-sur-Orge wordt via Bièvres naar Jouy-en-Josas gespoord. Hier wordt de trein om 18u30 gestopt door de stationschef. Hij laat weten dat het spoor naar Mantes-la-Jolie onderbroken is en dat de voorziene bestemming niet per trein bereikt kan worden. De trein wordt teruggestuurd naar het enkele kilometers meer oostwaarts gelegen Bièvres dat tegen 20u45 bereikt wordt. In Bièvres moet iedereen uitstappen omdat de Fransen de trein elders nodig hebben. Tegen 21u20 is iedereen uitgestegen. Omstreeks 23u00 kunnen de twee werkbataljons terug instijgen en verder trekken naar het station van Vaugirard in het 15de Arrondissement van de Franse hoofdstad. 

II/61Li in Frankrijk
Cdt Hubert wordt opgezocht door de Franse Lieutenant-colonel Thiehondeau van het 329e Régiment d’infanterie [329(FRA)RI] die hem zijn orders overmaakt. Het II/61Li moet opgesplitst worden in twee groeperingen, één van 800 man en één van 236 man. De groepering van 800 man wordt op zijn beurt opgesplitst in vijf detachementen van 160 man. Elk van deze detachementen wordt naar een Frans steunpunt gestuurd om er veldwerken uit te voeren. Zo zullen detachementen worden uitgestuurd naar La Chaussée, Ablancourt, Soulange, la Grande Cimenterie en Couvrot, allen gelegen op de oostelijke Marneoever bij een brug over de Marne. De tweede groepering, onder bevel van Lt Bourdon, blijft te La Chaussée-sur-Marne en wordt ter beschikking gesteld van de Franse genie. Cdt Hubert wordt verzocht de CP van de Franse Commandant de Bataillon Darres te Pringy te vervoegen. Hij zal er tewerkgesteld worden als zijn adjunct.

Detachement Lt Van Grunderbeek van II/61Li in Frankrijk
Van Remilly-en-Montagne gaat het naar Troyes waar lang wordt halt gehouden. Omstreeks 19u30 bereikt de trein van het gemengde bataljon Bussy-Lettrée (Marne) op ongeveer 25 km van Châlons-sur-Marne. De trein wordt gestopt omdat het spoor vernield is door Duitse luchtbombardementen. De manschappen brengen de nacht van 10 op 11 juni door in de trein.

Detachement Lt Hendrickx II/61Li in Frankrijk
De trein met aan boord het detachement van Lt Hendrickx verlaat Bordeaux om 10u00 en begeeft zich via Libourne, Coutras, Angoulême (19u30) naar Poitiers waar de trein om 23u25 toekomt.

Sta/61Li in Frankrijk
Na het vertrek van het gros van de troepen naar midden Frankrijk wordt het 4VOC gereorganiseerd. Alle resterende rekruten van 61Li en 64 Li worden overgeheveld naar het 57Li waar een nieuw instructiebataljon wordt opgericht. De rekruten van 61Li worden ingelijfd bij de 1Cie, de rekruten van 64Li bij de 2Cie. De pelotons transmissie van 57Li en 61Li worden eveneens samengevoegd.

I/61Li in Frankrijk
Vroeg in de ochtend van 11 juni komen beide bataljons toe in het station van Vaugirard. De lokale Franse plaatscommandant was niet op de hoogte van de komst van de Belgen en heeft bijgevolg geen opdracht voor de Belgische werkbataljons. De trein wordt teruggestuurd naar Bièvres waar het bataljon uitstijgt en in de loop van de dag kantonnementen opzoekt. De 1Cie en de 2Cie installeren zich in een bos tussen Bièvres en Igny, de 3Cie installeert zich in de Rue de Versaille Nr 3 terwijl de 4Cie zijn intrek neemt in een kasteel ten noorden van het station. Cdt Desmadryl brengt het 4VOC op de hoogte van de toestand terwijl Cdt Cogels contact opneemt met verschillende Franse hoofdkwartieren te Versaille. Hij krijgt de Franse Capitaine Riege aan de lijn die belooft orders over te maken maar er gebeurt niets. Uiteindelijk wordt Lt Planquart van I/64Li naar Versaille gestuurd als verbindingsofficier met de bedoeling orders te bekomen. Iets later komen ook II/52Li en II/7ChA in Bièvres toe.  

II/61Li in Frankrijk
Lt Med Berckmans en Aal Roosen ontbreken op het avondappel.

Detachement Lt Van Grunderbeek van II/61Li in Frankrijk
De volgende ochtend worden de manschappen om 03u00 gewekt en moeten inderhaast de trein ontruimen. Een munitietrein is net toegekomen en tot stilstand gebracht achter de trein van de Belgen. Vanwege het ontploffingsgevaar in geval van een nieuw luchtbombardement moeten de mannen van het werkbataljon zich verspreiden in de nabijgelegen bossen. Terwijl de mannen zich nog in de bossen rond Bussy bevinden vertrekt hun trein met hun bagage en hun reserve levensmiddelen naar een ongekende bestemming. Achtergebleven zonder drinken en eten geeft Cdt Galasse het bevel om zich per compagnie te verplaatsen naar de dichtst bijgelegen grote stad, Troyes, een 60 tal km meer naar het zuiden.

Detachement Lt Hendrickx II/61Li in Frankrijk
Het Detachement Hendrickx passeert Blois om 05u50 en Ivry ten zuiden van Parijs om 10u30. Te Ivry wordt de trein opgehouden tot 20u40 waarna de treinreis hervat wordt tot Noisy-le-Sec ten noordoosten van Parijs. 

I/61Li in Frankrijk
Om 09u55 komt er een telefoon uit Parijs met de melding dat de bataljons onder bevel komen te staan van het 10e Franse Legerkorps [10(FRA)CA] dat zijn hoofdkwartier heeft te Septeuil en bevolen wordt door de Franse Generaal Grandsart. Om 10u58 begeeft Cdt Cogels zich naar Septeuil waar hij van de Kolonel-Adjunct van de Legerkorpscommandant orders in ontvangst neemt. I/61Li en I/64/Li krijgen de opdracht om zich te voet naar Neauphle-le-Château (30 km west van Versaille) te begeven in twee etappes. De eerste etappe van Bièvres naar Saint-Cyr dient op 13 juni uitgevoerd te worden, de dag erna de etappe van Saint-Cyr naar Neauphle-le-Château.

II/61Li in Frankrijk
De detachementen die in steun gegeven worden van Franse gevechtseenheden, zoals afgesproken op 10 juni, dienen tegen 03u30 in de steunpunten bij de bruggen over de Marne aanwezig te zijn. Om 14u00 meldt Lt Bourdon zich aan op het CP van Commandant Darres te Pringny. Hij komt melden dat La Chaussée hevig gebombardeerd wordt en dat hij zijn compagnie heeft teruggeplooid te Songy op de linker (oftewel westelijke) Marneoever. Tijdens het onderhoud met Cdt Darres wordt Prigny hevig gebombardeerd. Lt Bourdoun verdwijnt en hij noch zijn detachement worden nog teruggezien. Ook Lt Mancel en Lt Leuris melden dat het merendeel van hun manschappen zich in veiligheid gesteld hebben achter de Marne, slechts een tiental manschappen is nog aan het werk in de steunpunten. In de namiddag moet een nieuw detachement samengesteld worden van een 210-tal manschappen die moeten weggehaald worden uit de steunpunten. Het nieuw gevormd detachement dient zich naar een RV op 900 meter van de spoorsplitsing Vitry-le-François – Vitry-le-Perthois te begeven. Het detachement komt onder bevel van Lt Geers te staan die om 19u00 vertrekt met zijn detachement maar nooit op het RV aankomt. Enkel de detachementscommandanten met een beperkte troepenmacht bevinden zich nog op de rechter Marneoever. Wanneer om 22u00 het bevel komt om de rechter Marneoever te ontruimen kan Cdt Hubert zijn compagniecommandanten hiervan niet op de hoogte brengen. Om 23u30 vertrekt Cdt Hubert met zijn bataljonsstaf richting Vitry-le-François waar hij een gedeelte van de 5Cie terugvindt, weliswaar zonder officieren.

Detachement Lt Van Grunderbeek van II/61Li in Frankrijk
Wanneer Sommesous bereikt wordt krijgt het peloton van Lt Van Lishout het bevel om eerst nog een Franse munitietrein te ontladen. De rest van het detachement marcheert verder langs het spoor via Mailly-le-Camp richting Troyes. Tijdens deze mars wordt de 4Cie gemitrailleerd waarbij Lt Noelmans gewond raakt [7]. Hij wordt ter plaatse verzorgd maar raakt afgezonderd van de rest van het detachement (vermoedelijk wordt hij opgepikt door een ander detachement van II/61Li  behorende tot het werkbataljon van Cdt Hubert of door een detachement van II/64Li van het werkbataljon van Cdt Busschaert – TBC). Het peloton van Lt Van Lishout wordt gebombardeerd tijdens het lossen van de munitietrein, echter zonder hierbij verliezen te leiden. Het peloton mag zijn opdracht stopzetten om 15u00 en slaagt erin per spoor door te reizen naar Troyes. 

Detachement Lt Hendrickx II/61Li in Frankrijk
Lt Hendrickx zit de ganse dag geblokkeerd in Noisy-le-Sec. Het detachement wordt door de Fransen bevoorraad met brood en blikken sardines. Om 09u30 stuurt Lt Hendrickx de Lt Huysegoms naar Château de Vincennes waar zich het plaatscommando van Parijs bevindt teneinde nieuwe richtlijnen te ontvangen. Het enige antwoord dat bekomen wordt is dat het detachement ter plaatse nieuwe bevelen moet afwachten. Om 19u00 krijgt Lt Hendrickx te horen dat zijn bataljon niet meer bereikt kan worden en dat hij terug moet keren naar het zuiden waarop de trein Parijs verlaat.

I/61Li in Frankrijk
Het bataljon verlaat om 09u00 ‘s morgens samen met I/64Li de gemeente Bièvres en begeeft zich te voet naar de eerste halteplaats, de kazerne van Saint-Cyr-L’Ecole. Ze zijn amper vertrokken wanneer ze het vliegveld van Vèlizy-Villacoublay passeren. Hier krijgen ze onheilspellende berichten te horen van Franse officieren die net van het front komen. Hierop stuurt Cdt Cogels de Lt Coremans naar de Plaatscommandant van Versaille om bevestiging te krijgen. De Plaatscommandant van Versaille geeft hen het bevel de gekregen orders uit te voeren en door te marcheren tot Saint-Cyr. Hij stuurt Lt Coremans door naar het HK van het 10(FRA)CA. Wanneer ze  ‘s avonds Saint-Cyr bereiken is de kazerne al ontruimd. Cdt Cogels verneemt om 19u00 van Lt Coremans dat het HK van het 10(FRA)CA zich verplaatst heeft naar Les-Essarts-le-Roi op een 19-tal kilometer van Saint-Cyr. Hij beslist om zich naar het HK te begeven teneinde nieuwe orders te ontvangen. De twee bataljons blijven achter in de kazerne van Saint-Cyr onder bevel van Cdt Desmaryl. De Duitsers hebben in tussentijd de Seine reeds bereikt en bezetten Parijs. Wanneer Cdt Cogels om 22u30 terugkomt met nieuwe orders in Saint-Cyr blijken de twee bataljons onder leiding van Cdt Desmaryl al vertrokken te zijn. Ze zijn om 21u30 afgemarcheerd richting Chevreuse en Dourdan. De 3Cie slaagt erin de bataljonscolonne van I/64Li te volgen, de drie andere compagnies missen in de duisternis de afslag van Guyancout en zetten hun terugtocht verder via een meer oostelijker marsroute. Cdt Cogels reist zijn eenheden achterna en volgt de marsroute naar Chevreuse.

II/61Li in Frankrijk
Cdt Hubert bereikt na een nacht marcheren, vergezeld door Lt Adm Gielen van zijn staf en een 120-tal manschappen behorende tot meerdere compagnies, tegen 09u00 de stad Brienne-le-Château. Hier kunnen ze meereizen met een sanitaire trein van het Franse leger.

Detachement Lt Van Grunderbeek van II/61Li in Frankrijk wordt Detachement Van Oppen
In Troyes komen alle compagnies terug samen. Het peloton Van Lishout komt als eerste toe om 05u00 gevolgd door de rest van de 3Cie van Lt Van Oppen om 07u00. De 1Cie van II/51Li komt pas om 13u30 toe. In de chaos te Troyes geraakt Lt Van Grunderbeek afgezonderd van zijn compagnie waardoor de 4Cie zonder officieren komt te zitten. Verder reizen per spoor blijkt onmogelijk te zijn. Na het vernemen van dit nieuws zet de 4Cie zich op weg naar Auxerre. De 4Cie komt als eerste aan te Auxerre en zet zijn terugtocht verder richting Nevers. Om 11u00 wordt de 3Cie van Lt Van Oppen, nog steeds bestaande uit een 130-tal manschappen, naar het Hôpital des Hauts Clos in de zuidelijke rand van Troyes gestuurd [8]. In dit hospitaal dat nog in volle opbouw is bevinden zich Spaanse vluchtelingen. Lt Van Oppen beslist om hier niet te blijven en vertrekt om 19u00 richting Auxerre.

Detachement Lt Hendrickx II/61Li in Frankrijk
Het detachement keert op zijn stappen terug en spoort nu richting zuidenoosten. Via Longueville komt de trein om 11u40 toe te Montereau-Fault-Yonne waar de trein halt houdt. Hier verneemt Lt Hendrickx dat de trein verder gaat naar Orléans en dat hij daar nieuwe orders zal krijgen. Om 18u30 stopt de trein in het midden van de velden nabij Fleury-les-Aubrais op enkele kilometer van Orléans. Uiteindelijk wordt ‘s nachts nog doorgereden tot Orléans. 

I/61Li in Frankrijk
Van 01u00 tot 04u00 wordt een grote halte ingelast te Voisins-le-Bretonneux om de manschappen te laten recupereren. De 3Cie ontbreekt op het appel en volgt nog steeds de colonne van I/64Li. Om 04u00 wordt de mars voortgezet richting Chevreuse. Na Chevreuse gepasseerd te zijn wordt richting Limours gemarcheerd. Om 08u45 wordt te Limours halt gehouden voor een nieuwe rustpauze. In deze stad bevindt zich ook de 3Cie die al om 08u00 met I/64Li in Limours toekwam. De 3Cie wordt terug onder bevel van I/61Li geplaatst. Sinds Saint-Cyr heeft het bataljon al 25 kilometer afgelegd. Cdt Cogels beslist om het bataljon in twee marsdetachementen op te delen; één detachement onder leiding van Lt Coremans, een tweede detachement onder leiding van Lt Serneels. Lt Coremans beslist om onmiddellijk verder te marcheren en vertrekt om 11u45 richting Dourdan, Lt Serneels vertrekt iets later. Lt Coremans komt als eerste toe in Dourdan gevolgd door Lt Serneels die er om 16u45 aankomt. Het bataljon heeft nu 40 km afgelegd en zoekt te Dourdan een onderkomen in een zagerij. Lt Bex houdt appel en telt 444 manschappen. Om 15u30 neemt Cdt Cogels contact op met het HK van het 10(FRA)CA die hem laat weten dat de Belgische bataljons zich niet meer in de zone van dit legerkorps bevinden. Tegen 19u00 komt Lt Martin met een groep achterblijvers aan te Dourdan.

Detachement Cdt Hubert II/61Li in Frankrijk
Het detachement van Cdt Hubert komt om 08u00 toe in het station van Bricon. Wanneer de trein rangeert tot Villers-le-Sec om de spoordriehoek van Bricon te nemen wordt de trein gebombardeerd. De trein wordt niet geraakt, maar het spoor voor en achter de trein wordt vernield. Een vijftigtal manschappen houdt het voor bekeken en wacht niet langer in de trein maar probeert op andere manieren het zuiden te bereiken. Het duurt tot ‘s avonds voor het spoor hersteld is. Via Bricon wordt doorgespoord tot Brion-sur-Ource dat om middernacht bereikt wordt. Op 14 juni is de 5Cie vermoedelijk te voet op weg naar Troyes. Tijdens de mars doet zich te Voué een niet nader beschreven incident voor waarbij de Luitenant Mancel en de Soldaten Fiddelaers en Schreurs omkomen [9].

Detachement Lt Van Oppen II/61Li in Frankrijk
De 3Cie komt rond 02u00 toe in Auxerre. Tijdens de nachtelijke voetmars is de compagnie nagenoeg volledig uiteengevallen in kleine marsdetachementen. Te Auxerre beschikt Lt Van Oppen nog over een 15-tal manschappen. Hij verlaat de stad na een korte rustpauze en trekt verder richting zuiden. De 4Cie is onderweg van Auxerre naar Nevers een 100-tal kilometer meer naar het zuiden. De 4Cie bereikt Nevers tegen de avond van 15 juni.

Detachement Lt Hendrickx II/61Li in Frankrijk
In de vroege ochtend wordt het station van Orléans verlaten en doorgereisd naar Beaugency. Om 11u30 wordt halt gehouden op 3 km van Tours. Pas om 18u30 kan het station Saint-Pierre- les-Corps van Tours bereikt worden. Daar wordt anderhalf uur halt gehouden om bevoorrading te zoeken. Van Tours wordt om 21u00 doorgetrokken tot Saumur waar het detachement de trein moet verlaten. Van Saumur wordt de volgende dagen doorgereisd via Parthenay, Niort, Saintes, Angoulêmes, Bordeaux, Agen om in de loop van de voormiddag te L’Isle-Jourdain aan te komen. Het volledige detachement is nagenoeg volledig bij zijn terugkeer.

I/61Li in Frankrijk
Het bataljon trekt zich op gang om 04u00 en begeeft zich via de Route Départementale Nr 838 naar Angerville. Er wordt een halte voorzien te Saint-Escobille maar wanneer ze het dorp naderen wordt de 2Cie in de staart van de colonne om 07u30 gebombardeerd te Authon-la-Plaine waardoor de compagnie een uur wordt opgehouden. De rest van het bataljon bereikt het 3 kilometer verder gelegen Saint-Escobille zonder problemen maar wordt er prompt gebombardeerd echter zonder verliezen te lijden. Cdt Cogels beslist af te zien van de rustpauze en beveelt door te marcheren tot Angerville. Angerville wordt bereikt om 11u00, de toegangen tot de stad wordt gecontroleerd door pantservoertuigen van het Franse leger. Een halteplaats wordt vastgelegd op 1 km voorbij Angerville. Gezien de tijd dringt beslist Cdt Cogels om niet lager in grote marsdetachementen voort te trekken maar geeft hij de toelating aan zijn officieren om in kleine groepen met elk mogelijk transportmiddel Orléans te vervoegen en de Loire over te steken. Zelf begeeft hij zich met een groep militairen die fietsen wisten te bemachtigen per fiets naar Orléans waar hij om 14u30 toekomt. De stad en vooral de bruggen over de Loire worden onophoudelijk gebombardeerd.

Detachement Cdt Hubert II/61Li in Frankrijk
De nacht wordt doorgebracht in het station van Brion-sur-Ource. Om 05u30 wordt de reis voortgezet tot Châtillon-sur-Seine (09u15), Sennevoy-le-Bas (11u15), Aisy-sur-Armançon (16u00) en Les Laumes-Alésia dat om 17u30 bereikt wordt.

Detachement Lt Van Oppen II/61Li in Frankrijk
Lt Van Oppen die erin slaagt een vrachtwagen vast te krijgen bereikt Château-Chinon tegen 18u00. Hij verlaat de stad opnieuw om 23u00 om zich te voet richting Decize te begeven. De 4Cie bereikt Nevers tegen de avond en brengt er de nacht van 15 op 16 juni door.

I/61Li in Frankrijk
In kleine groepen onder leiding van een officier wordt vervolgens de terugtocht naar Marestaing aangevat. Zo keren de bataljonscommandant, Lt Coremans, de luitenanten Serneels en Fierens, Lt Degelin, Lt Beyl en OLt Warson langs verschillende wegen en volgens verschillende marsschema’s terug naar Marestaing. De groep van Cdt Cogels komt als eerste toe op 18 juni, OLt Martin komt op 22 juni toe met een groep van 24 man, Lt Beyl, Lt Serneels en Lt Fierens arriveren op 23 juni en Lt Degelin komt als laatste met 24 man toe op 5 juli. Slechts 350 van de 800 manschappen van het werkbataljon van I/61Li slagen erin hun regiment terug te vervoegen.

Detachement Cdt Hubert II/61Li in Frankrijk
De treinreis wordt voortgezet via Blaisy-Bas, Plombières-les-Dijon naar Dijon waar de trein toekomt om 18u30. De volgende dag gaat het verder per trein tot Beaune waar het spoor naar het zuiden vernield is. Iedereen moet uitstappen en met alternatieve middelen de tocht naar het zuiden voortzetten. Het detachement is herleid tot dertig man. Cdt Hubert kan samen met Lt Gielen per auto doorreizen tot Lyon. Onderweg haakt ook Lt Gielen af en uiteindelijk komt Cdt Hubert alleen toe te L’Isle-Jourdain op 20 juni. 

Detachement Lt Van Oppen II/61Li in Frankrijk
De 3Cie marcheert van Château-Chinon richting Decize. Onderweg wordt het detachement door een camion opgepikt die hen via Decize naar Moulins brengt. Te Moulins kunnen ze op een trein stappen die hen via Gannat tot Clermont-Ferrand zal brengen (18 juni).  Lt Van Oppen voert nu het commando van een detachement bestaande uit een 150-tal manschappen van verschillende regimenten. Van Clermont-Ferrand gaat het naar Montpellier waar het detachement op 21 juni toekomt. Lt Van oppen bereikt L’Isle-Jourdain uiteindelijk op 23 juni.

Ondertussen legt de 4Cie een etappe af van Nevers naar Moulins. Vervolgens gaat het van Moulins via Montluçon naar Gouzon (18 juni), van Gouzon via Guéret, Bourganeuf, Saint-Léonard-de-Noblat, Limoges en Angoulême naar Bordeaux (19 juni), van Bordeaux via Roquefort en Saint-Justin tot Lombez waar ze op 21 juni toekomen.

Staf/61Li in Frankrijk
Op 17 juni wordt in een radiotoespraak tot de bevolking de Franse capitulatie aangekondigd. Ondertussen verloopt de terugkeer van de werkbataljons van het 61Li niet van een leien dakje. Een groot gedeelte van de manschappen wordt gevangen genomen en de rest is in kleine groepjes onderweg naar het zuiden. Uiteindelijk kan het 61Li zijn compagnies opnieuw samenbrengen in de dorpen rondom L’Isle-Jourdain vanaf 25 juni. 

I/61Li in Frankrijk
De compagnies van het Iste Bataljon Instructie zijn door het avontuur gedecimeerd, zo worden bij de 2Cie nog slechts zo’n 40 van de 200 uitgestuurde militairen geteld.

Staf/61Li in Frankrijk
Het uitsturen van de werkbataljons was slecht voorbereid en de uitvoering van de opdracht liep volledig in het honderd. Het Franse leger was niet in staat de Duitse stormloop te stuiten en al snel moesten de werkbataljons teruggestuurd worden. Daarenboven werd op 22 juni te Compiègne een wapenstilstand ondertekend tussen Duitsland en Frankrijk. Het Vichy regime is niet langer gemachtigd om de Belgische oorlogsinspanningen te steunen want in het verdrag dat Frankrijk op 22 juni met de Duitsers ondertekent staat onder meer vermeld dat Frankrijk er zich toe verbindt de aanwezige Belgische militairen ten zuiden van de demarcatielijn te ontwapenen en aan Duitsland uit te leveren. Duitsland wil kost wat kost voorkomen dat de ongeveer 150.000 Belgische militairen die zich nog in Zuid-Frankrijk bevinden naar Engeland of Congo zouden worden overgebracht om daar de strijd aan de zijde van de geallieerden voort te zetten. De praktische modaliteiten voor een de uitlevering van de Belgische militairen zullen nog een tijdje op zich laten wachten. 61Li hergroepeert in kantonnementen te Marestaing en Endoufielle.

Staf/61Li in Frankrijk
Nadat duidelijk geworden is hoeveel militairen van de werkbataljons uiteindelijk zijn teruggekeerd wordt het 4VOC voor de tweede keer gereorganiseerd. Op 5 juli wordt het 64Li ontbonden en de restanten van II/64Li worden naar het 61Li overgeheveld. Ook de restanten van II/57Li wordt onder bevel gesteld van 61Li. De slagorde van 61Li ziet er nu als volgt uit:

• Kolonel Lecomte neemt het bevel over van Kolonel Van De Heede
• Het Ist Bataljon Versterking, bevolen door Majoor Wilmet (voormalig regimentscommandant van 64Li), bestaat uit vijf compagnies waarvan drie afkomstig van 57Li en twee van 64Li,
• Het IIde Bataljon Versterking onder bevel van Majoor Van Reyn bijgestaan door Cdt Lasseront van 57Li als officier adjunct, bestaande uit vijf compagnies afkomstig van 61Li.
• Een Compagnie Algemene Diensten

Staf/61Li in Frankrijk
De Minister van Landsverdediging, Luitenant-generaal Denis, gaf op 3 juli de EM/TRI de toelating om te starten met de repatriëring van dienstplichtigen jonger dan 32 jaar. De maatregel gaat van kracht op 15 juli. Meerdere gemeentebesturen in België nemen het initiatief om hun jongeren op te halen in Zuid-Frankrijk. Met de aankomst van die delegaties komt ook voor het eerst nieuws (onder meer door de censuur hadden de militairen in Frankrijk geen idee over wat zich in België afspeelde) over het thuisfront. Voor wie moet blijven begint de verveling toe te slaan, de soldaten worden opstandig en manifesteren op straat zelfs in die mate dat de Franse gendarmerie moet tussenkomen. Om terug controle te krijgen over de manschappen wordt het regiment opnieuw gereorganiseerd:

• Kolonel Lecomte blijft in commando en heeft zijn commandopost te Marestaing
• Iste Bataljon Versterking bestaande uit drie compagnies met in totaal 782 man van het voormalig 61Li wordt bevolen door Majoor Van Reyn. Het bataljon kantonneert in Endoufielle.
• IIde Bataljon Versterking bevolen door Majoor Wilmet, bestaande uit drie compagnies, twee van 64Li en één van 61Li bevolen door Cdt Cogels met kantonnementen in Labastide-Savès en Cazeaux-Savès. 
• IIIde Bataljon Versterking bestaande uit drie compagnies van het voormalig 57Li wordt bevolen door Cdt Lasseront. Dit bataljon bevindt zich te Ségoufielle.
• Compagnie Algemene Diensten van 75 man gekantonneerd in Marestaing.

Staf/61Li in Frankrijk
Militairen die tijdens hun verblijf in Zuid-Frankrijk ziek werden of gewond raakten worden voor verzorging overgebracht naar het Hôpital Complémentaire de Purpan [10], een Frans militair hospitaal in een buitenwijk van Toulouse. In dit hospitaal overlijdt de Soldaat Dua op 2 augustus aan de gevolgen van zijn verwondingen [11]. De repatriatie van de VOC’s is nu goed op gang gekomen. Vanuit L’Isle-Jourdain vertrekken regelmatig treinen met Belgische militairen richting Brussel. Op initiatief van sommige Belgische burgemeesters worden autobussen uit ons land naar Frankrijk gestuurd om kleine groepjes militairen van hun gemeente terug te halen. De laatste overblijvende militairen worden op de trein gezet, passeren de demarcatielijn in Frankrijk en keren huiswaarts. Buiten het beroepskader dat naar Duitsland wordt overgebracht wordt de rest bij hun aankomst in België gedemobiliseerd en in vrijheid gesteld. Het regiment wordt op 31 augustus ontbonden. 

61Li in Frankrijk
De meeste militairen worden naar huis gestuurd maar de Soldaat Schamps is te ziek om gerepatrieerd te worden en blijft achter in het militair hospitaal van Toulouse. Hij zal er uiteindelijk overlijden op 14 september 1940 lang nadat de rest van zijn eenheid naar België terugkeerde.

1. De nummering van de Versterkings- en Opleidingsregimenten komt overeen met het nummer van het actieve regiment waarvoor de rekruten en aanvullingen bestemd zijn, plus 50. Zo is bijvoorbeeld meteen duidelijk dat het 61Li het Versterkings- en Opleidingsregiment is van het 11Li.
2. Achtergrondinformatie bij Kontich-kazerne [On Line beschikbaar]: https://belgiummilitary.wordpress.com/vastgoed-geklasseerd-per-gemeente/kontich/ [Laatst geraadpleegd 6 november 2021]. Het vredestijdgarnizoen van het 11Li was de Dusartkazerne te Hasselt. Aangezien Hasselt nagenoeg op de Dekkingsstelling ligt wordt het 61Li meer landinwaarts gemobiliseerd te Kontich. Een groot aantal rekruten uit Limburg wordt naar Kontich  gestuurd om er te worden opgeleid. 
3. Ten noorden van de Belgisch-Nederlandse grens was er geen aansluiting met het Nederlands verdedigingsdispositief. De Nederlanders hadden zich opgesteld ten noorden van de Rijn waardoor er een gapende opening ontstond tussen de Belgische en Nederlandse verdedigingslinies. Dit werd reeds in november opgemerkt door de Franse Generaal Gamelin die een plan liet uitwerken om het 7(FRA)Leger in te zetten tussen de stellingen van de Belgen en de Nederlanders. In zijn order N° 5 van 20 maart 1940 bevestigt Generaal Giraud, commandant van het 7(FRA)Leger, dat zijn eenheid in staat moet zijn om “tout en conservant ses anciennes missions, qui passent à l’arrière plan, a reçu une mission nouvelle d’une importance capitale qui consiste à assurer la liaison entre les armées belge et hollandaise dans la région Nord-Est d’Anvers“. Generaal Giraud beschikt hiervoor over twee legerkorpsen en een “Division Légère Mécanique“, alles tesamen het equivalent van 8 divisies. “L’Armée Giraud en Hollande (1939-1940)”, door Lerecouvreux, Nouveaux Editions Latines, Paris, 1956. [Partieel On Line beschikbaar][Laatst geraadpleegd 22 juli 2019]. Zowel de manschappen als de voertuigen van de Franse eenheden werden per spoor gebracht tot Oost-Vlaanderen. Van hieruit zetten ze hun opmars naar Breda langs de weg verder. De lege treinen van de Société Nationale des Chemins de fer Français (SNCF) bleven achter in de stations van Oost-Vlaanderen en moesten hoe dan ook terugkeren naar Frankrijk. Van die treinen maakten de eenheden van de Versterkings- en Opleidingstroepen gebruik om zich naar Zuid-Frankrijk te verplaatsen.
4. De EM/TRI heeft er blijkbaar niet bij stilgestaan (of niet geweten) dat het II/64Li was overgeplaatst naar het kamp van Mazères, op een zeventigtal kilometer van L’Isle-Jourdain, en er in isolatie werd gehouden zolang er een onderzoek liep naar muiterij binnen de rangen van II/64Li. Dit bataljon was, gezien de turbulente periode die het doormaakte, niet onmiddellijk inzetbaar als werkbataljon. Hierin kan de reden te vinden zijn dat het II/61Li vooralsnog ‘in extremis’ werd aangeduid om een werkbataljon te leveren in de plaats van het II/64Li. Dit wordt min of meer bevestigd door het feit dat een compagnie van II/57Li onverrichter zake naar Samatan werd gestuurd om het 64Li te versterken en door het feit dat zowel II/61Li als II/64Li pas op 6 juni vertrokken voor hun opdracht als werkbataljon daar waar initieel gevraagd werd om op 4 juni te vertrekken. TBC.
5. De huidige benaming voor Châlons-sur-Marne is Châlons-en-Champagne.
6. Achtergrondinformatie bij de 53(FRA)Div [On Line beschikbaar]: https://www.frwiki.org/wiki/53e_Division_d%27Infanterie_(France)#Seconde_Guerre_mondiale [Laatst geraadpleegd 15 november 2021].
7. Achtergrondinformatie bij Lt Jean Noelmans, officier bij de 6Cie van 61Li. [On Line beschikbaar]: https://www.balenbevrijd.com/mei-2021.html [Laatst geraadpleegd 30 november 2021].
8. Achtergrondinformatie bij l’ Hôpital Hauts-Clos [On line beschikbaar]: http://adirp10.unblog.fr/2014/10/20/la-prison-des-hauts-clos-a-troyes-1940-1944/  [Laatst geraadpleegd 30 november 2021]. 
9. In het archief van ADIV is enkel de terugtocht van Cdt Hubert gedocumenteerd. Geen enkele andere officier heeft een document nagelaten met informatie over hoe geprobeerd is L’Isle-Jourdain te bereiken. Enkel getuigenissen (brieven, dagboeken,…) die zich elders bevinden kunnen enige duiding geven over hoe de rest van II/61Li al dan niet is teruggekeerd naar Zuid-Frankrijk.
10. Achtergrond informatie bij het Hôpital Complémentaire de Purpan [On Line beschikbaar]: https://fr.wikipedia.org/wiki/H%C3%B4pital_de_Purpan  en https://www.chu-toulouse.fr/-histoire-de-l-hopital-purpan-  [Laatst geraadpleegd 4 december 2021].
11. De Soldaat Dua ligt begraven op de militaire begraafplaats “Nécropole Nationale de la Doua” te Lyon. Achtergrondinformatie bij deze begraafplaats [On Line Beschikbaar]: https://bel-memorial.org/names_on_memorials/display_names_on_mon.php?MON_ID=2653  [Laatst geraadpleegd 5 december 2021].
12. Jamart, J. 1994, L’armée belge de France en 1940, Bastenaken: Schmitz.
13. Hoofdstuk 4VOC van het synthesedossier TRI, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.