Staf/TESSI
De Troepen en Etablissementen van de Gezondheidsdienst van de Achterwaartse Zone (in het Frans Troupes et Etablissements du Service de Santé de la Zone Intérieure – TESSI) worden bevolen door Luitenant-generaal Geneesheer Luyssen, die tevens Inspecteur Generaal van de Gezondheidsdienst is (of Inspecteur Général du Service de Santé – IGSS). De uitbouw van de capaciteit van de territoriale gezondheidsdienst zal doorheen de mobilisatie slechts geleidelijk verlopen. Bij afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan op 25 augustus 1939, wordt het TESSI slechts ten dele gemobiliseerd. De militaire hospitalen van Brussel, Antwerpen, Leuven, Leopoldsburg, Luik, Namen, Bergen, Doornik, Gent, Brugge en Oostende blijven gewoon verder werken, maar vergroten hun ligcapaciteit tot het maximum. De ziekenzalen te Aarlen en in het Kamp van Elsenborn worden gesloten. Het Rode Kruis van België maakt 1.600 bedden beschikbaar in de provincie Luxemburg. Bij afkondiging van de Fasen B en C van het mobilisatieplan, respectievelijk op 28 augustus en 1 september 1939, worden in de buurt van de militaire hospitalen bijkomende gebouwen opgeëist zodat de totale beddencapaciteit vergroot naar 1.700. Eind 1939 worden ook de eerste Medisch-Chirurgische Centra (MCC) op niveau legerkorps geopend. Zo worden legerkorps MCC’s opgesteld te Duffel (IVde Legerkorps ), Borgloon (Iste Legerkorps), Tongeren (Cavaleriekorps ), Juprelle (IIIde Legerkorps ) en tenslotte Eghezée (VIIde Legerkorps ). Het TESSI gaat nog tijdens de mobilisatie over tot de oprichting van vier aanvullingshospitalen (Hôpital Militaire Complémentaire – HMC). Te Brugge worden de hotels Verriest en Cappucino opgeëist, te Estaimpuis (of Steenput) wordt het Internaat van de Broeders der Christerlijke Scholen als HMC ingericht, te Froyennes wordt in het internaat van Passy een hospitaal met 900 bedden ingericht en het feestpaleis te Gent wordt omgebouwd tot een hospitaal met 2.200 bedden. De herstellingen aan deze leegstaande evenementenhal zullen het leger heel wat geld en moeite kosten.

Het Militair Hospitaal van Leopoldsburg wordt op 13 november 1939 gesloten, naar aanleiding van de afkondiging van het eerste grote alarm uit vrees voor een nakende Duitse inval. Niet alleen het hospitaal, maar ook het Centrum voor Opleiding van Brancardiers-Verplegers (de CIBI) wordt uit Leopoldsburg geëvacueerd en naar Brugge overgebracht. Wanneer op 13 januari 1940 de vierde en tevens laatste stap van Fase D van het mobilisatieplan in voege treedt, worden in een tiental hotels van De Panne, Oostende, Blankenberge en Heist Militaire Reservehospitalen (Hôpital Militaire de Reserve – HMR) ingericht met een totale bijkomende capaciteit van 3.100 bedden. Te Westende en Brugge worden reservehospitalen met nog eens 4.400 bedden ingericht. Op de terreinen van de reguliere militaire hospitalen worden diverse houten barakken opgetrokken om ook hier de capaciteit te vergroten. De legerleiding heeft het hierbij bijzonder moeilijk voldoende geschikte gebouwen te vinden. Zolang het land niet daadwerkelijk aangevallen wordt, mogen er immers geen scholen, zorgcentra, religieuze gebouwen en kastelen gebruikt worden voor de installatie van deze hospitalen.

In normale omstandigheden stonden de verschillende Geneeskundige Korpsen van het actieve leger zelf in voor de opleiding van hun nieuwe miliciens tot verpleger of brancardier. Omdat dit moeilijk lag voor de reeds gemobiliseerde medische eenheden die hun vredesvoet kazerne verlaten hadden om overal te velde Medisch-Chirurgische Centra (MCC) in te richten, wordt op 15 februari 1940 de beslissing genomen om in de kazerne de Hollain te Gent het Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst (CISS) op te richten om de rekruten van de lichting 40 op te leiden. Het CISS is een buitenbeentje binnen de structuur van de eenheden die de opleiding van rekruten en reservisten dienen te verzorgen. Het CISS staat immers niet onder het bevel van de Generale Staf der Versterkings- en Opleidingstroepen (of Etat-Major des Troupes de Renfort et d’Instruction – EM/TRI) maar maakt als enige formatie van dit type deel uit van de Troepen en Etablissementen der Binnenlandse Gezondheidsdienst (TESSI).

Het TESSI voorziet ook in de oprichting van drie extra grote legerhospitalen, maar dit plan wordt in februari 1940 afgevoerd door het Groot Hoofdkwartier (GHK). Enerzijds is er een tekort aan medisch materieel dat door de toestand in het binnenland en de rest van Europa niet snel genoeg kan aangekocht worden. Anderzijds acht de legerleiding dit bijkomende echelon niet langer noodzakelijk en wordt besloten dat binnen de derde pijler een directe afvoer van zieken en gewonden naar de militaire hospitalen en reservehospitalen een geschikt plan is. De situatie van het TESSI blijft dan tot bij de Duitse inval grotendeels ongewijzigd. Vlak voor het uitbreken van de oorlog beschikt het TESSI over de voorziene 13.500 manschappen, waarvan 3.500 bij het Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst.

Staf/TESSI
Bij de start van de vijandelijkheden wordt om 06u00 de algemene mobilisatie, Fase E van het mobilisatieplan, afgekondigd. Het 2de en het 4de Territoriaal Geneeskundig Korps worden nu volledig gemobiliseerd. Deze twee korpsen zullen overgaan tot het opstarten van alle nog niet actieve Militaire Reservehospitalen die op de lijst van 74 voorziene installaties staan. Deze noodhospitalen zullen zich in openbare gebouwen en hotels vestigen langsheen de Belgische kust en in de regio van Doornik, Gent, Brugge, Tielt, Torhout en Diksmuide. Drie recuperatiecentra voor lichtgewonden vervolledigen deze infrastructuur. Conform een conventie afgesloten met het Ministerie van Landsverdediging, verhoogt het Rode Kruis van België het aantal hulphospitalen. Deze hospitalen maken geen deel uit van de militaire medische keten, maar moeten door opname van zowel burgers als militairen de globale ligcapaciteit te lande vergroten.

Door de intensiteit van de gevechten dient al snel een groot aantal gewonden verzorgd te worden. Zo wordt LtGen Med Luyssen om 10u30 al op de hoogte gebracht dat alleen al het Geneeskundig Korps van het Iste Legerkorps (I/LK) vraagt om vanuit het MCC van Borgloon een driehondertal gewonden dringend te evacueren naar hospitalen in het binnenland. En dit na slechts enkele uren van strijd. Het snel aantal oplopende gewonden staat in schril contrast met de trage opstart van de verschillende Militaire Reservehospitalen.

Staf/TESSI
Door de snelle Duitse opmars wordt het duidelijk dat niet alleen het HM van Luik, maar ook de Militaire Hospitalen van Leuven, Namen en Brussel naar de kust moeten verhuizen om aan het krijgsgeweld te ontsnappen. De evacuatie van het Militair Hospitaal van Luik zet  LtGen Med Luyssen er toe aan om een gedeeltelijke verhuis van het TESSI richting Frankrijk te overwegen, naar analogie van wat tijdens de Eerste Wereldoorlog gebeurde.

Staf/TESSI
De toestand in de Medisch-chirurgische Centra (MCC) van het veldleger begint dramatisch te worden. Vele gewonden moeten dringend geëvacueerd worden naar de verschillende reservehospitalen. Al gauw wordt het duidelijk voor de LtGen Med Luyssen dat een overrompeling van de Belgische militaire hospitalen en reserve hospitalen niet meer af te wenden is. De optie om gewonden, die niet meer kunnen opgevangen worden in Belgische hospitalen, naar Frankrijk te evacueren moet geïnitieerd worden. Met toestemming van Minister van Landsverdediging Luitenant-generaal Denis, neemt hij om 10u30 contact op met de Franse Général Laurent, militair attaché van de Franse ambassade in België, om het probleem te bespreken. Deze laatste neemt onmiddellijk contact op met het Ministerie van Oorlog in Parijs waar beslist wordt dat de Belgische gewonden die in Belgische hospitalen niet meer kunnen worden opgevangen, mogen afgevoerd worden naar het hospitaalcomplex van Le Touquet nabij de stad Etaples. De Fransen vragen om een gemandateerde arts naar Frankrijk te sturen om de noodzakelijke praktische regelingen te treffen. Geneesheer Kolonel Sillevaerts, hoofd van de Geneeskundige Dienst van de Generale Staf der Militaire Luchtvaart wordt met de opdracht belast.

Staf/TESSI
Vooraleer Geneesheer Kolonel Sillevaerts naar Frankrijk vertrekt neemt hij te Gent contact op met Geneesheer Luitenant-kolonel Riga, chef van de Gezondheidsdienst van de Directie voor aan- en afvoer bij het Leger, om zich te informeren over de beschikbaarheid van sanitaire evacuatietreinen. Hij overlegt tevens met de Franse Chef d’Escadron (Majoor) Zeller, hoofd van de Franse verkeersregelingsdienst voor het spoor in België, om de toegang tot het Noord-Franse spoornet voor deze treinstellen te regelen. Ze komen mondeling overeen dat “het transport van de gewonden naar Frankrijk zal verzekerd worden door Belgische sanitaire treinen hierbij uitsluitend gebruik makend van de spoorlijnen langsheen de kust. De evacuatie zal verlopen in twee etappes; in eerste instantie zullen de zieken en gewonden geëvacueerd worden naar lazaretten ten westen van de Bovenschelde om in tweede instantie doorgestuurd te worden naar Frankrijk wanneer de hospitalen aan de kust volzet raken. De evacuatie naar Frankrijk zal ten vroegste zal starten op 15 mei. Het hospitaalmaterieel zal vervoerd worden via de weg, hoofdzakelijk met opgeëiste voertuigen . Men zal beginnen met de licht gekwetsten en zieken, de anderen zullen volgen zodra de omstandigheden dit toelaten. Alle sanitaire treinen zullen België verlaten via het station te Adinkerke, de eindbestemming van de treinen zal het station van Etaples zijn. De rotatie der treinen zal plaats vinden om de vier dagen, ontsmetting inbegrepen”. Om 18u00 wordt hetgeen overeengekomen is met de Fransen door Kol Med Sillevaerts, bij wijze van waarschuwingsorder, doorgegeven aan de ondereenheden van het TESSI. De boodschap luidt als volgt “On peut évacuer sur la France après saturation, Pas de région, ni de moyens prévus. Seul la ligne de chemin de fer de la côte pourra être utilisée, mais pas avant le 15.”

Staf/TESSI
Geneesheer LtGen Med Luyssen en zijn staf vertrekken om 10u30 richting Westende.  Het nieuwe hoofdkwartier wordt hier omstreeks 14u00 geopend. ’s Avonds  brengt de Franse ambassade de staf van het TESSI te Westende op de hoogte dat Le Touquet mag gebruikt worden om het overtal aan gewonden op te vangen. 

Kol Med Sillevaerts pleegt rond het middaguur opnieuw overleg met LtKol Med Riga te Gent.  Riga geeft eerst een stand-van-zaken over de evacuatietreinen: van de 10 treinstellen die momenteel op opdracht vertrokken zijn, zijn er 2 waarvan er nog geen nieuws vernomen is.  Riga verwacht ook dat er tegen de avond van 14 mei zo’n 400 tot 500 gewonden zullen aankomen te Gent en vreest dat het Evacuatiehospitaal Nr 2 dit niet gaat aankunnen.  Hij meldt ook dat er nog geen vooruitgang is bij de formatie van de vijf nieuwe treinstellen voor de evacuatie naar Frankrijk.  Tenslotte bevestigt hij dat van de 12.000 bedden die beschikbaar zijn in de Reserve- en Aanvullingshospitalen er ongeveer 8.000 bezet zijn. Het Belgische Rode Kruis kan daar in West- en Oost-Vlaanderen nog ongeveer 1.400 bedden aan toevoegen, maar die zijn na vier dagen oorlog ook reeds voor de helft volzet. Met deze informatie keert Kol Med Sillevaerts terug naar Brussel waar hij een nieuw onderhoud heeft met  de Général Laurent op de Franse ambassade te Brussel. Deze laatste verwacht een antwoord van Parijs op de Belgische vraag om een hospitaalcentrum te mogen oprichten in Frankrijk.

Staf/TESSI
Kol Med Sillevaerts verlaat Brussel en zoekt LtGen Med Luyssen op te Westende om hem op de hoogte te brengen van de situatie.  Luyssen bevestigt dat er twijfel bestaat over wat de Fransen nu juist aanbieden en aanhoort Sillevaerts’ eis om onmiddellijk 8.000 tot 10.000 bedden te vinden. Om tijd te winnen wordt besloten dat Sillevaerts per auto zelf naar Le Touquet moet vertrekken om met de plaatselijke Franse geneeskundige dienst overleg te plegen. Hij vertrekt samen twee reserveofficieren: Majoor Med Emile Gallemaerts, professor aan de VUB en 1ste Kapitein Med Georges Debaisieux, professor heelkunde aan de Leuvense universiteit.  Na een mislukte poging om te Adinkerke de Franse grens over te steken, wordt via Hondschote omgereden.  Te Boulogne bekomt Sillevaerts een laissez-passer voor Le Touquet. Hier worden ze om 16u00 ontvangen door de Franse Médecin Colonel Debeyre, directeur van het hospitaalcentrum van Le Touquet. Deze stelt onmiddellijk 1.500 van de 2.400 bedden ter beschikking van de Belgen en vraagt hen drie chirurgische teams te leveren. Via Debeyre heeft Sillevaerts ook contact met het Franse commando van de gezondheidsdienst die het akkoord bekrachtigt en de Franse Médecin Colonel Sergeant van het medisch centrum te Lille aanduidt als verbindingsofficier voor LtGen Med Luyssen.  De drie artsen vertrekken om 17u30 en zijn tegen 23u30 terug in De Panne.

Staf/TESSI
Op 16 mei komt onverwachts het bevel van het Groot Hoofdkwartier (GHK) om verder westwaarts terug te trekken. Zonder dat men de K.W. Stelling ten volle verdedigd heeft moet de stelling worden prijsgegeven. Het Duitse leger wist immers een doorbraak te forceren in de streek van Sedan en in het noorden heeft Nederland zich overgegeven. Het veldleger zal aan het eind van de dag de K.W. Stelling ontruimen en zich terugplooien op de lijn Terneuzen-Gent-Oudenaarde. De hospitalen die zich bevinden in het gebied tussen de twee stellingen moeten ontruimd worden.

LtGen Med Luyssen, die de gewonden naar veiliger oorden wil overbrengen, geeft aan het TESSI de opdracht om de evacuatie naar Frankrijk in te zetten. Sillevaerts, Debaisieux en Gallemaerts vertrekken om 11u00  naar Le Touquet om er te starten met de voorbereiding van de hospitalen voor de aankomst van de eerste Belgische slachtoffers. Wanneer ze rond 18u00 in Le Touquet aankomen vernemen ze dat de genomen schikkingen van de vorige dag gewijzigd zijn en dat de Franse autoriteiten Le Touquet willen reserveren voor Franse en Engelse gewonden. De Franse medische autoriteiten stellen voor om de Belgische gewonden naar het ongeveer 15Km verderop gelegen Berck-Plage over te brengen. Het nabijgelegen station van Rang-du-Fliers wordt de nieuwe eindbestemming voor de medische evacuatietreinen die de vervoerbare gewonden naar Frankrijk zullen overbrengen, een triagecentrum zal opgericht worden te Etaples. Hierop neemt Kol Med Sillevaerts telefonisch contact op met de Franse Médecin Colonel Sergeant om een afspraak vast te leggen voor de volgende dag. Vervolgens vertrekt de kolonel samen met zijn adjuncten naar Berck-Plage waar ze arriveren om 19.00 uur. Tot zijn verwondering zijn daar reeds een aantal Belgische geneesheren met hun familie aangekomen, op eigen initiatief en zonder marsbevel.  1ste Kapitein Med Debaisieux merkt op dat Berck-Plage reeds vol zit met vluchtelingen maar dit zal niet verhinderen dat het plaatselijk hospitaalcentrum wordt overgenomen van de Franse gezondheidsdienst en de draaischijf wordt van de Belgische Geneeskundige Dienst.

Het hospitaalcentrum is verspreid over een aantal opgeëiste gebouwen, waaronder het imposante “Hôpital Maritime de la Ville de Paris” op de zeedijk, het nabijgelegen “Hôpital Lannelongue”, het “Hôpital Lemaire” en het casino van het kuststadje. Een nieuwe eenheid wordt opgericht om deze installatie mogelijk te maken: het Hospitaalcentrum Berck-Plage. Sillevaerts verlaat Berck-Plage om 19u00 en is tegen 22u00 terug in Le Touquet waar de nacht wordt doorgebracht.

Staf/TESSI
Om 03u50 vertrekt Geneesheer Kolonel Sillevaerts naar Rijsel voor overleg met de Franse Médecin Colonel Sergeant.  Deze bevestigt dat het Hospitaalcentrum Berck-Plage, op de 120 bedden van het Institut Therapeutique Cazin-Perrochaud na, volledig ter beschikking staat van de Belgen. Hij raadt ook aan om naast Etaples ook het station van Rang-du-Fliers te gebruiken als eindstation voor de Belgische evacuatietreinen. Het nieuwe Belgische hospitaalcentrum zal voorlopig geleid worden door Geneesheer Kapitein Martin Morimont, een reserveofficier uit Ciney, in afwachting van de aankomst van Geneesheer Majoor Fontana, directeur van het Militair Hospitaal van Brussel.  Er zullen 1.625 bedden voorzien worden: 1.100 in het “Hôpital Maritime de la Ville de Paris” , 400 in het “Hôpital Lannelongue”, en 125 in het “Hôpital Lemaire”. Na het overleg te Rijsel keert de Belgische delegatie terug naar Le Touquet waar ze tegen 15u00 aankomen.

Het Ministerie van Landsverdediging verkrijgt, na diplomatiek overleg, nu ook toegang tot het Franse militaire hospitaalcentrum te Nantes met een capaciteit van 20.000 bedden. Een gedeelte van het TESSI dient naar diverse locaties in deze stad verplaatst te worden. Er wordt een tweede nieuwe eenheid opgericht: het Belgische Hospitaalcentrum Nantes. De verplaatsing naar Nantes dient te gebeuren via Saint-Adresse, Bernay, Alençon en Angers. Vreemd genoeg worden ook de families van de artsen, die meereizen in de persoonlijke voertuigen van de geneesheren, eerst naar Berk-Plage en later naar Nantes geëvacueerd.

Staf/TESSI
Op 18 mei worden de laatste aanvullingshospitalen op weg gezet naar Berck-Plage. De troepen van de geneeskundige dienst vertrekken per vrachtwagen of autobus, samen met zoveel mogelijk medisch materieel. De gewonden worden in regel vervoerd met de aangepaste treinstellen van de Geneeskundige Evacuatiedienst (SME) of worden in zeldzame gevallen per vrachtauto. LtGen Med Luyssen ontvangt eveneens het bevel om ons land te verlaten en wordt door het ministerie naar Marquise gestuurd, ongeveer halverwege Calais en Boulogne.  Luyssen krijgt hier te horen dat hij zich op 19 mei naar Sainte-Adresse nabij Le Havre dient te begeven. Deze gemeente wordt de nieuwe standplaats van onze uitgeweken regering.

De enkele zeldzame aanvullingshospitalen die niet volledig geëvacueerd worden, komen in handen van het Rode Kruis van België . Deze lazaretten verliezen hun militaire status en zullen vanaf dan met burgerpersoneel – meestal vrijwilligers – blijven functioneren ten bate van alle achtergebleven en nieuwe gewonden. De overgave van deze installaties geschiedt onder leiding van Geneesheer Kolonel Waffelaert, commandant van het nu gesloten Militair Hospitaal van Antwerpen.

Geneesheer Kolonel Sillevaerts is ondertussen opnieuw uit Westende vertrokken.  Te Berck-Plage inspecteert hij de hospitalen die door de Belgen overgenomen zijn en geeft hij instructies aan Geneesheer Luitenant-kolonel Debry van het 2de Territoriaal Geneeskundig Korps om zijn personeel door te sturen naar Nantes.  Debry zelf zal Sillevaerts vergezellen naar Parijs.  Hier zal Sillevaerts de functie opnemen van verbindingsofficier met de hogere directie van de Franse gezondheidsdienst om alzo de installatie te Nantes te plannen.  Het tweetal komt aan in de Franse hoofdstad om 23u00 en overnacht in de cercle militaire.

3de en 4de MedCir/TESSI
De staf van de 3de/4de Medische Circonscriptie (3de en 4de MedCir) bevindt zich te Heule nabij Kortrijk en regelt van hier uit de evacuatie van het Militair Hospitaal van Doornik. Tijdens de nacht van 18 op 19 mei verplaatst GenMaj Defalle zich met zijn staf naar Ieper.

Staf/TESSI
LtGen Med Luyssen verlaat Marquise omstreeks 07u00 om het station te Rang-du-Fliers te inspecteren en vervoegt vervolgens het het hospitaalcentrum te Berck-Plage.

Te Parijs begeven Sillevaerts en Debry zich naar het hoofdkwartier van de Franse militaire gezondheidsdienst.  De sleutelfiguur aan Franse zijde doorheen de ganse zomer van 1940 wordt Médecin Général de Brigade Justin Fontan, directeur van de gezondheidsdienst bij het Ministère de la Guerre.  Met hem wordt de samenwerking eindelijk formeel bekrachtigd en wordt meteen afgesproken om zoveel mogelijk zieken, gewonden en materieel naar Nantes te evacueren omdat de militaire situatie in het noorden steeds ongunstiger evolueert.  Samen wordt een telegram opgesteld waarmee een aantal verplaatsingen bevolen worden.  Vooreerst wordt het personeel van het Militair Hospitaal van Antwerpen naar Nantes gestuurd.  Voorts moet al het personeel en materieel dat te Berck-Plage niet is ingezet direct vertrekken naar Bernay en Verneuil d’Avre et d’Iton in het departement Eure om vervolgens van hieruit eveneens door te reizen naar Nantes.  En tenslotte moeten alle studenten geneeskunde en farmacie doorgestuurd worden naar Bordeaux.  Sillevaerts en Debry vertrekken daarna richting Nantes.  Het is dan ongeveer 15u00. 

3de en 4de MedCir/TESSI
De staf van 3de/4de MedCir is vanaf ’s morgens operationeel te Ieper. Om 07u00 geeft GenMaj Med Defalle vanuit Ieper het HMC Passy-Froyenne telefonisch het bevel om onmiddellijk naar Nantes te vertrekken. 

Staf/TESSI
LtGen Med Luyssen geeft aan Majoor Med Fontana te Berck-Plage het bevel om zoveel mogelijk personeel, materieel en patiënten door te sturen naar Nantes. Het totaal aantal opgenomen patiënten wordt op die datum op 2.500 geschat.  Fontana slaagt er in om zo’n 2.000 gehospitaliseerden op transport te plaatsen.  Meer gewonden zullen er niet meer overgebracht worden naar Nantes want in de nacht van 20 op 21 mei bereiken de Duitsers Noyelle-sur-Mer aan de monding van de Somme. Hierdoor raken de hospitalen ingesloten door de Duitsers.

Kol Med Sillevaerts en LtKol Debry komen aan te Nantes rond 01u15 in de nacht van 20 op 21 mei.  Ze slapen enkele uren in de auto en kloppen om 09u00 bij de directie van de gezondheidsdienst van de Franse 11e Région Militaire.  Te Nantes zijn inderdaad 20.000 bedden in militaire hospitalen aanwezig, waarvan er op dat ogenblik zo’n 3.000 bezet worden door Franse patiënten.  De ligcapaciteit is verspreid doorheen de ganse regio in installaties die elk tussen de 150 tot 800 bedden kunnen aanbieden.  Er zou voldoende hospitalisatiemateriaal aanwezig zijn, maar geen chirurgische capaciteit.  Om alle hospitalen te laten draaien zouden nog een 60 tot 100 artsen moeten gevonden worden.  Het laboratorium van de Franse gezondheidsdienst te Nantes zou kunnen overgenomen worden door de Afdeling Serologie van het Centrale Apotheek van het Leger, terwijl de Sectie Bloedtransfusies van deze zelfde dienst te Berck-Plage zal blijven.  De beide Belgische officieren hopen om twee grote heelkundige hospitalen te kunnen inrichten met het materiaal dat in de Belgische universitaire hospitalen gerecupereerd werd.  Op die manier hopen ze het materiaal van de Centrale Apotheek van het Leger nog te sparen.  Over het punt of deze hospitalen zich alleen moeten inzetten voor het Belgische leger of voor de beide legers samen is er onenigheid.  Sillevaerts wil duidelijk het eerste bereiken.  Luitenant-kolonel Debry installeert zich intussen in een kantoor van het gebouw van de Franse regionale directie van de gezondheidsdienst.

Sillevaerts besteedt ook aandacht aan de opvang van de Belgische studenten geneeskunde en farmacie te Bordeaux.  De bedoeling is om deze studenten zo snel mogelijk een opleiding te laten starten aan de universiteit van de stad, maar dan onder het toezicht van het Belgische leger.  Hiervoor wordt Geneesheer Luitenant-Kolonel Armand Roelens van het militair hospitaal van Oostende aangeduid.  Hij moet een programma opmaken en op zoek gaan naar enkele beschikbare professoren van Belgische instellingen.

De Franse regionale directeur van de gezondheidsdienst spreekt de kolonel vervolgens aan over het probleem van de toestromende Belgische civiele vluchtelingen.  Hij vreest dat de Franse burgerartsen dit niet gaan aankunnen en vraagt aan Sillevaerts om 40 militaire artsen aan te duiden om in de regio aan zorgverstrekking te gaan doen.  Sillevaerts weigert maar belooft wel dat hij het nodige zal doen om de middelen van het Belgische Rode Kruis op de juiste manier toe te wijzen aan deze zaak.

Tenslotte gaat hij op zoek naar de mogelijkheden voor de inrichting van een Recuperatiecentrum in de regio Nantes dat moet toelaten om de genezen Belgische militairen uit de hospitalen te houden in afwachting van hun terugkeer naar hun eenheden.

In de namiddag reist Sillevaerts terug naar Parijs.

Staf/TESSI
Opnieuw te Parijs wil Kol Med Sillevaerts zo snel mogelijk contact opnemen met zijn meerdere, LtGen Med Luyssen.  Hij veronderstelt dat de generaal nog steeds te Berck-Plage is en daarmee ook in de Duitse omsingeling vast is komen te zitten.  Sillevaerts vertrekt naar het noorden, maar krijgt van de Fransen het uitdrukkelijke advies om niet verder te reizen dan Dieppe.  Omstreeks 17u00 is hij te Rouen waar hij van de Franse plaatscommandant te horen krijgt dat hier talrijke colonnes van de Belgische territoriale gezondheidsdienst gepasseerd zijn.  Over Luyssen is er geen enkel nieuws.  Sillevaerts besluit terug te keren naar Nantes en overnacht te Pont de ‘Arche.

Staf/TESSI
Kolonel Sillevaerts keert terug naar Nantes via Bernay en Verneuil waar hij zich informeert over welke troepen en middelen aan de Duitse omsingeling kunnen ontsnappen zijn.  Hier verneemt hij ook dat LtGen Med Luyssen gepasseerd is met bestemming Nantes.  Bij zijn doortocht te Nozay ontmoet hij een colonne van de Belgische afdeling van het Red Cross Motor Corps, een vrijwilligersorganisatie voor patiëntentransport.  Om 19u00 is hij opnieuw te Nantes en heeft hij een eerste overleg met Luyssen.

Staf/TESSI
Luyssen en Sillevaerts staan nu opnieuw samen aan het roer van de territoriale gezondheidsdienst in Frankrijk.  De generaal legt de nieuwe prioriteiten vast voor Sillevaerts: in eerste instantie moet hij de autonomie van de Belgische gezondheidsdienst vrijwaren; daarnaast moet hij op zoek gaan naar de locaties van de geneeskundige evacuatietreinen, de Centrale Apotheek van het Leger en het Algemeen Magazijn van het Hospitaalmaterieel en moet hij al deze formaties naar Nantes dirigeren; ook moet contact gezocht worden met de Dienst Geneeskundige en Farmaceutische Bevoorradingen van het Ministerie van Landsverdediging; en tenslotte moet hij proberen uit te zoeken wat er boven de Somme nog kan gebeuren.  Sillevaerts vertrekt hierop naar Parijs.  De generaal zal dezelfde dag nog doorreizen naar Poitiers. 

Staf/TESSI
Terwijl LtGen Med Luyssen te Poitiers opnieuw werkzaam is bij het Ministerie van Landsverdediging, voert Kol Med Sillevaerts te Parijs zijn liaisonopdracht uit.  Daarbij heeft Sillevaerts ook een eerste keer contact met de staf van de Recruteringscentra van het Belgisch Leger die hem bevestigen dat zij voor de medische verzorging van de uit België geëvacueerde rekruteringsreserve beroep doen op de Franse gezondheidsdienst.

Staf/TESSI
Te Parijs tracht Kol Med Sillevaerts nog steeds nieuws te bekomen van wat er zich afspeelt te Berck-Plage.  Dit lukt hem echter niet.  Ook is er nog geen nieuws van de meeste medische evacuatietreinen.  Daarnaast onderneemt hij een poging om via de staf van de Franse gezondheidsdienst het personeel en de middelen te bekomen van de “Ambulance Franco-Belge Depage“.  Deze civiele organisatie bestaat uit hoofdzakelijk Belgische vrijwilligers die acht zware vrachtwagens met chirurgisch en radiologisch materiaal ter beschikking stellen van het Franse leger.  De ambulance werd opgericht tijdens de mobilisatieperiode als een initiatief van de Brusselse professoren Neuman en Denys en is genoemd naar de Belgische legerarts Antoine Depage uit WO1.  De organisatie wordt geleid door Médecin Colonel Mathieu, een prof aan de universiteit van Parijs.  De Franse gezondheidsdienst kan deze middelen goed gebruiken en wimpelt dan ook het Belgische verzoek af.

Staf/TESSI
Kol Med Sillevaerts reist naar Nantes voor persoonlijk overleg op het Ministerie van Landsverdediging.

Staf/TESSI
Te Nantes overlegt Kol Med Sillevaerts met Geneesheer Kolonel Van der Ghinst, bevelhebber van het geëvacueerde Hospitaalcentrum Blankenberge.  Van der Ghinst moet op zending vertrekken naar Montpellier om orde op zaken te stellen bij de gezondheidsdienst van de Versterkings- en Opleidingstroepen en van de Rekruteringscentra van het Belgisch Leger.

Staf/TESSI
Het TESSI beschikt nu over het hospitaalcentrum in Nantes maar ook in Zuid-Frankrijk zijn op verschillende locaties detachementen van de territoriale gezondheidsdienst aangekomen. Geneesheer Generaal-majoor Defalle zal aangesteld worden als hoofd van de gezondheidsdienst van de Rekruteringscentra van het Belgisch Leger. De medische verzorging van de tienduizenden jongeren komt dan ook in handen van militairen van het TESSI. Ook de Versterkings- en Opleidingscentra kunnen rekenen op medische steun van de territoriale gezondheidsdienst. Enkele Belgische detachementen worden hierbij ook aan het werk gezet bij het Franse hospitaalcentrum Toulouse.  De verdeling van de staven van het TESSI is als volgt:

• de staf van het 2de Territoriaal Geneeskundig Korps is op 28 mei ondergebracht te Nantes en verhuist midden-juni naar Montpellier
• de staf van het 4de Territoriaal Geneeskundig Korps bevindt zich op 28 mei te Champtoceaux en tegen midden-juni in Toulouse
• het Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst zal te Les-Sables-d’Olonne blijven
• het Centraal Laboratorium van de Gezondheidsdienst is aangekomen te Angers en verhuist in juni naar Les Cabannes
• de Centrale Apotheek van het Leger is geïnstalleerd te Montrelais en wordt in juni verplaatst naar Villefranche-de-Rouergue

De veldtocht van het deel van het TESSI dat er in slaagde om aan de omsingeling van de geallieerde legers in Noord-Frankrijk en Vlaanderen te ontsnappen, zal dan ook verder blijven duren tot aan de terugkeer van ons leger uit Frankrijk in augustus en september 1940.

Staf/TESSI
LtGen Med Luyssen is samen met de rest van het Ministerie van Landsverdediging aangekomen te Poitiers.  De Algemene Inspectie van de Gezondheidsdienst verblijft te Béruges even ten westen van de stad.

Op een nieuw overleg van Geneesheer Kolonel Sillevaerts met het commando van de Franse gezondheidsdienst te Parijs wordt het duidelijk dat de capitulatie geleid heeft tot een erkenning van beide zijden dat er nauw moet samengewerkt worden om het probleem van de Belgische militairen in Zuid-Frankrijk meester te blijven.  Voor de potentiële rekruten van de CRAB zal de Belgische gezondheidsdienst instaan voor de eerstelijnszorg, maar zullen de Fransen de bevoorrading en de hospitalisatiecapaciteit verzekeren.  Ook voor de Versterkings- en Opleidingscentra wordt afgesproken dat het Belgische leger via de Franse militaire keten zal bevoorraad worden met medisch materiaal, en zullen de Belgische ambulancevoertuigen naar Franse normen uitgerust worden.  De medische eenheden op niveau divisie en korps worden niet heropgericht, maar zullen wel de Franse slagorde aannemen indien deze opnieuw nodig zouden zijn om een of meerdere Belgische divisies opnieuw naar het front te sturen.  Ons leger stelt de Sectie Serologie van het Centraal Laboratorium van de Gezondheidsdienst ter beschikking van het Franse leger.  Deze sectie bevindt zich inmiddels te Angers en kan vaccins aanmaken met antistoffen tegen tetanus en gangreen.  Het Belgische Ministerie van Volksgezondheid zal ook op zoek gaan naar alle burgerartsen die zich onder de civiele vluchtelingen zouden bevinden met de intentie om hen opnieuw aan het werk te stellen.

Staf/TESSI
In samenspraak met de legerleiding wordt de slagorde bepaald voor de nieuwe divisies die het Belgische leger hoopt op te richten.  Deze divisies zullen 2 infanterieregimenten tellen van elk 3 bataljons, 1 artillerieregiment van 2 groepen, 1 geniecompagnie, 1 transmissiecompagnie, 1 anti-tankcompagnie met Frans 25mm geschut, 1 logistieke compagnie en tenslotte 1 medische compagnie.  Deze laatste moet dan bestaan uit 4 artsen, 2 apothekers, 1 tandarts, 1 administratieofficier, 8 onderofficieren en 78 manschappen.

Staf/TESSI
Luitenant-generaal Wibier, commandant van de Versterkings- en Opleidingscentra, gaat in op een Frans verzoek om 20.000 Belgische militairen te leveren voor het uitvoeren van veldwerken ten voordele van de Franse divisies opgesteld in tweede echelon langs de Seine, in Parijs en langs de Marne.  Aan dit contingent militairen zal nog een veel grotere groep werkkrachten van de Recruteringscentra van het Belgisch Leger toegevoegd worden.  De Fransen verwachten dat de Belgische militaire gezondheidsdienst de medische steun zal leveren, maar dit zal slechts een eerste keer besproken worden tussen Sillevaerts en Fontan te Parijs op 7 juni, daags nadat de eerste Bataljons Werkkrachten noordwaarts vertrokken zijn.  Van georganiseerde medische steun aan de operatie komt dus ook niks in huis.

Staf/TESSI
Het Franse leger verlaat de hoofdstad Parijs. De sfeer op de directie van de Franse gezondheidsdienst is erg terneergeslagen wanneer rond het middaguur het commando vertrekt in drie personenwagens.  Ook Kol Med Sillevaerts krijgt een plaatsje aan boord.  De bestemming van de aftocht wordt de stad Pontlevoy op zo’n 200Km zuid van Parijs.

Staf/TESSI
De Duitse opmars nadert de regio Bretagne.  Voor de Staf/TESSI betekent dit dat de door de Belgische gezondheidsdienst gebruikte installaties in de Franse 11e Région Militaire van Nantes zullen overgedragen worden door het Belgische leger aan het Franse leger.  Het TESSI gaat akkoord om hierbij 74 Belgische militaire artsen en hun ondersteunend personeel achter te laten ten bate van het Franse leger.  Ook verleent het Belgische leger toegang tot 1,500 bedden te Montpellier en 3,000 bedden te Toulouse.

Staf/TESSI
Het volledige Franse Ministerie van Oorlog verlaat Poitiers om zich te vestigen in het militaire kamp van La Courtine in het departement Creuse.  Kol Med Sillevaerts is nog steeds bij de directie van de gezondheidsdienst.  Hij besluit om niet tussen de Fransen te verblijven, maar vindt onderdak te Sornac.  In de komende dagen tracht hij een telefoonverbinding te krijgen met LtGen Med Luyssen, maar die komt maar niet tot stand.  Op 17 juni komt ook het Franse Groot Hoofdkwartier in hetzelfde kamp.  Het Groot Hoofdkwartier en het Ministerie van Oorlog worden samengevoegd tot een enkel organisme.

Staf/TESSI
De Duitsers rukken steeds verder op richting zuiden en zullen weldra de Loire bereiken. In de loop van de dag wordt de Franse capitulatie door Maréchal Pétain aangekondigd in een radiotoespraak tot het Franse volk. Het is op dit ogenblik gissen wat de gevolgen zullen zijn voor de Belgische militairen die zich in Zuid-Frankrijk bevinden.

Staf/TESSI
De Franse regering vraagt de wapenstilstand aan.  Sillevaerts wil weten of zijn missie nu ten einde gekomen is en vertrekt naar het Belgische Ministerie van Landsverdediging te Poitiers.  Na een erg moeizame reis van 350Km komt hij op 20 juni in een stad die door de Belgen verlaten is.  In het gebouw waar Luyssen’s staf werkte, zijn nu de diensten van de Franse 9e Région Militaire aangekomen.  Sillevaerts besluit te Béruges te overnachten.  Daags nadien reist hij door naar Toulouse om daar te ontdekken dat de Algemene Inspectie van de Gezondheidsdienst zich te Saint-Sulpice-sur-Lèze bevinden. De kolonel komt aan om 22u00 en brengt de nacht door in zijn auto.

Staf/TESSI
Sillevaerts wordt uitgestuurd naar het kabinet van het Ministerie van Landsverdediging te Frontenac, een stadje op zo’n 20Km zuidoost van Bordeaux.  Hier heeft hij een onderhoud met kabinetchef Kolonel SBH Gilbert die bevestigt dat het kabinet dezelfde dag nog Frontenac zal verlaten om eveneens naar Saint-Sulpice-sur-Lèze te vluchten.  Gilbert wil dat de Algemene Inspectie van de Gezondheidsdienst zich gaat vestigen te Aix-les-Bains.  Sillevaerts moet zijn opdracht bij de Franse legeleiding verder zetten, ook als er een wapenstilstand komt. 

Staf/TESSI
Op 22 juni capituleren de Fransen en ondertekenen ze een verdrag met de Duitsers in Compiègne. Het Vichy regime is niet langer gemachtigd om de Belgische oorlogsinspanningen te steunen want in het verdrag dat Frankrijk op 22 juni te Compiègne met de Duitsers ondertekent staat onder meer vermeld dat Frankrijk er zich toe verbindt de aanwezige Belgische militairen ten zuiden van de demarcatielijn te ontwapenen en aan Duitsland uit te leveren. Duitsland wil kost wat kost voorkomen dat de ongeveer 150.000 Belgische militairen die zich nog in Zuid-Frankrijk bevinden naar Engeland of Congo zouden worden overgebracht om daar de strijd aan de zijde van de geallieerden voort te zetten. De praktische modaliteiten voor een de uitlevering van de Belgische militairen zullen nog een tijdje op zich laten wachten.

Staf/TESSI
De verbindingsmissie bij de leiding van de Franse gezondheidsdienst wordt hervat.  Geneesheer Kolonel Sillevaerts komt aan te Saint-Pierre-de-Chignac waar hij opnieuw Médecin Général de Brigade Fontan ontmoet.  De ontvangst is hartelijk, maar Sillevaerts wordt weggestuurd.  En verbindingsmissie op het hoogste niveau is niet langer gewenst.  De staf van het TESSI zal zich vanaf deze datum voornamelijk toeleggen op de basisverzorging in de talrijke Belgische kantonnementsplaatsen en op het probleem van de repatriëring naar ons land.

Op 7 juli 1940 besluit LtGen Med Luyssen om een Compagnie Hygiëne en Epidemiologie op te richten.  Het commando wordt toevertrouwd aan Kol Med Sillevaerts.  De compagnie zal alle kantonnementen van de Recruteringscentra van het Belgisch Leger bezoeken om de levensomstandigheden van de jongeren te verbeteren en om het risico op besmettelijke ziekten te beperken.  In de daarop volgende dagen bezoeken de detachementen zoveel mogelijk locaties van de CRAB.  Het beeld is erg gemengd.  In de kleine kantonnementsplaatsen is de voedselvoorziening, het logement en de medische verzorging niet royaal maar wel toereikend.  Op de grote locaties wil dit wel eens anders zijn.  In het Camp d’Agde waar zo’n 4,000 jongeren samengepakt zitten, zijn de condities erg slecht.  Tot het eind van de maand juli zal Sillevaerts verschillende initiatieven leiden om de situatie van de CRAB te verbeteren door het doorsturen van personeel en materieel.  Hij zal er ook voor zorgen dat het Camp d’Agde geëvacueerd wordt.  Vanaf de maand augustus werkt Sillevaerts ook actief mee aan de repatriëring van de CRAB naar ons land.  Op 8 augustus 1940 wordt hij gedetacheerd naar het Ministerie van Volksgezonheid om samen met Professor Paul Debaisieux van de faculteit geneeskunde van de KU Leuven te terugkeer van alle Belgische vluchtelingen te helpen coördineren.  In de daarop volgende twee maanden zullen ettelijke treinstellen met civiele vluchtelingen en militairen terugkeren naar ons land.

De opdracht van Geneesheer Kolonel Sillevaerts loopt uiteindelijk af wanneer hij op 7 oktober 1940 aankomt te Brussel met de trein uit Parijs.  Na een laatste bezoek aan LtGen Med Luyssen sluit hij zijn velddagboek af.  Hij hield bij dat hij in de zes maanden sinds 10 mei een totaalafstand van 27,000Km afgelegd had.

1. Archief TESSI, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
2. L’armée belge de France en 1940, door Jean Jamart Col BEM Hre, 1994, uitgeverij Schmitz, Bastogne.

Militaire Hospitalen (MH)
In volle vredestijd beschikt het leger over een aantal actieve militaire hospitalen die zich op de volgende locaties bevinden: 

• MH Brussel: Kwartier Geneesheer Luitenant-generaal Melis, Kroonstraat te Elsene
• MH Antwerpen: Marialei te Antwerpen
• MH Leuven: College De Valk, Tiensestraat te Leuven
• MH Luik: Kwartier Geneesheer Luitenant Joncker, Abbaye Saint-Laurent, Rue Saint-Laurent te Luik
• MH Namen: Kwartier Geneesheer Majoor Bastin, Rue Eugène Thibaut 3 te Salzinnes
• MH Bergen: Kwartier Vingernier, Place du Béguinage te Bergen
• MH Doornik: Kwartier Geneesheer Majoor De Bongie, Rue de la Citadelle te Doornik
• MH Gent: Oud Klooster van Deynze, Ekkergemstraat te Gent
• MH Brugge: Kwartier Geneesheer Onderluitenant Six, Peterseliestraat te Brugge
• MH Oostende: Kwartier Bataljonsgeneesheer De Beer, Militair Instituut voor Zeekuur te Oostende
• MH Beverlo: Hechtelsesteenweg te Leopoldsburg

Bij afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan op 26 augustus 1939 blijven de militaire hospitalen te Brussel, Antwerpen, Leuven, Leopoldsburg, Luik, Namen, Bergen, Doornik, Gent, Brugge en Oostende gewoon verder werken, maar vergroten hun ligcapaciteit tot het maximum. Bij afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan op 1 september 1939 worden in de buurt van de militaire hospitalen bijkomende gebouwen opgeëist zodat een totale beddencapaciteit van 1.700 bedden bereikt wordt. Gedurende de rest van de mobilisatie zal de capaciteit van deze actieve Militaire Hospitalen in verschillende fasen aangevuld worden met aanvullingshospitalen (Hôpital Militaire Complémentaire – HMC) en reservehospitalen (Hôpital Militaire de Reserve – HMR).

MH Beverlo
Het Militair Hospitaal van Beverlo (MH Beverlo), met als directeur Geneesheer Majoor Jean Wodon, wordt gemobiliseerd op 26 augustus 1939 bij afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan. Onder de gemobiliseerde chirurgen die zich op 26 augustus aanmelden bevinden zich onder meer 1Kapt Med Res Souka, Lt Med Res Brimbois, Lt Med Res Servais en Lt Med Res Brahy. Tijdens mobilisatie is de medische keuring van opgeroepen reservisten, tot 150 per dag, één van de hoofdtaken van het MH Beverlo. Als neventaak moet het hospitaal een medische permanentie leveren voor de talrijke troepen op oefening in het Kamp van Beverlo. Op 8 november komt een waarschuwingsorder binnen om de gewonden opgenomen in het hospitaal klaar te maken voor transport. Het uitvoeringsbevel volgt tijdens de nacht van 10 op 11 november en valt samen met het eerste grote alarm naar aanleiding van geruchten over een nakende aanval uit Duitsland. Het  hospitaal bevindt zich ten oosten van de Dekkingsstelling en de vrees bestond dat bij een Duitse inval het hospitaal niet tijdig ontruimd zal kunnen worden. Een evacuatietrein komt om middernacht toe in het station van Leopoldsburg. Vanaf 11 november 02u00 wordt gestart met het laden van het radiografisch materieel op de trein. Daarna worden de gewonden naar de trein gebracht, een 750-tal kan al zittend vervoerd worden, een 330-tal moet liggend vervoerd worden. Tegen 04u00 is de trein vertrekkensklaar waarna de overbrenging van de gewonden naar Doornik kon beginnen. Na een laatste controle van de toestand van de gewonden vertrekt de trein om 07u00 uit Leopoldsburg. De trein komt tegen 09u00 toe te Doornik waarna de gewonden naar het MH Doornik worden overgebracht. Maj Med Wodon blijft samen met 1Kapt Med Souka, Lt Med Brimbois en Lt Adm Res Gorissen achter te Beverlo. Het MH Beverlo wordt op 13 november 1939 gesloten.  Het merendeel van personeel van het MH Beverlo dat naar Doornik vertrok wordt later aangehecht bij het aanvullingshospitaal (of Hôpital Militaire Complémentaire – HMC) van Passy-Froyennes wanneer dit wordt opgericht.

MH Oostende
Om de capaciteit van het Militair Hospitaal van Oostende uit te breiden werden begin januari door de 8Cie van het IIde Bataljon van het 9de Regiment Hulptroepen van het Leger houten barakken gebouwd op het domein van het hospitaal. 

 MH Doornik

• HMC Passy-Froyennes
  Tijdens de mobilisatie gaat het TESSI over tot de oprichting van een aanvullingshospitaal te Froyennes waar in de broederschool van de “Frères des Ecoles Chrétiennes” te Passy, gelegen aan de Doorniksesteenweg nr 7, een hospitaal met 900 bedden wordt ingericht. Ongeveer de helft van de gebouwen van het pensionaat wordt ingenomen door het HMC. Het hospitaal is behoorlijk uitgerust, vooral het laboratorium dat gebruik kan maken van het scheikundelokaal van de broederschool. 1Kapt Med Lefèbvre wordt aangesteld als directeur van het HMC Passy-Froyennes, die wordt bijgestaan door Lt Med Res Servais.  Het beheer van het hospitaal is in handen van 1kapt Adm De Gent met Lt Adm Res Gorissen als adjunct. In januari 1940 wordt een honderdtal opgeleide brancardiers van de lichting 39 vervangen door oudere dienstplichtigen en zelfs door gemobiliseerde langdurig werklozen. Allen dienen ze een grondige bijscholing te krijgen vooraleer ze de functie van brancardier kunnen uitoefenen.
• HMC Estaimpuis
  Eind april wordt ook te Estaimpuis een aanvullingshospitaal opgericht. 1Kapt Med Res Le Boulangé wordt aangesteld als directeur van het HMC  Estaimpuis. 

MH Brussel
Het MH Brussel wordt geleid door Geneesheer Majoor Fontana, oudste in rang in het hospitaal. Hoewel het Militair Hospitaal aan de Kroonstraat te Elsene gelegen is, bevindt de apotheek van het hospitaal (in het militair jargon van toen Annexe N° I genoemd) zich in een van de gemeente Schaarbeek gehuurd pand in de Rogierlaan nr 18. De apotheek wordt geleid door 1ste Kapitein Apotheker Discry die wordt bijgestaan door 1ste Kapitein Apotheker Detournay. Luitenant Apotheker Huwart maakt eveneens deel uit van de Annexe N° I. Tot 13 mei worden de geneesmiddelen bestemd voor het MH Brussel afgehaald bij de Centrale Apotheek van het Leger (PCA) en beheerd in de Rogierlaan.

MH Antwerpen
Het Militair Hospitaal van Antwerpen (MH Antwerpen), bevolen door Geneesheer Majoor Van Vyve, ontvangt een groot aantal Franse militairen die gewond raakten toen hun colonnes op de baan Antwerpen – Breda door de Duitse luchtmacht gebombardeerd werden. De apotheek van het hospitaal wordt geleid door 1Kapt Apotheker Mol die wordt bijgestaan door OLt Apotheker Pochet. OLt Pha Pochet is van 10 tot 15 mei verantwoordelijk voor de productie van fysiologisch ontsmettingsmiddel voor de verzorging van de talrijke gewonden aanwezig in het hospitaal. Het hospitaal vervult in cumul ook de functie van Medisch-chirurgisch Centrum (MCC) van het Vde Legerkorps (V/LK), een gedeelte van het personeel van het hospitaal is belast met deze opdracht.

MH Leuven
Ook het MH Leuven wordt op oorlogssterkte gebracht. De eerste dag worden er onder meer gewonden verzorgd van de luchtaanvallen op de militaire vliegvelden van Schaffen en Tienen.

MH Luik
Door de snelle Duitse opmars wordt het duidelijk dat het MH van Luik naar de kust moet verhuizen om aan het krijgsgeweld te ontsnappen. Tijdens de tweede helft van de dag wordt het Militair Hospitaal van Luik (MH Luik – ook gekend als Hôpital Saint-Laurent) dan ook gesloten. De zieken en gewonden zullen met een medische evacuatietrein van de Geneeskundige Evacuatiedienst (SME) worden overgebracht naar Gent. Het vertrek wordt op 11 mei gepland.

MH Doornik
Het Militair Hospitaal te Doornik (MH Doornik), bevolen door Geneesheer Majoor Max Buisseret, neemt eveneens de Normaalschool en de Textielschool van de stad in en wordt op volle oorlogssterkte gebracht.  Naast deze drie gebouwen beheert het MH Doornik ook nog het Aanvullingshospitaal te Estaimpuis, het Aanvullingshospitaal te Passy-Froyennes en de hospitalen van het Rode Kruis te Doornik, Moeskroen en in het Sint-Jozefcollege te Kortrijk. Bij afkondiging van Fase E van het mobilisatieplan vervoegt Luitenant van de Administratie Monnier het hospitaal als adjunct van 1ste Kapitein Adm Gaublomme, beheerder van het MH Doornik.

• HMC Passy-Froyenne
  Het aanvullingshospitaal ontvangt om 06u00 via de radio de afkondiging van Fase E van het mobilisatieplan. Het hospitaal wacht verdere orders af maar wordt de rest van de dag niet meer verontrust.

MH Brussel
Op 11 mei wordt Lt Adm Denis, Adjunct Beheerder van het MH Brussel belast met de opeising van medisch materieel in de hoofdstad om het Hospitaalcentrum Nieuwpoort – De Panne van het 4TGK mee uit te rusten. Het in beslag genomen materieel zal op 13 mei in het station van Etterbeek op een trein geladen worden richting Nieuwpoort.

MH Leuven
Het hospitaal neemt talrijke gewonden op.  Onder hen ook verschillende burgerslachtoffers van de luchtaanvallen op de Tiensepoort en de Tiensesteenweg.  De meest ernstige gevallen worden doorgestuurd naar de Sint-Raflaëlkliniek van de Universiteit op de Capucijnenvoer.

MH Luik
De directeur van het hospitaal, Geneesheer Majoor Pireaux, stapt rondom 16u00 aan boord van de medische evacuatietrein die zijn personeel en gewonden naar Gent zal overbrengen. De trein van Maj Med Pireaux verlaat het station van Luik om 17u45. Het hospitaal wordt overgedragen aan het Rode Kruis.

MH Doornik
Kleine hoeveelheden gewonden, behorende tot eenheden die weerstand bieden in de Ardennen, worden met een medische trein aangevoerd vanuit het MH Namen. Gedurende de eerste drie dagen van de oorlog wordt de inventaris opgemaakt van het aanwezige materieel in de Normaalschool en de Textielschool.

• HMC Passy-Froyennes
  Lt Med Servais en Lt Med Bloemen zijn getuige van een luchtaanval op het station van Doornik. Bij een tweede doortocht wordt het vliegtuig door een Britse luchtafweereenheid neergehaald. De ganse dag door passeren colonnes van het Britse leger op weg naar de K.W. Stelling. Vlakbij het hospitaal dat zich nu in de Britse legerzone bevindt, stellen de Britten een veldhospitaal met tenten op. In het HMC melden verschillende genezen militairen zich aan om uit het ziekenhuis ontslagen te worden zodat ze hun eenheid kunnen vervoegen. Het hospitaal krijgt het bevel om de zieken te evacueren en te verhuizen naar een locatie buiten de Britse legerzone. Wie voldoende hersteld is dient zijn eenheid te vervoegen, wie verdere behandeling nodig heeft moet worden overgebracht naar een hospitaal van het Rode Kruis in Kortrijk.

MH Leuven
Op 12 mei, net voor het dag wordt, vertrekt een medische evacuatietrein naar Herent om er gewonden van het Militair Hospitaal te Leuven op te pikken. De trein zal evenwel teruggestuurd worden naar Muizen door de stationschef van Zaventem waardoor de missie niet volbracht kan worden. Er worden uiteindelijk zes autobussen van de 1Cie van het Iste Bataljon van de Legerautogroepering (1/I/LAuGpg) naar Leuven gestuurd om de gewonden op te halen. Na aankomst van de bussen wordt te Leuven gestart met de evacuatie van de militaire zieken en gewonden.  In eerste instantie worden in de Sint-Rafaëlkliniek de nog vervoerbare zware gevallen klaar gemaakt voor het transport.

MH Luik
De medische evacuatietrein van Maj Med Pireaux reist gedurende de nacht van 11 op 12 mei naar Gent via Hoei, Namen, Charleroi, Braine-le-Comte, Geraardsbergen en Zottegem. De trein komt veilig en wel toe in Gent rond 11u30. Hier krijgt Maj Med Pireaux te horen krijgt dat hij en zijn personeel het Militair Reserve Hospitaal 62 (HMR 62) te Tielt dient op te starten. In het station van Gent moet van trein verwisseld worden waarna tegen 16u00 naar Tielt kan afgereisd worden. Omstreeks 17u30 komt de trein aan te Tielt waarna het personeel van het MH Luik zich begeeft naar het Gesticht der Zusters van de Heilige Familie gelegen langs het Hulstplein Nr 32. In dit klooster moet het HMR 62 geïnstalleerd worden door het personeel van het MH Luik. Bij aankomst blijkt Geneesheer Luitenant van de reserve Elaut samen met personeel van het HMR 72 van Blankenberge al te zijn begonnen met de opstart van het hospitaal. Lt Med Elaut beschikt over het mobilisatiedossier van het HMR 62. Na overleg wordt besloten dat Maj Med Pireaux de leiding van het HMR 62 op zich zal nemen en dat het reservepersoneel van Lt Med Elaut zich onder zijn bevel zal stellen. Vanuit Sint-Kruis nabij Brugge komt per vrachtwagen nieuw chirurgisch en farmaceutisch materieel toe geleverde door de Centrale Apotheek van het Leger (Pharmacie Centrale de L’Armée of PCA). Het HMR 62 behoort tot het Hospitaalcentrum Brugge dat onder bevel staat van het hoofdkwartier van het 2de Territoriaal Geneeskundig Korps (Staf/2TGK).

Het verdere verloop van de veldtocht van het personeel van het HM Luik is terug te vinden in de menubalk van het TESSI onder de rubriek 2de Territoriaal Geneeskundig Korps waar de veldtocht van het HRM 62 beschreven wordt.

MH Namen
Omstreeks 16u00 ondergaat het militair hospitaal van Namen een luchtaanval waarbij vier bommen op het hospitaal vallen.  Hierop wordt om 20u00 het bevel gegeven om de installaties te ontruimen.  Alle gewonden worden overgedragen aan de medische keten van het VIIde Legerkorps (VII/LK). Het gros van het personeel maakt zich klaar voor een vertrek naar het MH van Gent.  Te Floreffe zal een tijdelijk veldhospitaal met 40 bedden geopend worden in het Klein Seminarie onder leiding van Geneesheer Luitenant Eloy.

MH Doornik

• HMC Passy-Froyennes
  Het personeel is volop bezig met de voorbereiding van de evacuatie van de gewonden. De genezen militairen worden doorgestuurd naar het Plaatscommando van Doornik om inlichtingen te bekomen over de locatie van hun eenheid. Deze informatie is echter niet beschikbaar bij het Plaatscommando die iedereen doorstuurt naar Oostende. Het materieel van het ziekenhuis wordt klaargemaakt om opgeladen te worden. Ondertussen passeert een niet aflatende stroom terugtrekkende militairen en gevluchte burgers het hospitaal.

MH Brussel
Er worden zes autobussen van de 1Cie van I/LAuGpg ingezet voor de evacuatie van de vervoerbare gewonden van het MH Brussel. De niet-vervoerbare gewonden worden overgedragen aan het Rode Kruis. Het personeel van het hospitaal blijft voorlopig nog te Brussel. 

MH Leuven
Te Leuven worden de niet-vervoerbare gewonden overgedragen aan het Rode Kruis waarna het personeel en de vervoerbare gewonden met de bussen van de LAuGpg de stad verlaten en doorreizen naar Eeklo waar het personeel van het MH Leuven de opdracht krijgt om in het College Onze-Lieve-Vrouw-ten-Doorn een hospitaal op te starten.

MH Namen
Bij de aftocht uit Namen raakt het personeel van het hospitaal verspreid. De marsroute zal aanvankelijk lopen via Floreffe, Taravisée en Gosselies. Het personeel zal uiteindelijk zijn weg vinden naar diverse overige formaties van gezondheidsdienst, onder meer te Oostende, Roeselare, Berck-Plage, Zarren en Torhout. Een gedeelte zal in Noord-Frankrijk bij de val van Boulogne gevangen genomen worden.

• Detachement Lt Med Eloy
  Om 02u00 start Geneesheer Luitenant Eloy met de installatie van een tijdelijk veldhospitaal met 40 bedden. Dit wordt echter niet uitgevoerd in het Klein Seminarie, maar in de Clinique Docquier. De installatie wordt echter al snel weer afgebroken wanneer Lt Med Eloy doorgestuurd wordt naar Taravisée om hier de 1ste Lichte Heelkundige Ambulance van het 3de Geneeskundig Korps van het Leger (3GnK/GUSSA) te gaan versterken. Deze eenheid werkt ten voordele van het VIIde Legerkorps (VII/LK) dat zelf niet over een geneeskundig korps beschikt.

MH Doornik

• HMC Passy-Froyennes
  Enkele verpleegsters (Detaille, Delmouzée, Delcomaine en Cobut) nemen het initiatief om in het wachtlokaal van het HMC een geïmproviseerde hulppost in te richten om licht gewonde militairen en burgers die het hospitaal passeren te verzorgen. 

MH Brussel
Naar aanleiding van het sluiten van het MH Brussel eist de gemeente Schaarbeek het gebouw aan de Rogierlaan terug op hierbij steunend op een PV opgesteld door de dienst Militaire Bouwwerken van de Provincie Brabant. De gemeentefunctionarissen stellen voor de aanwezige medicijnen over te brengen naar een hospice in de Thomas Vinçottestraat. 1Kapt Pha Discry gaat niet in op het voorstel en vraagt richtlijnen aan Geneesheer Generaal-majoor Defalle, commandant van 3de/4de Medische Circonscriptie. Hij krijgt het bevel de geneesmiddelen over te brengen naar de gebouwen van het MH Brussel aan de Kroonlaan. 1Kapt Pha Discry kan echter niet starten met deze opdracht omdat hij met onmiddellijk ingang wordt overgeplaatst naar de PCA te Sint-Kruis Brugge. 1Kapt Pha Detournay neemt het bevel van de Annexe N° I over en begint met de evacuatie van de apotheek. Omdat noch het territoriaal transportkorps noch het MH Brussel vrachtwagens kunnen leveren gaat 1Kapt Pha Detournay over tot het opeisen van vrachtwagens bij particulieren. Er wordt de dag zelf nog begonnen met het overbrengen van een gedeelte van de apotheek van Schaarbeek naar Elsene.

MH Antwerpen
Tijdens de nacht van 14 op 15 worden alle vervoerbare gewonden naar het westen geëvacueerd. Een 300-tal vervoerbare gewonden wordt aan boord geladen van een medische evacuatietrein die hen naar Berck-Plage in Frankrijk zal afvoeren (TBC). Er blijven een zestal niet-vervoerbare gewonden achter die worden overgedragen aan het personeel van het Rood Kruis. 

MH Leuven
Te Eeklo worden Med Lt Beck en Med OLt Bruynooghe en Priard teruggestuurd naar Leuven om in de Sint-Rafaëlkliniek zoveel mogelijk chirurgisch materiaal te gaan recupereren voor het leger.  De officieren zullen aan het eind van de dag terugkeren met een volle vrachtwagen.

MH Namen

• Detachement Lt Med Eloy
  Dit detachement werkt te Taravisée bij de 1ste Lichte Heelkundige Ambulance van het VII/LK.

MH Doornik
Te Doornik wordt gestart met de voorbereiding van de evacuatie van zieken en gewonden naar Kortrijk. Het materieel wordt op vrachtwagens geladen.

• HMC Passy-Froyennes
  1Kapt Med Lefèbvre vertrekt met Lt Adm Gorissen naar Kortrijk om er in de wijde omgeving (Heule, Gullegem) op zoek te gaan naar een geschikte plaats om het HMC in onder te brengen in het kader van de verhuis naar de Belgische Legerzone.  Ondertussen worden in het hospitaal vervoerbare ernstig gewonden per ambulance geëvacueerd, de anderen worden per tram afgevoerd onder begeleiding van OLt Med Lobel naar een hospitaal van het Rode Kruis in Kortrijk. Aan het eind van de middag is het hospitaal leeg, enkel het personeel bevindt zich nog in de gebouwen van het pensionaat in afwachting van nieuwe orders.

MH Brussel
Maj Med Fontana geeft het bevel aan het medisch personeel om het hospitaal te verlaten en na het sluiten van de installaties richting Gent te vertrekken. De vrachtwagens met geneesmiddelen en verbanden van de apotheek van het MH Brussel worden door het personeel van de apotheek naar de hergroeperingszone van het MH Brussel in het Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst (CISS) te Gent gebracht. Detournay geeft de gebouwen aan de Rogierlaan terug over aan de gemeente Schaarbeek en vervoegt zijn personeel te Gent. 

MH Antwerpen
Om 16u30 krijgt het MH Antwerpen het bevel om zich terug te plooien op Oostduinkerke. Alle materieel van het ziekenhuis wordt tijdens de nacht van 15 op 16 mei op een trein geladen in het station Antwerpen-Zuid. OLt Pha Pochet is verantwoordelijk voor het inladen van de geneesmiddelen van het hospitaal.

MH Gent
Geneesheer Luitenant-kolonel Melchior draagt 27 zwaargewonden over aan het Rode Kruis en maakt zijn eenheid klaar voor evacuatie.

MH Leuven
Het personeel van het Leuvense hospitaal vertoeft nog steeds te Eeklo. Er wordt gewerkt aan de uitvoering van het plan om een nieuw aanvullingshospitaal in te richten in het College Onze-Lieve-Vrouw-ten-Doorn. 

MH Namen
Het MH Namen trekt terug via Charleroi en Binche tot Doornik waar de nacht van 15 op 16 mei wordt doorgebracht.

• Detachement Lt Med Eloy
  Het detachement verlaat Taravisée en trekt zich terug naar het Militair Hospitaal van Doornik.

MH Doornik
Het personeel en het materieel worden met vrachtwagens overgebracht naar Kortrijk.

• HMC Passy-Froyennes
  Het personeel van het HMC bevindt zich nog steeds te Passy in afwachting van nieuwe orders. Lt Adm Gorissen is ondertussen teruggekeerd naar Doornik om de nodige voertuigen op te eisen voor de verhuis naar Kortrijk.

MH Brussel
Het personeel van het MH Brussel wordt via Oostende doorgestuurd naar De Panne waar ze de trein zullen nemen naar Le Touquet-Paris-Plage. Het is de bedoeling om daar een nieuw hospitaal te installeren. Te Gent verneemt 1Kapt Pha Detournay dat het MH Brussel reeds vertrokken is naar Le Touquet en dat hij met zijn voertuigen zo snel als mogelijk de rest van het hospitaal moet vervoegen. De colonne vertrekt onmiddellijk richting Frankrijk.

MH Antwerpen
1Kapt Adm Joris, beheerder van het MH Antwerpen wordt samen met zijn adjunct, Lt Adm Res Réné Noël om 05u00 met een installatieploeg naar Oostduinkerke gestuurd. Het Militaire Hospitaal van Antwerpen gaat dicht. De gebouwen van het hospitaal en het materieel dat niet kan worden meegenomen wordt overgedragen aan het Rood Kruis. De trein met Medisch materieel vertrekt in de vroege ochtend naar Nieuwpoort. OLt Pha Pochet en enkele andere personeelsleden van het hospitaal begeleiden het transport. Wanneer de trein in de namiddag Gent passeert wordt het treinstel gebombardeerd echter zonder verliezen te lijden. Met het vertrek van het MH Antwerpen dient voor de werking van het MCC van het V/LK een andere oplossing gevonden worden. Initieel wordt een gedeelte van het personeel van het MH Antwerpen dat werkte voor het MCC overgebracht naar Eeklo. 

MH Leuven
Rond 20u00 komt de 1ste Lichte Heelkundige Ambulance van het 2de Geneeskundig Korps van het Leger (2GnK/GUSSA) aan te Eeklo. Deze eenheid dient een MCC te installeren in het College Onze-Lieve-Vrouw-ten-Doorn en zal de installaties van het MH Leuven overnemen.

MH Namen
Het personeel van het hospitaal verlaat Doornik om zich naar Nieuwpoort te begeven waar kantonnementen worden opgezocht voor 16 en 17 mei.

MH Bergen
Ook dit hospitaal sluit en wordt overgegeven aan het Rode Kruis. Gewonden en personeel vertrekken naar Kortrijk. 

MH Doornik
Doornik wordt hevig gebombardeerd, het hospitaal wordt net niet geraakt maar het Justitiepaleis en de rijkswachtkazerne worden getroffen. Er vallen slachtoffers maar omdat het medisch personeel en het materieel al vertrokken zijn naar Kortrijk kan het Militair Hospitaal geen gewonden meer opnemen. Lt Med Minet, OLt Med Huart en enkele andere artsen worden vanuit Kortrijk teruggestuurd om te helpen in het burger hospitaal van Doornik. Tijdens de nacht van 16 op 17 mei ondergaat Doornik een nieuw bombardement. De brandweerauto van het hospitaal wordt met een beperkte groep brandbestrijders in steun gegeven van de brandweer van Doornik.

• HMC Passy-Froyennes.
  Het personeel van het hospitaal is getuige van het bombardement van Doornik. De stad wordt een eerste keer aangevallen rond 14u30 door een dertigtal vliegtuigen die zowel explosieve als brandbommen droppen op de stad. Een tweede aanval vindt plaats tijdens de middag waarna de stad een derde keer gebombardeerd wordt tijdens de nacht van 16 op 17 mei. De ganse dag door is de Britse luchtafweer actief in een poging de Duitse aanvallers af te weren. Na het eerste bombardement breekt paniek uit waardoor heel wat mensen de stad ontvluchten, onder hen ook medisch personeel. Enkele dokters van het HMC begeven zich naar het centrum om zich om de slachtoffers te bekommeren.

MH Brussel in Frankrijk
Het gros van het MH Brussel vertrekt per spoor vanuit De Panne naar Le Touquet waar de nacht van 17 op 18 mei wordt doorgebracht. Hier verneemt Maj Med Fontana dat de plannen gewijzigd zijn en dat hij zich de volgende dag naar Berck-Plage, een 15-tal kilometer meer naar het zuiden, dient te begeven. De colonne van 1Kapt Pha Detournay komt tijdens de nacht van 17 op 18 mei eveneens aan in Le Touquet. 

MH Antwerpen
Na de evacuatie van de zieken en gewonden wordt het hospitaal gesloten.  Het personeel wordt teruggetrokken naar Oostduinkerke via Gent en Oostende. De trein met medisch materieel van het MH Antwerpen komt in de namiddag van 17 mei aan in het station van Nieuwpoort-stad en blijft er staan.

MH Leuven
Het personeel wordt op de hoogte gebracht dat ze dienen te verhuizen naar het Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk. De medische faciliteit die was ingericht in het College Onze-Lieve-Vrouw-ten-Doorn wordt overgegeven aan het 2GnK/GUSSA.

MH Brugge
Het hospitaal wordt gesloten. De niet-vervoerbare gewonden worden overgedragen aan andere installaties. De overige gewonden vertrekken aan boord van de medische evacuatietrein T.E.A. 1 (Train d’Evacuation Assis 1) onder leiding van Geneesheer Onderluitenant Content richting Berck-Plage.

MH Doornik
MH Doornik sluit zijn deuren. De laatste vervoerbare gewonden en de achterwacht worden overgebracht naar Kortrijk. De gewonden die niet getransporteerd kunnen worden, worden hier overgedragen aan de Kliniek Decoster en aan de diensten van het Rode Kruis van de regio Moeskroen-Kortrijk. Te Kortrijk worden de manschappen van het hospitaal ongerust over de snelle Duitse opmars.

• HMC Passy-Froyennes
  Het personeel van het HMC heeft nog steeds geen orders ontvangen. 1Kapt Med Lefèvbre stuurt Lt Med Christiaens naar Kortrijk om consignes in ontvangst te nemen. Hij komt terug met het nietszeggend order “se préparer au départ”. Door de verhoogde vijandelijke luchtactiviteit boven Doornik wordt het personeel verplicht te schuilen in de kelders van het college.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Terwijl de professoren Debaisieux en Gallemaerts te Berck-Plage blijven, vertrekt Kolonel Sillevaerts opnieuw naar ons land om verslag uit te brengen bij LtGen Med Luyssen. Het nieuwe Belgische hospitaalcentrum Berck-Plage komt voorlopig onder bevel te staan van Geneesheer Kapitein Martin Morimont, een reserveofficier uit Ciney. In ons land wordt Geneesheer Majoor Fontana van het MH Brussel aangeduid als bevelhebber van het Hospitaalcentrum Berck-Plage.

MH Antwerpen
Het personeel van het MH Antwerpen bevindt zich nog steeds te Oostduinkerke. Een klein deel van het personeel wordt naar Berck-Plage gestuurd, het gros moet doorreizen naar het Hospitaalcentrum Nantes. Het detachement bestemd voor Berck-Plage staat onder leiding van de directeur van het hospitaal, Geneesheer Majoor Van Vyve. Majoor Med Van Vyve duidt om 10u00 radioloog Geneesheer Luitenant Gautot, oudst aanwezend officier, aan als commandant van het detachement van het MH Antwerpen dat naar Nantes moet doorreizen. In deze groep bevindt zich tevens OLt Pha Pochet en de voor onze gezondheidsdienst unieke afdeling Neuropsychiatrie onder leiding van Geneesheer 1ste Kapitein Bodart. Om 11u30 ontvangt Lt Med Gautot zijn marsorders, hij zal worden bijgestaan door Lt Adm Noël. Kort daarop vertrekt Maj Med Van Vyve samen met 1Kapt Adm Joris naar Berk-Plage. Het materieel van het MH Antwerpen bevindt zich nog steeds op de trein die het naar Oostduinkerke heeft gebracht en die zich in het station van Nieuwpoort bevindt. De stationschef van Nieuwpoort moet een rijpad aanvragen om de trein met materieel naar Nantes te laten vertrekken. Het personeel zal deels per spoor, deels langs de baan vervoerd worden naar de eerste halteplaats Etaples. Lt Med Gautot ontvangt om 17u00 van 1Kapt Med Van De Velde, chef van het Hospitaalcentrum Nieuwpoort-De Panne het bevel om naar Etaples te vertrekken. Anderhalf uur later vertrekt de colonne voertuigen met het chirurgisch materieel en het vrouwelijk personeel (zusters en verpleegsters). Het mannelijk personeel dient zich te voet naar het station van Adinkerke te begeven om er de trein te nemen. Lt Med Gautot, Lt Adm Noël en Lt Adm Biltris begeleiden de colonne met een persoonlijk voertuig. Wanneer de colonne te voet om 23u00 aankomt in Adinkerke blijkt er geen trein meer beschikbaar te zijn. De colonne te voet wordt doorgestuurd naar Duinkerke.

MH Leuven
Het personeel van het MH Leuven verlaat Eeklo om langs de baan Berck-Plage te vervoegen. In het konvooi bevindt zich de wagen van OLt Med Res Goffin die onderweg van de baan raakt en tegen een boom terecht komt. Na aankomst in Berck begeeft hij zich naar Abbeville om zijn voertuig te laten herstellen. Hij brengt de nacht van 19 op 20 mei door te Abbeville en wanneer hij de volgende morgen zijn voertuig wil ophalen wordt hij verwittigd om zo snel mogelijk de Somme over te steken om de Duitsers in aantocht zijn. Hij rijdt door tot Rouen en wordt vervolgens doorgestuurd naar Nantes waar hij op 21 mei aankomt.

MH Doornik
Tijdens de avond van 18 mei verlaat het MH Doornik Kortrijk en installeert zich te Heule aan de overkant van de Leie. De manschappen zoeken kantonnementen op in het klooster van Heule.

• HMC Passy-Froyennes
  De zenuwen bij het personeel zijn uiterst gespannen, zeker na het nieuws dat de Duitsers Bergen hebben ingenomen. Het essentieel materieel wordt in de voormiddag opgeladen in de opgeëiste vrachtwagens, de rest van het materieel zal worden achtergelaten. In de loop van de voormiddag passeert het personeel van het MH Namen dat op terugtocht is naar de kust. Er worden nog steeds gewonden binnengebracht in het ziekenhuis maar die kunnen niet meer geholpen worden omdat het materieel opgeladen is. Een Britse soldaat overlijdt in het hospitaal aan zijn verwondingen opgelopen bij een luchtbombardement, een zwaargewonde Belgische kapitein-commandant wordt doorverwezen naar Kortrijk. De colonne van het HMC bestaat uit 21 voertuigen; acht persoonlijke voertuigen van artsen die zullen gebruikt worden voor het transport van de officieren en onderofficieren, een vrachtwagen voor de bagage, vier ambulances, zes vrachtwagens voor het transport van de manschappen en materieel, een trekker met aanhangwagen en een autobus met 43 plaatsen. De 16 officieren, 20 onderofficieren, 190 manschappen, 8 verpleegsters en 8 kloosterzusters worden over deze 21 voertuigen verdeeld. Later op de dag worden de voertuigen in kleine groepjes naar Heule gestuurd waar de rest van het MH Doornik zich bevindt. De colonne wordt opgewacht door Geneesheer Generaal-majoor Defalle, commandant van de 3de/4de Medische Circonscriptie, die opdracht geeft om de vrachtwagens niet te ontladen en zich klaar te houden voor een onmiddellijk vertrek. De nacht van 18 op 19 mei wordt doorgebracht in het Sint-Jozefklooster (TBC) te Heule. GenMaj Med Defalle staat erop dat er een permanentie wordt ingericht gedurende de nacht. Lt Adm Gorissen wordt aangeduid voor deze opdracht.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Het hospitaalcentrum moet dringend georganiseerd worden. Geneesheer Majoor Fontana bereikt rond 15u00 Berck-Plage en kan zijn commandotaak aanvangen. Samen met Fontana komt ook het gros van het personeel van de militaire hospitalen van Brussel, Namen, Luik en Leuven toe. Het personeel van Luik neemt het Hôpital Maritime (1.100 bedden) over, terwijl de ploegen uit Brussel het Hôpital Lannelongue (400 bedden) toegewezen krijgen. Het casino wordt ingericht als verzorgingscentrum voor de talrijke lichtgewonden in de hoop het aantal hospitalisaties in de twee grote lazaretten te kunnen beperken. Het casino van Berck, onder bevel van Geneesheer 1ste Kapitein Morimont kreeg al gauw de bijnaam “Centrum der kreupelen of Centre des éclopés“.  En tenslotte was er nog het Hôpital Lemaire dat ook gedeeltelijk bezet werd door de Belgische Militaire Medische Dienst onder bevel van de chirurg Geneesheer 1ste Kapitein Henry van het MH Brussel. In de loop van de dag komt ook het konvooi met geneesmiddelen van 1Kapt Pha Detournay toe in Berck-Plage. De voertuigen worden ontladen in het Hôpital Lannelongue waar zich de rest van het MH Brussel bevindt.

De eerste evacuatietrein met gewonden komt aan uit Brugge.  Reeds om 05u20 rijdt de medische evacuatietrein T.E.A. 1 het station van Rand-du-Fliers binnen. Tussen de slachtoffers bevinden zich heel wat zieken en lichtgewonden die eigenlijk niet geëvacueerd hoefden te worden en de medische keten onterecht belasten. Dit zal ook zo blijken bij elke nieuwe lading gewonden die over de komende dagen zal aankomen en duidt duidelijk op een slechte triage bij vertrek in ons land.  Na opname worden in een van de zalen van het Hôpital Maritime  vijftig gewonden geteld waarvan er maar liefst 38 direct ontslagen zouden kunnen worden om de dienst te hervatten.  Bij gebrek aan transport in omgekeerde richting blijven alle gewonden ter plekke.  Het T.E.A. 1 treinstel vertrekt leeg richting Boulogne om 15u45.

Ook de evacuatietrein T.E.M. 7 (Train d’Evacuation Mixte 7) loopt het station van Rang-du-Fliers binnen. Treincommandant Geneesheer Luitenant Goffart laat alle gewonden uitladen en stuurt zijn treinstel daarop terug richting Duinkerke en ons land. De evacuatietrein T.E.M. 9 van Geneesheer Luitenant Terlinck wordt om 16u40 in het oorspronkelijke eindstation van Etaples tegengehouden door de Franse militaire autoriteiten en dient hier zijn gewonden uit te laden. De ongelukkige slachtoffers worden niet allemaal gehospitaliseerd te Le Touquet en velen moeten te voet op eigen houtje naar Berck-Plage.  Geneesheer Kolonel Sillevaerts kan gelukkig toch een colonne onderscheppen van het Belgische Rode Kruis die onderweg is naar Alençon en bij doortocht te Montreuil tien ambulancevoertuigen moet afleiden naar Berck-Plage. 

Tussen de Belgische patiënten bevinden zich ook enkele Duitse lichtgewonde militairen die niet bewaakt lijken te worden.  Er wordt gevraagd aan de Franse gendarmerie om deze personen over te nemen.

MH Antwerpen in Frankrijk
De colonne te voet bereikt Duinkerke om 03u00 waar de manschappen bevoorraad worden. Lt Adm Biltris wordt voorop gestuurd om zoveel mogelijk voertuigen op te eisen om de manschappen naar Etaples te vervoeren. Van 07u30 tot 15u00 wordt aan het stationsplein van Duinkerke gewacht op achterblijvers. Om 15u00 wordt de voetmars voortgezet tot rond 17u00 Lt Adm Biltris komt opdagen met een aantal voertuigen waarmee personeel kan worden meegenomen. Intussen bereikt de colonne voertuigen, met uitzondering van een achtergelaten defecte aanhangwagen, Etaples rond 16u00. De Britse plaatscommandant wijst het dorpje Campigneulles-les-petites als kantonnementsplaats voor het MH Antwerpen aan. Hier worden de manschappen bij burgers ondergebracht om de nacht van 19 op 20 mei door te brengen. De eerste groep van het detachement dat te voet naar Duinkerke vertrok komt aan te Campigneulle tegen 21u00. Het duurt nog tot 24u00 voor de laatste achterblijvers Campigneulles bereiken. 

MH Doornik in Frankrijk
Het personeel verlaat Heule met bestemming Frankrijk. 1Kapt Gaublomme wordt met een ploeg installatiepersoneel voorop gestuurd om kantonnementen in te richten te Saint-Pol-sur-Ternoise voorlopige eindbestemming. In eerste instantie verloopt de reis via Kortrijk, Ieper, Poperinge, Steenvoorde, Hazebrouck en Lillers naar Saint-Pol-sur-Ternoise waar halt gehouden wordt. Van 1Kapt Gaublomme en zijn ploeg is geen spoor terug te vinden in Saint-Pol, er zijn geen kantonnementen voorbereidt en er is ook geen bevoorrading geregeld. Er wordt dan maar in de voertuigen overnacht te Hunmières, een elftal kilometer ten westen van Saint-Pol.

• HMC Passy-Froyennes in Frankrijk
  Lt Adm Gorissen ontvangt om 07u00 vanuit Ieper een telefonische oproep van GenMaj Med Defalle die het bevel geeft om onmiddellijk naar Nantes te vertrekken. Op de vraag welke de te volgen reisweg is krijgt Lt Adm Gorissen “Tirez votre plan” als antwoord. Om 09u00 verlaat de colonne van het HMC Heule en vertrekt via Moorslede, Geluwe, Ieper, Poperinge en Abele naar Steenvoorde net over de Franse grens. 1Kapt Med Lefèbvre rijdt voorop, de colonne wordt afgesloten door het voertuig van 1Kapt De Gent en Lt Adm Gorissen. Door opstoppingen tussen Ieper en de Franse grens breekt de colonne in twee stukken. Het eerste deel onder leiding van de directeur van het HMC rijdt door tot Steenvoorde waar enkele uren halt wordt gehouden om te wachten op achterblijvende voertuigen. Het tweede deel van de colonne wordt nu geleid door de personenwagen van 1Kapt Adm De Gent en begeeft zich naar Hazebrouck waar de trekker met aanhangwegen in panne valt. 1Kapt Med Lefèbvre stuurt vanuit Steenvoorde een motorwielrijder richting Belgische grens om zoeken waar het tweede deel van de colonne zich ergens bevindt maar die slaagt er niet in ook maar enig spoor van de colonne van 1Kapt De Gent te vinden. Uiteindelijk wordt vanuit Steenvoorde doorgereden naar Hesdin waar kantonnementen voor de nacht van 19 op 20 mei worden opgezocht. Ondertussen zoekt het tweede deel van de colonne kantonnementen op te Saint-Venant waar de nacht wordt doorgebracht.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Majoor Med Fontana is verontrust over de erg beperkte mogelijkheden van het hospitaalcentrum Berck-Plage en over het groot aantal genezen of herstellende Belgische en Franse gehospitaliseerden die zouden moeten geëvacueerd worden om plaats te maken. Hij merkt ook op dat de regio gebrek heeft aan benzine waardoor transport met ziekenwagens en camions belemmerd wordt. Hij dringt aan opdat de officieren rekenplichtigen zouden bevoorraad worden in geld omdat de financiële toestand in de komende dagen kritiek kan worden. Daarenboven vraagt hij een officier en een twintigtal rijkswachters om de verkeerstucht op de toegangswegen naar de hospitalen te verzekeren. Het hospitaalcentrum zit echter zonder fondsen. Majoor van de administratie Brouyere belast met de bevoorrading in fondsen van de Geneeskundige Dienst beslist dan geld af te halen te Saint-Adresse. De hospitaalgebouwen zelf stromen intussen vol militaire en civiele gewonden. Ook komt een nieuw treinstel uit ons land aan: T.E.M. 10 onder leiding van Geneesheer Onderluitenant Regniers. Het aantal patiënten loop al snel op tot boven de 3.000. Talrijke patiënten ontschepen in het station van Rang-du-Fliers en worden per vrachtwagen en ambulance naar de lazaretten te Berck vervoerd.

Reservehospitaal 3, 4, 5, 7, 9
Deze installaties worden gesloten. Het personeel wordt overgebracht naar het Hospitaalcentrum Nantes.

Reservehospitaal 8, 22
Het personeel van deze hospitalen vertrekt naar Berck-Plage.

MH Antwerpen inFrankrijk
Lt Adm Noël wordt uitgestuurd naar Berck-Plage om nieuwe orders in ontvangst te nemen van Maj Med Van Vyve. Hij keert samen met 1Kapt Adm Joris terug naar Campigneulles met de nodige orders. Ondanks de terugkeer van 1Kapt Adm Joris blijft Lt Med Gautot het bevel voeren over het detachement van het MH Antwerpen dat naar Nantes wordt gedirigeerd. Om 10u30 ontvangt Lt Med Gautot een telegram van LtKol Med Debry dat het personeel van het MH Antwerpen zo snel als mogelijk doorgestuurd moet worden naar Nantes. Indien een trein kan geregeld worden voor 15u00 dan dient de reis per spoor uitgevoerd te worden, zoniet dienen de vrachtwagens met materieel ontladen te worden om het personeel langs de baan naar Nantes te brengen. Een reis per spoor zit er niet in en om 14u00 worden de vrachtwagens ontladen. Het materieel wordt achtergelaten in een schuur van een boerderij. Om 18u00 vertrekt de colonne voertuigen met het personeel onder leiding van 1Kapt Adm Joris richting volgende etappeplaats Rouen. Om 20u00 wordt Abbeville bereikt waar de colonne wordt opgehouden en de voertuigen maar met mondjesmaat de Somme kunnen oversteken. Le Tréport, ten zuiden van de Somme wordt als hergroeperingspunt voor de colonne opgegeven. Om 24u00 zijn nagenoeg alle voertuigen aangekomen in Le Tréport. Het voertuig van Lt Med Coquelet, Lt Med Joos en Lt Med Van Hoof werd afgesneden door de Duitse voorhoede en is er niet in geslaagd de Somme over te steken. 

MH Doornik in Frankrijk
De colonne van het MH Doornik verlaat Saint-Pol en trekt verder naar het zuiden via Hesdin en Montreuil (TBC) naar Abbeville waar de Somme onder hevige bombardementen wordt overgestoken. Eens de Somme voorbij wordt doorgereden naar Le Tréport waar de nacht van 20 op 21 mei wordt doorgebracht. Her en der vallen voertuigen in panne die nadien op eigen houtje terug aansluiting moeten vinden met de colonne. 

• HMC Passy-Froyennes in Frankrijk
  Hesdin wordt verlaten om 05u30 waarna de colonne zich richting Abbeville begeeft. Alle wegen naar het zuiden zitten overvol met vluchtelingen en voertuigen van het Franse leger. Ondanks de chaos op de Franse wegen blijft het eerste deel van de colonne grotendeels samen. Tegen 09u00 wordt de rand van Abbeville bereikt waar halt wordt gehouden om te wachten op achterblijvers, iets te eten en de voertuigen bij te tanken. Tijdens het oponthoud verschijnen de eerste Duitse vliegtuigen boven Abbeville. Wanneer de colonne rond 11u00 wil vertrekken wordt Abbeville hevig gebombardeerd door de Duitse luchtmacht. Er wordt gewacht op een pauze in de bombardementen om de stad te doortrekken en de Somme over te steken. De colonne houdt ten zuiden van de Somme halt te Blagny-sur-Bresle om te hergroeperen. Het HMC verlaat Blagny en komt in de late namiddag aan te Rouen. De stad krioelt van de jonge Belgen en Fransen die er een onderkomen zoeken na ontsnapt te zijn aan de omsingeling van Abbeville. 1Kapt Med Lefèbvre beslist om niet langer in Rouen te blijven en laat de colonne na het vallen van de duisternis nog doorrijden tot Petit-Couronne een klein dorp een tiental kilometer stroomafwaarts van Rouen. Hier wordt de nacht in de voertuigen doorgebracht. en er de nacht van 20 op 21 mei door te brengen. 1Kapt Adm De Gent start de dag in Saint-Venant en doet het nodige om wisselstukken naar Hazebrouck te sturen om de daar in panne gevalle vrachtwagen te depanneren. Vervolgens wordt doorgereden naar Saint-Pol-sur-Ternoise en Auxi-le-Château van waaruit de voertuigen richting Abbeville gestuurd worden. Terwijl de colonne een vliegveld nabij Abbeville passeert wordt het vliegveld hevig gebombardeerd door de Duitse luchtmacht. Er vallen geen gewonden bij het personeel van het HMC maar meerdere burgers komen om bij dit bombardement. Abbeville staat in brand en het station is al in Duitse handen. 1Kapt De Gent maakt een omtrekkende beweging naar Saint-Valery in de hoop daar de Somme over te steken. Slechts twee voertuigen raken na lang wachten over de Somme te Saint-Valery. De rest van de colonne met aan boord OLt Med Lobel en de Apothekers KROLt Soulet, Vandaele, Forthomme, Henry en Messiaan slaagt er niet meer in om de Somme nog over te steken.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Vanaf 20 mei breken moeilijke dagen aan. De gewonden die de dag voordien toekwamen in Rang-du-Fliers vinden geen plaats meer in de overvolle hospitalen van Berck. Ze kunnen slechts gedeeltelijk ontscheept worden. Alleen de zwaar gekwetsten worden te Berck opgenomen. De anderen, meer dan 300, moeten op de treinen blijven. Het station wordt dan ook een ad-hoc annex van het hospitaalcentrum. De medische evacuatietreinen T.E.M. 4 (Train d’Evacuation Mixte 4) onder bevel van Geneesheer Adjudant Castelain en T.E.M. 3 onder bevel van Geneesheer Luitenant Stuyck komen aan te Rang-du-Fliers. De beide treinen verlieten Oostende op 18 mei met aan boord een totaal van ongeveer 1.200 gewonden van de reservehospitalen. Te Berck is men radeloos. De dokters weten niet waar eerst kijken. Men moet absoluut de gezonde mannen op transport stellen maar men heeft geen voertuigen. Bovendien weet men dat de Duitsers op komst zijn. Er wordt voor hen een bevel `sauf qui peut’ uitgevaardigd. Ze worden aangemaand naar het zuiden te trekken en zo gebeurde ook. De gekwetsten zelf worden slecht of niet verzorgd. Zij die deze periode beleefden hebben er een afschuwelijke herinnering aan over gehouden. Evacuatietrein T.E.M. 6 kan het station van Arras bereiken waar treinchef Geneesheer Luitenant Vandervael kan telefoneren met Berck-Plage. Het hospitaalcentrum stuurt de trein door naar Abbeville in de hoop dat van hier uit een rijpad naar Rang-du-Fliers kan bekomen worden. Het treinstel zal nooit aankomen. Maj Med Fontana beslist om 18u00 om de apotheek “Annexe N° I” van het MH Brussel onder leiding van 1Kapt Pha Detournay door te sturen naar Nantes. De voertuigen moeten onmiddellijk worden geladen met geneesmiddelen en materieel en zo snel mogelijk vertrekken richting zuiden. De colonne vertrekt nog dezelfde dag.

MH Antwerpen in Frankrijk
Om 04u00 wordt Le Tréport verlaten en richting Rouen gereden. De colonne valt volledig uiteen en her en der staan voertuigen in panne. Tegen 11u30 wordt via Dieppe het dorpje Tôtes ten noorden van Rouen bereikt. Hier dienen ze op bevel van de Franse gendarmerie te vertrekken voor 13u00. Er wordt zo lang mogelijk gewacht om zoveel mogelijk voertuigen bijeen te krijgen waarna vertrokken wordt naar Bourgtheroulde ten zuiden van de Seine. Te Tôtes wordt een ambulance achtergelaten om achterblijvers de juiste richting op te sturen. De colonne bereikt Rouen om 14u00 maar wordt er opgehouden door verkeersopstoppingen tot 16u00. Wanneer een half uur later Bourgtheroulde bereikt wordt heerst er groot alarm, de plaatselijke gendarmerie stuurt alle aanwezige troepen onmiddellijk door naar Bernay. De chaos blijft duren en uiteindelijk belandt de colonne te Glos-la-Ferrière waar de nacht in de voertuigen wordt doorgebracht.

MH Doornik in Frankrijk
Vanuit Le Tréport gaat het verder naar Dieppe, Bac de Quilleboeuf waar de Seine wordt overgestoken om vervolgens via Pont Audemer naar Corneville-sur-Risle te rijden waar opnieuw halt wordt gehouden om de nacht door te brengen.

• HMC Passy-Froyennes in Frankrijk
  Wanneer het personeel om 06u00 gewekt wordt stellen ze vast dat er overal strooibiljetten liggen met de aanmaning om het gevecht te stoppen. De Duitse propagandamachine heeft die in de vroege ochtend laten droppen door de luchtmacht. Ze stellen ook vast dat ze de nacht hebben doorgebracht in het midden van een spoorwegdriehoek met aan alle kanten grote petroleumtanks. Petit-Couronne wordt om 07u00 verlaten en er wordt doorgereden tot Evreux. De colonne is nagenoeg compleet met uitzondering van de camion met bagage die twee uur later te Evreux toekomt. Te Evreux bevinden zich de totaal uitgeputte 1Kapt Adm De Gent en Lt Adm Gorissen die, sinds ze in Hazebrouck achterbleven bij de defecte trekker met aanhangwagen, alle contact met de rest van het HMC verloren hadden. Zij zijn na het oversteken van de Somme via Eu en Dieppe naar Rouen gereden van waar ze werden door gestuurd naar Evreux. Om 16u00 wordt Evreux verlaten om via Conches en Mortagne-au-Perche de Franse stad Mamers (Sarthe) bij het vallen van de nacht te bereiken. Het personeel wordt er gelogeerd bij burgers dankzij de bemiddeling van een Franse militaire arts.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk 
Vanaf 08u00 wordt de telefoonverbindingen met Berck-Plage afgesneden terwijl zieken en gewonden blijven toestromen. Het Belgisch commando van het hospitaalcentrum tracht de lichte zieken vooralsnog te evacueren naar Nantes. In het Maritiem hospitaal wordt een detachement samengesteld van 300 genezen verklaarde militairen die toevertrouwd worden aan Kapitein-commandant Linard de Guertechin, een officier van het 1ste Regiment Jagers te Paard (1JP) die aan het begin van de veldtocht gewond raakte te Zutendaal. Vergezeld van een andere officier moet hij proberen de Somme te overschrijden bij Abbevile en Bernay te bereiken. ’s Namiddags komt het detachement, dat zonder eten noch medische begeleiding de baan werd opgestuurd, al terug omdat alle bruggen op de Somme door de vijand bezet zijn.

Majoor Adm Brouyere slaagt erin Saint-Adresse te bereiken en wordt doorgestuurd naar Bernay waar hij zich één miljoen Belgische frank laat overhandigen voor het hospitaalcentrum van Berck. Hij vertrekt zonder uitstel terug naar Berck via Fécamp, Dieppe en Le Tréport. Aan de Somme gekomen moet hij onverrichter zake terugkeren, er is geen doorkomen aan. Intussen wordt de toestand in het Maritiem hospitaal meer en meer kritiek. Naast de overbezetting der lokalen stelt zich een bevoorradingsprobleem. De bevoorrading is nijpend aangezien ook de lokale kruidenierswinkels volledig leeg zijn en zich niet konden zich herbevoorraden. Dankzij de vrachtwagens van het HRM62 van Tielt en benzine ‘gerecupereerd’ van een verlaten Frans vliegveld kan het hospitaalpersoneel de ganse omgeving afzoeken. Overal in de wijde omgeving is de toestand tragisch maar door de onophoudelijke toewijding van Luitenant Renwart en Adjudant Custers kan een minimum aan levensmiddelen bezorgd worden aan het Maritiem hospitaal. Het achtergebleven personeel en de patiënten vernemen dat de Duitse troepen de Atlantische kust bereikt hebben en de krijgsgevangenschap nu onvermijdelijk geworden is. Het is nog een kwestie van uren geworden eer de bezetter Berck zal bereiken. Pessimisme en defaitisme slaan toe in het hospitaal.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Geneesheer Luitenant-kolonel Debry is inmiddels aangekomen in Nantes en werkt aan de installatie van het nieuwe hospitaalcentrum. De gezondheidsdienst zal tegen 22 mei ongeveer 7.500 nieuwe bedden kunnen organiseren.

MH Antwerpen in Frankrijk
Het dorp Glos-la-Ferrière wordt omstreeks 07u00 verlaten waarna de reis zonder problemen verloopt tot Champigné waar de colonne om 20u00 aankomt. Hier worden kantonnementen voor de nacht opgezocht.

MH Doornik in Frankrijk
Van Corneville gaat het naar Brionne, Gacé en L’Aigle waar ze bevoorraadt worden door de 7de Infanteriedivisie (7Div) die er een hergroeperingszone heeft ingericht voor Belgische eenheden die aan de Duitse omsingeling van Abbeville ontsnapt zijn. Na de bevoorrading wordt doorgereden naar Mortagne-au-Perche en Mamers om de etappe te beëindigen in La Ferté-Bernard.

• HMC Passy-Froyennes in Frankrijk
  Mamers wordt om 07u30 verlaten onder bevel van Lt Med Servais, 1Kapt Med Lefèbvre rijdt voorop om uit te zoeken waar het HMC zich te Nantes moet installeren. Colonne passeert via Angers en Ancenis om Nantes te bereiken. Er wordt langs de baan Parijs-Nantes een bivakplaats gezocht om er in de voertuigen te overnachten. Vanaf de Belgische grens werden 580 kilometer afgelegd om Nantes te bereiken.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
De stroomvoorziening valt uit te Berck-Plage. Tijdens de namiddag komen de eerste Franse gewonden toe die verklaren gewond te zijn in vuurgevechten te Berck-Ville, op nog geen 7Km van het hospitaal. Ook de Belgische Adjudant Custers heeft Duitse pantserwagens waargenomen aan de rand van de stad tijdens het uitvoeren van een corvee met een ploeg van het hospitaal. De nakende inname van de stad leidt tot enige paniek onder de Belgen. De aankomst van de Duitsers in de hospitalen verliep rustig en zonder veel ruchtbaarheid. Een Duitse officier kwam het personeel melden dat ze krijgsgevangen waren. Zich bewust zijnde van de ellendige omstandigheden in de hospitalen te Berck, slaagt de Franse verbindingsofficier Commandant (Majoor) Detige erin om per schip van Berck naar Dieppe te varen en vervolgens bij de Belgische Luitenant-generaal Vincotte te Rouen te gaan pleiten voor de evacuatie van alle gewonden uit Berck-Plage. Vincotte neemt contact op met de Franse militaire bevelhebber te Duinkerke, Admiraal Darlan, om te trachten een evacuatie op te starten. Dit plan wordt nooit uitgewerkt.

MH Antwerpen in Frankrijk
Om 08u00 verlaat de colonne Champigné richting Nantes. Onderweg wordt de colonne onderschept door Geneesheer Kapitein Marique van de Staf van het Hospitaalcentrum Nantes, die de colonne doorstuurt naar Saint-Herblon vlakbij Varades. Saint-Herblon dat tegen de middag bereikt wordt is de definitieve eindbestemming voor het MH Antwerpen. Te Saint-Herblon bevindt zich reeds het HMR 32 dat enkele dagen eerder toekwam. Lt Med Gautot neemt om 13u00 te Nantes contact op met LtKol Med Debry, commandant van het Hospitaalcentrum Nantes, om nieuwe orders te ontvangen. Het personeel van het MH Antwerpen gaat over naar het Hospitaalcentrum Nantes.

MH Doornik in Frankrijk
De reis wordt voortgezet van La Ferté-Bernard naar Saint-Calais, Château-Renault waarna te Amboise de Loire wordt overgestoken en doorgereisd naar Chenonceaux.

• HMC Passy-Froyennes in Frankrijk
  Het HMC dat een dag eerder toekwam te Nantes dan de rest van het MH Doornik blijft wachten op nieuwe orders.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Hoewel de aanvoer van patiënten per trein stilgevallen is, blijven gewonde of verloren geraakte Belgische, Franse en Britse militairen toestromen in de hospitalen te Berck. Alle bijkomende opnames komen gewoon in de gangen van de gebouwen op de grond terecht. Berck-Plage wordt ingenomen door de Duitsers, die aanvankelijk geen aandacht schenken aan wat er zich in de Belgische hospitalen plaatsvindt.

Detachement Detournay in Frankrijk
De colonne vrachtwagens geladen met medisch materieel die op 20 mei Berck-Plage verliet komt om 18u30 toe in Nantes. 1Kapt Pha Detournay meldt zich aan in de Franse kazerne Mellinet en krijgt van de Belgische plaatscommandant van de Geneeskundige Dienst het stadje Montrelais, langs de Loire halfweg Nantes en Angers, toegewezen als kantonnementsplaats. Montrelais is ook de plaats waar de Centrale Apotheek van het leger zich zal installeren.

MH Doornik in Frankrijk
De colonne trekt van Chenonceaux naar Chinon, Saumur, Vihiers, Cholet, Clisson en Vertou naar Nantes. Bij aankomst wordt onderdak geboden in een schuur, de volgende ochtend dienen orders afgehaald te worden in de “Caserne Mellinet” te Nantes.

• HMC Passy-Froyennes in Frankrijk
  Het personeel van het HMC wordt naar Candé gestuurd in afwachting van de aankomst van de rest van het MH Doornik.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Het front rukt verder op naar het noorden, richting Boulogne. Berck-Plage komt dan ook al snel buiten de gevechtszone te liggen en een relatieve rust keert weer. Er zijn nu meer dan 2.000 gewonden opgenomen in het hospitaal, Belgische of Engelse militairen, burgers, mannen, vrouwen en kinderen in nood. De gangen lagen vol met lichamen op stro of gewoon op de grond. In deze situatie zal pas op 27 mei verandering komen.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Ook de colonne van het MH Doornik bereikt nu Nantes en wordt opgenomen in de getalsterkte van het Hospitaalcentrum Nantes. Lt Med Gautot van het MH Antwerpen ontvangt rond 17u00 een lijst met affectaties voor een groot gedeelte van zijn personeel. De artsen en het verpleegkundig personeel worden verspreid over ziekenhuizen in nagenoeg gans Bretagne.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
De Duitsers laten de hospitalen gewoon verder werken en het Belgisch personeel evenals de gewonden genieten van een relatieve vrijheid. Geen spoor van agressiviteit aan beide zijden. Men observeert elkaar. De ontwapende Belgische militairen wandelen in uniform op de dijk en laten zich fotograferen door de Duitse propagandadienst voor het Casino.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Het MH Doornik krijgt Candé, waar het HMC van Passy-Froyennes zich reeds bevindt, toegewezen als kantonnementsplaats. Het personeel komt tegen 18u00 aan in Candé en begint er zich te installeren voor een langere periode. De eenheid wordt gedurende de eerste dagen bevoorraad door de Franse Intendance van Ancenis.

Detachement Detournay in Frankrijk
De “Annexe I” installeert zich in Montrelais en zal er een drietal weken verblijven.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Kapt Med Marique brengt een bezoek aan het kantonnement van het MH Doornik te Candé en heeft een lijst bij zich met de verdeling van het personeel over verschillende ziekenhuizen in Bretagne. OLt Med Huart, Lt Adm Villet, twee verpleegsters, één onderofficier, één korporaal en 15 manschappen worden doorgestuurd naar een Frans hospitaal te Fontenay-le-Comte ten zuiden van Nantes. Lt Med Cauchie wordt doorgestuurd naar een hospitaal te Lambézellec ten noorden van Brest, een groep van 40 soldaten, twee korporaals en twee onderofficieren wordt aangeduid voor een hospitaal te Quimper. Er worden ook drie ambulances afgestaan aan hospitalen nabij Candé. Lt Adm Monnier blijft achter te Candé als plaatscommandant. De volgende dagen worden de detachementen samengesteld en klaargemaakt om zich naar hun bestemming te begeven.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
De Duitse bezetter bemoeit zich nu wel met de Belgische hospitalen te Berck. De gebouwen worden uitgekamd en alle ambulante patiënten worden samen met zowel het militaire als het civiele personeel overgebracht naar het nabije vliegveld om krijgsgevangen gemaakt te worden. Enkele artsen mogen samen met de bedlegerige patiënten achterblijven in de hospitaalinstallaties. Enige tijd later krijgen ze versterking van een 120-tal personeelsleden die van het vliegveld teruggestuurd werden. Intussen hebben de gewonden in de hospitalen wel van de gelegenheid gebruik gemaakt om in de keukens en verblijfsruimten van het personeel in te breken en zich te goed te doen aan het weinige nog aanwezige voedsel. De situatie te Berck wordt dan ook bijzonder dramatisch in de komende dagen.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
De manschappen vernemen via de radio het verschrikkelijke nieuws van de capitulatie van België. De hatelijke toespraken die er op volgden zweepten enigszins de geesten van onze Franse gastheren op met enkele wrijvingen tot gevolg die echter snel ophouden na de tussenkomst van de Belgische directie bij de directrice van het Maritiem hospitaal.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Tegen het middaguur vernemen de eenheden van het Hospitaalcentrum Nantes dat ons veldleger in Vlaanderen de strijd gestaakt heeft en het ganse land bezet zal worden. De Belgische regering in ballingschap in Frankrijk beslist dat de Belgische eenheden, die zich niet in de zone van ons veldleger in Vlaanderen bevonden op 28 mei, buiten het capitulatieakkoord blijven. Ze zullen onder bevel van de Minister van Landsverdediging, Luitenant-generaal Denis, de strijd voortzetten aan de zijde van de geallieerden.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Lt Adm Noël wordt overgeplaatst van het MH Antwerpen naar het Detachement van de Gezondheidsdienst in de Franse “Caserne Mellinet” (Det GD Mellinet) van het Franse 51e Régiment d’Artillerie gelegen in de Rue Gabrielle le Pan de Ligny te Nantes. Deze kazerne doet dienst doen als hergroeperingspunt voor alle geïsoleerde eenheden van de geneeskundige dienst die in Nantes toekomen. Lt Adm Noël wordt aangesteld als bevelhebber van dit detachement tot de aankomst van 1Kapt Adm Joris op 5 juni 1940 die van dan af het bevel overneemt.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Tot 3 juni moet het hospitaalcentrum zich trachten te beredderen met het weinige overgebleven personeel. Vanaf die datum worden de hospitalen door de bezetter ontdaan van hun gewonden. Op 04 juni is het Casino als eerste aan de beurt, zonder twijfel omdat daar de meest gezonde mannen verbleven. Aanvankelijk worden alle gewonden die voldoende hersteld zijn krijgsgevangen gemaakt. Een Duitse officier deelt de soldaten mede dat zij zich moeten klaar maken voor vertrek. Rond de middag vertrekt een grote colonne gevangenen te voet naar Montreuil waar ze ’s avonds rond 21u00 aankomen.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Het MH Doornik dient zijn kantonnementsplaats Candé te verlaten en wordt verspreidt over de dorpen Joué-sur-Erdre, Riaillé, Pannecé, Teillé en Ligné. Maj Med Buisseret laat Lt Adm Monnier de CP van het MH Doornik installeren in het Palais de Justice van Riaillé. Het HMC Passy-Froyennes wordt eveneens naar Riaillé overgeplaatst.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
De colonne met gevangenen verblijft de ganse dag te Montreuil om op 06 juni een tweede etappe te voet van Montreuil naar Hesdin af te leggen. Op 07 juni gaat het verder te voet van Hesdin naar Saint-Pol. De 08 juni worden de gevangen per vrachtwagen vervoerd van Saint-Pol naar Cambrai om in de namiddag uit Cambrai te vertrekken per spoor. Op 09 juni rond 22u00 komen ze aan in het station Schaarbeek-Brussel. Iedere dag verlaten colonnes met gezonde soldaten Berck. Soms worden ook gewonden, waarvan sommigen tamelijk ernstig, in de colonne opgenomen. De bevolking van Berck kijkt onder een brandende zon ontsteld naar deze defilé van lijdenden. Allen zullen ze dezelfde weg afleggen: de eerste dag te voet van Berck naar Montreuil, de tweede dag te voet van Montreuil naar Hesdin, de derde dag te voet van Hesdin naar Saint-Pol, de vierde dag van Saint-Pol nar Cambrai per camion om eindelijk van Cambrai naar Brussel te sporen.

Op 05 juni moeten gewonden die voldoende hersteld het Hôpital Lannelongue verlaten en op 08 juni wordt het Hôpital Maritime leeggemaakt. Ten slotte worden de overige gewonden en het personeel terug naar ons land overgebracht. Op 13 juni zullen nog 48 artsen, 8 apothekers, een 300-tal personeelsleden en ongeveer 100 gewonden overblijven in de hospitalen Lannelongue en Maritime.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
Het nieuws dat Italië de oorlog verklaart aan Frankrijk bereikt de Belgen in Nantes. Op 14 juni raakt bekend dat Parijs is ingenomen door de Duitsers. De onrust bij het personeel van het Hospitaalcentrum Nantes neemt toe.

Hospitaalcentrum Nantes in Frankrijk
De Duitsers rukken steeds verder op richting zuiden en zullen weldra de Loire bereiken. Er worden plannen gemaakt om het hospitaalcentrum te verhuizen naar Montpellier. 1Kapt Adm Joris verlaat het Det GD Mellinet om samen met Geneesheer Majoor Jonas, directeur van het HMR 27, naar Montpellier te vertrekken met een ploeg installatiepersoneel om de verhuis van het Hospitaalcentrum Nantes naar Montpellier voor te bereiden. Lt Adm Noël neemt het bevel over het Det GD Mellinet. Het Hospitaalcentrum van Nantes wordt ontbonden en de verschillende eenheden die aan het hospitaalcentrum werden aangehecht komen terug onder hun originele bevelhebber te staan voor zover die nog in Nantes aanwezig is. Zo komt de apotheek van het MH Brussel terug onder bevel van 1Kapt Pha Detournay, het personeel van het MH Doornik onder bevel van Maj Med Buisseret en het personeel van het HMC Passy-Froyennes onder 1Kapt Med Lefèbvre.

Detachement Buisseret in Frankrijk
Om 06u00 ontvangt het detachement van het MH Doornik het bevel om zich naar Montpellier te begeven. De laatste voorbereidingen voor de verplaatsing worden getroffen en om 10u00 verlaat de colonne van het MH Doornik Ligné om te Ancenis de Loire over te steken en zich naar Montrevault-sur-Evre te begeven waar halt wordt gehouden. Te Montrevault wordt geluisterd naar de radio-uitzending van Maarschalk Pétain die de nakende capitulatie van Frankrijk aankondigt. Lang wordt niet stilgestaan bij het nieuws, de tocht gaat verder via Beaupréau, Cholet, Maulévrier, Mauléon, Cerizay, Montcoutan en Parthenay tot Poitiers dat tegen de avond bereikt wordt. De nacht van 17 op 18 juni wordt in de voertuigen doorgebracht die even buiten de stad geparkeerd worden. Dit omdat Poitiers hevig bestookt wordt door de Duitse luchtmacht. Tijdens de nacht wordt het persoonlijk voertuig van Lt Med Delbecq aangereden door een vrachtwagen van het Franse leger die niet stopt om de schade op te meten maar zo snel als mogelijk zijn reisweg hervat. 

Detachement Lefèbvre in Frankrijk
Ook het detachement van het HMC Passy-Froyennes verlaat Riaillé om 10u30 richting Ancenis om er de Loire over te steken. Het verkeer gaat niet vooruit op de weg naar Ancenis waardoor 1Kapt Med Lefèbvre beslist om de Loire meer stroomafwaarts over te steken te Oudon. Hierdoor wordt de colonne van het HMC al onmiddellijk afgesplitst van de colonne van het MH Doornik. Oudon wordt tegen de middag bereikt. De colonne wordt echter opgehouden tot 14u00 voor de brug van Oudon opgehouden omdat de Franse genie bezig is met het ondermijnen van de brug. Na de Loire te zijn overgestoken kan in één ruk doorgereden worden tot omstreeks 18u45 Fontenay-le-Comte bereikt wordt waar de voertuigen getankt kunnen worden. Alleen de autobus onder leiding van OLt Pha Dumoulin ontbreekt op het appel. Na de bevoorrading wordt nog doorgereden tot Niort en Melle waar de nacht van 17 op 18 mei in de voertuigen wordt doorgebracht.

Detachement Detournay in Frankrijk
1Kapt Pha Detournay bevindt zich nog steeds in Montrelais maar verliest op 17 juni alle contact met het Hospitaalcentrum Nantes. Het detachement wordt ook niet meer bevoorraad vanuit het vlakbij gelegen Varades. Op aanraden van de 1ste Kapt Med Maeschalk, die de kantonnementen van de geneeskundige dienst administreert, laat 1Kapt Pha Detournay zijn voertuigen onder leiding van Lt Pha Huwart vetrekken naar Montrevault-sur-Evre  ten zuiden van de Loire om er een kantonnement in te nemen. Hijzelf blijft achter te Montrelais in afwachting van nieuwe orders.

Detachement Noël in Frankrijk
Lt Adm Noël ontvangt van Geneesheer Generaal-majoor Albert Schmidt, commandant van de Gezondheidsdienst van de XIde Regio, het bevel om met het Det GD Mellinet richting Montpellier te vertrekken. Lt Adm Noël probeert fondsen te bekomen om levensmiddelen en brandstof te kunnen kopen voor onderweg maar dit wordt hem geweigerd. De kleine colonne van het Det GD Mellinet verlaat Nantes om 16u00 en begeeft zich richting Saint-Pons-de-Thomières eerste tussenbestemming. 

Detachement Buisseret in Frankrijk
Er wordt op zoek gegaan naar brandstof voor de voertuigen en na lang aandringen wordt de colonne bevoorraadt in een brandstofdepot van het Parc d’Artillerie van Poitiers. Pas na de middag kan de reisweg voortgezet worden. Van Poitiers gaat het richting Limoges via Gençay, Saint-Secondain, Saint-Martin-l’Ars en Pressac. Te Pressac wordt een gedeelte van de colonne van het HMC Passy-Froyennes gekruist dat eveneens onderweg is naar Montpellier. Tegen de avond wordt halt gehouden aan de poorten van Limoges waar in boerderijen een onderkomen voor de nacht wordt opgezocht.

Detachement Lefèbvre in Frankrijk
De troepen worden om 06u00 gewekt waarna de colonne zich op gang trekt. Van Melle gaat het naar Pressac, Confolens en Saint-Junien om tegen de middag aan te komen te Limoges. Een gedeelte van de voertuigen, waaronder de autobus is defect geraakt en achtergebleven. Bij gebrek aan brandstof wordt onderzocht om de reis per spoor verder te zetten en een gedeelte van het materieel achter te laten. Uiteindelijk vervoegen de achterblijvers de rest van de colonne om 17u00 en kan er toch getankt worden tegen 18u00. Onder hevige regenbuien wordt de mars wordt voortgezet om 18u30,  van Limoge naar Uzerche waar boven een steile helling gewacht wordt op de vrachtwagens die meer tijd nodig hebben om boven te geraken. Er wordt gewacht tot de volgende ochtend 01u30.

Detachement Detournay in Frankrijk
1Kapt Pha Detournay blijft nog een ganse dag tevergeefs wachten op nieuwe orders maar wanneer de Fransen hem aanmanen om te vertrekken omdat de bruggen over de Loire zullen vernield worden vervoegt hij zijn detachement te Montrevault. Hier krijgt hij het bevel om zich met zijn detachement naar Montpellier te begeven waarna de colonne onmiddellijk Montrevault verlaat.

Detachement Buisseret in Frankrijk
De colonne rijdt Limoges binnen om te hergroeperen op de Place des Carmes. Limoges wordt gebombardeerd en twee bommen slaan in vlak bij de colonne. De voertuigen stuiven uiteen waardoor de herbevoorrading in brandstof gemist wordt. De colonne wordt terug samengesteld op de uitgangsweg van Limoge richting Brive-la-Gaillarde. Er wordt doorgereden naar Brive-la-Gaillarde waar vijf liter brandstof per voertuig kan worden getankt. Er wordt op een plein in de stad overnacht in de voertuigen.

Detachement Lefèbvre in Frankrijk
Er wordt te Uzerche gewacht tot 05u00 waarna de colonne doorrijdt tot de initieel geplande eindbestemming in Tulle waar ze om 07u00 toekomen. In Tulle wordt halt gehouden om te rusten tot de middag. De bevolking ontvangt de Belgische soldaten gastvrij maar wacht het nieuws van de wapenstilstand af. Ondertussen passeert een oneindige stroom Franse militaire voertuigen richting zuiden. Tegen de middag wordt Tulle verlaten en doorgereden tot Entraygues-sur-Truyère waar gestopt wordt om te eten. De nacht is reeds ingevallen wanneer de reis wordt voortgezet tot Espalion waar in de voertuigen overnacht wordt.

Detachement Buisseret in Frankrijk
Om 08u00 wordt Brive-la-Gaillarde verlaten om de terugtocht voort te zetten via Souillac, Gourdon en  Cahors waar de Lot wordt overgestoken. Na te zijn bevoorraad in brandstof wordt verder gereden naar Concots en Limogne-en-Quercy tot Villefranche-de-Rouergue waar de nacht van 20 op 21 juni wordt doorgebracht.

Detachement Lefèbvre in Frankrijk
’s Ochtends wordt te Espalion gratis vliegtuigbrandstof geleverd door de Franse luchtmacht om de voertuigen te tanken. Na te zijn volgetankt kan de colonne om 09u00 vertrekken richting Rodez. Onderweg wordt door 1Kapt Adm De Gent een achtergelaten (Franse) veldkeuken met trekker en  levensmiddelen opgepikt. Te Rodez wordt de veldkeuken door de koks van het ziekenhuis gebruikt voor het bereiden van een warme maaltijd. 1Kapt Med Lefèbvre vertrekt voorop naar Millau om er  contact op te nemen met de lokale Belgische autoriteiten terwijl Lt Med Servais de colonne leidt en 1Kapt Adm De Gent de colonne afsluit. Het wordt een moeilijke rit dwars door het Massif Central waarbij één voertuig onherstelbaar in panne valt. Het materieel wordt overgelaten en het voertuig wordt achtergelaten. Tegen de avond bereikt de kop van de colonne Milau waar aan de ingang van de stad gewacht wordt op 1Kapt Adm De Gent. Er wordt te Millau overnacht in enkele leegstaande huizen.

Detachement Lefèbvre in Frankrijk
Om 10u30 wordt Millau buitengereden om via  La Cavalerie, Cornus, Montpaon en Fondamente naar de eindbestemming te Saint-Maurice de Sorgues te rijden waar de colonne halt houdt om 14u00. Het detachement van het HMC Passy-Froyennes komt als eerst toe in Saint-Maurice en begint er in te kwartieren. Er wordt snel een vrachtwagen leeggemaakt om de defecte vrachtwagens die zich nog bij 1Kapt Adm De Gent bevinden in Millau te gaan ophalen.

Detachement Buisseret in Frankrijk
De colonne trekt zich opnieuw op gang om 08u00 en verlaat Villefranche richting Rieupeyroux, Flavin en Pont-de-Salards tot de stad Millau. Hier wordt de colonne onderschept door Lt Med Blondiau die in opdracht van Luitenant-generaal Wibier, bevelhebber van de Versterkings- en Opleidingstroepen, nieuwe orders geeft aan het MH Doornik. Er moet niet verder doorgereisd worden tot Montpellier maar er moet via La Cavalerie, Cornus, Montpaon en Fondamente doorgereden worden tot Saint-Maurice-de-Sorgues de hergroeperingszone voor alle militaire hospitalen. Wanneer de colonne toekomt in Saint-Maurice blijkt het dorp al te zijn ingenomen door het HMC van Passy-Froyennes. Onmogelijk om nog meer volk in het dorp te kazerneren, er wordt doorgereden naar het nabij gelegen Marnhagues-et-Latour. 

Detachement Noël in Frankrijk
De colonne van het Det GD Mellinet bereikt Saint-Pons en zoekt er kantonnementen op. Lt Adm Noël neemt contact op met GenMaj Med Schmidt te Montpellier om zijn aankomst te Saint-Pons te melden. Hij laat tevens ook weten dat er niet verder gereisd kan worden bij gebrek aan brandstof en geld om bij de Fransen brandstof te kopen. Hierop krijgt hij bevel om te Saint-Pons te blijven tot nader bevel. Het detachement komt onder bevel te staan van 1Kapt Med Vanderzypen, directeur van het HMR 58 (TBC) Dit bevel komt pas op 12 augustus 1940 wanneer de eenheid gedemobiliseerd wordt.

Detachement Buisseret in Frankrijk
Er wordt de ganse voormiddag gediscussieerd met de burgemeester van Marnhagues-et-Latour die de inkwartiering van het MH Doornik in zijn dorp niet ziet zitten. Uiteindelijk wordt na een interventie van de Franse plaatscommandant van Millau toch toelating gegeven om kantonnementen op te zoeken in Latour. De manschappen installeren zich in een oude molen en zijn bijgebouwen alsook in de kasteelruïne van Latour. Op 22 juni capituleren de Fransen en ondertekenen ze een wapenstilstandsverdrag met de Duitsers in Compiègne. Het Vichy regime is niet langer gemachtigd om de Belgische oorlogsinspanningen te steunen want in het verdrag dat Frankrijk op 22 juni te Compiègne met de Duitsers ondertekent staat onder meer vermeld dat Frankrijk er zich toe verbindt de aanwezige Belgische militairen ten zuiden van de demarcatielijn te ontwapenen en aan Duitsland uit te leveren. Duitsland wil kost wat kost voorkomen dat de ongeveer 150.000 Belgische militairen die zich nog in Zuid-Frankrijk bevinden naar Engeland of Congo zouden worden overgebracht om daar de strijd aan de zijde van de geallieerden voort te zetten. De praktische modaliteiten voor een de uitlevering van de Belgische militairen zullen nog een tijdje op zich laten wachten.

De artsen van het MH Doornik worden een na een doorgestuurd naar verschillende eenheden gestationeerd in Frankrijk, hoofdzakelijk naar de Rekruteringsreserve. Er worden verschillende pogingen ondernomen om de armtierige logementen in Latour te verlaten echter zonder resultaat. Het MH Doornik zal er verblijven tot augustus 1940 tot groot ongenoegen van de manschappen die van elke gelegenheid gebruik maken om er vandoor te gaan.

Detachement Detournay in Frankrijk
De colonne van de apotheek van het MH Brussel houdt noodgedwongen halt te Salvagnac (Albi) omdat de staat van de vrachtwagen verder doorrijden onmogelijk maakt. De voertuigen dienen dringend onderhoud te krijgen waardoor het detachement anderhalve week in Salvagnac ten noorden van Toulouse blijft kantonneren.

Detachement Lefèbvre in Frankrijk
OLt Pha Dumoulin komt uiteindelijk aan met de autobus met het resterende personeel van het HMC. De bus verloor contact met de colonne net nadat de Loire te Oudon werd overgestoken en reed op eigen initiatief door tot Montpellier de initiële eindbestemming voor het MH Doornik. Vanuit Montpellier werd de bus doorgestuurd naar Saint-Maurice van zodra het nieuws bekend raakte dat het HMC er aangekomen was.

Hospitaalcentrum Berck-Plage in Frankrijk
Het Hôpital Lannelongue sluit zijn deuren op 28 mei gevolgd door het Hôpital Maritime op 2 juli 1940. De laatste militairen worden naar ons land overgebracht waarna het Hospitaalcentrum Berck-Plage ontbonden wordt. In de periode dat het Hospitaalcentrum Berck-Plage operationeel was bezweken er 24 Belgische militairen aan hun verwondingen. Gezien de grote aantallen gewonden die naar het hospitaalcentrum werden afgevoerd (meer dan 3.000) is dit relatief weinig. Inlichtingen uit de overlijdensakten die te Berck-Plage werden opgesteld vertellen ons wie zij waren, behalve voor twee onder hen die naamloos begraven werden.

Detachement Detournay in Frankrijk
1Kapt Pha Detournay krijgt het bevel van de Franse militaire autoriteiten om verder door te reizen naar Montpellier. Het konvooi vertrekt nog dezelfde dag. Met veel moeite wordt Saint-Pons-de-Thomières bereikt waar de voertuigen opnieuw de geest geven. De volgende dag wordt het detachement te Saint-Pons aangehecht bij het (Franse – TBC) HMR 58. 

Detachement Noël in Frankrijk
Na te zijn gedemobiliseerd wordt de repatriëring van het personeel van het Det GD Mellinet georganiseerd. Dit gebeurd deels per spoor vanuit het station van Toulouse, deels per vrachtwagen waarbij gebuikt gemaakt wordt van de voertuigen van gevluchte burgers en door 1Kapt Med Vanerzypen gedemobiliseerd burgerpersoneel van het HMR 58 die in colonne vertrekken vanuit Saint-Pons.

Detachement Detournay in Frankrijk
Het Detachement Detournay verbleef tot 19 augustus te Saint-Pons. Op 20 augustus moeten ze zich naar La Redorte begeven om er aangehecht te worden aan het 6de Versterkings- en Opleidingscentrum (6VOC). Op 25 augustus keren ze samen met het 6VOC per trein terug naar België om op 26 augustus aan te komen in Brussel.

1. Getypt verslag opgesteld in het Frans op 16 juni 1940 door Korporaal milicien Emile Bataille. Korporaal Bataille was tewerkgesteld in het Militair Hospitaal van Luik. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid (ADIV), Ministerie van Defensie, Evere.
2. Handgeschreven verslag in het Frans opgesteld op 11 maart 1945 door 1ste Kapitein Apotheker Detournay, adjunct beheerder van de apotheek van het MH Brussel. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
3. Uitgebreid getypt verslag opgesteld in het Frans door Lt Pha Huwart, apotheker bij de Annexe N° I van het MH Brussel. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
4. Zeer summier getypt verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Denis, Adjunct beheerder van het MH Brussel. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
5. Zeer summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Henderick, stagiair van de administratie aangehecht bij het MH Brussel. Lt Adm Henderick volgt het MH Brussel tot Berck-Plage. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
6. Extract van het velddagboek van het MH Antwerpen vanaf 18 mei tot 6 juni 1940. Dit getypt document werd opgesteld in het Frans door Lt Med Gautot op 11 juni 1940 te Saint-Laurent sur Sèvre op vraag van LtGen Med Luyssen. Lt Med Gautot voerde het bevel als commandant ad interim van het gedeelte van het MH Antwerpen dat naar Nantes werd doorgestuurd. Het extract van het velddagboek bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
7. Kort getypt verslag opgesteld in het Frans door 1Kapt Adm Joris, beroepsofficier en beheerder van het MH Antwerpen die eerst naar Berck-Plage en nadien naar Nantes vertrok. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
8. Kort, getypt, niet gedateerd naoorlogs verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Res Réné Noël (stamnummer 27634), adjunct beheerder van het MH Antwerpen die met Lt Med Gautot naar Nantes vertrok. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
9. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door OLt Pha A. Pochet, beroepsofficier en adjunct van 1Kapt Pha Mol diensthoofd van de apotheek van het MH Antwerpen. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
10. Zeer gedetailleerd handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Med Res Robert Servais op 3 maart 1946. Hij werd als chirurg op 26 augustus 1939 opgeroepen voor het MH Beverlo en bij ontbinding van het MH Beverlo overgeplaatst naar het MH Doornik. Op 21 december 1939 werd hij doorgestuurd naar het HMC Passy-Froyennes waar hij dienst deed als adjunct-directeur. Lt Med Res Servais schetst in zijn relaas een negatief beeld van het HM Doornik en zijn directeur Maj Med Buisseret. Hij schrijft over de directeur onder meer: “Son état de ébriété permanente nous empêche tous de le considerer comme un chef” (TBC door andere bronnen). De volledige slagorde (officieren, onderofficieren en soldaten) van het HM Beverlo is als bijlage toegevoegd aan het verslag. Deze slagorde werd niet hernomen in het schrift met de slagordes van de medische eenheden en is vermoedelijk het enige beschikbare document met de personeelsbezetting van het MH Beverlo tijdens de mobilisatie. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
11. Zeer summier, onsamenhangend handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Maj Med Buisseret, directeur van het MH Doornik. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
12. Zeer gedetailleerd getypt verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Res F. Monnier, adjunct beheerder van het MH Doornik. Het verslag beschrijft zeer in detail, dag na dag en met grote nauwkeurigheid, de gebeurtenissen bij het MH Doornik vanaf het vertrek uit Nantes tot de definitieve installatie in Marnhagues-et-Latour. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
13. Gedetailleerd handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Res Charles Gorissen, adjunct beheerder van het HMC Passy-Froyennes. Het verslag beschrijft de gebeurtenissen bij het HMC Passy-Froyennes van 11 mei tot 11 juni 1940. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
14. Slagorde officieren van de Militaire Hospitalen. Deze slagorde vermeldt ook waar de verschillende artsen terechtgekomen zijn in Frankrijk. De slagorde officieren van de Militaire Hospitalen bevindt zich in een schrift met de slagordes van alle medische eenheden van het leger. Dit schrift is te vinden in de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
15. L’armée belge de France en 1940, door Jean Jamart Col BEM Hre, 1994, uitgeverij Schmitz, Bastogne.

Staf/2TGK
Bij afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan op 26 augustus 1939 laat de Staf van het TESSI de ligcapaciteit van de militaire hospitalen te Gent, Brugge en Oostende tot het maximum vergroten. Voorts blijven deze hospitalen hun normale werking voortzetten. Bij afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan op 1 september 1939 worden in de buurt van de militaire hospitalen bijkomende gebouwen opgeëist om de ligcapaciteit te verhogen. Gedurende de rest van de mobilisatie zal de capaciteit van de Militaire Hospitalen in verschillende fasen aangevuld worden met aanvullingshospitalen (Hôpital Militaire Complémentaire – HMC) en reservehospitalen (Hôpital Militaire de Reserve – HMR). Er wordt ook gezocht naar hotels, scholen en rusthuizen die geschikt zouden kunnen zijn om er reservehospitalen in onder te brengen. Van elke bruikbare locatie wordt een mobilisatiedossier opgesteld dat wordt bijgehouden door het dichtst bijgelegen militair hospitaal (Gent, Brugge of Oostende). 

(Verder onderzoek moet uitwijzen in welke mate er tijdens de mobilisatie reeds sprake was van de betrokkenheid van een stafelement van 2TGK.)

• HMC Gent (Feestpaleis Gent)
  Het aanvullingshospitaal (HMC) Gent wordt in december 1939 gemobiliseerd en zal zich installeren in het Gentse feestpaleis dat wordt omgebouwd tot hospitaal met 2.200 bedden.
• HMC Brugge (Hotel Verriest, Hotel Capucino Brugge)
  De hotels Verriest en Cappucino gelegen in de Langestraat 38 te Brugge worden eveneens al tijdens de mobilisatie ingericht als hospitaal. 1ste Kapitein Geneesheer Deprez wordt aangeduid als directeur van het HMC Brugge.

Staf/2TGK
Op 10 mei bevindt de Staf/2TGK zich te Antwerpen.  Het korps, bevolen door Geneesheer Luitenant-kolonel Arthur Debry, gaat over tot de volledige mobilisatie van vijf Hospitaalcentra (HC). Deze hospitaalcentra bevinden zich respectievelijk te Gent, Brugge, Oostende, Blankenberge en Zeebrugge. Elk Hospitaalcentrum controleert één of meerdere Aanvullingshospitalen (HMC) en Reservehospitalen (HMR). Te Gent, Brugge en Oostende maken de Militaire Hospitalen ook deel uit van het HC. Daarnaast mobiliseert het 2TGK ook nog eens zes Territoriale Geneeskundige Compagnies. De 1Cie wordt gemobiliseerd te Gent, de 2Cie te Lier, de 3Cie, 4Cie, 5Cie en 6Cie te Oostende en Brugge. In deze laatste stad bevindt het mobilisatiedepot voor deze eenheden zich aan de Oliebaan vlakbij het militair hospitaal. Hun oorlogskantonnement bevindt zich in het Sint-Leocollege aan de Carmerstraat. Het Centraal Bureel voor de Boekhouding van het korps wordt te Oostende gemobiliseerd. Het mobilisatieproces verloopt relatief traag. In eerste instantie kan het personeel door de chaos op de wegen en het spoor slechts met moeite het hen toegewezen hospitaal bereiken. Conform een conventie afgesloten met het Ministerie van Landsverdediging, verhoogt het Rode Kruis van België het aantal hulphospitalen. Deze hospitalen maken geen deel uit van de militaire medische keten, maar moeten door opname van zowel burgers als militairen de globale ligcapaciteit in het ganse land vergroten.

HC Gent/2TGK

• Staf/HC Gent
  Het Hospitaalcentrum Gent (HC Gent) wordt bevolen door Geneesheer Luitenant-kolonel Armand Melchior, tevens Directeur van het Militair Hospitaal van Gent.
• HM Gent
  Het Militair Hospitaal van Gent (MH Gent), gelegen aan de Ekkergemstraat 64 te Gent, was reeds operationeel in vredestijd en wordt bij de aanvang van de oorlog bevolen door LtKol Med Melchior. In het HM Gent worden de verschillende mobilisatiedossiers van de te mobilseren reservehospitalen bijgehouden.
• HMR 27 (Klooster van de Zusters van Sint-Vincentius Sint-Denijs-Westrem)
  Het Militair Reservehospitaal Nr 27 (HMR 27) wordt geïnstalleerd in het Klooster van de Zusters van Sint-Vincentius gelegen op de Oudeheerweg Nr 5 te Sint-Denijs-Westrem. Luitenant Geneesheer Camps wordt aangesteld als directeur van het hospitaal. Voorts bestaat de staf nog uit Lt Pha Jeuniaux, Lt Pha Lauwaet, Lt Adm Tondreau (Beheerder), Lt Adm Loxhay, Lt Adm Talloen en Lt Adm Kruchten. Lt Adm Kruchten wordt op 13 mei overgeplaatst naar het HM Gent.
• HMR 29 (Sint-Pietersinstituut Gent)
  Het internaat van het Sint-Pietersinstituut, gelegen in de Koning Albertlaan Nr 70, wordt overgenomen door het 2TGK om er het Militair Reservehospitaal Nr 29 (HMR 29) in op te richten. 
• HMC Gent (Feestpaleis Gent)
  Het aanvullingshospitaal (HMC) Gent wordt bij het begin van de oorlog bevolen door Majoor Geneesheer G. Cambrelin die wordt bijgestaan door Kapitein Geneesheer F. Derom als officier-adjunct.

HC Brugge/2TGK

• Staf/HC Brugge
  Het Hospitaalcentrum Brugge (HC Brugge) wordt bevolen door Geneesheer Luitenant-kolonel Paul De Meersman. De staf is onder meer verantwoordelijk voor de mobilisatie van het HM Brugge in de Peterseliestraat, HMR 33 in de abdij van Zevenkerken, het HMR 62 te Tielt, de HRM’s 32, 34, 35, 36, 37, 38 en 39 te Brugge en het HMC in het Grand Hotel Verriest in de Langestraat 36 te Brugge [1].
• HM Brugge
  Het Militair Hospitaal van Brugge (HM Brugge), ook gekend als Kwartier Geneesheer Onderluitenant Six, was reeds in vredestijd in gebruik. Het hospitaal is gelegen in de Peterseliestraat te Brugge. Binnen de muren van het hospitaal bevindt zich ook een mobilisatiedepot met militaire uitrusting bestemd voor de Territoriale Geneeskundige Compagnies. Het mobilisatiedepot had een aparte ingang via de Oliebaan [2]. Lt Med Res Masureel en OLt Pha Schonken worden beiden gemobiliseerd voor het HM Brugge.
• HMR 32 (Staatsnormaalschool)
  In de Brugse Normaalschool, gelegen in de Sint-Jorisstraat te Brugge dient een reservehospitaal opgericht te worden. Dit hospitaal zal geleid worden door 1ste Kapitein Geneesheer Mattlet en wordt toegevoegd aan het HC Brugge.
• 

  Maj Med Res Léon du Four, directeur HMR 33

  HMR 33 (Abdij van Zevenkerken)
  De verkenningen om een militair reservehospitaal met een capaciteit van 500 bedden te installeren in de Abdij van Zevenkerken te Loppem vonden al plaatst in februari 1940.  Een mobilisatiedossier voor de opstart van het Militair Reservehospitaal Nr 33 (HMR 33) in de abdij werd opgesteld en bijgehouden door het HM Brugge. Op 10 mei worden de leerlingen van de abdijschool naar huis gestuurd waarna de gebouwen onder leiding van Majoor Geneesheer van de reserve du Four, een gerenommeerde chirurg uit Aalst en veteraan van de Eerste Wereldoorlog, worden ingericht als hospitaal. Het HMR 33 is al op 13 mei operationeel. Maj Med du Four wordt in het hospitaal bijgestaan door Lt Med Capiau, Lt Med Buisson, Lt Med G. De Busscher, Lt Med L. De Bruyn, Lt Med V. Neyt, OLt Med Adant, OLt Med Delhaye, OLt Med Brys, Maj Pha Proot, Lt Pha Doucet, Lt Pha Hastir, Lt Pha Bouwens, Lt Pha Commeyne, 1Kapt Adm Moxhon (Beheerder), Lt Adm Nuttin, Lt Adm Martin en Aal 2Kl Willems, allen reservisten [3].

• HMR 34 (Sint-Lodewijkscollege)
  Luitenant Geneesheer Dusart wordt aangesteld als Directeur-Beheerder van het HMR 34 en moet in de gebouwen van het Sint-lodewijkscollege aan de Noordzandstraat te Brugge zo snel al mogelijk een reserve hospitaal inrichten. Hij wordt hierbij vanaf 10 mei geholpen door Kapitein Apotheker Moens en Luitenant Res van de Administratie Van Nes.
• HMR 35 (Rijks Weldadigheids Gesticht)
  Het Militair Reservehospitaal Nr 35 (HMR 35) wordt onder leiding van 1ste Kapitein Geneesheer Martin Morimont, een arts uit Ciney, geïnstalleerd in het Rijks Weldadigheids Gesticht (ook gekend als Sint-Camillusgesticht) gelegen in de Leopold III straat te Sint-Andries Brugge (TBC). Hij werd op de staf van het hospitaal bijgestaan door Lt Med Van Bogaert, OLt Med Evenepoel, 1Kapt Pha Ferin en 1Kapt Adm Cassiers, allen reservisten. Op 15 mei wordt het medisch team nog versterkt met Lt Med Res Bouckaert.
• HMR 36 (Sint-Andreas Lyceum)
  Het HMR 36 wordt ingericht in het Sint-Andreaslyceum gelegen aan de Garenmarkt 8 te Brugge. 1Kapt Med Truyens wordt aangeduid als directeur van het hospitaal. Hij wordt vanaf 10 mei bijgestaan door 1Kapt Adm Gerday (Beheerder en tevens Compagniecommandant), Lt Adm Fontainas (Adjunct Beheerder), Lt Pha Leonard, Lt Pha Gandront en Aal Many.

HC Oostende/2TGK

• Staf/HC Oostende
  Het Hospitaalcentrum Oostende (HC Oostende) wordt bevolen door LtKol Med Armand Roelens die tevens directeur is van het Militair Hospitaal van Oostende. De staf van het hospitaalcentrum is onder meer verantwoordelijk voor de mobilisatie van het HM van Oostende, de HMR’s  41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49 en 58 die zich te Oostende bevinden en voor de HMR’s 50, 51, 52 en 53 die in Mariakerke zullen gemobiliseerd worden.
• HMR 43
  In het Royal Palace hotel op de zeedijk in Oostende worden zo’n 150 opgeroepen reservisten verwacht om het HMR 43 op te starten.  Aan het eind van de dag komt slechts één officier, Luitenant van de Administratie Schatteman, en een tiental manschappen aan in het hospitaal.
• HMR 45
  Het Grand Hôtel Splendid naast het hotel Beau Rivage op de zeedijk te Oostende wordt overgenomen door het leger en zal in de daarop volgende dagen omgevormd worden tot een hospitaal met 116 bedden, waaronder een isolatieafdeling van 18 bedden voor besmettelijke zieken. HMR 45 komt onder bevel te staan van 1Kapt Med Jules Duthoit.
• HMR 46
  Het HMR 46 wordt ingericht in het hotel van de socialistische overheidsvakbond “Ons Achturenhuis” gelegen tussen de Langestraat en het Achturenplein. Het hospitaal wordt geleid door Lt Med Martens die wordt bijgestaan door Adjt KROLt Med De Roo, Lt Pha Inghelram en Lt Adm Pranger.
• 

  Hôtel de l’Océan (HMR 48) met ernaast het Hôtel de la Plage (HMR 47) op de zeedijk te Oostende.

  HMR 47, HMR 48 en HMR 49
  Drie aanpalende, prestigieuze hotels op de zeedijk te Oostende werden opgeëist om ingericht te worden als militair hospitaal en stonden onder bevel van 1Kapt Med Beckers (in bepaalde bronnen worden de drie hospitalen soms vermeld als Hôpital Militair Complémentaire – HMC La Plage). Het betreft het Grand Hôtel de la Plage, (Hôpitale Militaire de Reserve Nr 47), het Hôtel de l’Océan (HMR Nr 48) en het Grand Hôtel Continental (HMR Nr 49). Op het moment van de overname waren enkel de hotels l’Océan en Continental nog in gebruik, het Hôtel de la Plage (Strandhotel) stond leeg en beschikte niet over verwarming. Bij afkondiging van Fase E van het mobilisatieplan naar aanleiding van de start van de vijandelijkheden bevinden zich een 400-tal, meestal zieke, militairen in de hotels, zij waren overgeplaatst vanuit verschillende overvolle actieve militaire ziekenhuizen. Lt Adm Moonen wordt onmiddellijk belast met contracteren van burgerfirma’s om het Strandhotel bruikbaar te maken. De werken zijn gepland om uiteindelijk klaar te zijn tegen 13 mei.

• HMR 53 (Meisjespensionaat van de Zusters van het Heilig Hart Mariakerke)
  Het Militair Reservehospitaal Nr 53 (HMR 53) wordt geïnstalleerd in het pensionaat van de zusters van het Heilig Hart (of Institut des Dames du Sacré-Coeur) gelegen op de hoek van de zeedijk met de 17 Oktoberstraat in Mariakerke [4]. De Kapitein Geneesheer van de reserve Mandiaux wordt er aangesteld als directeur van het hospitaal. De komende dagen wordt hard gewerkt om het hospitaal op te starten.
• HMR 57 en HMR 58 (Thermae Palace Hotel Oostende)
  Het HMR 57 en het HRM 58 worden gemobiliseerd in het Thermae Palace Hotel in Oostende onder de leiding van 1ste Kapitein Geneesheer Auguste Vanderzijpen. Beide hospitalen kunnen als één geheel beschouwd worden en zullen de veldtocht gezamenlijk meemaken. 1Kapt Med Vanderzijpen wordt in beide hospitalen bijgestaan door Lt Med Dufour, Lt Med Gerniers, Lt Med Libert, Lt Med Koninckx, Lt Med Depraetere, Lt Med Slosse, OLt Med Hallemans, Lt Adm Arnauts (Beheerder) en Lt Adm Struyf (Adj Beheerder).

HC Blankenberge/2TGK

• Staf/HC Blankenberge
  Het Hospitaalcentrum Blankenberge (HC Blankenberge) wordt bevolen door Geneesheer Kolonel van de reserve Van der Ghinst en is verantwoordelijk voor het opstarten van het HMR 60, HMR 61, HMR 63, HMR 65, HMR 72 en HMR 73. Volgens het mobilisatieplan zal de Staf/HC Blankenberge worden ondergebracht in het “Grand Hôtel des Bains et des Familles” samen met het HMR 60. Kol Med Van der Ghinst neemt de mobilisatiekoffer van het HMR 60 over in het Militair Hospitaal van Brugge (MH Brugge). 
• HMR 60 (Grand Hôtel des Bains et des Familles)
  Luitenant Res van de Administratie Reiners, Luitenant Res van de Administratie Noël en stomatoloog OLt Med Res Wauters melden zich aan in het HM Brugge en krijgen te horen dat ze voorzien zijn voor het HMR 60 te Blankenberge. Zij moeten het Grand Hôtel des Bains et des Familles op de zeedijk te Blankenberge overnemen.  Volgens het mobilisatiedossier moet dit hotel ingericht worden als hospitaal voor stomatologie en maxillo-faciale heelkunde.  Er worden 500 bedden gepland.  Het personeel zal bestaan uit 6 chirurgen-stomatologen, 6 tandartsen en 18 gespecialiseerde verpleegkundigen voor de operatiezalen.  
• HMR 61 (Hotel de Venise te Blankenberge)
  Het Hotel de Venise op de zeedijk te Blankenberge wordt opgeëist door het leger om er het HMR 61 in onder te brengen. 1ste Kapitein Geneesheer van de reserve Dossin wordt aangesteld als directeur van het hospitaal. Hij wordt in het hospitaal bijgestaan door Lt Med Res Wybauw, Lt Pha Res Grad en Lt Adm Res Charles (Beheerder) en Lt Adm Res Vanlandschoot (Offr Adjunct). In de namiddag stuurt 1Kapt Med Dossin de Lt Pha Grad naar Oostende om er enkele bestelwagens op te eisen. Met de opgeëiste voertuigen moet de luitenant dekens, niet samengestelde gasmaskers en klein korpsmaterieel afhalen voor 604 man die verwacht worden om eerstdaags in het HC Blankenberge aan te komen. Tegen 18u00 is Lt Pha Grad terug met het afgehaalde materieel.
• HMR 63 (Rijksnormaalschool)
  HMR 63 wordt ingericht in de Rijksnormaalschool aan de Van Maerlantstraat nr 1 te Blankenberge en zal worden bevolen door Lt Med jonkheer Van den Branden. De meeste opgeroepen reservisten moeten nog toekomen in het hospitaal. Zijn op 10 mei reeds aanwezig: Lt Adm Res Michel, Adjt KROLt Med Heinz en de Sergeanten Baes, Beaujean, Barbiaux en Boon.
• HMR 72 (Hotel Continental te Blankenberge)
  Leo Elaut, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Gent, schrikt ’s ochtends thuis te Belsele wakker door overvliegende toestellen van de Luftwaffe. Zijn chauffeur die hem naar de universiteit brengt bevestigt dat de oorlog is uitgebroken. Dokter Elaut is eveneens reserveofficier en is aangeduid als bevelhebber van het Reservehospitaal 72 in Hotel Continental te Blankenberge. Hij besluit om zijn oproepingsbevel af te wachten en gaat die dag gewoon werken te Gent. Dokter Elaut keert aan het eind van de dag terug naar Belsele. 

HC Zeebrugge/2TGK

• Staf/HC Zeebrugge
  Het Hospitaalcentrum Zeebrugge wordt geleid door 1ste Kapitein Geneesheer Demolder.
• HMR 66 (Nonnenklooster te Heist)
  De mobilisatie van het Militair Reservehospitaal Nr 66 (HMR 66) wordt gestart door 1Kapt Med Declercq die echter in een slechte gezondheidstoestand verkeert. Hij wordt bijgestaan door Lt Pha Res Commeyne, Lt Adm Res Van Hulle (Beheerder) en Lt Adm Res D’Hainnaut (Adjunct Beheerder). 

Staf/2TGK
De staf verlaat Antwerpen en verplaatst zich naar Oostende.  Te Antwerpen zal nog een achterwacht blijven tot 14 mei.

HC Gent/2TGK

• HMR 29
  Het HMR 29 wordt bevolen door 1ste Kapitein Geneesheer Aimé Destrée die op 11 mei gemobiliseerd wordt en die vanaf dan de taak van directeur van het hospitaal op zich neemt. Lt Adm Delveaux kreeg in de vroege ochtend van 11 mei zijn oproepingsbevel en komt tegen 15u00 aan in het hospitaal waar hij onmiddellijk aangesteld wordt als beheerder. Ook de rest van het personeel komt in de loop van de dag toe in het Sint-Pietersinstituut. Op de staf van het hospitaal wordt de directeur bijgestaan door 1Lt Med Jean Jacques Van de Velde, Lt Med De Backer, Lt Adm Delvaux, Lt Adm Declercq en Aalmoezenier 2de Klas Vanderbeeck. Er wordt onmiddellijk begonnen met de inrichting van het hospitaal. Het hospitaal zal tussen 10 en 16 mei zo’n 250 lichtgewonden opnemen. 

HC Brugge/2TGK

• HMR 32 (Normaalschool)
  Luitenant Geneesheer van de reserve Leroy wordt op 11 mei opgeroepen voor het HMR 32. Er wordt onmiddellijk gestart met het operationeel maken van het hospitaal hetgeen zal duren tot 18 mei.
• HMR 34 (Sint-Lodewijkscollege)
  De medische staf van het HMR 34 wordt versterkt door Lt Res Pha Nenquin die zich op 11 mei aanmeldt in het hospitaal. Van 13 tot 16 mei wordt hard gewerkt om de inrichting van het hospitaal te voltooien.

HC Oostende/2TGK

• HMR 43
  In het Royal Palace hotel is de personeelssituatie er niet beter op geworden.  Med LtKol Roelens laat de beschikbare manschappen overplaatsen naar HMR 47 (Grand Hôtel de la Plage) op de zeedijk.  Het HMR 43 zal niet meer opgestart worden.
• HMR 47
  De lichte zieken worden teruggestuurd naar hun eenheid terwijl het opgeroepen reservepersoneel, artsen en verplegenden, toekomt in het ziekenhuis. Onder hen Geneesheer Luitenant van de reserve Van Rossum die zich aanmeldt bij 1Kapt Med Beckers voor dienst in het HMR 47. 
• HMR 53
  Langzaam aan komen de gemobiliseerde artsen aan in het hospitaal. Zo ook Lt Med Res Monnaie uit Godardville. De hospitaalstaf wordt nog vervolledigd met Kapt Pha Raes en Lt Adm Res Lambrechts die aangesteld wordt als beheerder van het hospitaal.

HC Blankenberge/2TGK

• Staf/HC Blankenberge
  Tegen de avond beslist Kol Med Van der Ghinst om het HMR 72 (voorzien om geïnstalleerd te worden in het Hotel Continental) bij gebrek aan personeel niet meer op te starten. Het reeds aanwezige personeel wordt ter beschikking gesteld van het HC Brugge en doorgestuurd naar het HMR 62 te Tielt.
• HMR 60
  Bij aankomst te Blankenberge blijkt het “Grand Hôtel des Bains et des Familles” gesloten te zijn. De zaak is enige tijd voordien failliet gegaan en er is geen stromend water of elektriciteit meer, de toiletten zijn buiten gebruik en de ruiten zijn ingeslagen. Er is geen spoor meer te vinden van de curator noch van het voormalig hotelpersoneel.  Het wordt al snel duidelijk dat in dit gebouw geen hospitaal kan ingericht worden. Nieuwe versterkingen voor het HMR 60 komen toe in Blankenberge. Onder hen Lt Med Reynaert, die wordt aangeduid als adjunct van Kol Med Van der Ghinst, Lt Pha Cardoen, Lt Pha Vinck en een veertigtal onderofficieren en soldaten.
• HMR 61
  Lt Pha Grad krijgt opdracht van Kol Med Van der Ghinst om het gisteren afgehaalde materieel te verdelen over de verschillende hospitalen in vorming van het HC Blankenberge. Een taak die de ganse dag en de daaropvolgende dag in beslag zal nemen.
• HMR 72 (Hotel Continental te Blankenberge)
  Leo Elaut keert terug naar Gent waar de polikliniek van de universiteit ontruimd wordt. Op het middaguur ontvangt hij zijn oproepingsbevel per telegram. De arts dient zich naar het Militair Hospitaal van Brugge te begeven om er het mobilisatiedossier van HMR 72 op te pikken en zich vervolgens naar Blankenberge te begeven. Dokter Elaut, nu Geneesheer Luitenant, vertrekt naar Brugge waar hij om 19u00 aan het militair hospitaal toekomt. Er valt geen enkele officier te bespeuren en na heel wat zoekwerk kan Lt Med Elaut van Adjudant Vermeylen vernemen dat hij maar beter de volgende ochtend kan terugkomen om zijn marsorders richting Tielt in ontvangst te nemen. HMR 72 zal niet worden opgericht, en Lt Med Elaut wordt nu aangeduid als directeur van het HMR 62 te Tielt. Elaut zal in het Hotel Osborne op de Brugse grote markt logeren.
• HMR 63
  Lt Adm Res Oscar Verschueren ontvangt zijn oproepingsbevel per telegram en komt te weten dat hij de taak van beheerder van het HMR 63 op zich moet nemen. Hij dient zich onmiddellijk aanmelden in het MH Brugge om een koffer met documenten in ontvangst te nemen zodat hij de boekhouding van het hospitaal kan opstarten. Door vertragingen onderweg naar Brugge komt hij er pas rond middernacht toe en moet hij noodgedwongen de volgende dag afwachten om te kunnen starten met zijn opdracht. 

2Cie/2TGK
1ste Kapitein van de Administratie Steger wordt overgeplaatst van het Geneeskundig Korps van de 9de Infanteriedivisie (GnK/9Div) om het bevel over te nemen van de 2de Territoriale Geneeskundige Compagnie van 2TGK (2Cie/2TGK).

Staf/2TGK
De toestand in de veldhospitalen van het leger begint dramatisch te worden door de grote toestroom van gewonden die vielen bij de gevechten van de eerste oorlogsdagen. De maximum capaciteit van de meeste MCC is al snel bereikt en een groot aantal gewonden moet zo snel mogelijk geëvacueerd worden naar de verschillende reservehospitalen. Al gauw wordt het duidelijk voor de Geneesheer Luitenant-generaal Luyssen, inspecteur generaal van de geneeskundige dienst (of Inspecteur Générale du Service Sanitaire – IGSS), dat overbezetting van de Belgische hospitalen onvermijdelijk is en dat de optie om gewonden naar Frankrijk te evacueren onderzocht moet worden.

HC Brugge/2TGK

• HMR 62
  

  Gesticht der Zusters van de Heilige Familie te Tielt

  (Gesticht der Zusters van de Heilige Familie te Tielt)
  Geneesheer Luitenant Elaut verlaat samen met zijn personeel Brugge en kijkt op de trein naar Tielt het mobilisatiedossier van het HMR 62 na. In het Gesticht der Zusters van de Heilige Familie [5] dient een lazaret van 900 bedden uit te grond gestampt te worden. Bij aankomst omstreeks 16u00 stuit de nieuwe directeur op enkele officieren van het Militair Hospitaal van Luik (MH Luik) die met een opeisingsbevel voor het zelfde gebouw staan te zwaaien. Na overleg wordt dan maar besloten dat Geneesheer Majoor Englebert Pireaux, commandant van het MH Luik, de leiding op zich zal nemen en het reservepersoneel van Lt Med Elaut zich onder zijn bevel zal stellen.

HC Oostende/2TGK

• HMR 45 (Grand Hôtel Splendid)
  De laatste gemobiliseerde artsen en verpleegkundigen komen toe in het HMR 45, de bezetting van het HMR 45 is nu nagenoeg compleet. 1Kapt Med Duthoit wordt bijgestaan door Lt Med Kullmann (Adjunct Directeur), Lt Med Delforge, Lt Med Stuyvaert, OLt Med De Moor, Lt Pha Millard en Lt Adm Borremans (beheerder van het hospitaal). De ploeg werkt hard om de installatie van het hospitaal in het hotel rond te krijgen waardoor het HMR 45 op 16 mei al operationeel is.

HC Blankenberge/2TGK

• Staf/HC Blankenberge
  In het “Grand Hôtel des Bains et des Familles” worden het bureel van Kol Med Van der Ghinst en de burelen voor de administratieve diensten van het hospitaalcentrum ingericht. Gezien het hotel onmogelijk gebruiksklaar kan worden gemaakt als hospitaal met 500 bedden wil Kol Med Van der Ghinst overgaan tot het opeisen van het “Grand Hôtel Pauwels-D’Hondt” gelegen op de Zeedijk Nr 123. Ondertussen gaan enkele chirurgen van HMR 60 aan de slag in het HMR 73 opgericht in het  “Hotel Excelsior” op de zeedijk in Blankenberge. 
• HMR 60
  Meerdere chirurgen, geneesheren, apothekers en administrateurs komen toe voor het HMR 60. Onder de nieuwkomers bevinden zich Lt Med Delfosse, Lt Med radioloog Tinton, OLt Med Andries, OLt Med Stuer, Lt Adm Crauwels. Zij zijn vergezeld van een dertigtal onderofficieren en soldaten.
• HMR 61
  De komende dagen wordt hard gewerkt om het hospitaal operationeel te krijgen.
• HRM 63
  Lt Adm Verschueren komt, na in het MH van Brugge gepasseerd te zijn, pas tegen de middag aan te Blankenberge en meldt zich aan bij Lt Med Van den Branden bevelhebber van het hospitaal. Hij begint onmiddellijk aan zijn opdracht en wordt hierbij geholpen door zijn twee adjuncten; Lt Adm Michel en Lt Adm Van Havre.

HC Zeebrugge/2TGK

• HMR 66
  1Kapt Med Res Declercq wordt als directeur van het HMR 66 afgelost door 1Kapt Med Res Birck, een arts uit Aarlen. 1Kapt Med Declercq wordt opgenomen in een militair hospitaal. 1Kapt Med Birck zet de paraatstelling van het hospitaal gedurende de komende dagen verder.

HC Brugge/2TGK

• HMR 62 (Gesticht der Zusters van de Heilige Familie te Tielt)
  Een konvooi paardengespannen van het transportkorps brengt het eerste hospitaalmaterieel naar het gesticht. Dokter Pireaux besluit om naast een heelkundige ook een geneeskundige afdeling te openen en laat hiervoor het nabijgelegen Sint-Jozefscollege opeisen.

HC Oostende/2TGK

• HMR 47
  De eerste militairen die gewond raakten aan het Albertkanaal komen toe in het hospitaal. Door firma’s dag en nacht te laten werken is het hospitaal net op tijd klaar geraakt voor gebruik.

HC Blankenberge/2TGK

• Staf/HC Blankenberge
  Kol Med Van der Ghinst krijgt van LtGen Med Luyssen de toelating om het “Grand Hôtel Pauwels-D’Hondt”  op te eisen en te gebruiken voor de installatie van het HMR 60. Ondertussen ontvangt het personeel van de reservehospitalen zijn militaire kledij en korpsuitrusting. Er worden oefeningen georganiseerd voor het vervoeren van gewonden met brandcards en er wordt getraind in het gebruik van de gekregen gasmaskers.  Aalmoezenier Buysse komt aan te Blankenberge en wordt aangesteld als aalmoezenier voor het ganse hospitaalcentrum.
• HMR 60
  Lt Med Res Jos Reynaert krijgt van Kol Med Van der Ghinst de opdracht om in het “Grand Hôtel Pauwels-D’Hondt”  zo snel mogelijk een centrum voor stomatologie en maxillo-faciale heelkunde op te richten.
• HMR 73
  Een eerste tandartsenkabinet voor elementaire tandverzorging wordt opgestart in het “Hôtel Excelsior”.

Staf/2TGK
Het Franse Ministerie van Oorlog in Parijs stemt ermee in dat de Belgische gewonden mogen afgevoerd worden naar het hospitaalcomplex van Le Touquet nabij de stad Etaples. Voorts wordt beslist dat het transport van de gewonden naar Frankrijk verzekerd zal worden door Belgische sanitaire treinen, hierbij uitsluitend gebruik makend van de spoorlijnen langsheen de kust. De concrete uitvoering van deze beslissing moet echter wel nog gecoördineerd worden met de plaatselijke Franse medische autoriteiten. Na de beslissing  van de Fransen ontvangt de Staf/2TGK een waarschuwingsorder van het HK/TESSI met de eerste richtlijnen voor de evacuatie van gewonden naar Frankrijk. In eerste instantie zullen de zieken en gewonden geëvacueerd worden naar lazaretten ten westen van de Bovenschelde om in tweede instantie doorgestuurd te worden naar Frankrijk wanneer de hospitalen aan de kust volzet raken. De evacuatie naar Frankrijk zal ten vroegste zal starten op 15 mei. Het medisch materieel van de hospitalen moet vervoerd worden via de weg, hoofdzakelijk met opgeëiste voertuigen. Men zal beginnen met de licht gekwetsten en zieken, de anderen zullen volgen zodra de omstandigheden dit toelaten. Alle sanitaire treinen zullen België verlaten via het station te Adinkerke, de eindbestemming van de treinen zal het station van Etaples zijn. De rotatie der treinen zal plaats vinden om de vier dagen, ontsmetting inbegrepen.

HC Gent/2TGK

• HMR 27
  Lt Med Camps, wordt als directeur van het hospitaal afgelost door Maj Med Jonas. Tevens wordt Lt Med Van de Velde, professor geneeskunde aan de Universiteit van Gent overgeplaatst van HMR 29 naar HMR 27 als adjunct van Maj Med Jonas. Lt Med Camps wordt op zijn beurt overgeplaatst naar het HMR 32 gevestigd in de Staatsnormaalschool te Brugge. Bij deze reorganisatie wordt ook Lt Pha Lawaet overgeplaatst naar HMR 28.
• HMR 29
  Lt Med J. Van de Velde, adjunct directeur van 1Kapt Med Destrée wordt overgeplaatst naar het HMR 27 om er adjunct directeur te worden. Hij wordt als adjunct directeur vervangen door Lt Med P. De Backer.

HC Brugge/2TGK

• HMR 62 (Gesticht der Dames van de Heilige Familie en Sint-Jozefscollege te Tielt)
  Op het dak van de beide gebouwen worden grote rode kruisen geschilderd om vriend en vijand duidelijk te maken dat het om een hospitaal gaat. Er worden ook verschillende detachementen de stad in gestuurd om divers hospitalisatiematerieel op te eisen: bij de burgers worden onder meer bestek, kookgerei, lakens, dekens en nachtemmers opgehaald. Er wordt verteld dat de eerste gewonden binnen twee dagen zouden toekomen.

HC Blankenberge/2TGK

• HMR 60
  Een verkenning wordt uitgevoerd in het “Grand Hôtel Pauwels-D’Hondt” om na te gaan welke werken moeten uitgevoerd worden om het hotel om te vormen tot een hospitaal. Er wordt alvast begonnen met een grondige poetsbeurt. Het personeel van het HRM 60 is ondertussen getuige van een ware exodus langs de kustwegen. Nederlandse eenheden, eenheden van de Nederlandse Marechaussee en grote aantallen vluchtelingen passeren de revue. Ook op zee is het een drukte van jewelste. Konvooien vissersboten, sleepboten, havenkranen, geëscorteerd door de Britse marine passeren dag en nacht voor de kust. Er worden zelfs enkele Nederlandse vliegtuigen opgemerkt die veiliger oorden opzoeken via het Belgisch luchtruim. Ondertussen rukken Franse troepen op richting Zeeland.
• HMR 63
  Een eerste trein met aan boord 132 gewonden voor het HRM 63 komt toe in Blankenberge.

2Cie/2TGK
De 2Cie verlaat Lier en vervoegt Oostende

Staf/2TGK
Omdat er twijfel bestaat over wat de Fransen nu juist aanbieden stuurt LtGen Med Luyssen een delegatie artsen naar Le Touquet om na te gaan wat de mogelijkheden zijn. De Belgische delegatie wordt ontvangen door de Franse Médecin Colonel Debeyre, directeur van het hospitaalcentrum van Le Touquet. Deze stelt onmiddellijk 1.500 van de 2.400 bedden ter beschikking van de Belgen en vraagt hen drie chirurgische teams te leveren. 

HC Gent/2TGK

• MH Gent
  Geneesheer Luitenant-kolonel Melchior draagt 27 niet-vervoerbare zwaargewonden over aan het Rode Kruis en maakt zijn eenheid klaar voor de evacuatie naar Frankrijk. Ook de gebouwen aan de Ekkergemstraat zullen worden overgedragen aan het Rode Kruis.

HC Brugge/2TGK

• HMR 62 (Gesticht der Dames van de Heilige Familie en Sint-Jozefscollege te Tielt)
  Lt Med Elaut vertrekt met een groep vrachtwagens naar Gent om nog bijkomende uitrusting voor het nieuwe lazaret op te halen. Er zijn nog steeds geen gewonden toegekomen in het reservehospitaal.

HC Oostende/2TGK

• HMR 47
  Om 15u00 brengt Koningin Elisabeth, moeder van de koning, een bezoek aan het hospitaal dat nagenoeg volledig bemand is met opgeroepen reservisten. De koningin is amper vertrokken of de eerste Duitse luchtbombardementen op Oostende vinden plaats. Het bombardement duurt van 22u30 tot 03u00 de volgende ochtend. Vanaf nu wordt de kuststad bijna dagelijks bestookt door de Luftwaffe. Overdag en ’s nachts. Vooral de nachtelijke bombardementen zijn problematisch voor de ziekenhuizen omdat de aanvoer en registratie van de patiënten dient te gebeuren in totale verduistering. Het ziekenhuis neemt dagelijks gewonden op en hun aantal groeit tegen de ochtend van 18 mei tot ongeveer 1.200 manschappen.

HC Blankenberge/2TGK

• HMR 60
  Het personeel in het “Grand Hôtel des Bains et des Familles” en het “Grand Hôtel Pauwels-D’Hondt” werken verder aan de inrichting van het heelkundig centrum. Er dient vooral gewerkt te worden aan de verwarming en de waterleidingen. Na twee dagen van aanpassingswerken kan er een rudimentair tandartsenkabinet geïnstalleerd worden hoofdzakelijk uitgerust met persoonlijk materieel van de opgeroepen chirurgen en tandartsen. Dit in afwachting van het voorziene materieel dat zal worden geleverd door het MH Brugge. Het  “Grand Hôtel des Bains et des Familles” wordt alleen nog gebruikt door de staf van het hospitaalcentrum en voor het logement van de militairen.  
• HMR 61
  Door de toenemende geruchten over een mogelijke evacuatie naar Frankrijk krijgt Lt Pha Grad opdracht om zijn volledige apotheek in koffers op te bergen.

Staf/2TGK
De Staf/2GTK krijgt de opdracht om de evacuatie van de gewonden naar Frankrijk voor te bereiden. Wanneer de Belgische delegatie die de evacuatie naar Frankrijk coördineert terugkeert naar Le Touquet en start met het klaarmaken van de hospitalen voor de aankomst van de eerste Belgische slachtoffers vernemen ze rond 18u00 dat de genomen schikkingen van de vorige dag gewijzigd zijn en dat de Franse autoriteiten Le Touquet willen reserveren voor Franse en Engelse gewonden. De Franse medische autoriteiten stellen voor om de Belgische gewonden naar het ongeveer 15Km verderop gelegen Berck-Plage over te brengen. Het nabijgelegen station van Rang-du-Fliers wordt de nieuwe eindbestemming voor de medische evacuatietreinen die de vervoerbare gewonden naar Frankrijk zullen overbrengen. Deze Franse beslissing stuurt de planning van de evacuatie van de hospitalen van 2TGK danig in de war gezien de orders voor evacuatie naar Le Touquet reeds werden verspreid.

HC Gent/2TGK

• HMR 29 (Sint-Pietersinstituut te Gent)
  Tussen 10 en 16 mei worden lichtgewonden verzorgd in het HMR 29. Op 16 mei sluit het hospitaal zijn deuren, de 250 aanwezige patienten worden naar een andere medische formatie overgebracht. Er wordt gestart met de voorbereiding van de evacuatie van het personeel en het materieel naar Frankrijk.

HC Brugge/2TGK

• Staf/HC Brugge
  In volle voorbereiding van de evacuatie naar Frankrijk worden, door het stopzetten van de verdediging van de Versterkte Positie Antwerpen door het Vde Legerkorps (V/LK), de zieken en gewonden uit de veldhospitalen van het V/LK met autobussen van de Legerautogroepering (LAuGpg) vanuit Antwerpen naar Vlaanderen vervoerd. Ze moeten opgenomen worden in de diverse installaties van het HC Brugge. Om 19u00 start professor Jozef Sebrechts, ondervoorzitter van het Belgische Rode Kruis, met de overname van de hospitalen van het HC Brugge.
• HMR 41 (Sint-Vincentiusinstituut te Torhout)
  Dit hospitaal wordt op weg gestuurd naar Le Touquet.
• HMR 62 (Gesticht der Dames van de Heilige Familie en Sint-Jozefscollege te Tielt)
  ’s Ochtends komen enkele gewonde Franse soldaten toe. De militairen raakten gewond tijdens de aftocht van het  7de Franse Leger doorheen ons land, bij een van de talrijke luchtaanvallen of door ongevallen onderweg. Om 16u30 krijgt Majoor Pireaux het bevel om de aftocht naar Frankrijk te vervoegen. Enkele licht gewonden, het personeel en de geneesmiddelen zullen per trein overgebracht worden naar Le Touquet-Paris-Plage, het chirurgisch en ander materieel per vrachtwagen. Het inpakken gaat bijzonder snel en om 19u00 zijn de vrachtwagens klaar voor de aftocht. Vanaf 21u00 wordt gestart met het overladen van alle goederen op een klaarstaand treinstel zodat de trein Tielt zo snel mogelijk kan verlaten. Uiteindelijk vertrekt de trein pas na middernacht. De colonne vrachtwagens wordt bevolen door Kapitein-commandant Pierret, chef personeel van het HMR 62, Korporaal Bataille gaat mee als voertuigbegeleider [6]. Het konvooi vertrekt in het eerste gedeelte van de nacht van 16 op 17 mei.

HC Blankenberge/2TGK

• HMR 60
  In het “Grand Hôtel Pauwels-D’Hondt” wordt een röntgenapparaat in gebruikt genomen.  Het toestel is de persoonlijke eigendom van een van de artsen.  Er worden slechts 80 van de 500 voorziene bedden ingericht. Op dag zes van de mobilisatie zou het chirurgisch materiaal moeten aankomen uit het depot van het Militair Hospitaal te Brugge en van de Centrale Apotheek van het Leger (PCA).  Dit gebeurt echter niet, zodat in het hospitaal geen enkele ingreep zal uitgevoerd worden. Om 14u00 ontvangt de directeur van het hospitaal een telefonisch waarschuwingsorder om de evacuatie van het hospitaal voor te bereiden. Dit order wordt om 15u00 herroepen met de boodschap dat er verder werk gemaakt moet worden van de inrichting van het hospitaal.
• HMR 61
  Er wordt voortgewerkt om het hospitaal verder operationeel te maken. In de loop van de dag komt Kol Med Van der Ghinst poolshoogte nemen van de vordering van de werken.

HC Zeebrugge/2TGK

• HMR 66
  1Kapt Med Birck ontvangt in de loop van de dag van 1Kapt Med Demolder het bevel om het personeel en het materieel van het HMR 66 langs de baan te evacueren naar Le Touquet. De voertuigen worden geladen en de colonne van het HMR 66 zet zich in beweging tegen 20u00.

Staf/2TGK
De Staf/2TGK wordt op de hoogte gebracht dat gewonde en zieke Belgische militairen nu ook toegang krijgen tot het Franse militaire hospitaalcentrum te Nantes met een capaciteit van 20.000 bedden. De reservehospitalen van het TESSI die op 17 mei nog niet vertrokken zijn naar Berck-Plage worden rechtstreeks doorgestuurd naar diverse locaties in en rond Nantes. Er wordt een tweede nieuwe medische eenheid opgericht: het Belgische Hospitaalcentrum Nantes (HC Nantes). De verplaatsing naar Nantes dient te gebeuren via Saint-Adresse, Bernay, Alençon en Angers. Vreemd genoeg worden ook de families van de artsen, die meereizen in de persoonlijke voertuigen van de geneesheren, eerst naar Berk-Plage en later naar Nantes geëvacueerd.

HC Gent/2TGK

• HM Gent
  Het Militair Hospitaal van Gent wordt overgedragen aan het Rode Kruis.
• HMR 26 (Rijksmiddelbare Normaalschool voor Jongens te Gent) en HMR 31 (Sint-Jan-Berghmanscollege te Gent)
  Het personeel vertrekt naar Berck-Plage.
• HMR 29 (Sint-Pietersinstituut te Gent)
  1Kapt Med Destrée ontvangt het bevel van LtKol Med Melchior om het HMR 29 naar Le Touquet te evacueren. Daar aangekomen worden ze door de Franse autoriteiten doorgestuurd naar Berck-Plage.
• HMC Gent (Feestpaleis)
  Om 10u00 komt Dokter Van Cauwenberg van het Rode Kruis aan om het hospitaal te sluiten.  De gewonden worden aan boord van een medische evacuatietrein geladen en vertrekken nog diezelfde dag naar het hospitaalcentrum van Berck-Plage.  Het Feestpaleis wordt rond 17u00 overgedragen aan het Rode Kruis.

HC Brugge/2TGK

• Staf/HC Brugge
  De Staf/HC Brugge stuurt zowel het HMR 34, HMR 36 als het HMR 62 door naar Le Touquet en is blijkbaar niet tijdig op de hoogte gebracht dat Le Touquet als evacuatiebestemming door de Fransen werd vervangen door Berck-Plage.
• HM Brugge
  De gebouwen van het Militair Hospitaal worden overgedragen aan het Belgische Rode Kruis dat de geneeskundige verzorging verderzet onder de naam Hulphospitaal 25b. De niet-vervoerbare gewonden worden overgedragen aan andere installaties. De overige gewonden vertrekken aan boord van de medische evacuatietrein T.E.A. 1 (Train d’Evacuation Assis 1) onder leiding van Geneesheer Onderluitenant Content richting Berck-Plage.
• HMR 34 (Sint-Lodewijkscollege te Brugge)
  Lt Med Dusart krijgt de opdracht om met zijn personeel en het materieel van HMR 34 te vertrekken naar Le Touquet in het departement Pas-de-Calais. Alle materieel wordt op voertuigen geladen en de colonne zet zich op weg richting Frankrijk.
• HMR 35
  1Kapt Med Morimont, directeur van HMR 35, bevindt zich op 17 mei (om een voorlopig nog niet achterhaalde reden) al te Berck-Plage terwijl de rest van het hospitaal zich nog te Sint-Andries bevond (TBC). Hij wordt te Berck-Plage om 15u00 door Kol Med Sillevaerts van de Staf/TESSI, als oudst aanwezige officier van de gezondheidsdienst, aangesteld als eerste directeur van het pas opgerichte Belgische Hospitaalcentrum Berck-Plage. Dit in afwachting van de aankomst van Geneesheer Majoor Fontana, directeur van het Militair Hospitaal van Brussel. 1Kapt Med Morimont krijgt van Kol Med Sillevaerts volgende instructies;
  “Neem het bevel van alle eenheden en personeel van de Gezondheidsdienst die zich al te Berck-Plage bevinden, verken alle locaties die de Fransen ter beschikking stellen van de Belgen, verken het station van Rang-du-Fliers dat dienst zal doen als eindbestemming van de Belgische sanitaire treinen, organiseer een permanente verbinding met de Franse medische autoriteiten van Le Touquet, begin met de overname van materieel die de Fransen hebben achtergelaten voor de Belgen, alle wielvoertuigen moeten het centrum van Berck-Plage onmiddellijk verlaten en doorgestuurd worden naar kantonnementen in de omgeving en tenslotte start met de bevoorrading in levensmiddelen voor het aanwezige personeel en vind een kantonnement voor alle toekomende medische detachementen.” 1Kapt Med Morimont wist direct wat te doen. Een dag later geeft hij het bevel door aan Maj Med Fontana die in de vroege avond aankomt te Berck-Plage en die de functie van directeur van het hospitaalcentrum overneemt. 1Kapt Med Morimont krijgt vervolgens het bevel over het hospitaal ingericht in het casino van Berck-Plage, een hospitaal voor de verzorging van zieken en licht gewonden die al gauw de naam “Centre des éclopés” meekrijgt. Hij zal die taak blijven uitvoeren tot hij door de Duitsers wordt krijgsgevangen genomen.
• HMR 36 (Sint-Andreaslyceum te Brugge)
  Het hospitaal in nagenoeg operationeel wanneer het bevel komt om zich naar Le Touquet te verplaatsen. Het HMR 36 wordt doorgestuurd naar de dorpen Grofflier en Waben ten zuiden van Berck-Plage waar kantonnementen worden opgezocht.
• HMR 62
  De trein met het personeel en een gedeelte van het materieel van het hospitaal verlaat Tielt rond 02u00 en rijdt aanvankelijk naar het spoorwegknooppunt te Lichtervelde om van hier uit de lijn naar Diksmuide te volgen. De rit verloopt bijzonder vlot en om 07u00 wordt het station van Veurne binnen gereden. Aan boord van de trein bevinden zich ongeveer 350 militairen. Na een korte pauze bereikt de trein De Panne omstreeks 08u00 en kunnen de Belgen nog een half uur later de grens over rijden. Tot Duinkerke gaat het vlot, maar bij aankomst hier omstreeks 09u30 valt alle treinverkeer stil. Uiteindelijk kan een rijpad vrijgemaakt worden om 17u15 en komt het treinstel van HMR 62 weer op gang. Tijdens de nacht van 17 op 18 mei komen de militairen via Etaples aan te Rang-du-Fliers. De colonne vrachtwagens rijdt via Kortrijk, Menen, Béthune, Saint-Pol en Montreuil naar Le Touquet waar ze op 18 mei toekomen.

HC Oostende/2TGK

• HMR 45 (Grand Hôtel Splendid te Oostende)
  Het Grand Hôtel Splendid zal geen patiënten opnemen, de staf ontvangt een waarschuwingsorder dat het hospitaal zal worden doorgestuurd naar Frankrijk.
• HMR 57 en HMR 58
  1Kapt Vanderzijpen ontvangt via de Staf/2TGK volgend waarschuwingsorder: “En cas de replis, les hommes seront accompagné sur la route par un officier médecin et un officier gestionnaire (en possession de l’argent pour payer subsistance)”. Een schriftelijke bevestiging van dit bevel zou later volgen.

HC Blankenberge/2TGK

• Staf/HC Blankenberge
  Naar aanleiding van de Nederlandse capitulatie tijdens de nacht van 16 op 17 mei wordt het HMR van Heist gesloten. Kol Med Van der Ghinst begeeft zich naar Heist om het hospitaal over te geven aan het Rode Kruis. Na zijn terugkeer uit Heist laat hij de nodige voorbereidingen nemen om een snelle verhuis van de hospitalen mogelijk te maken.
• HMR 60
   Het HMR 60 is klaar om zijn eerste patiënten op te vangen, 80 bedden zijn beschikbaar en het personeel is op post. Een gedeelte van het personeel van het HMR Heist wordt in onderhoud geplaatst bij het HMR 60. 
• HMR 61
  Om 17u00 krijgt 1Kapt Med Dossin de opdracht van Kol Med Van der Ghinst om onmiddellijk te starten met het laden van een aantal voertuigen met medisch materieel dat nog niet uitgepakt is en met de meest kostbare geneesmiddelen die in de loop van de dag door de Centrale Apotheek van het Leger (PCA) per trein naar Blankenberge werden gebracht. Eens de voertuigen geladen wordt een colonne gevormd die de volgende dag naar Le Touquet zal vertrekken.

HC Zeebrugge/2TGK

• HMR 66
  De colonne van HMR 66 komt in de loop van de dag aan in Le Touquet en wordt door de Franse autoriteiten doorgestuurd naar Berck-Plage waar ze tegen 20u00 aankomen. Hier krijgen ze de opdracht om hun materieel niet te ontladen. Het personeel wordt tewerkgesteld in het hospitaal dat werd ingericht in het casino van Berck-Plage. Het personeel zal in het casino blijven werken tot 19 mei.

1Cie/2TGK
De 1Cie verlaat Gent en vervoegt Oostende.

Staf/2TGK
Geneesheer Luitenant-kolonel Arthur Debry wordt aangeduid als commandant voor het nog op te richten hospitaalcentrum van Nantes en komt rond 15u00 toe te Berck-Plage.  Geneesheer 1ste Kapitein Maeschalk komt over van het Militair Hospitaal Oostende en wordt de nieuwe bevelhebber van het 2TGK ter vervanging van LtKol Med Debry. ’s Avonds verlaat de rest van de staf van het 2TGK de stad Oostende om de aftocht naar Frankrijk te vervoegen.  De elementen van de 3Cie en de 4Cie die zich nog te Brugge bevinden, worden niet op de hoogte gebracht van de evacuatie naar het zuiden en blijven ter plekke achter.

HC Gent/2TGK

• HM Gent
  Het HM Gent krijgt het bevel om zich naar Nantes te begeven. De officieren en de onderofficieren maken de verplaatsing langs de baan, deels met hun persoonlijke voertuigen en deels met opgeëiste vrachtwagens. De korporaals en soldaten zullen de verplaatsing naar Nantes per spoor uitvoeren. Ook het personeel van het HMC Gent en van enkele andere hospitalen en kleinere medische eenheden wordt met deze trein meegestuurd. Kapt Med Lepage, directeur van het Recuperatiecentrum voor Lichtgewonden Gent, wordt aangeduid als treincommandant. Hij wordt bijgestaan door Lt Adm Kruchten van het HM Gent.  De eerste bestemming van de trein is Berck-Plage dat een dertigtal uur later bereikt wordt.
• HMR 24 (Normaalschool te Sint-Amandsberg)
  Het lazaret wordt om 11u10 overgegeven aan het Rode Kruis.  Alle militaire zieken en gewonden zijn vertrokken.  Het personeel zal uiteindelijk in Nantes belanden.
• HMR 25 (Instituut der Broeders van Lourdes te Oostakker) en HMR 28 (Weeshuis voor Jongens te Gent)
  Het personeel van deze beide reservehospitalen vertrekt naar Nantes.
• HMR 27 (Klooster der Zusters van Sint-Vincentius à-Paulo te Sint-Denijs-Westrem)
  Het HMR 27 krijgt het bevel om via Berck-Plage af te reizen naar Nantes. Nog diezelfde dag komt het HMR 27 aan te Berck-Plage waar niet getwijfeld wordt om door te rijden naar Nantes ook al krijgen ze hier formeel geen orders voor. Maj Med Jonas stelt een nota op om zijn beslissing te staven; “Vue les difficultés présentes, l’absence totale d’ordres, l’avance ennemi, le danger d’encerclement, le fait que nous n’avons pas de blessés seul un malade, vue la présence à Nantes de notre Chef de Corps, Directeur du Centre Hospitalier de Gant, Directeur de l’HM de Gant, vue le fait que nous avons de l’essence, je donne l’ordre de rejoindre notre Chef de Corps à Nantes“. Het HMR 27 vertrekt nog tijdens de nacht van 17 op 18 mei vanuit Berck-Plage richting Nantes waar ze op 24 mei aankomen.
• HMR 29
  Het personeel zoekt te Berck-Plage kantonnementen op. De chaos in Berck-Plage is algemeen, logement en bevoorrading worden betaald met eigen middelen.
• HMR 30 (Normaalschool Broeders van Liefde)
  Het personeel verlaat Gent en zal uiteindelijk aankomen te Candé in het departement Maine-et-Loire.
• HMC Gent
  Nadat eerst de gewonden werden geëvacueerd vertrekt nu ook een colonne voertuigen van het HMC uit Gent naar Rijsel in Frankrijk. De voorziene bestemming is Berck-Plage. Het konvooi bestaat uit een allegaartje opgeëiste voertuigen, waaronder een autocar voor de verpleegsters en een grote rode camion van de brouwerij Meiresonne. Zoals de meeste andere voertuigen is deze zorgvuldig afgedekt met een reusachtig dekzeil gemerkt met een Rode Kruisteken. Het begeleidend personeel bestaat uit beroepsmilitairen en reservisten, dokters – onder meer de directeur van het HMC Maj Med Cambrelin en zijn staf, chauffeurs, verpleegsters, verplegers waaronder een aantal seminaristen en novicen, koks en bedienden. Alle voertuigen dragen links onder op hun voorruit een identificatieteken van het AMH, een soort laissez-passer. Specifiek voor dit konvooi is dat de families van de militairen worden meegenomen richting Frankrijk in de militaire voertuigen. In Rijsel wordt halt gehouden om er te overnachten. In de loop van de nacht komt het bericht binnen dat de colonne zich niet naar Berck-Plage dient te begeven maar dat de nieuwe eindbestemming de Franse stad Nantes is.

HC Brugge/2TGK in Frankrijk

• Staf/HC Brugge
  Het HC Brugge bevestigt om 13u00 dat alle installaties in handen zijn van het Rode Kruis.  Twee gewonde en een zieke militair werden overgegeven aan de burgerdiensten.
• HM Brugge
  Nadat alle vervoerbare gewonden werden geëvacueerd en niet vervoerbare gewonden werden overgedragen aan het Rode Kuis, vertrekt het personeel van het HM Brugge op 18 mei richting Nantes. Daar aangekomen worden ze doorgestuurd naar Ancenis waar ze kantonnementen opzoeken te La Roche-Blanche, een dorp ten noordoosten van Ancenis. Hier vernemen ze op 28 mei het nieuws van de Belgische capitulatie. De Belgische regering in ballingschap in Frankrijk beslist dat de Belgische eenheden, die zich niet in de zone van ons veldleger in Vlaanderen bevinden op 28 mei, buiten het capitulatieakkoord blijven. Ze zullen onder bevel van de Minister van Landsverdediging, Luitenant-generaal Denis, de strijd voortzetten aan de zijde van de geallieerden.
• HMR 32
  Om 12u30 geeft 1Kapt Med Matllet het bevel om het volledige hospitaal te verhuizen naar Nantes. Onmiddellijk wordt gestart met het laden van de vrachtwagens en vertrokken naar Saint-Omer dat om 21u30 bereikt wordt. De volgende dagen wordt in etappes doorgereisd tot Nantes dat op 21 mei bereikt wordt.
• HMR 33
  Nadat de installaties zijn overgegeven aan het Rode Kruis vertrekt de colonne van het HMR 33 naar Nantes. De voltallige bemanning van het HMR 33 slaagt erin om Nantes te bereiken. De gebouwen in de abdij waar het hospitaal was in onder gebracht blijven niet lang in de handen van het Rode Kruis. Op 21 mei worden ze overgenomen door het 1ste Geneeskundig Korps (1GnK) van de Groepering der Eenheden van de Gezondheidsdienst van het Leger (GUSSA).
• HMR 34
  De colonne van het HMR 34 bereikt Le Touquet in de vroege ochtend. Hier verneemt Lt Med Dusart van de Franse militaire overheden dat hij niet te Le Touquet kan blijven maar dat hij zich met zijn colonne voertuigen naar Berck-Plage dient te begeven. In de loop van de dag wordt de verplaatsing naar Berck-Plage uitgevoerd. Hier aangekomen wordt het materieel niet afgeladen, er wordt de rest van de dag maar ook de daaropvolgende dag gewacht op orders.
• HMR 35 (Rijks Weldadigheids Instituut)
  De colonne van het HMR 35 verlaat Sint-Andries en begeeft zich naar Berck-Plage. Om een voorlopig nog onbekende reden bereikt enkel Lt Med Bouckaert de stad Nantes, de rest van de staf blijft achter te Berck-Plage waar ze later krijgsgvangen genomen worden. 1Kapt Adm Cassier wordt nog tewerkgesteld in het hospitaal dat gevestigd was in het casino van Berck-Plage en dat onder bevel stond van 1Kapt Med Morimont.
• HMR 62
  Vanuit het station van Rang-du-Fliers wordt het personeel van het HRM 62  doorgestuurd naar Berck-Plage om zich in eerste instantie te installeren in het Hôpital Lannelongue (TBC), een onderafdeling van het Hôpital Maritime gebouwd in 1924 voor volwassen mannelijke patiënten. Tijdens de namiddag vinden de militairen hun definitieve nieuwe standplaats in het Hôpital Maritime zelf. Het Hôpital Maritime, een enorm gebouwencomplex eigendom van de Assistance publique de Paris, bevindt zich op de zeedijk vlakbij het strand te Berck-Plage. Ondertussen bereikt de colonne vrachtwagens van Cdt Pierret Le Touquet rond 16u00 waar ze ondergebracht worden op het vliegveld van Le Touquet langs de oevers van de Canche. De nacht van 18 op 19 mei wordt in de voertuigen doorgebracht.

HC Oostende/2TGK

• HMR 45 (Grand Hôtel Splendid te Oostende)
  Het HMR 45 krijgt van de Staf/HC Oostende het bevel om zich naar Anetz nabij Nantes te verplaatsen. Er wordt een colonne samengesteld om het personeel en materieel naar Frankrijk te vervoeren. Nagenoeg de volledige staf slaagt erin om Anetz te bereiken, alleen het voertuig van Lt Adm Borremans verliest contact met de colonne en slaagt er niet in om de Somme tijdig over te steken. Lt Adm Borremans keert terug naar Berck-Plage waar hij krijgsgevangen genomen wordt.
• HMR 46 (Ons Achturenhuis te Oostende)
  Ook het HMR 46 krijgt het bevel om zich naar Nantes te begeven. De officieren die over een persoonlijk voertuig beschikken sluiten aan bij de colonne voertuigen van het hospitaal. Adjt KROLt Med De Roo die enkel over een fiets beschikt begeeft zich per fiets naar Abbeville maar slaagt er niet in om tijdig de Somme over te steken. De colonne motorvoertuigen onder bevel van Lt Med Martens valt uiteen. Het gedeelte van de colonne geleid door de directeur van het hospitaal slaagt er evenmin in om de Somme te passeren. Lt Pha Inghelram en Lt Admin Pranger bereiken Nantes en worden ondergebracht in het kantonnement van het HMR 45 te Anetz
• HMR 47, HMR 48 en HMR 49
  De drie reservehospitalen krijgen op 18 mei bevel hun deuren te sluiten en de gewonden over te brengen naar Frankrijk. Alle vervoerbare gewonden van de drie hospitalen worden naar het station van Oostende gebracht waar drie evacuatietreinen staan te wachten. De vervoerbare gewonden van HMR 47, HMR 48 en HMR 49 kunnen instijgen op de medische evacuatietrein T.E.M. Nr 6 van de Geneeskundige Evacuatiedienst (SME). Deze evacuatietrein staat onder bevel van Lt Med Vandervael. Lt Med Van Rossum, Lt Med Coenen, Adjt KROLt Weytjens en een aantal verplegenden van het HMR 47 zullen meereizen met de trein om de gewonden te verzorgen. De nacht van 18 op 19 mei wordt op de trein in het station van Oostende doorgebracht. De niet-vervoerbare gewonden, een dertigtal, blijven ter plaatse en worden overgedragen aan het Rode Kruis dat het Hôtel de la Plage overneemt. De ganse evacuatieoperatie wordt nauwlettend in de gaten gehouden door de Luftwaffe die permanent drie verkenningsvliegtuigen boven Oostende laat rondcirkelen. Het andere personeel van de drie hospitalen zal met voertuigen richting Berck-Plage vertrekken. De colonne voertuigen, onder leiding van 1Kapt Med Beckers, verlaat Oostende om 20u30 en bereikt in de loop van de nacht de stad Duinkerke die op dat ogenblik hevig wordt gebombardeerd. Er wordt halt gehouden om het einde van het bombardement af te wachten.
• HMR 53
  Om 14u00 krijgt Kapt Med Mandiaux een telefoonbericht van Kolonel Med Roelens dat het hospitaal zich moet klaarmaken om naar Frankrijk te vertrekken. Om 15u00 wordt het telefonisch bericht schriftelijk bevestigd met in bijlage een marsorder om het personeel en materieel van het hospitaal naar Nantes over te brengen.
• HMR 57 en HMR 58
  Om 15u00 krijgt de directeur van de hospitalen bezoek van een officier van de administratie die hem de opdracht geeft om de ongeveer 300 aanwezige zieken en gewonden naar het station van Oostende te brengen om ze aan boord te laten gaan van een sanitaire trein van de Geneeskundige Evacuatiedienst (of Service Médical d’Evacuation – SME) die hen naar Frankrijk zal brengen. Het betreft vermoedelijk de Train d’Evacuation Mixte Nr 4 (T.E.M. Nr 4) van Adjt KROLt Med Castelain (TBC). Met behulp van de autobus van de hospitalen richt Lt Depraetere een navette in naar het station van Oostende. Tegen 17u30 is de evacuatie van de gewonden voltooid. Om 18u00 krijgt 1Kapt Med Vanderzijpen het mondeling bevel van LtKol Med Roelens dat de evacuatie naar Frankrijk zal ingezet worden. De gewonden worden met de hospitaaltrein afgevoerd naar Etaples, het pesoneel en het materieel van beide hospitalen moeten conform de richtlijnen van 17 mei, met eigen middelen een verplaatsing naar Nantes uitvoeren. De officieren krijgen een individueel marsbevel, de manschappen een collectief marsbevel. Om 19u30 ontvangt 1Kapt Med Vanderzijpen het schriftelijk bevel van het HC Oostende om de terugtocht richting Frankrijk te starten. Er wordt onmiddellijk begonnen met het laden van de vrachtwagens. De gebouwen worden overgegeven aan de stad Oostende, de medische infrastructuur aan het Rode Kruis. Het merendeel van het medisch en chirurgisch materieel wordt wel meegenomen naar Frankrijk. Tijdens de nacht schepen de onderofficieren en de manschappen van het hospitaal in op een klaar staande trein onder begeleiding van Lt Med Slosse en Lt Adm Struyf [7]. De officieren geneesheren, die meestal over een persoonlijk voertuig beschikken, sluiten aan bij de colonne met het materieel.

HC Blankenberge/2TGK

• Staf/HC Blankenberge
  Kol Med Van der Ghinst krijgt het bevel om de Militaire Reservehospitalen van zijn hospitaalcentrum over te brengen naar de Franse stad Nantes op de Loire om er een nog op te richten hospitaalcentrum te vervoegen. Zijn staf werk een één bladzijde tellend order uit om de verplaatsing van de verschillende reservehospitalen van het Hospitaalcentrum Blankenberge te coördineren [8]. Kol Med Van der Ghinst maakt van de gelegenheid gebruik om zijn personeel te bedanken voor hun inzet waardoor op amper 8 dagen tijd alle hospitalen operationeel werkzaam zijn. Lt Med Van den Branden en Lt Med Lapierre worden persoonlijk vermeld. Voorts wordt als richtlijn gegeven om de colonnes te fragmenteren in kleine detachementen, om de grote wegen zoveel mogelijk te gebruiken om sneller vooruit te komen en om levensmiddelen mee te nemen voor drie à vier dagen.
• HMR 60
  Het HMR 60 krijgt om 13u45 het bevel om te vertrekken naar het nog op te richten hospitaalcentrum van Nantes in Bretagne.  In eerste instantie moeten 105 personeelsleden verdeeld worden over één autobus, één vrachtwagen, één bestelwagen Chevrolet en één motorfiets. De artsen die met hun persoonlijk voertuig naar Blankenberge gekomen zijn stellen hun voertuigen ter beschikking waardoor het konvooi uitgebreid wordt met zestien personenwagens. Er dienen zich ook nog vier eigenaars van bestelwagens aan die gebruik willen maken van de militaire colonne om in Frankrijk te geraken. Individuele burgers werden aan de Belgisch-Franse grens immers tegengehouden. Met de versterking aan voertuigen kan uiteindelijk alle personeel meegenomen worden. Nadat het hospitaal, samen met alle materieel dat niet kon worden meegenomen, werd overgegeven aan het Rood Kruis, vertrekt de colonne omstreeks 19u15 in kleine detachementen richting Frankrijk. De colonne voertuigen, onder bevel van oudst aanwezend officier Lt Med Delfosse, krijgt Montreuil als eerste bestemming, het RV wordt vastgelegd op de Place de L’Hôtel de Ville. Tijdens het eerste gedeelte van de nacht van 18 op 19 mei wordt via Wenduine, Oostende en Nieuwpoort naar De Panne gereden waar voor het eerst getankt wordt.
• HMR 61
  De colonne van het HMR 61 verlaat Blankenberge om 04u30 richting Le Touquet via Diksmuide, Poperinge, Hazebrouck, Saint-Pol, Hesdin en Montreuil. Eens aangekomen te Le Touquet worden ze door de Franse autoriteiten doorgestuurd naar Berck-Plage waar ze tegen 13u00 aankomen. Ze krijgen van de directeur van het HC Berck-Plage de opdracht om niets uit te laden en te wachten op orders.
• HMR 63
  Het HMR 63 ontvangt om 14u00 het bevel om Blankenberge te verlaten en hun vervoerbare patiënten over te brengen naar Frankrijk. De vervoerbare gewonden worden met autobussen naar het station van Oostende gebracht waar drie evacuatietreinen staan te wachten. De gewonden kunnen instijgen op de medische evacuatietrein T.E.M. Nr 3 van Lt Med Stuyck die de gewonden van het MH Oostende en van de Militaire Reservehospitalen Nr 48 (Hôtel L’Océan), Nr 49 (Grand Hôtel Continental), Nr 57 (Hôtel Monopole te Mariakerke) en Nr 63 (Rijksnormaalschool te Blankenberge) naar Frankrijk zal brengen. Deze gewonden zullen worden overgebracht naar het hospitaalcentrum van Berck-Plage. Adjt KROLt Med Walter Heinz van HRM 63 en Lt Med E. Haulot van het HRM Nr 47 reizen mee met de trein van Lt Med Stuyck. De evacuatietrein verlaat Oostende richting Etaples om 21.05 uur met 120 liggende en 250 zittende verwonden. De rest van het personeel zal met voertuigen langs de baan afreizen naar Nantes. De colonne voertuigen met al het personeel en het medisch materieel verlaat Blankenberge om 19u00 en krijgt Montreuil-sur-Mer als eerste etappehalte opgelegd. 

1Cie/2TGK, 2Cie/2TGK, 5Cie/TGK en 6Cie/TGK
De vier compagnies die zich te Oostende bevinden worden naar Nantes geëvacueerd.

3/2TGK en 4/TGK
De twee compagnies die in Brugge gestationeerd zijn worden niet op de hoogte gebracht van de orders om naar Nantes te vertrekken. Zij blijven voorlopig nog in Brugge.

Detachement Kapt Van Heddeghem (3Cie/2TGK en 4Cie/2TGK te Brugge)
Kapitein Van Heddeghem beseft dat de staf van het 2TGK vertrokken is uit Oostende en gaat te rade bij het Plaatscommando van Brugge over het lot van de elementen van de 3Cie en de 4Cie die zich nog in de stad bevinden.  Om 13u00 mogen Van Heddeghem en zijn militairen eveneens naar Frankrijk afreizen.  Dit detachement zal er niet in slagen doorheen de Duitse linies langsheen de Somme te breken en wordt gevangen genomen.

HC Gent/2TGK in Frankrijk

• HM Gent
  De trein met de korporaals en soldaten van het HM Gent komt aan te Berck-Plage. Berck-Plage is overspoeld door vluchtelingen en heel wat eenheden van het TESSI zijn er reeds aangekomen. Het personeel van het HM Gent dient op de trein te blijven omdat er geen logementen meer gevonden kunnen worden. Lt Adm Kruchten gaat op zoek naar eten voor de uitgehongerde manschappen maar kan amper iets vinden, ze moeten het stellen met wat brood, suiker en wijn.
• HMC Gent
  Tijdens de tweede dag wordt doorgereisd van Rijsel via Arras naar Amiens. In Amiens komt het konvooi in een bombardement terecht. De colonne maakt snelheid maar een bom slaat in voor één van de voertuigen. De chauffeur verliest de controle over het stuur en rijdt tegen een blinde muur waarbij de chauffeur ernstig gewond raakt en de auto zwaar beschadigd moet worden achtergelaten. Het konvooi houdt halt in Amiens aan de Somme om te overnachten.

HC Brugge/2TGK in Frankrijk

• HMR 34
  Lt Med Dusart wacht te Berck-Plage nog steeds op orders die hem zullen opleggen waar ergens te Berck-Plage zijn hospitaal aan de slag moet.
• HMR 62
  De colonne voertuigen verlaat Le Touquet om 10u00 en komt een uur later in Berck-Plage aan waar ze de rest van het HMR 62, dat per trein naar Frankrijk vertrok, terugvinden. De voertuigen worden op bevel van Geneesheer Majoor Fontana, commandant van het Hospitaalcentrum Berck-Plage niet ontladen omdat het Hôpital Maritime volledig is uitgerust. Er ontstaat ook enige ongerustheid over de snel oprukkende Duitsers. De manschappen en materieel van het HMR 62 worden toegevoegd aan het Hospitaalcentrum Berck-Plage.
  

HC Oostende/2TGK in Frankrijk

• HMR 47, HMR 48 en HMR 49
  De colonne onder leiding van 1Kapt Med Beckers kan bij het aanbreken van de dag Duinkerke doorkruisen en tegen de middag Etaples bereiken. Er wordt niet gestopt in Berck-Plage maar onmiddellijk doorgereden naar Rouen waar de colonne tegen de avond toekomt. 
• HMR 57 en HMR 58
  Het konvooi van de reservehospitalen 57 en 58 vertrekt in de vroege ochtend. De colonne slaagt erin om Abbeville te bereiken tegen de avond van 20 mei op het ogenblik dat de stad hevig gebombardeerd wordt. Tijdens het bombardement raakt OLt Med Hallemans gewond en valt de vrachtwagen, met als begeleider Lt Pha Flèmalle en passagiers Adjt KROLt Pha Vander Aa en Adjt KROLt Pha Pierre, in panne. Zij slagen er niet in meer in de Somme over te steken voor de bruggen vernield worden. De drie apothekers werden door de vijand ingehaald en krijgsgevangen genomen. De rest van de colonne kan zijn weg naar Nantes voortzetten. De trein met de rest van het personeel geraakt slecht moeizaam vooruit, ze passeren Adinkerke om 08u00 en Duinkerke om 22.00 uur. Tijdens de nacht van 19 op 20 mei wordt de trein in de omgeving van Calais gebombardeerd zonder hierbij schade op te lopen.

HC Blankenberge/2TGK in Frankrijk

• Staf/HC Blankenberge
  Kol Med Van der Ghinst komt in de loop van de voormiddag aan te Berck-Plage. Hier vindt hij enkele van zijn eenheden terug en geeft de nodige orders om door te reizen naar Nantes.
• HMR 60
  Het personeel verlaat de Panne tijdens de nacht van 18 op 19 mei en steekt om 01u00 de grens over te Adinkerke.  Bij het aanbreken van de dag wordt Duinkerke bereikt. De stad staat in brand en de colonnecommandant beslist om een omtrekkende beweging te maken. Om 05u00 worden de voertuigen bijgetankt te Bergues.  Een personenwagen raakt betrokken bij een verkeersongeval en moet worden achtergelaten. De inzittenden kunnen plaatsnemen in de bus. De autobus raakt achterop en zal de reisweg naar Montreuil alleen afleggen. Eens voorbij Bergues passeert de colonne Kassel, Saint-Omer, Fauquembuerges en Hesdin om Montreuil te bereiken. De colonne verlaat Montreuil om rond 18u00 in Abbeville aan te komen. Abbeville staat op dat ogenblik in brand, de olieraffinaderij werd gebombardeerd door de Duitse luchtmacht. Het detachement slaagt erin de Somme te Abbeville over te steken en komt via Blagny-sur-Bresle aan te Neufchâtel-en-Bray waar de nacht van 19 op 20 mei in de voertuigen wordt doorgebracht.
• HMR 61
  1Kapt Med Dossin ontvangt in de voormiddag het bevel van Kol Med Van der Ghinst om onmiddellijk door te rijden naar Nantes. Het konvooi zet zich tegen 13u00 in beweging en passeert achtereenvolgens  Montreuil, Abbeville, Blagny-sur-Bresle, Neufchâtel-en-Bray, Forges en Gournay-en-Bray waar halt wordt gehouden om te overnachten.
• HMR 63
  De tocht naar Frankrijk verloopt niet zonder moeilijkheden, er wordt de ganse nacht doorgereden. Een eerste vrachtwagen valt al in panne ter hoogte van Wenduine en moet worden achtergelaten. Op 10 km van Montreuil valt een tweede vrachtwagen in panne en raakt een autobus betrokken bij een verkeersongeval en belandt hierbij in de gracht. De vrachtwagen kan hersteld worden en bereikt Montreuil. De autobus wordt opgegeven en de passagiers van de autobus vervoegen Montreuil te voet waar op hen gewacht wordt. Er worden rustkantonnementen opgezocht in Montreuil. Om 17u00 verlaat de colonne van Lt Med Van den Branden Montreuil voor een tweede nachtelijke etappe richting Gournay-en-Bray via Abbeville.

Staf/2TGK in Frankrijk
Geneesheer Luitenant-kolonel Debry is samen met Geneesheer Kolonel Sillevaerts aangekomen te Nantes en start met de organisatie van het nieuwe Belgische hospitaalcentrum.  Debry werkt van uit een kantoor in het gebouw van de Franse regionale directie van de gezondheidsdienst.  Hij beschikt op 20 mei over een klein, maar voldoende aantal administratieofficieren 

HC Gent/2TGK in Frankrijk

• HM Gent
  Kapt Med Lepage wil de trein zo snel mogelijk laten vertrekken naar Nantes, maar het spoor naar het zuiden zit overvol. De trein kan niet meer doorrijden en de manschappen wordt aangeraden om op eigen kracht zuidwaarts te trekken en de Somme over te steken. Slechts enkelen zullen erin slagen om via de monding van de Somme te ontsnappen. Lt Adm Kruchten wordt uiteindelijk op 21 mei met enkele manschappen gevangen genomen te Saint-Valery-sur-Somme, Kapt Lepage te Groffiers. Het grootste deel van de manschappen van het HM Gent zal uiteindelijk Nantes niet bereiken.
• HMC Gent
  Vreemd genoeg zet het konvooi van het HMC Gent zijn tocht in de vroege ochtend verder langs de Somme richting Abbeville. De colonne wordt regelmatig overvlogen door Duitse jachtvliegtuigen maar aanvallen blijven uit. Blijkbaar bieden de Rode Kruistekens voldoende bescherming. De Duitsers zijn niet veraf want overal waar de colonne passeert blazen Franse genietroepen de bruggen over de Somme op, soms zo dicht achter de colonne dat de manschappen de brug de lucht zien ingaan. Er kan niet snel gevorderd worden want de wegen zitten vol vluchtelingen verweven met Franse en Engelse troepenkonvooien op weg naar het noorden.  Het Belgisch konvooi passeert meerdere stations en militaire vliegvelden, militaire doelwitten bij uitstek die op regelmatige tijdstippen aangevallen worden. De dokters zijn blijkbaar niet voldoende tactisch geschoold om dergelijke risico’s te vermijden. Tegen de middag steekt de colonne de Somme over in Abbeville die op dat ogenblik flink gebombardeerd wordt. Eens de Somme voorbij volgen ze de Franse kust van Le Tréport tot Dieppe waar opnieuw halt gehouden wordt.
• HMR 29
  Om 20u00 krijgt 1Kapt Med Destrée het bevel om door te rijden tot Rouen, een order waar onmiddellijk gehoor wordt aan gegeven. De volgende dag bereikt de colonne van HMR 29 tegen 04u00 ’s morgens Morlay-lez-Pontoile waar ze vernemen dat het onmogelijk geworden is om de Somme nog over te steken. Om te vermijden dat ze krijgsgevangen worden genomen, neemt de directeur de beslissing om met zijn personeel en materieel terug te keren naar Boulogne-sur-Mer in de hoop naar Engeland geëvacueerd te worden. Er wordt een rendez-vous gegeven te Boulogne waar de voertuigen van de colonne opnieuw zullen verzamelen. 1Kapt Med Destrée zal samen met Lt Adm Delvaux als laatste Morlay verlaten. De chaos op de wegen richting Boulogne is enorm en de colonne van het HMR 29 wordt volledig uiteengeslagen. 1Kapt Med Destrée en Lt Adm Delvaux treffen op hun terugtocht naar Boulogne enkele voertuigen van de colonne aan die defect zijn geraakt evenals een gedeelte van de colonne die tijdens de nacht van 21 op 22 mei kantonnementen hebben opgezocht in Etaples. Zelf beslissen ze om zonder halt te houden door te rijden tot het rendez-vous punt in Boulogne. 

HC Brugge/2TGK in  Frankrijk

• HMR 34
  Wanneer de Duitsers het hospitaalcentrum te Berck-Plage naderen, besluit Med Lt Dusart om een poging te wagen om met zijn personeel naar het zuiden te ontkomen. Gezien de voertuigen met materieel nog niet ontladen zijn kan hij nagenoeg onmiddellijk vertrekken. De kleine colonne van het HMR 34 wordt echter tegengehouden te Morlay nabij Noyelles en teruggestuurd naar Berck-Plage.
• HMR 36
  1Kapt Med Truyens krijgt tegen de avond de opdracht om zich naar Rouen te begeven. De voertuigen van het hospitaal worden geladen en de colonne van HMR 36 zet zich in beweging richting de bruggen over de Somme. De colonne rijdt zich vast in een verkeersinfarct tussen Rue en Saint-Valery-sur-Somme. Hier krijgen ze te horen dat de bruggen over de Somme al gesprongen zijn. De colonne keert terug naar Groffliers en Waben. Alleen Lt Adm Fontainas, oud-infanterist, onderneemt nog een poging om de Somme over te steken. Bij laag water passeert hij met een drietal andere militairen van het hospitaal een doorwaadbare plaats nabij de monding van de Somme. Vervolgens begeven zij zich te voet naar Rouen. Uiteindelijk komt hij via Montpellier terecht bij het 56ste Linieregiment (56Li) waar hij de rol van pelotonscommandant op zich neemt.
• HMR 62
  Tegen de avond verneemt het personeel dat de Duitsers Abbeville bereikt hebben en dat de bruggen over de Somme gesprongen zijn. Er is geen mogelijkheid meer om nog naar Zuid-Frankrijk te vertrekken. Verschillende detachementen van militaire hospitalen die vanuit België naar Frankrijk werden doorgestuurd worden in de getalsterkte van het HMR 62 opgenomen.

HC Oostende/2TGK in Frankrijk

• HMR 47, HMR 48 en HMR 49
  Aan het eind van de dag bereikt de colonne de stad Nantes. Te Nantes wijst Geneesheer Generaal-majoor Schmidt het stadje Maumusson aan als kantonnementsplaats voor het personeel van de drie hospitalen. Hier zullen ze verblijven tot 17 juni als onderdeel van het Hospitaalcentrum Nantes.
• HMR 57 en HMR 58
  De trein met aan boord de manschappen van beide hospitalen begeleid door Lt Med Slosse en Lt Adm Struyf passeert Boulogne om 04u00, Etaples om 11u00 en komt rond 23u00 op zijn eindbestemming Rang-du-Fliers nabij Berck-Plage aan. Hier vernemen ze het nieuws dat de Duitse voorhoede snel vordert richting Abbeville. Alleen Lt Med Slosse beslist om een poging te wagen de Somme alsnog over te steken. De rest blijft samen met Lt Adm achter te Rang-du-Fliers waar ze op 22 mei krijgsgevangen genomen worden. Lt Med Slosse slaagt er uiteindelijk nog in om Nantes te bereiken en de rest van de officieren van HMR 57 en HMR 58 te vervoegen.

HC Blankenberge/2TGK in Frankrijk

• HMR 60
  De colonne verlaat Neufchâtel-en-Bray, passeert Gournay-en-Bray tegen 09u00 en bereikt Rouen omstreeks 13u30.  De volgende overnachting is te Bernay waar de officieren voor de nacht van 20 op 21 mei ondergebracht worden in het seminarie.
• HMR 61
  Na overnacht te hebben te Gournay-en-Bray zet de colonne van het HMR 61 zich opnieuw in beweging. Van Gournay-en-Bray gaat het naar Rouen, Elbeuf, Bernay, Alençon, Bernay, Alençon en Mayenne waar de nacht van 20 op 21 mei wordt doorgebracht.
• HMR 63
  Na een nachtrit zonder problemen komt de colonne van Lt Med Van den Branden om 06u00 aan te Gournay-en-Bray ten noordoosten van Rouen. Het HMR 63 heeft nog net op de valreep de Somme kunnen oversteken. Er wordt een korte rustpauze gehouden waarna de colonne via Rouen doorrijdt naar Bernay waar de colonne tegen 17u00 toekomt en waar het HMR 60 zich reeds bevindt. Onderweg valt echter een tweede autobus in panne. Sgt Edmond Windels verzamelt de manschappen en zet de reis te voet verder tot aan het dichtst bijgelegen station. Het detachement van Sgt Windels slaagt erin per spoor Nantes te vervoegen. De nacht van 20 op 21 mei wordt te Bernay doorgebracht.

HC Zeebrugge/2TGK

• HMR 66
  De ene na de andere hospitaalformatie vertrekt naar Nantes en ook 1Kapt Med Birck verwacht elk ogenblik een order om naar het zuiden te vertrekken. In afwachting van dergelijk order wordt verder gewerkt in het casino van Berck-Plage.

HC Oostende/Rode Kruis in België

• Voormalig HMR 47
  Ondanks het feit dat het hospitaal werd overgedragen aan het Rode Kruis blijven gewonde militairen toestromen, sommige onder hen met zware verwondingen. Hun aantal loopt al snel op tot 600 manschappen. Ze worden opgevangen door het verplegend personeel van het Rode Kruis waarvan velen als vrijwilliger vlak voor het begin van de oorlog een korte opleiding kregen. Op één van de verdiepingen van het hotel werd een operatiezaal ingericht [9]. De onmiddellijke omgeving van het hospitaal wordt gebombardeerd waarna een groot aantal gewonden wordt overgebracht naar de abdij van Loppem (voormalig HMR 33).

HC Oostende/2TGK in Franrijk

• HMR 53
  Het voltallig HMR 53 komt om 17u30 aan te Nantes waarna Kapt Med Mandiaux zich aanmeld bij de staf van het HC Nantes. Om 19u00 krijgt hij het bevel om kantonnementen op te zoeken in La Rouvière (TBC). Het HMR 53 zal uiteindelijk nog tot 16 juni in de omgeving van Nantes kantonneren.

HC Blankenberge/2TGK in Frankrijk

• HMR 60
  De colonne verlaat Bernay en rijdt via Gassée, Alençon (15u30) en Mayenne (19u00) naar Laval waar ze om 20u00 toekomt. Er wordt onderdak gezocht in het Franse militaire hospitaal van Laval. Onderweg tussen Mayenne en Laval wordt de verdwijning vastgesteld van OLt Med Wauters. Hij wordt later totaal verward teruggevonden in een Frans hospitaal te Nantes waar hij door de Franse Gendarmerie naartoe werd gebracht. 
• HMR 61
  De colonne verlaat in de ochtend Mayenne om zich via Laval en Châteaubriant richting Nantes te begeven. Te Châteaubriant wordt de colonne onderschept en richting Varade aan de Loire uitgestuurd. Te Varade worden kantonnementen opgezocht. Het dorp wordt de einbestemming van HMR 61 in de buurt van Nantes.
• HMR 63
  De colonne van HMR 63 verlaat Bernay omstreeks 11u00 en komt aan te Laval tegen 23u00. Alle voertuigen hebben de overtocht kunnen maken, de nacht van 22 op 23 mei wordt te Laval doorgebracht.

HC Brugge/2TGK in Frankrijk

• Staf/HC Brugge
  LtKol Med De Meersman komt aan te Nantes en wordt aangeduid als plaatscommandant van het kantonnement Saint-Herblon.
• HMR 32
  Het HMR 32 komt aan te Nantes en krijgt er opdracht verder door te reizen tot Saint-Herblon nabij Ancenis, ten noordoosten van Nantes. De volledige colonne die uit Brugge vertrok komt in zijn geheel aan te Saint-Herblon. Hier ontvangt 1Kapt Med Matllet op 24 mei een lijst met affectaties voor een groot gedeelte van zijn personeel. De artsen en het verpleegkundig personeel worden verspreid over ziekenhuizen in nagenoeg gans Bretagne. Zo wordt Lt Med Leroy aangeduid om te gaan werken in het militair Hôpital Complémentaire Saint-Charles te Quimper.

HC Brugge/Rode Kruis in België

• Voormalig HMR 33 (Abdij Zevenkerken) gaat over naar 1GnK/GUSSA
  Het hospitaal dat werd ingericht door het HMR 33 in de Abdij van Zevenkerken te Sint-Andries nabij Brugge en door het personeel van het HMR 33 werd overgegeven aan het Rode Kruis, wordt nu overgenomen door het 1GnK/GUSSA. Het 1Gnk installeert een veldhospitaal in de abdij. Het veldhospitaal is onderdeel van het MCC Brugge en wordt operationeel vanaf 23 mei. Vanaf dan worden heel wat gewonden opgenomen in dit veldhospitaal dat echter niet langer bemand wordt door het personeel van HMR 33 maar dat volledig gerund wordt door personeel van 1GnK. 

HC Zeebrugge/2TGK

• HMR 66
  Het bevel om naar Nantes door te reizen is nog steeds niet gegeven wanneer het nieuws binnenkomt dat de terugtochtweg over de Somme is afgesneden. De laatste bruikbare brug over de Somme te Saint-Valery werd tot springen gebracht net voor de aankomst van de Duitsers. Het personeel hervat gelaten het werk in het hospitaal in het casino onder de leiding van 1Kapt Med Morimont.

HC Gent/2TGK in Frankrijk

• HMC Gent
  Na de vorige dag van Dieppe naar Rouen gereden te zijn trekt de colonne op 22 mei van Rouen naar Evreux waar ze kort na de middag toekomen. In Evreux bevindt zich ook een gemotoriseerde Engelse eenheid (allicht van de Britse Beauman Division die een depot had in Evreux) die in actie schiet wanneer een driemotorig Duits transportvliegtuig er een groep parachutisten afwerpt. De Engelsen omsingelden snel de landingszone en openden het vuur. De para’s worden bij hun landing gevangen genomen. De Belgische voertuigen zitten zonder benzine maar een Frans officier weigert de Belgen te bevoorraden. De Franse benzine blijkt echter te zijn opgeslagen in Engelse jerrycans. Eerste Sergeant Michaël Weise, die in 1914-18 vier jaar in Engeland verbleef en goed Engels spreekt, wendt zich tot de Britten. Deze eisen hun jerrycans terug waarop de woedende Fransman tot toegeven gedwongen wordt. De voertuigen worden bijgetankt waarna ze doorreizen naar Chartres. Iets voorbij Evereux splitst de colonne op in twee delen die elk afzonderlijk hun weg naar Nantes zullen verderzetten. In Chartres wordt de nacht doorgebracht.

HC Brugge/2TGK in Frankrijk

• HMR 62
  De Duitsers komen aan in Berck en nemen het Hôpital Maritime over. Het personeel wordt gerust gelaten tot 27 mei wanneer alle overtallig medisch personeel krijgsgevangen wordt genomen. Enkele dagen later worden alle militairen die niet tot het HMR 62 behoren gevangen genomen en afgevoerd. Uiteindelijk wordt op 8 juni de rest gevangen genomen en naar België gestuurd.

HC Oostende/2TGK in Frankrijk

• HMR 45
  Het konvooi met personeel en materieel van HMR 45 komt aan te Anetz. 1Kapt Med Duthoit wordt onmiddellijk na aankomst overgeplaatst naar het Ministerie van Volksgezondheid. Lt Med Kullmann, in vredestijd gespecialiseerd in de bestrijding van tuberculose, neemt de taak van directeur van het HMR 45 over. Het HMR 45 zal tot en met 16 juni te Anetz verblijven. OLt Med De Moor wordt door LtKol Med Debry aangeduid als verbindingsofficier bij de Franse gezondheidsdienst van de regio Nantes.
• HMR 47, HMR 48 en HMR 49 in Frankrijk
  De colonne van 1Kapt Med Beckers komt aan te Maumusson.

HC Oostende/Rode Kruis in België

• Voormalig HMR 47 gaat over naar 1GnK/GUSSA
  Het 1GnK/GUSSA krijgt nu ook de opdracht om een Medisch-Chirurgisch Centrum in te richten te Mariakerke en Oostende.  Omstreeks 16u30 komen de enkele officieren van de Zware Heelkundige Ambulance van deze formatie aan bij het Grand Hôtel de la Plage.  Het hotel wordt in lamentabele toestand aangetroffen.  De luchtaanvallen op Oostende hebben heel wat schade aangericht, de meeste ramen hebben geen vensterglas meer.  Binnen- en buitendeuren hangen uit de scharnieren.  Plafonds zijn beschadigd.  In het hotel zijn zo’n 600 zieken en gewonden met een minimum aan personeel van het Rode Kruis. Op een of andere manier worden 1Kapt Med Beckers en Lt Adm Moonen verantwoordelijk geacht voor de mensonterende toestand in het hotel, zelfs in die mate dat 1ste Substituut Matthys van het Krijgsauditoriaat een aanhoudingsbevel laat verspreiden om beide officieren aan te houden wegens desertie en grove nalatigheid [10].

HC Blankenberge/2TGK in Frankrijk

• HMR 60
  De colonne verlaat Laval richting Nantes richting Châteaubriant waar onderweg op een dorpsplein een bericht werd achtergelaten door Kol Med Van der Ghinst dat de colonne zich naar het Château de Vair nabij Varades dient te begeven. Het HMR 60 komt rond 20u00 aan te Vair-sur-Loire. Onderweg valt nog een bestelwagen in panne te La Houssadière. Soldaat De Laet wordt enkele dagen later met wisselstukken naar La Houssadière gestuurd om het voertuig te herstellen en naar Varades te brengen. Omdat de filialen van de nationale bank al gesloten waren op het ogenblik dat de colonne vertrok, waardoor de administrateur niet aan geld kon geraken, werd door de artsen geld voorgeschoten  om levensmiddelen en brandstof te kopen onderweg. Uiteindelijk bereikte al het personeel, met uitzondering van OLt Med Wauters, Varade. Slechts één voertuig moest worden achtergelaten. 
• HMR 63
  Het detachement van Lt Med van den Branden verlaat Laval om 09u00 en begeeft zich naar Varades, de eindbestemming voor het HMR 63. Ze komen om 23u00 toe in Varades, een gemeente langs de Loire ten oosten van Nantes. Het personeel installeert zich in het Château de Vair in afwachting van de heroprichting van een medisch centrum voor kaak en gezichtschirurgie met het meegebrachte materieel [11]. Het opgerichte medisch centrum kan beschikken over vijftien officieren, negen onderofficieren, zeven korporaals en 61 soldaten [12].

HC Gent/2TGK in Frankrijk

• HMC Gent
  Na vanuit Chartres naar Le Mans gereden te zijn om daar te overnachten, rijdt de colonne op 24 mei van uit deze stad via Angers naar Mésanger dat zich halfweg Angers en Nantes bevindt. Hier komen de twee delen van de colonne terug samen en kunnen ze hun weg vervoegen naar Nantes.
• HMR 29
  In de vroege ochtend van 23 mei bereiken 1Kapt Med Destrée en Lt Adm Delvaux het rendez-vous in Boulogne. Ze treffen er niemand van het HMR 29 aan, waarop de directeur van het hospitaal inlichtingen gaat inwinnen bij de Franse plaatscommandant van Boulogne. Er wordt hem uitgelegd dat een evacuatie naar Engeland niet tot de opties behoort. Hij wordt doorgestuurd naar de Belgische plaatscommandant die hem oplegt om in Boulogne te wachten op nieuwe orders. De rest van de dag en ook de volgende dag wordt vergeefs gewacht op de nieuwe orders. Uiteindelijk raken ze omsingeld en maken ze de belegering van Boulogne door de Duitsers mee. Enkele vrachtwagens van de colonne zijn niet gestopt in Boulogne maar doorgereden tot in De Panne. 1Kapt Med Destrée en Lt Adm Delveaux worden  niet krijgsgevangen genomen in Boulogne maar slagen erin onder te duiken in de stad. Ze ruilen hun uniformen voor burgerkledij en mengen zich tussen de talrijke gevluchte burgers die zich in de stad bevinden. Wanneer het krijgsgeweld wat gaan liggen is en de burgervluchtelingen van de Duitsers het bevel krijgen om naar België terug te keren mengen beide officieren zich in de vluchtelingenstroom. Ze bereiken uiteindelijk Brussel op 4 juni 1940.

HC Oostende/2TGK – Rode Kruis in België

• Voormalig HMR 47 overgenomen door 1GnK/GUSSA
  De artsen en het personeel van de Zware Heelkundige Ambulance van het 1ste Geneeskundig Korps van het Leger hervatten de operaties.  De operatieploegen wisselen elkaar om de 3 uur af, zodat continu kan gewerkt worden.  Het sterilisatievoertuig en het röntgenvoertuigen die op de zeedijk geparkeerd staan, worden gemitrailleerd door de Luftwaffe waarna ze worden verplaatst naar de binnenkoer van een naastgelegen gebouw.

HC Blankenberge/2TGK in Frankrijk
Het personeel van de verschillende reservehospitalen van het HC Blankenberge die verzameld zijn in het Château de Vair beginnen met de inrichting van hun kantonnement. Eens geïnstalleerd wordt het medisch personeel verdeeld over verschillend Franse militaire ziekenhuizen in Bretagne. Er kan worden doorgewerkt tot 17 juni wanneer een nieuwe verhuis zich opdringt naar aanleiding van de Duitse opmars richting Loire.

HC Oostende/Rode Kruis in België

• Voormalig HMR 47 overgenomen door 1GnK GUSSA
  Het hospitaal van het Rode Kruis in het Strandhotel (Grand Hôtel de la Plage) te Oostende wordt op 24 mei om 15u30 door de Luftwaffe gebombardeerd. Drie bommen treffen het gebouw van het voormalig HMR 47 ondanks het rood kruis dat op het dak van het hotel was geschilderd. Eén bom treft de operatiezaal waarbij tijdens een aan de hand zijnde operatie twee verpleegsters (Angeline Poireau en Marie Vanglabbeke – TBC) en een militair om het leven komen. De Luitenanten Geneesheer Bonet en Machuret [13] die eveneens aan het werk waren in de operatiezaal raken ernstig gewond.  In de inkomhal worden Onderluitenant Geneesheer Hublet, dokter van wacht, en en verpleger gedood.  Niet alle zalen met zwaar gewonden en pas geopereerden van het  Strandhotel kunnen ontruimd worden. Naar verluid komen meerdere gewonde soldaten (sommige bronnen spreken van 50 slachtoffers – TBC) om in de brand na het bombardement.  Het waterleidingnet in Oostende is niet langer operationeel, zodat de brandweer bluswater moet pompen uit de vijver van het Leopoldpark.  Geneesheren en verpleegsters evacueren met behulp van het XXVIIste Bataljon Wachters van Verkeerswegen en Inrichtingen   (XXVII/GVCE) en enkele gevluchte Nederlandse militairen zo goed als mogelijk de gewonden naar het voormalig HMR 53 gevestigd in het  “Institut des Dames du Sacré-Coeur“, een meisjespensionaat geleid door kloosterzusters op de zeedijk te Mariakerke [14].  In het HMR 53 worden de geëvacueerde gewonden in de eetzaal op militaire britsen te rusten gelegd.  Later worden ook enkele gewonden ondergebracht in het voormalig HMR 51 gevestigd in het hotel “Alfa” eveneens te Mariakerke.  Op het eind van de oorlog worden de overgebleven gewonden geëvacueerd naar het Sint-Janshospitaal in Brugge. Het hotel wordt opgegeven en de Zware Heelkundige Ambulance van het 1ste Geneeskundig Korps van het Leger verhuist naar de gebouwen van het voormalig HMR 16 in het Hotel Midland te Raversijde.

HC Gent/2TGK in Frankrijk

• HMR 27
  Het HMR 27 komt aan te Nantes. Om 20u00 krijgt het HMR 27 het bevel van LtKol Med Melchior om zich te installeren te Freigné nabij Candé, een vijftigtal kilomter ten noordoosten van Nantes. Het kantonnement wordt bereikt om 21u45. Het hospitaal installeert er zich en zal er verblijven tot 17 juni 1940.

HC Blankenberge/2TGK in Frankrijk

• HMR 60
  De autobus die op 19 mei in Duinkerke voeling met de colonne verloor nadat gewacht werd op de inzittenden van de personenauto die betrokken was in een ongeval, komt uiteindelijk toe te Varades. 

HC Oostende/2TGK in Franrijk

• HMR 47, HMR 48 en HMR 49
  De laatste achterblijvers van het konvooi komen aan te Maumusson. Daar wordt intussen het personeel van de drie hospitalen verdeeld over verschillende Franse militaire aanvullingshospitalen in Bretagne en de Pays de la Loire. Zo wordt Lt Adm Schatteman samen met een sergeant en een twintigtal manschappen nog tijdens de nacht van 25 op 26 mei naar het aanvullingshospitaal gevestigd in het college Le Likès in Quimper gestuurd. Ze beginnen er te werken vanaf 26 mei.

HC Brugge/2TGK in Frankrijk

• HMR 36
  Het personeel van het HMR 36 wordt te Waben krijgsgevangen genomen.

Staf/2TGK in Frankrijk
Te Nantes bevinden zich 72 artsen, enkele honderden manschappen van de gezondheidsdienst en ongeveer 2.000 patiënten. Het Hospitaalcentrum Nantes onder Geneesheer Luitenant-kolonel Debry zal een unieke rol spelen binnen het verhaal van het Belgische leger in Frankrijk daar een belangrijk deel van van de middelen rechtstreeks ten voordele van het Franse leger zal ingezet worden. Verschillende detachementen van militaire artsen en steunpersoneel worden uitgestuurd om aanvullingshospitalen van het Franse leger te gaan versterken, zowel in de wijde omgeving van Nantes als in Bretagne. Het hospitaalcentrum staat ook in voor de Medische steun aan de elementen van de 7de Infanteriedivisie die zich in Bretagne bevinden.

HC Gent/2TGK in Frankrijk

• HMC Gent
  Het personeel van het HMC Gent wordt toegevoegd aan het hospitaalcentrum van Nantes. De families die zijn meegereisd worden op verschillende locaties in de stad ondergebracht.

HC Brugge/Rode Kruis in België

• Voormalig HMR 33 (Abdij Zevenkerken)
  In totaal bevinden zich op 28 mei een 900-tal gewonde militairen in het voormalig HMR 33, ingericht als veldhospitaal door het 1GnK/GUSSA. Op 28 mei komen ook de Duitsers aan in de Abdij van Zevenkerken die de gewonde militairen krijgsgevangen nemen. De capitulatie van het Belgische leger zorgde ook voor een wijziging in het statuut van het hospitaal. Het werd opnieuw overgenomen door het Belgische Rode Kruis als Hulphospitaal Nr 76. De Brugse majoor-geneesheer Henri Glorieux kwam aan het hoofd te staan van dit Hulphospitaal. Zevenkerken blijft als hospitaal actief tot begin augustus 1940. Toen werden de resterende patiënten overgebracht naar de Minnewaterkliniek te Brugge. In de Abdij van Zevenkerken zullen tussen 21 mei en het sluiten van het hulphospitaal begin augustus, een tachtigtal militairen bezwijken aan hun verwondingen. Ze krijgen een tijdelijk oorlogsgraf op een ad hoc ingerichte militaire begraafplaats, gelegen in een bos vlakbij de abdij. De meeste onder hen worden in de komende dagen door hun familie overgebracht naar hun woonplaats, maar 26 gesneuvelde militairen zijn er nog steeds begraven.

HC Brugge/2TGK in Frankrijk

• HM Brugge
  Het personeel van het HM Brugge bevindt zich op 28 mei nog steeds te La Roche-Blanche nabij Ancenis wanneer ze tegen het middaguur vernemen dat ons veldleger in Vlaanderen de strijd gestaakt heeft en het ganse land bezet zal worden. De Belgische regering in ballingschap in Frankrijk beslist dat de Belgische eenheden, die zich niet in de zone van ons veldleger in Vlaanderen bevinden op 28 mei, buiten het capitulatieakkoord blijven. Ze zullen onder bevel van de Minister van Landsverdediging, Luitenant-generaal Denis, de strijd voortzetten aan de zijde van de geallieerden.

HC Zeebrugge/2TGK

• HMR 66
  Er wordt verdergewerkt in het casino van HC Berck-Plage tot de Duitsers op 4 juni de werking van het hospitaal in het casino als eerste van de Belgische hospitalen in Berck-Plage stilleggen. De  niet vervoerbare gewonden worden afgevoerd naar de andere resterende hospitalen van HC Berck-Plage. De ambulante gewonden evenals alle nog aanwezige artsen, officieren en verplegend personeel worden krijgsgevangen genomen. Een colonne te voet wordt samengesteld en richting Montreuil gestuurd, waar ze om 21u00 aankomen. De volgende dagen wordt de mars voortgezet via Hesdin (5 Juni) en Saint-Pol-sur-Ternoise (7 juni). Vanuit Saint-Pol worden ze de volgende dag per vrachtwagen afgevoerd naar Cambrai om er in te stijgen op een trein. De trein komt op 9 juni aan te Brussel waarna het personeel gedemobiliseerd en naar huis gestuurd wordt door een Duitse majoor.

2Cie/2TGK
De 2Cie krijgt het bevel om zich naar Montpellier te begeven. Tijdens de verplaatsing in de nacht van 16 op 17 juni raakt 1Kapt Adm Steger gewond bij een verkeersongeval. Hij wordt opgenomen in het Frans-Belgisch ziekenhuis van La Roche-sur-Yon.

Staf/2TGK in Frankrijk
De Duitsers rukken steeds verder op richting zuiden en zullen weldra de Loire bereiken. Er worden plannen gemaakt om het Hospitaalcentrum Nantes te verhuizen naar Montpellier. Op 18 juni wordt het Hospitaalcentrum van Nantes ontbonden waarna de verschillende medische eenheden die aan het hospitaalcentrum werden aangehecht terug onder hun originele bevelhebber komen te staan voor zover die nog in Nantes aanwezig is.

HC Gent/2TGK in Frankrijk

• HMC Gent
  Ook het HMC Gent verlaat op 17 juni de stad Nantes. Ze overschrijden de Loire in Nantes en trekken richting Poitiers. Vanaf Poitiers volgen ze een tijdje de loop van de rivieren Clain en Charente. Sedert de capitulatie van de Belgische strijdmacht op 28 mei, zijn sommige Fransen niet meer zo vriendelijk. Zo weigeren ze in sommige etablissementen de Belgen te bedienen. Het Vlaams dat ze ons horen spreken zal er wellicht voor iets tussen zitten want ze werden ook al eens verweten voor `Sales Boches’, een scheldwoord dat bij sommige van de mannen in het verkeerde keelgat schoot en leidde tot heftige woordenwisselingen. De tocht gaat verder via Angoulême, Périgueux, Villeneuve-sur-Lot, Agen, Moissac en Toulouse. Op 23 juni wordt het laatste stuk afgelegd van Toulouse naar Carcassonne om uiteindelijk te belanden in Montlaur waar ze zullen blijven kantonneren.
  • HMR 27
    Het HMR 27 dat zich nog te Freigné bevindt vertrekt naar Montpellier in het zuiden van Frankrijk. Maj Med Jonas verlaat het HMR 27 op 17 juni om samen met 1Kapt Adm Joris van het Det GD Mellinet naar Montpellier te vertrekken met een ploeg installatiepersoneel om de verhuis van het Hospitaalcentrum Nantes naar Montpellier voor te bereiden. De rest van het HMR verhuist later op de dag naar Montpellier onder leiding van Lt Med Van de Velde. Daar aangekomen worden de artsen op 26 juni verdeeld volgens de noodwendigheden. Maj Med Jonas vervoegt het Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst (CISS) te Montpellier om er het bevel over te nemen van 1Kapt Med Fauconnier. Lt Med Van de Velde wordt aangeduid als arts voor de 530Cie, 531Cie, 532Cie en de 533Cie van het XVII Recruteringscentrum van het Belgische Leger (XVII CRAB) allen gekantonneerd in de omgeving van Gimont een vijftigtal kilometer westwaarts van Toulouse.

HC Brugge/2TGK in Frankrijk

• HM Brugge
  Het personeel krijgt te horen dat het hospitaal verplaatst zal worden naar Montpelier. Het materieel wordt opgeladen en het konvooi vertrekt nog diezelfde dag naar Montepelier. Daar aangekomen wordt het personeel opgesplits in twee groepen, een groep dient zich naar Agde te begeven, een tweede groep naar Lodève. Onderweg raakt Lt Med Masureel afgezonderd van de colonne van het HM Brugge en duikt op 19 juni op bij het Transportkorps van de 7de Infanteriedivisie (TptK/7Div) dat zich eveneens ten zuiden van de Loire heeft teruggetrokken. Hij wordt aangehecht bij het TptK/7Div.

HC Oostende/2TGK in Frankrijk

• HMR 47, HMR 48 en HMR 49
  Ook het personeel van het HMR 47 moet Maumusson verlaten en krijgt opdracht om zich naar Montpellier te begeven. Daar moeten ze het kantonnement van het 57ste Linieregiment (57Li) in L’Isle-Jourdain vervoegen. 
• HMR 53
  Om 05u00 ontvangt Kapt Med Mandiaux een schriftelijk bevel om zich naar Montpellier te begeven.

HC Oostende/2TGK in Frankrijk

• HMR 53
  Het volledige HMR 53 komt aan te Montpellier waar zij zich aanmelden bij de staf van Luitenant-generaal Wibier. Ze worden doorverwezen naar Clermont-l’Hérault waar ze vanaf 22 juni kantonnementen opzoeken. Het HMR 53 installeert er zich samen met HMR 17 in het pensionaat Saint-Paul in de Rue Coutellerie Nr 10.

Staf/2TGK in Frankrijk
Op 22 juni capituleren de Fransen en ondertekenen ze een verdrag met de Duitsers in Compiègne. Het Vichy regime is niet langer gemachtigd om de Belgische oorlogsinspanningen te steunen want in het verdrag dat Frankrijk op 22 juni te Compiègne met de Duitsers ondertekent staat onder meer vermeld dat Frankrijk er zich toe verbindt de aanwezige Belgische militairen ten zuiden van de demarcatielijn te ontwapenen en aan Duitsland uit te leveren. Duitsland wil kost wat kost voorkomen dat de ongeveer 150.000 Belgische militairen die zich nog in Zuid-Frankrijk bevinden naar Engeland of Congo zouden worden overgebracht om daar de strijd aan de zijde van de geallieerden voort te zetten. De praktische modaliteiten voor een de uitlevering van de Belgische militairen zullen nog een tijdje op zich laten wachten.

Oostende/2TGK in Frankrijk

• HMR 45
  Het personeel is aangekomen in het militaire kamp te Agde. Wanneer Lt Med Kullmann verneemt dat in het naburig Camp de Refugiés Belges d’Agde, een kamp georganiseerd door het XVIde Rekruteringscentrum van het Belgisch Leger (XVI CRAB), meerdere gevallen van tuberculose zijn vastgesteld vraagt hij zijn overplaatsing aan naar het XVI CRAB. Hij zal er zich om de talrijke Belgische jongeren van de Rekruteringsreserve met tuberculose bekommeren. Lt Med bekomt de nodige apparatuur en labomaterieel om tuberculose actief op te sporen. Hij zal dit werk blijven doen tot 5 augustus 1940, de dag waarop hij als hoofdarts van een medische evacuatietrein, met aan boord zieke jongeren van de CRAB, terugkeert naar België.

HC Oostende/2TGK in Frankrijk

• HMR 47
  Op 27 juni wordt het HMR 47 opgedoekt. Het personeel gaat over naar de gezamenlijke infirmerie van het  3de en 4de Versterkings- en Opleidingscentrum (3VOC en 4VOC). 1Kapt Med Beckers wordt aangesteld als hoofd van de infirmerie. Lt Adm Moonen wordt de adjunct beheerder onder bevel van 1Kapt Adm Deschamps.

HC Blankenberge/2TGK in Frankrijk

• HMR 66
  Op 11 juli 1940 komt Aalmoezenier 1ste Klas Henri Berghmans na een tocht door Frankrijk aan in het doorgangskamp voor Belgische krijgsgevangenen van het Kamp van Beverlo.  Dit doet vermoeden dan ten minste een deel van het personeel van HMR 66 niet is kunnen ontkomen naar het zuiden van Frankrijk.  Berghmans wordt aangesteld als aalmoezenier van het doorgangskamp en zal nadien in ons land in vrijheid gesteld worden.

1. Achtergrondinformatie bij het Grand Hotel Verriest in de Langestraat te Brugge [On Line beschikbaar]:  https://erfgoedbrugge.be/collectie/zicht-in-de-langestraat-foa12559 [Laatst geraadpleegd 7 mei 2025].
2. Achtergrondinformatie bij het Militair hospitaal van Brugge gelegen in de Peterseliestraat: [On Line beschikbaar]:  https://www.erfgoedforumbrugge.be/milhospitaal1.html  [Laatst geraadpleegd 7 mei 2025].
3. Achtergrondinformatie bij het HMR 33 in de Abdij van Zevenkerken te vinden in de herdenkinsbrochure “Dood kwam uit de lucht” van 11 november 2024, Zedelgem, blz 20 tot blz 24. In de brochure staan ook enkele zeldzame foto’s van de ziekenzalen van het hospitaal. [On Line Beschikbaar] https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.zedelgem.be/sites/default/files/2024-12/Brochure%252011%2520november%25202024%2520DEF%2520-%2520LR.pdf&ved=2ahUKEwj0hvrjmviNAxWuAfsDHV8TPM0QFnoECA4QAQ&usg=AOvVaw3DRKc2dX6lrfwyT4YSNDW9  [Laatst geraadpleegd 17 juni 2025].
4. Achtergrondinformatie bij het Meisjespenisonaat van de zusters van het Heilig Hart [On Line beschikbaar]: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/56981 en https://www.deplate.be/nl/foto-institut-des-dames-du-sacre-coeur-4 [Laatst geraadpleegd 27 mei 2025]
5. Achtergrondinformatie over het Gesticht der Zusters van de Heilige Familie [On Line beschikbaar]: Heilige Familie-Instituut met tuin | Inventaris Onroerend Erfgoed  [Laatst geraadpleegd 31 maart 2024]
6. Getypt verslag opgesteld in het Frans op 16 juni 1940 door Korporaal milicien Emile Bataille. Korporaal Bataille was tewerkgesteld in het Militair Hospitaal van Luik en vervoegde op 12 mei het HRM 62. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid (ADIV), Ministerie van Defensie, Evere.
7. Er zijn redenen om aan te nemen dat het personeel van het HMR 57 en het HMR 58 ook met de T.E.M. Nr 4 naar Etaples vertrok. Vooreerst had de T.E.M. Nr 4 maar een evacuatiecapaciteit van ongeveer 240 zittende en 120 liggende gewonden, maar de trein verlaat  Oostende om 22u00 met 642 personen aan boord. Een groot deel van de extra reizigers waren met grote waarschijnlijkheid geen gewonden. Vervolgens is T.E.M. Nr 4 de laatste  trein die uit Oostende vertrok die nog tot in Rang-du-Fliers nabij Berck-Plage is geraakt. Lt Adm Struyf, begeleider van het personeel van de hospitalen werd op 22 mei krijgsgevangen genomen in Rang-du-Fliers, het ogenblik waarop de trein door de vijand overmeesterd werd. Van Lt Med Slosse, de andere begeleider op de trein, is geweten dat hij nog over de Somme is geraakt en tot Nantes is doorgereisd. Ook deze timing klopt, de T.E.M. Nr 4 komt op 20 mei om 11u00 aan te Etaples en om 23u00 te Rang-du-Fliers. Theoretisch was het nog mogelijk om tijdens de nacht van 20 op 21 mei de Somme over te steken. Lt Med Slosse maakte geen deel uit van het verzorgend personeel van de evacuatietrein en kon bijgevolg beslissen om de rest van HMR 57 te Nantes te vervoegen (verder onderzoek moet dit bevestigen).
8. Een kopie van het bewegingsorder opgesteld op 18 mei 1940 door Kol Med Van der Ghinst bevindt zich nog in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
9. Getuigenis van Rode Kruis vrijwilligster Gilberte Farasyn-Schepens uit Oostende opgetekend in het boek “En toen was het oorlog – verhalen van de kleine man in de Tweede Wereldoorlog” van Julien Van Remoortele, uitgeverij Lannoo, Tielt, 2014.
10. Getypte nota van 26 mei 1940 opgesteld in het Frans en getekend door LtKol Daelemans, grootprovoost, met daarop de namen van een aantal militairen die dringend dienen opgespoord en aangehouden te worden. Met de nota wordt ook de opsporing verzocht van 1Kapt Med Beckers en 1Lt Adm Moonen. De beschuldiging tegen 1Kapt Med Beckers luidt als volgt: “a abandonné l’hôpitale complémentaire d’Ostende le 18 mai – a abandonné 400 blessés graves et produits pharmaceutiques. A rechercher par tous moyens.” Lt Adm Moonen wordt dezelfde beschuldigingen ten laste gelegd. Ondanks het opsporingsbevel van de 1ste Substituut Jacques Matthijs (TBC) hebben beide officieren hun opdracht in Frankrijk verdergezet. Bijkomend onderzoek moet uitwijzen hoe dit juridisch dispuut zich verder ontwikkeld heeft (TBD). De nota bevindt zich in het dossier van de Grootprovoostdienst bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.
11. Achtergrondinformatie bij Château du Plessis-de-Vair [On Line beschikbaar]: Château du Plessis-de-Vair — Wikipédia (wikipedia.org) [Laatst geraadpleegd 5 april 2024].
12. Handgeschreven relaas opgesteld in het Nederlands door Lt Adm Verschueren, beheerder van het HRM 63. Het verslag rapporteert de gebeurtenissen tussen 12 en 18 mei 1940. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere. In het verslag bevindt zich ook een lijst met kaderpersoneel dat erin geslaagd is de overtocht naar Varades uit te voeren. Samen met de namen vermeld in het verslag van Lt Van den Branden kan met zekerheid gezegd worden dat volgende personen zich op 28 mei in Varades bevonden: Lt Med Van den Branden, Lt Med Kaisin, Lt Med Lison, Lt Med Sevrin, Lt Pha Dupret, Lt Adm Verschueren, Lt Adm Michel, Lt Adm Jos Van Havre, Adjt KROLt Pha Vanderwilden, Adjt KROLt Pha Van Haverbeke, Sgt KROLt Med R. Pierre, SgtMaj Rombouts, Sgt J. Boon, Sgt J. Delcroix, Sgt A. Gallant, Sgt L. Laussens, Sgt P. Van Grootenbril, Sgt A. Van Reeth,  Sgt P. Verschueren en Sgt Edmond Windels.
13. Luitenant-geneesheer Res Bonet en Luitenant-geneesheer Res Machuret wordt door besluit 2784 van 10 augustus 1946 van Regent Prins Karel het Oorlogskruis met Palm toegekend, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 2 – 3 juni 1947, p 5609.
14. Getypt verslag opgesteld in het Frans door Cdt Henri Landrieu, bataljonscommandant van XXVII/GVCE. Het verslag bevindt zich in het dossier GVCE, Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie.
15. Getypt verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Franz Moonen, beheerder van het HMR 47. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
16. Handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Med Res Fernand Van Rossum, tot 18 mei tewerkgesteld in het HMR 47 – Grand Hôtel de la Plage. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
17. Achtergrondinformatie bij Lt Med Res Leon (alias Léo) Elaut [On Line beschikbaar]: Elaut, Leon | De digitale Encyclopedie van de Vlaamse beweging (encyclopedievlaamsebeweging.be) [Laatst geraadpleegd 4 april 2024]. Over zijn periode als militaire arts publiceerde hij “Mijn oorlogsdagboek, 1940”, uitgeverij Sanderus, 1961.
18. Originele nota opgesteld in het Frans op 24 mei 1940 te Varades door Lt Med Van den Branden, Directeur van het HMR 63 gericht aan Kol Med Van der Ghinst. In de nota wordt het relaas verteld van de afmars van het HMR van Blankenberge naar Nantes. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
19. Getypt verslag opgesteld in het Frans op 16 februari 1945 door Lt Med Jos Reynaert, kaakchirurg tewerkgesteld in het HMR 60. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
20. Zeer summier handgeschreven verslagje opgesteld in het Frans door 1Lt Med Res Leroy tewerkgesteld bij het HMR 32. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
21. Kort maar gedetailleerd getypt verslag opgesteld in het Frans op 6 oktober 1945 door 1Lt Res Pha Nenquin die de veldtocht van het HMR 34 meemaakte. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
22. Summier getypt verslag opgesteld in het Nederlands door Lt Res Adm Van Nes, administrateur van het HMR 34. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
23. Zeer summier handgeschreven verslagje betreffende de periode 18 tot 20 juni 1940 opgesteld in het Frans door Lt Med Masureel, een Kortrijkse radioloog die als reservist werd opgeroepen voor het HM Brugge. Uit het verslag blijkt dat de arts werd opgenomen in de rangen van het TptK/7Div op 19 juni. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
24. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door OLt Pha Schonkeren, als reservist opgeroepen voor het HM Brugge. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
25. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Pha Grad, reservist apotheker van het HMR 61 te Blankenberge. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
26. Summier getypt verslag opgesteld in het Frans op 30 april 1945 door Lt Adm Fontainas, Adjunct Beheerder van het HMR 36. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
27. Getypt summier verslag opgesteld in het Frans op 12 februari 1945 door 1Kapt Med Res Birck, directeur van het HMR 66. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
28. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Kapt Med Mandiaux, directeur van het HMR 53 te Mariakerke. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
29. Zeer summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans op 28 december 1944 door Lt Med Monnaie, adjunct-directeur van het HMR 53. Het verslag bevat ondanks zijn beknoptheid toch enkele interessante details. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
30. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door 1Kapt Med Vanderzijpen betreffende de veldtocht van HMR 57 en HMR 58 van 18 tot 20 mei 1940. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
31. Summier getypt verslag opgesteld in het Nederlands door Lt Adm Res Schatteman initieel aangeduid voor het HMR 43 in het Royal Palace Hotel in Oostende maar die na de beslissing om de mobilisatie van het HMR 43 stop  te zetten werd overgeplaatst naar HMR 47. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
32. Zeer summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans op 7 mei 1945 door Adjt KROLt Med De Roo, adjunct van Lt Med Martens, directeur van het HMR 45. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
33. Getypt verslag opgesteld in het Frans door Lt Med Kullmann, adjunct directeur van HMR 45 van 12 tot 22 mei, na 22 mei directeur van HMR 45. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
34. Summier getypt verslag opgesteld in het Frans door OLt Med De Moor, arts bij het HMR 45. Het betreft vooral zijn persoonlijk verhaal nadat hij op 21 mei het HMR 45 verlaten heeft. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
35. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Kruchten, gemobiliseerd voor het HMR 27 maar op 13 mei overgeplaatst naar het HM Gent. Het verslag is één van de weinige bronnen die iets vertelt over het Recuperatiecentrum voor Lichtgewonden Gent bevolen door Kapt Med Lepage. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
36. Zeer summier getypt verslag opgesteld in het Frans door Lt Med Jean Van de Velde, professor aan de UGent, gemobiliseerd in het HMR 29 en vervolgens overgeplaatst naar HMR 27. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere. Achtergrondinformatie betreffende Jean Van de Velde [On Line beschikbaar]: https://www.ugentmemorie.be/personen/van-de-velde-jean-jacques-1897-1961 [Laatst geraadpleegd 28 juni 2025].
37. Summier getypt verslag opgesteld in het Frans door 1Kapt Med Destrée, directeur van HMR 29. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
38. Zeer summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Delvaux, beheerder van het HMR 29. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
39. Uittreksel van het velddagboek van het HMR 60 van 10 mei 1940 tot 18 mei 1940. Het uittreksel is vermoedelijk na de oorlog door een medewerker van de historische dienst overgetypt in het Frans en bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
40. Slagorde officieren van het 2TGK. Deze slagorde vermeldt ook waar de verschillende artsen terechtgekomen zijn in Frankrijk. De slagorde officieren 2TGK bevindt zich in een schrift met de slagordes van alle medische eenheden van het leger. Dit schrift is te vinden in de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
41. L’armée belge de France en 1940, door Jean Jamart Col BEM Hre, 1994, uitgeverij Schmitz, Bastogne.
42. Artikel verschenen in de Oostendse krant “De Zeewacht” van zaterdag 29 juni 1940 met als titel “Het drama van hotel La Plage”. Het betreft een interview van Mevr Meseure, onderwijzeres en werkzaam als vrijwilliger van het Rode Kruis in het voormalig HMR 47 “Grand hôtel de la Plage” op de zeedijk. Uit het interview blijkt dat het Rode Kruis de militaire overheid verwijt niet genoeg steun verleend te hebben aan de achtergelaten, niet vervoerbare zwaar gewonde militairen. Militaire bronnen verwijten het Rode Kruis dan weer van een ondoeltreffende organisatie van het hospitaal.  Wat er ook van zij, het lot van de patiënten in het hotel “de la Plage” was alles behalve benijdenswaardig.
43. Artikel verschenen in het Oostends maandblad “De Plate” nummer van november 2005 geschreven door Rudolf Weise met als titel “Ik was 11 in 1940 (3de deel en slot)”. Het betreft het relaas van de 11 jarige Rudolf Weise die met de rest van zijn familie en zijn vader, 1ste Sergeant Michaël Weise tewerkgesteld in het HMC Gent, de overtocht maakt van Gent naar Nantes en vervolgens verder door Carcassonne.

Staf/4TGK
Bij afkondiging van Fase A van het mobilisatieplan op 26 augustus 1939 laat de Staf van de Troepen en Etablissementen van de Gezondheidsdienst van de Achterwaartse Zone (TESSI) de ligcapaciteit van de militaire hospitalen te Gent, Brugge en Oostende tot het maximum vergroten. Voorts blijven deze hospitalen hun normale werking voortzetten. Bij afkondiging van Fase C van het mobilisatieplan op 1 september 1939 worden in de buurt van de militaire hospitalen bijkomende gebouwen opgeëist om de ligcapaciteit te verhogen. Gedurende de rest van de mobilisatie zal de capaciteit van de Militaire Hospitalen in verschillende fasen aangevuld worden met aanvullingshospitalen (Hôpital Militaire Complémentaire – HMC) en reservehospitalen (Hôpital Militaire de Reserve – HMR). Er wordt ook gezocht naar hotels, scholen en rusthuizen die geschikt zouden kunnen zijn om er reservehospitalen in onder te brengen. Van elke bruikbare locatie wordt een mobilisatiedossier opgesteld dat wordt bijgehouden door het dichtst bijgelegen militair hospitaal (Gent, Brugge of Oostende).

(Verder onderzoek moet uitwijzen in welke mate er tijdens de mobilisatie reeds sprake was van de betrokkenheid van een stafelement van 4TGK.)

• HMR 5 (Grand Hotel Océan De Panne)
  Het Grand Hotel Océan gelegen op de zeedijk te De Panne, dat ook al dienst deed als hospitaal tijdens de Eerste Wereldoorlog, wordt nog tijdens de mobilisatie opgeëist om er het Militair Reservehospitaal Nr 5 (HMR 5) in te installeren. Kapitein Geneesheer Marique is aan de vooravond van de oorlog directeur van het hospitaal.
• HMR 7 (Hotel Continental Osborne De Panne)
  Ook het Hotel Continental Osborne aan de Duinkerkelaan te De Panne wordt tijdens de mobilisatie opgeëist. Het Militair Reservehospitaal Nr 7 (HMR 7), geleid door 1ste Kapitein Geneesheer Grosfils, neemt er zijn intrek in.

Staf/4TGK
De staf van het 4de Territoriaal Geneeskundig Korps (4TGK) mobiliseert te Brussel. Het korps, bevolen door Geneesheer Majoor Ernest Warland, gaat over tot de volledige mobilisatie van twee Hospitaalcentra (HC). Het betreft het Hospitaalcentrum Nieuwpoort-De Panne en het Hospitaalcentrum Middelkerke. Elk hospitaalcentrum omvat meerdere Militaire Reservehospitalen (HMR). Hiertoe worden enkele grote hotels langs de kust en enkele scholen in het hinterland opgeëist. Daarnaast mobiliseert het 4TGK ook nog eens drie Territoriale Geneeskundige Compagnies. Het mobilisatieproces verloopt relatief traag. In eerste instantie kan het personeel door de chaos op de wegen en het spoor slechts met moeite het hen toegewezen hospitaal bereiken. In tweede instantie omdat er heel wat infrastructuurwerken moeten uitgevoerd worden om de opgeëiste hotels en scholen om te vormen tot hospitaal. Conform een conventie afgesloten met het Ministerie van Landsverdediging, verhoogt het Rode Kruis van België het aantal hulphospitalen. Deze hospitalen maken geen deel uit van de militaire medische keten, maar moeten door opname van zowel burgers als militairen de globale ligcapaciteit in het ganse land vergroten. Het 4TGK zal eveneens de 1ste Kapitein Arthur Prevost en het personeel van de Muziekkapel van de Gidsen in zijn rangen opnemen.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• Staf/HC Nieuwpoort-De Panne
  Het HC Nieuwpoort-De Panne wordt geleid door 1Kapt Med Georges Van De Velde, een arts van het actieve leger, die tevens directeur is van het Militair Reservehospitaal Nr 2. Vermoedelijk was de Staf/HC Nieuwpoort-De Panne initieel gecolocaliseerd met het HMR 2 in het instituut Stella Maris. Allicht door plaatsgebrek is de staf verhuisd naar het Home Emiel Vandervelde te Oostduinkerke waar de staf vanaf 10 mei operationeel is (verder onderzoek moet dit uitwijzen) [1]. Voorts bestaat de staf van het HC Nieuwpoort-De Panne uit Lt Med Piron, OLt Med Liegeois, Kapt Pha Act Franssen, Lt Pha Res Lambrechts, Lt Adm Act Fosseprez.
• HMR 2 (Stella Maris Nieuwpoort)
  Het Militair Reservehospitaal Nr 2 moet worden opgericht in het instituut Stella Maris, een school in de Willem De Roolaan Nr 72 te Nieuwpoort. Het hospitaal wordt in principe geleid door 1Kapt Med Georges Van De Velde maar die kan zich niet veel bekommeren om het hospitaal, gezien zijn cumuulfunctie als hoofd van het HC Nieuwpoort – De Panne. Er wordt gewacht op de komst van versterkingen om te starten met de installatie van het hospitaal.
• HMR 3 (Middenschool Nieuwpoort)
  Het Militair Reservehospitaal Nr 3 wordt geïnstalleerd in de Middenschool (of Ecole Moyenne) aan de Luitenant Calbergstraat (huidige Arsenaalstraat) te Nieuwpoort. 1ste Kapitein Geneesheer Hendrix wordt aangesteld als directeur van het hospitaal. Hij zal pas de volgende dag aankomen in het HMR 3.
• HMR 4 (Grand Hôtel Nieuwpoort-Bad)
  

  Het Grand Hôtel te Nieuwpoort waar het HMR 4 werd in geïnstalleerd.

  In het Grand Hôtel gelegen langs de Albert I Laan te Nieuwpoort-Bad wordt het Militair Reservehospitaal Nr 4 opgestart door Kapitein Geneesheer Van Der Elst. Hij wordt bijgestaan door de Lt Med Res Delescaille, OLt Med Solé, OLt Med Matthys, OLt Med Wiringer en OLt Med Aerts. Voorts behoren ook nog 1Kapt Pha Res Roffiaen, 1Kapt Adm Res Deschamps (Beheerder) en Lt Adm Res Sohier (Adjunct Beheerder) tot de staf van het hospitaal. Het HMR 4 is al snel operationeel en tegen 17 mei bevinden er zich een 450-tal zieken en gewonden.

• HMR 8 (Hotel Terlinck De Panne)
  Het Hotel Terlinck in De Panne wordt overgenomen door het leger om er het Militair Reservehospitaal Nr 8 (HMR 8) in onder te brengen. Er wordt onmiddellijk gestart met de inrichting van het hospitaal in de gebouwen van het hotel. Geneesheer 1Kapt Auguste Malfait uit Kortrijk, wordt aangesteld als directeur van HMR 8. Hij wordt op de staf bijgestaan door OLt Med Fontaine, Adjt KROLt Med Simon, Lt Pha Delang, Lt Adm Elleboudt (Beheerder) en Lt Adm Bureau. Er wordt onmiddellijk gestart met de inrichting van het hospitaal maar het HMR 8 zal evenwel nooit functioneren als reservehospitaal.
• HMR 9 (Repos Saint-Elisabeth De Panne)
  Het Militair Reservehospitaal Nr 9 (HMR 9) dient te worden opgericht in het Rusthuis Sint-Elisabeth (of Repos Saint-Elisabeth) gelegen in de Sint- Elisabethlaan Nr 71 te De Panne. Op deze locatie werd tijdens WO I door het Belgische Rode Kruis en door het Belgische leger ook al eens een noodhospitaal opgericht. Het rusthuis, feitelijk een vakantiecolonie, was het eigendom van de familie Haps die pas de volgende dag op de hoogte zullen gebracht worden van de opeising van hun rusthuis.

HC Middelkerke/4TGK

• Staf/HC Middelkerke
  

  Hotel Continental, vestigingsplaats van het HMR 13.

  Het Hospitaalcentrum Middelkerke (HC Middelkerke) wordt geleid door Geneesheer Majoor van de reserve Georges Hubinont die tevens directeur was van het Militair Reservehospitaal Nr 13 (HMR 13). De staf is onder meer verantwoordelijk voor de mobilisatie van het HMR 11, HMR 12, HMR 13, HMR 14, HMR 15, HMR 16, HMR 17 en HMR 18. De staf van het HC Middelkerke is vermoedelijk gecolocaliseerd met het HMR 13 in het Hôtel Continental op de Zeedijk Nr 59 te Middelkerke [2].

• HMR 13 (Hotel Continental)
  Het HMR 13 neemt zijn intrek in het Hotel Continental op de zeedijk te Middelkerke. Het hospitaal wordt geleid door Maj Med Res Hubinont die wordt bijgestaan door Lt Med Res Gabriel (adjunct), OLt Med Peeters, OLt Med Ackerman, Lt Pha Res Dubois, Lt Pha Res Dewelde, Lt Adm Res Bastin (beheerder) en Lt Adm Res Gobin (adjunct beheerder).
• HMR 15 (Hotel Belle Vue)
  Het hotel Belle Vue op de Zeedijk te Westende (ook gekend als de Rotonde) werd opgeëist door het leger om te worden ingericht als Militair Reserverhospitaal Nr 15 (HMR 15). 1ste Kapitein Geneesheer van de reserve Vanhoeck wordt aangesteld als directeur en wordt bijgestaan door Lt Med Pircard, Lt Med Wettendorf, Lt Med Delaunois, Lt Med Cambier, Lt Med Boudrenghien, OLt Med Vandeveld, OLt Med Arnould, OLt Med Lescot, OLt Med Radelet, OLt Med Cravatte, OLt Med Cools, 1Kapt Pha Jauson, OLt Pha Losfeld, Lt Adm Dargent (Beheerder), Lt Adm Demoisy (Adjunct-beheerder) en Lt Adm Plasman, allen reservisten.
• HMR 17 (Pension de la Providence)
  Het Militair Reservehospitaal Nr 17 (HMR 17) neemt zijn intrek in de gebouwen van het Pension de la Providence in de Paul de Smet de Naeyerstraat Nr 29 te Middelkerke. 1ste Kapitein Geneesheer Gerard wordt aangesteld als directeur van het hospitaal en wordt op de staf bijgestaan door OLt Med Blanpain, 1Kapt Pha Lacourt, Lt Pha Cornet, 1Kapt Adm De Bodt (Beheerder) en Lt Adm Crowet, allen reservisten. 
• HMR 18 (Instituut Eymard Van Hinsberghe)
  Het Instituut Eymard Van Hinsbergh, een sanatorium voor tuberculeuze kinderen gelegen langs de Westendelaan te Middelkerke, werd opgevorderd om er het Militair Reservehospitaal Nr 18 in op te richten. De aanwezige kinderen worden naar huis gestuurd met uitzondering van een veertigtal internen wiens ouders niet verwittigd konden worden [3]. 1ste Kapitein Geneesheer Gaston Gianolla wordt aangesteld als directeur van het HMR 18 en wordt op de staf van het hospitaal bijgestaan door OLt Med De Bliquy, OLt Med Puissant, OLt Med Detry, 1kapt Pha Taverne, Lt Pha Duez, Lt Adm Ducachet (Beheerder) en Lt Adm Minet.
• HMR 20 (Instituut van de Zusters van Sint-Niklaas te Diksmuide)
  In het Instituut der Zusters van Sint-Niklaas (of Pensionat et externat des Dames de Saint-Nicolas) in de Kwadestraat te Diksmuide wordt het Militair Reservehospitaal Nr 20 (HMR 20) ingericht [4]. Lt Adm Goffinet, beheerder van HMR 20, komt er als eerste toe en start onmiddellijk met de voorbereiding van de opstart van het hospitaal. Niet lang daarna komt 1ste Kapitein Geneesheer Jacquet aan te Diksmuide. Hij wordt aangesteld als directeur van het hospitaal en wordt op de staf van het hospitaal bijgestaan door OLt Med Zimmerman, OLt Med Hiers, Lt Pha Daro, Lt Pha Vanderrepen, Lt Adm Goffinet (Beheerder) en Aal 2Kl Philippe, allen reservisten.
  

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 2
  Lt Med Lechien werd op 10 mei gemobiliseerd voor het Opleidingscentrum van de Geneeskundige Dienst (CISS) en op 11 mei door Kolonel Med Scheyvaerts, hoofd van het CISS, doorgestuurd naar het HMR 2 te Nieuwpoort waar hij in de late avond toekomt. Hij meldt zich aan bij 1Kapt Van De Velde in het Home Vandervelde te Oostduinkerke.  Lt Med Lechien krijgt de leiding voor de opstart van het HMR 2, samen met Kapt Adm Deisser. Gedurende de komende dagen wordt de staf van het hospitaal te Nieuwpoort nog uitgebreid met Lt Med Gillain, Lt Med Govaert, Lt Pha Vandewal, Lt Pha Weustenraad, Kapt Adm Deisser (Beheerder), Lt Adm Burton en Lt Adm Villain, allen reservisten.
• HMR 3
  1Kapt Med Georges Hendrix komt toe in de Middenschool te Nieuwpoort. Hij wordt in het hospitaal bijgestaan door Lt Med Balle, Lt Med Weber, OLt Med Latour, Kapt Pha Dawant, Lt Pha Jossart, Lt Adm Durez (Beheerder), Lt Adm Gueret en Aal Defalque, allen reservisten. De directeur begint onmiddellijk met de voorbereiding voor de installatie van het hospitaal in het schoolgebouw en laat het schoolmeubilair en -materieel uit de gebouwen verwijderen.  In het mobilisatiedossier blijkt een onwerkbaar bouwplan te zitten, zodat de officieren de planning moeten overdoen.
• HMR 9
  Luitenant Geneesheer van de reserve Jalay komt als eerste toe in het rustoord Sint-Elisabeth, gevolgd door Luitenant van de Administratie Marin die onmiddellijk contact opneemt met de eigenares Juffrouw Simonne Haps [5] om de eerste practische zaken voor de overname van het rusthuis te regelen. Beide officieren installeren zich in het Hôtel d’Anvers in De Panne. 1ste Kapitein Geneesheer Jules Marbaix, die werd aangesteld als directeur van het HMR 9, komt rond de middag aan in het rusthuis Sint-Elisabeth. In de voormiddag bracht hij een bezoek aan het Militair Hospitaal te Oostende om de mobilisatiekoffer van het ziekenhuis in ontvangst te nemen. Tegelijkertijd met 1Kapt Med Marbaix komt ook de 1Kapt Pha De Mecheleer aan in het rusthuis. De staf komt een eerste keer samen om het mobilisatiedossier te bestuderen. Het medisch materieel moet worden geleverd door het Militair Hospitaal van Oostende.

Staf/4TGK
De toestand in de veldhospitalen van het leger begint dramatisch te worden door de grote toestroom van gewonden die vielen bij de gevechten van de eerste oorlogsdagen. De maximum capaciteit van de meeste MCC is al snel bereikt en een groot aantal gewonden moet zo snel mogelijk geëvacueerd worden naar de verschillende reservehospitalen. Al gauw wordt het duidelijk voor de Geneesheer Luitenant-generaal Luyssen, inspecteur generaal van de geneeskundige dienst (of Inspecteur Générale du Service Sanitaire – IGSS), dat overbezetting van de Belgische hospitalen onvermijdelijk is en dat de optie om gewonden naar Frankrijk te evacueren onderzocht moet worden.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 3
  Het grootste probleem met de Middenschool is de watervoorziening en de afvoer.  De klaslokalen beschikken niet over een waterleiding.  In de stad Nieuwpoort wordt een schilder opgevorderd om grote rode kruisen op het dak aan te brengen.
• HMR 9
  Lt Adm Marin neemt contact op met de beheerders van HMR 5 in het Grand Hôtel Océan en HMR 7 in het Hotel Continental Osborne, twee hospitalen die al enkele maanden eerder opgestart werden. Hij doet een eerste aanvraag om fondsen te kunnen krijgen bij Majoor Adm Brouyère. De fondsen worden niet onmiddellijk ter beschikking gesteld waardoor moet worden overgegaan tot opeisingen bij lokale handelaren die niet echt opgezet waren met de vele opeisingsbonnen. Ondertussen komen Lt Med Hentz, OLt Med Bastin, 1Kapt Pha Schwind en Lt Pha Panier aan in het hospitaal. Er wordt begonnen met de selectie van de nodige lokalen voor de inrichting van het ziekenhuis waarbij vastgesteld wordt dat de keukentoestellen van het rusthuis niet functioneren.

HC Middelkerke/4TGK

• HMR 15
  Het HMR 15 in hotel Belle Vue is operationeel en neemt de eerste patiënten op.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• Staf/HC Nieuwpoort-De Panne
  De staf is vanaf nu operationeel in Oostduinkerke. 1Kapt Med G. Van De Velde stuurt onmiddellijk na aankomst een nota uit om alle reservehospitalen van het hospitaalcentrum op de hoogte brengt van het nieuw adres en telefoonnummer van de staf. Hij vraagt hierbij ook om dagelijks om 08u00 op de hoogte gebracht te worden van de situatie personeel van elk hospitaal. Hij wil nominatief weten welke officieren, onderofficieren en manschappen al zijn opgedaagd en wie nog ontbreekt op het appel. Hij benadrukt ook dat bij de inrichting van de hospitalen er naar gestreefd moet worden om het aantal bedden dat voorzien is in het installatiedossier zo goed mogelijk te benaderen en liefst zelfs nog meer indien het kan.
• HMR 2
  Het HMR 2 wordt opgesplits, een gedeelte verhuist van Nieuwpoort naar Oostduinkerke en vindt er onderdak in het Home Emiel Vandervelde gelegen op de grens tussen Oostduinkerke en Nieuwpoort. Het hospitaal in Oostduinkerke krijgt geen nummer maar wordt aangeduid als HMR Oostduinkerke. Lt Med Res Lechien wordt aangeduid als directeur van wat achterblijft in Nieuwpoort. 
• HMR Oostduinkerke
  Deze pas opgerichte medische formatie blijft onder bevel van 1Kapt Med Res Van De Velde. Hij wordt te Oostduinkerke bijgestaan door Lt Med Res Piron, OLt Med Res Liègeois, Kapt Pha Act Franssen, Lt Pha Res Lambrechts, Lt Adm Act Fosseprez.
• HMR 3
  De inrichting wordt voortgezet.  Om 15u00 vertrekt een vrachtwagen naar Brugge om beddenmateriaal op te halen.
• HMR 9
  Er wordt een lijst opgemaakt van eigendommen van het rusthuis die opgeëist zullen worden om het hospitaal mee in te richten. Tijdens de nacht van 13 op 14 mei komen de meeste dienstplichtigen bestemd voor het hospitaal aan in De Panne. Ze zijn gekleed in burger en in bezit van onvolledige militaire kledij die al lang niet meer past (of zoals Lt Adm Marin het omschrijft: “Ils portent dans un sac une tenue incomplète, non-adaptée à leur corpulence“). Daarenboven blijkt dat hun kennis betreffende medische verzorging onbestaande is.

Staf/4TGK
De staf van het 4TGK verlaat Brussel en installeert zich te Nieuwpoort. Ondertussen stemt het Franse Ministerie van Oorlog in Parijs ermee in dat de Belgische gewonden, die niet kunnen worden opgevangen in Belgische militaire hospitalen, mogen afgevoerd worden naar het hospitaalcomplex van Le Touquet nabij de stad Etaples. Voorts wordt beslist dat het transport van de gewonden naar Frankrijk verzekerd zal worden door Belgische sanitaire treinen, hierbij uitsluitend gebruik makend van de spoorlijnen langsheen de kust. De concrete uitvoering van deze beslissing moet echter wel nog gecoördineerd worden met de plaatselijke Franse medische autoriteiten. Volgend op de Franse beslissing ontvangt de Staf/4TGK van het HK/TESSI een waarschuwingsorder met richtlijnen voor de evacuatie van gewonden naar Frankrijk. In eerste instantie zullen de zieken en gewonden geëvacueerd worden naar lazaretten ten westen van de Bovenschelde om in tweede instantie doorgestuurd te worden naar Frankrijk wanneer de hospitalen aan de kust volzet raken. De evacuatie naar Frankrijk zal ten vroegste zal starten op 15 mei. Het medisch materieel van de hospitalen moet vervoerd worden via de weg, hoofdzakelijk met opgeëiste voertuigen. Men zal beginnen met deevacuatie van de licht gekwetsten en zieken, de anderen zullen volgen zodra de omstandigheden dit toelaten. Alle sanitaire treinen zullen België verlaten via het station te Adinkerke, de eindbestemming van de treinen zal het station van Etaples zijn. De rotatie der treinen zal plaats vinden om de vier dagen, ontsmetting inbegrepen. 

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 3
  De aanpassingen aan de Middenschool willen niet vlotten.  Med 1Kapt Henrickx verkrijgt een budget van 30.000 Frank en roept de hulp in van Aannemerij Kindt uit Oostende.
• HMR 9
  De komende dagen wordt het hospitaal operationeel gemaakt. Er verschijnen uiteindelijk meer manschappen dan voorzien op de slagorde van het mobilisatiedossier. Het wordt steeds moeilijker om bevoorraading te vinden door middel van opeisingen, locale handelaars weigeren nog te leveren. Bovendien raakt de samenwerking met de gemeentelijke overheden verzuurd omdat De Panne af te rekenen heeft met grote vluchtelingenstromen. Er wordt overgegaan tot de opeising van een school om de manschappen in onder te brengen. Het beloofde materieel dat moet geleverd worden door het HM van Oostende komt niet toe en ook de nodige geneesmiddelen zijn nog niet aangekomen. Een ketelslager uit De Panne is gecontracteerd om de keuken terug operationeel te maken. De levensmiddelen voor de manschappen moeten opgehaald worden bij een Intendance-eenheid te Brugge hetgeen door overvolle wegen bemoeilijkt wordt.

Staf/4TGK
Omdat er twijfel bestaat over wat de Fransen nu juist aanbieden stuurt LtGen Med Luyssen een delegatie artsen naar Le Touquet om na te gaan wat de mogelijkheden zijn. De Belgische delegatie wordt ontvangen door de Franse Médecin Colonel Debeyre, directeur van het hospitaalcentrum van Le Touquet. Deze stelt onmiddellijk 1.500 van de 2.400 bedden ter beschikking van de Belgen en vraagt hen drie chirurgische teams te leveren. 

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 2
  Lt Med Lechien krijgt de opdracht om het HMR 2 te verhuizen van de school Stella Maris in het centrum van Nieuwpoort naar het Home George Theunis, een nagelnieuw complex van het National Werk voor Kinderwelzijn (of L’Oeuvre Nationale de l’Enfance) langs de Albert I Laan te Oostduinkerke [6]. Daar wordt opnieuw begonnen met de inrichting van een hospitaal.
• HMR 3
  In Nieuwpoort wordt een bestelwagen opgevorderd om naar Brugge te rijden en levensmiddelen, beddenlakens, geneesmiddelen en doktersmateriaal op te halen.  Het hospitaal plant nu 48 bedden.

Staf/4TGK
Tussen 18u00 en 20u00 verwittigt de staf alle bevelhebbers van zijn eenheden om alle installatiewerkzaamheden te staken en manschappen en materiaal klaar te maken voor transport naar Le Touquet. Wanneer de Belgische delegatie die de evacuatie naar Frankrijk coördineert terugkeert naar Le Touquet en start met het klaarmaken van de hospitalen voor de aankomst van de eerste Belgische slachtoffers vernemen ze rond 18u00 dat de genomen schikkingen van de vorige dag gewijzigd zijn en dat de Franse autoriteiten Le Touquet willen reserveren voor Franse en Engelse gewonden. De Franse medische autoriteiten stellen voor om de Belgische gewonden naar het ongeveer 15Km verderop gelegen Berck-Plage over te brengen. Het nabijgelegen station van Rang-du-Fliers wordt de nieuwe eindbestemming voor de medische evacuatietreinen die de vervoerbare gewonden naar Frankrijk zullen overbrengen. Deze Franse beslissing stuurt de planning van de evacuatie van de hospitalen van 4TGK niet echt in de war gezien de orders voor evacuatie naar Le Touquet nog niet werden verspreid.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 2
  Lt Med Lechien krijgt het bevel om te stoppen met de verdere inrichting van het hospitaal.
• HMR 3
  Op 16 mei ontbreken nog negen officieren, twee onderofficieren, twee brigadiers en 12 soldaten op het appel van het HMR 3 [7]. Zijn wel aanwezig; 1Kapt Med Hendrix (directeur), 1Kapt Pha Dawant (diensthoofd), Lt Adm Durez (beheerder), Lt Adm Gueret (adjunct-beheerder), Lt Balle (chirurg), Lt Med Weber en OLt Med Latour. De rest van de bezetting van het HMR 3 bestaat uit vijf onderofficieren waarvan vier muziekanten van de Gidsen, drie brigadiers en vierentwintig soldaten.
• HMR 9
  Het HMR 9 kampt nog steeds met veel moeilijkheden om operationeel te zijn.

Staf/4TGK
De Staf/4TGK wordt op de hoogte gebracht dat gewonde en zieke Belgische militairen nu ook toegang krijgen tot het Franse militaire hospitaalcentrum te Nantes met een capaciteit van 20.000 bedden. De reservehospitalen van het TESSI die op 17 mei nog niet vertrokken zijn naar Berck-Plage worden rechtstreeks doorgestuurd naar diverse locaties in en rond Nantes. Er wordt een tweede nieuwe medische eenheid opgericht: het Belgische Hospitaalcentrum Nantes (HC Nantes). De verplaatsing naar Nantes dient te gebeuren via Saint-Adresse, Bernay, Alençon en Angers. Vreemd genoeg reizen ook de families van de artsen mee in de persoonlijke voertuigen van de geneesheren. Eerst naar Berk-Plage en later naar Nantes.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 3
  Het hospitaal vordert vijf vrachtwagens op voor het komende transport naar Frankrijk.
• HMR 9
  1Kapt Med Marbaix wordt rond de middag door 1Kapt Van De Velde op de hoogte gebracht dat onmiddellijk gestaakt moet worden met het verder inrichten van het hospitaal. Het reeds aanwezige materieel moet afgevoerd worden naar het hospitaalcentrum, de manschappen dienen de volgende dag met eigen middelen geëvacueerd te worden naar Berck-Plage in Frankrijk om van daar uit door te reizen naar Nantes. De rest van de dag wordt de verplaatsing naar Nantes voorbereid. Er worden fondsen afgehaald bij een filiaal van de Nationale Bank in Veurne, er worden levensmiddelen gekocht voor onderweg en er wordt een autobus,  een mini-bus met aanhangwagen en twee bestelwagens opgeëist. Voorts staan er nog negen personenwagen van geneesheren die met hun persoonlijk voertuig naar De Panne waren afgereisd, ter beschikking. 

HC Middelkerke/4TGK

• • HMR 15
    De gewonden aanwezig in het hospitaal worden klaargemaakt om per spoor naar Frankrijk geëvacueerd te worden.
  • HMR 20
    Te Diksmuide ontvangt 1Kapt Med Jacquet van Generaal-majoor Schmidt, bevelhebber van het Commando Gezondheidsdienst 1ste Circonscriptie, het bevel om zijn hospitaal voor te bereiden op een verhuis naar Nantes.

Staf/4TGK
De staf verlaat Nieuwpoort en wordt naar Nantes gedirigeerd. Op 18 mei wordt Le Touquet bereikt.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• Staf/HC Nieuwpoort-De Panne
  De militaire reservehospitalen 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 en 9 krijgen het bevel om hun hospitaal te sluiten en met hun personeel en materieel naar Nantes te vertrekken. HRM 8 dient zich naar Berck-Plage te begeven.
• HMR 2
  Lt Med Lechien krijgt in de loop van de dag een waarschuwingsorder om het hospitaal klaar te maken voor verhuis naar Frankrijk. Om 17u00 geeft 1Kapt Med Van De Velde de opdracht aan Lt Lechien om met zijn personeel en materieel langs de baan via Etaples, Rouen en Evreux naar Nantes te vertrekken. 
• HMR 3
  De colonne van HMR 3 verlaat Nieuwpoort om 17u45 en bereikt Calais om 21u30.
• HMR 5
  Het Rode Kruis laat alle niet-vervoerbare zieken en gewonden die zich nog in de verschillende hospitalen van het HC Nieuwpoort-De Panne bevinden, samenbrengen in HMR 5 (Grand Hôtel Océan) op de Zeedijk.
• HMR 9
  Behalve de autobus zijn de meeste opgeëiste voertuigen in slechte staat. Het nodige materieel wordt opgeladen en de colonne wordt gevormd. De ganse dag wordt gewacht op een bevel om te vertrekken. De wachtende manschappen zien meerder colonnes voertuigen van militaire reservehospitalen voorbij passeren en worden ongeduldig.

HC Middelkerke/4TGK

• Staf/HC Middelkerke
  De militairen van de militaire reservehospitalen 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20 en 21 verlaten ons land met bestemming Nantes. 
• HMR 11 (West End Hotel Westende)
  Ook het HMR 11 dient zich naar Nantes te begeven. Voor vertrek van het HMR 11 worden vier aanwezige patienten overgegeven aan het Rode Kruis.
• HMR 15
  1Kapt Med Vanhoeck ontvangt het bevel om het personeel en het materieel van HMR 15 langs de baan over te brengen naar Nantes. Op 19 mei ’s ochtends wordt de Frans-Belgische grens te Roosbrugge gepasseerd waarna de colonne richting Etaples wordt gestuurd.
• HMR 17
  1Kapt Med Gerard ontvangt eveneens een bevel voor de evacuatie van zijn hospitaal naar Nantes. De colonne van het HMR 17 wordt initieel naar Le Touquet gestuurd om vervolgens door te trekken tot Nantes. Eens te Nantes aangkomen zoeken ze kantonnementen op te Montrevault waar ze zullen verblijven tot 17 juni.
• HMR 18
  In de loop van de voormiddag ontvangt 1Kapt Med Gianolla het bevel van Maj Med Hubinon om het HMR 18 met eigen middelen naar Nantes te evacueren. Het personeel en het materieel van het HMR 18 komt enkele dagen later voltallig aan te Nantes en krijgt Montrevault als kantonnementsplaats toegewezen.

Staf/4TGK in Frankrijk
De staf reist verder van Le Touquet via Berck-Plage naar Verton, een buurgemeente van Berck-Plage.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• Staf/HC Nieuwpoort-De Panne
  Het materieel van de Staf en het HMR Oostduinkerke wordt geladen in veertien opgëiste bestelwagens. De colonne verlaat  Oostduinkerke om 18u00 op bevel van 1Kapt Med Van De Velde die zelf op kop van het konvooi rijdt. De bestemming van de colonne is Etaples, Kassel wordt gekozen als eerste hergroeperingspunt in Frankrijk. Door de verschillende snelheid van de voertuigen en door de overvolle wegen valt de colonne al snel uiteen en ook op het eerste hergroeperingspunt bevinden zich maar enkele voertuigen. Alle contact met 1Kapt Med Van De Velde is verbroken.
• HMR 3 in Frankrijk
  De colonne verlaat Calais om 05u00.  Med 1Kapt Hendrix bereikt Bosc-le-Hard in het departement Seine-Maritime om 20u00.  De colonne is echter onderweg uit elkaar geraakt en Hendrix weet niet langer waar de rest van zijn eenheid zich ophoudt.
• HMR 4
  Tegen de avond ontvangt 1Kapt Med Van Der Elst het bevel om met zijn personeel en materieel naar Etaples in Frankrijk te vertrekken. Het hospitaal beschikt over een allegaartje van opgeëiste voertuigen die in allerijl worden ingeladen. De colonne bereikt diezelfde avond nog Saint-Omer en de volgende dag wordt doorgereden tot Hesdin.
• HMR 8 in Frankrijk
  Het HMR 8 krijgt de opdracht om zich naar Nantes te begeven via Le Touquet en Berck-Plage. 1Kapt Med Malfait beslist te Berck-Plage te blijven terwijl het voertuig van Lt Pha Delang, met aan boord enkele verplegers, zonder benzine komt te vallen. Hij zal pas in de ochtend van 21 mei zijn voertuig kunnen tanken waardoor hij te laat is om de Somme nog over te steken. Hij probeert om via Montreuil terug te keren naar België maar wordt door de Duitsers onderschept en teruggestuurd naar Berck-Plage waar hij wordt krijgsgevangen genomen.
• HMR 9 in Frankrijk
  Pas tegen 15u00 en na veel aandringen van 1Kapt Med Marbaix krijgt het HMR 9 de toelating om naar Frankrijk te vertrekken. Tegen middernacht wordt via Duinkerke, Calais en Boulogne-sur-Mer het dorpje Hardelot bereikt. Hier wordt een korte rustpauze genomen. De tocht verloopt moeizaam door de overvolle wegen.

HC Middelkerke/4TGK

• HMR 20
  Het hospitaal vertrekt in de vroege ochtend naar Nantes waar ze enkele dagen later toekomen. Er worden kantonnementen opgezocht in de onmiddellijke omgeving van Nantes.

Staf/4TGK in Frankrijk
De staf van het 4TGK trekt verder van Verton naar Rouen en houdt even ten zuiden van deze stad halt te Bourgtheroulde.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 3 in Frankrijk
  Med 1Kapt Hendrix en zijn detachement rijden verder naar Rouen.  Van hier uit wordt om 21u00 het dorp Borglie bereikt.  Onderweg is nog een vrachtwagen van de eenheid teruggevonden, maar deze moet door motorpech achtergelaten worden te Borglie. 
• HMR 4 in Frankrijk
  Te Hesdin wordt de autobus met als voertuigcommandant OLt Med Solé, naar Montreuil gestuurd om brandstof op te halen voor voertuigen die achterop geraakt zijn. Het laatste deel van de colonne, met daarin de autobus, begeeft zich vervolgens richting Abbeville, maar door de chaos op de wegen wordt deze stad pas tegen 23u00 bereikt. Het bevel om via Saint-Valery de Somme over te steken bereikt het laatste deel van de colonne niet. Te Abbeville worden ze ook nog eens tot de volgende dag 04u00 opgehouden door een Franse eenheid Dragonders die hen voor Duitse parachutisten aanzien. Pas nadat het personeel van het HMR 4 enkele gewonde Franse soldaten verzorgd heeft worden ze terug vrijgelaten.
• HMR 9 in Frankrijk
  In alle vroegte wordt Hartelot verlaten waarna doorgereden wordt tot Etaples. In Etaples wordt gewacht op de laatste voertuigen van de colonne omdat tussen De Panne en Etaples nagenoeg alle opgeëiste voertuigen, met uitzondering van de autobus, in panne zijn gevallen. Het merendeel van het personeel dat met deze voertuigen onderweg was kan worden meegenomen door één van de negen persoonlijke voertuigen van de artsen. Tegen 11u00 komt de colonne aan te Berck-Plage. 1Kapt Med Marbaix en Lt Adm Marin gaan onmiddellijk op zoek naar hun chefs om nieuwe orders in ontvangst te nemen. Ettelijke uren gaan verloren tot wanneer het bevel gegeven wordt om door te rijden naar Nantes. Lt Adm Marin slaagt er nog in om 30.000 Bfr te komen voor de betaling van levensmiddelen onderweg naar Nantes. De colonne van HMR 9 verlaat Berck-Plage tegen 18u00 met bestemming Abbeville en bereikt Noyelles-sur-Mer tegen middernacht.

HC Middelkerke/4TGK

• HMR 15 in Frankrijk
  De colonne bereikt voltallig Etaples maar vanaf deze stad wordt verder gereisd in kleine groepjes. Het voertuig van 1Kapt Med Vanhoeck met aan boord Lt Adm Dargent en Lt Adm Demoisy vertrekt als laatste. De meeste voertuigen van het HMR 15 slagen erin de Somme te Abbeville over te steken maar de drie officieren die als laatste vertrokken komen vast te zitten in het stadje Rue. De terugtochtweg naar het zuiden is afgesneden door de Duitsers en er rest 1Kapt Med Vanhoeck niets anders dan terug te keren naar Boulogne in de hoop naar Engeland te kunnen ontsnappen. Op 23 mei komen ze aan te Boulogne-sur-Mer. De leiding van het gedeelte van het HMR 15 dat wist te ontkomen wordt opgenomen door Lt Med Pircard.

Staf/4TGK in Frankrijk
Op 21 mei verplaatst de staf zich van Bourgtheroulde naar Le Mans.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 3 in Frankrijk
  Te Borglie wordt de bemanning van de achtergelaten vrachtwagen op de trein gezet naar Nantes.  De rest van het detachement bereikt Durtal waar de nacht van 21 op 22 mei wordt doorgebracht.
• HMR 4 in Frankrijk
  Het voorste deel van de colonne slaagt erin om via Saint-Valery over de Somme te geraken maar wanneer het laatste gedeelte van de colonne Saint-Valery bereikt is de brug over de Somme al vernield. Het gedeelte van HMR 4 dat niet over de rivier geraakte keert terug naar Boulogne-sur-Mer in de hoop te kunnen inschepen naar Engeland. Ter hoogte van Rue valt de autobus van OLt Med Solé in panne, het voertuig wordt achtergelaten, het personeel wordt verdeeld over de overige voertuigen. Wanneer OLt Med Solé uit de camionette stapt, waarin hij zonet had plaatsgenomen, om het verkeer te regelen wordt niet meer op hem gewacht. Er rest hem niets anders dan te voet tot Berck-Plage te stappen. OLt Med Solé bereikt Berck-Plage tegen 23u00. Het gedeelte van HMR 4 dat over de Somme geraakte bereikt Nantes tegen het eind van de dag. Ze worden gekantonneerd te Saint-Mars-la-Jaille ten noorden van Ancenis. Lt Med Delescaille, OLt Med Matthys, 1Kapt Pha Roffiaen, 1Kapt Adm Deschamps en Lt Adm Sohier bereiken allen Saint-Mars-la-Jaille.
• HMR 9 in Frankrijk
  Wanneer de colonne in de vroege ochtend Abbeville bereikt kan de stad niet meer doortrokken worden omdat de meeste invalswegen volledig versperd zijn ten gevolge van veelvuldige luchtbombardementen. De colonne van HMR 9 wordt doorgestuurd naar de brug over de Somme te Saint-Valery-sur-Somme. Wanneer zij zich tegen het ochtendgloren op zes kilometer van de brug bevinden worden ze staande gehouden door Duitse tanks. Het voertuig van 1Kapt Med Marbaix die voorop rijdt valt in de handen van de vijand, de directeur van HMR 9 wordt  krijgsgevangen genomen. De rest van het personeel stuift uiteen en vlucht te voet weg via de velden. Lt Adm Marin die enkele uren door de velden richting noorden trok botst per toeval op het voertuig van Lt Pha Panier. Lt Pha Panier die met zijn persoonlijk voertuig achterin de colonne reed kon nog met zijn voertuig ontsnappen. Hij was onderweg samen met zijn vrouw en zijn zoon. Lt Adm Marin wordt opgepikt en kan meerijden tot Bernay en Ponthieu. Hier wordt de vrouw en de zoon van Lt Pha Panier achtergelaten bij een Franse burger. De fondsen die Lt Adm Marin de vorige dag had afgehaald worden aan Mevr Panier overhandigd. De twee officieren rijden verder noordwaarts maar worden enkele kilometers verderop in Renière-Ecluse krijgsgevangen genomen. Lt Med Jalhay zal uiteindelijk als enige van HMR 9 Nantes bereiken.

Staf/4TGK in Frankrijk
De staf verlaat Le Mans en komt via Nantes en Ancenis aan te Saint-Herblon waar gekantonneerd wordt tot 25 mei.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 3 in Frankrijk
  Med 1Kapt Hendrix en zijn detachement verlaten Durtal om 08u00 komen rond 14u00 aan in Nantes.  Hier worden nog eens 3 vrachtwagens teruggevonden. Om 19u00 wordt het HMR 3 doorgestuurd naar Saint-Herblon waar ze om 21u30 aankomen. De nacht wordt in de voertuigen doorgebracht.
• HMR 4 in Frankrijk
  OLt Med Solé wordt tegen 09u00 te Berck-Plage krijgsgevangen genomen. Hij wordt door de Duitsers naar een Frans veldhospitaal te Saint-Riquier gebracht waar een groot aantal Franse gewonden aan hun lot werd overgelaten. In het hospitaal vindt hij OLt Med Aerts, OLt Med Wiringer en Aal Van Vaerenbergh van HMR 4 terug. Zij moeten te Saint-Riquier een 170-tal Franse, Belgische en Britse gewonden verzorgen, een opdracht die zal uitgevoerd worden tot 29 mei. Zij worden nog versterkt met de te Abbeville gevangen genomen Lt Med Vandenberghe van het HM Oostende. In het veldlazaret overlijden 1Sgt Van Horenbeeck, Sgt Delchambre en Sdt Dobbeleer aan hun verwondingen. Zij worden begraven in een massagraf nabij het hospitaal. Na het beëindigen van hun opdracht te Saint-Riquier worden de artsen van HMR 4 terug naar Berck-Plage gebracht waar ze zullen verblijven tot 4 juni.

HC Nieuwpoort-De Panne/4TGK

• HMR 2 in Frankrijk
  Het HMR 2 komt aan te Nantes en krijgt van het Belgisch plaatscommando Saint-Ingrandres als kantonnementsplaats aangewezen. Daar wordt verbleven tot 10 juni waarna verhuisd wordt naar het nabijgelegen Le fresnes-sur-Loire.
• HMR 3 in Frankrijk
  Het HMR 3 krijgt om 07u00 een kantonnement toegewezen te Saint-Herblon waarn het personeel wordt ingekwartierd.

HC Middelkerke/4TGK

• 

  Orphelinat des Sabine in de Rue des Carreaux te Boulogne waar een tijdelijk Belgisch hospitaal werd in ondergebracht.

  HMR 15 in Frankrijk
  Lt Med Pircard komt  met het gros van de colonne van het HMR 15 aan te Nantes. Ondertussen bereikt 1Kapt Med Vanhoeck Boulogne en installeert zich in een Frans medisch centrum nabij de haven. Wanneer de haven steeds meer gebombardeerd wordt verhuist hij samen met de twee administrateurs en een dertigtal Franse verpleegkundigen naar het centrum van de stad. Op 24 mei slaagt het kleine detachement erin om binnen te geraken in de citadel van Boulogne waar ze met enkele Franse artsen een infirmerie opstarten. 1Kapt Med Vanhoeck wordt samen met Lt Adm Dargent en Lt Adm Demoisy krijgsgevangen genomen op 25 mei wanneer de citadel zich in de loop van de voormiddag overgeeft. Met medewerking van enkele Franse artsen richt 1Kapt Med Vanhoeck te Boulogne-sur-Mer een hospitaal op voor de verzorging van de talrijke Belgen die in Boulogne bij de gevechten in en rond de stad gewond raakten. Het hospitaal wordt eerst ingericht in een kerk langs de Boulevard de Clocheville en verhuist later enkele straten verder naar het Orphelinat des Sabines (ook wel Orphelinat des Sœurs du Cœur Immaculé de Marie genoemd) een weeshuis in de Rue des Carreaux. 

Staf/4TGK in Frankrijk
De staf verlaat Saint-Herblon om zich naar Champtoceaux, ten zuidwesten van Ancenis te begeven. Te Champtoceaux worden kantonnementen opgezocht.

HC Middelkerke/4TGK in Frankrijk

• HMR 15 in Frankrijk
  De colonne van HMR 15 wordt doorgestuurd naar Montrevault 

Staf/4TGK in Frankrijk
Majoor Warland wordt met ziekenverlof naar Montbert gestuurd en zal niet meer terugkeren naar het 4TGK. Hij brengt een korte tijd door bij de CRAB en werkt vanaf midden augustus in het Franco-Belgisch militair hospitaal van Carcassonne. Op 4 september 1940 zal hij terugkeren naar ons land. De nieuwe chef van het 4TGK wordt Geneesheer Kolonel Bya die overkomt van het Opleidingscentrum van de Gezondheidsdienst (CISS).

• HMR 15 in Frankrijk
  Het medisch personeel van de Train d’Evacuation Mixte Nr 12 (T.E.M. Nr 12) onder de leiding van Lt Med Hendrickx wordt door de Duitsers naar Boulogne geleid om hier het veldhospitaal voor Belgische krijgsgevangenen in het Orphelinat des Sabines te vervoegen. Het detachement van Lt Med Hendrickx komt onder bevel te staan van 1Kapt Med Vanhoeck. Uiteindelijk zullen een driehondertal gewonden in het hospitaal worden opgenomen voor verzorging. Het Belgisch hospitaal in Boulogne blijft operationeel tot 16 juni waarna de gewonden door het Belgische Rode Kuis naar Klemskerke worden overgebracht. Hier zullen nog tot minstens 2 juli gewonden verzorgd worden. 

Staf/4TGK in Frankrijk
De Duitsers rukken steeds verder op richting zuiden en zullen weldra de Loire bereiken. In de loop van de dag wordt de Franse capitulatie door Maréchal Pétain aangekondigd in een radiotoespraak tot het Franse volk. Het is op dit ogenblik gissen wat de gevolgen zullen zijn voor de Belgische militairen die zich in Zuid-Frankrijk bevinden. Om te anticiperen op de mogelijke gevolgen van de Franse capitulatie worden er plannen gemaakt om het Hospitaalcentrum Nantes te verhuizen naar Montpellier. Op 18 juni wordt het Hospitaalcentrum van Nantes ontbonden waarna de verschillende medische eenheden die aan het hospitaalcentrum werden aangehecht terug onder hun originele bevelhebber komen te staan voor zover die nog in Nantes aanwezig is. De staf van het 4TGK wordt doorgestuurd naar Montpellier waar ze zullen verblijven tot 30 juni.

HC Nieuwpoort – De Panne/4TGK in Frankrijk

• HMR 2
  Ook het HMR 2 wordt naar Zuid-Frankrijk doorgestuurd. Lt Med Lechien krijgt Fondamente als bestemming toegewezen. De colonne van het HMR 2 komt op 26 juni toe te Fondamente (departement Aveyron) waar ze kantonnementen opzoeken. Hier zullen ze verblijven tot 2 augustus waarna ze naar België teruggestuurd worden. Het overblijven personeel van HMR 2 komt op 6 augustus terug aan in België. 

HC Middelkerke/4TGK in Frankrijk

• HMR 15 in Frankrijk
  Het HMR 15 dient zich samen met het HMR 18 naar Montpellier te begeven, onderweg wordt Millau als eindbestemming opgegeven. Millau wordt bereikt op 20 juni maar de colonne wordt onmiddellijk doorgestuurd naar Cornus. Drie dagen later, op 23 juni  krijgt het HMR 15 Roquefort-sur-Soulzon als eindbestemming. Het personeel van het hospitaal zal hier verblijven tot 1 augustus. 
• HMR 17 in Frankrijk
  Het HMR 17 krijgt het bevel om zich naar Montpellier te verplaatsen. Om een voorlopig nog niet gekende reden geeft 1Kapt Med Gerard aan Lt Pha Cornet (en vermoedelijk nog enkele andere officieren – TBC) het bevel om met een aantal manschappen langs de baan naar België terug te keren. Het detachement van Lt Pha Cornet wordt op 29 juni te Pezou krijgsgevangen genomen. Het detachement wordt doorgestuurd naar Beaugency waar de manschappen van de officieren gescheiden worden. De manschappen worden met de vrachtwagens naar Orleans gebracht van waaruit ze per spoor naar België zullen terugkeren. De vrachtwagens van het hospitaal worden te Orleans in beslag genomen, alleen de ambulance blijft ter beschikking van de officieren van het HMR 17. Deze krijgen van de Duitsers de opdracht om zich op eigen initiatief naar een krijgsgevangenenkamp te Senlis te begeven. Daar aangekomen wordt geen krijgsgevangenenkamp aangetroffen waarna beslist wordt om direct door te rijden naar België. De volledige terugtocht wordt in uniform uitgevoerd. De rest van het HMR 17 begeeft zich naar Montpellier.
• HMR 18 in Frankrijk
  Om 14u00 krijgt 1Kapt Med Gianolla het bevel om zijn hospitaal naar Montpellier te verplaatsten. Hier aangekomen wordt het hospitaal initieel naar Millau en vervolgens naat Cornus doorgestuurd (TBC – in zijn verslag vermeld 1Kapt Med Gianolle Tournus). Vervolgens verhuist het HMR 18 naar Roquefort-sur-Soulzon (in het departement Aveyron – TBC) waar het hospitaal onder bevel komt te staan van Kol Med Bya. 
• HMR 20 in Franrkijk
  Net zoals de andere hospitalen die zich in de buurt van Nantes bevonden krijgt ook het HMR 20 het bevel om zich naar Montpellier te verplaatsen. Eens daar aangekomen worden ze doorverwezen naar Sète waar ze zullen verblijven tot 8 augustus 1940 om vervolgens naar België terug te keren. Lt Med Hiers wordt in de loop van het verblijf in Sète doorgestuurd naar Lourdes, in steun van de 16Cie Arbeiders van de Rekruteringsreserve (16/XVII CRAB).

HC Middelkerke/4TGK in Frankrijk

• HMR 17
  Het gedeelte van het HMR 17 dat niet naar België werd gestuurd komt aan te Montpellier waar zij zich aanmelden bij de staf van Luitenant-generaal Wibier. 1Kapt Med Gerard, OLt Med Blanpain en 1Kapt Pha Lacourt behoren tot het detachement dat op 21 juni aankomt te Montpellier. Ze worden doorverwezen naar Clermont-l’Hérault waar ze vanaf 22 juni kantonnementen opzoeken. Het HMR 17 installeert er zich samen met HMR 53 in het pensionaat Saint-Paul in de Rue Coutellerie Nr 10.

Staf/4TGK in Frankrijk
Op 22 juni capituleren de Fransen en ondertekenen ze een verdrag met de Duitsers in Compiègne. Het Vichy regime is niet langer gemachtigd om de Belgische oorlogsinspanningen te steunen want in het verdrag dat Frankrijk op 22 juni te Compiègne met de Duitsers ondertekent staat onder meer vermeld dat Frankrijk er zich toe verbindt de aanwezige Belgische militairen ten zuiden van de demarcatielijn te ontwapenen en aan Duitsland uit te leveren. Duitsland wil kost wat kost voorkomen dat de ongeveer 150.000 Belgische militairen die zich nog in Zuid-Frankrijk bevinden naar Engeland of Congo zouden worden overgebracht om daar de strijd aan de zijde van de geallieerden voort te zetten. De praktische modaliteiten voor een de uitlevering van de Belgische militairen zullen nog een tijdje op zich laten wachten.

Staf/4TGK in Frankrijk
De staf van het 4TGK krijgt een bevel om zich naar Toulouse te verplaatsen en de eenheden van de gezondheidsdienst die in de buurt van deze stad kantonneren te reorganiseren. De verplaatsing wordt uitgevoerd op 30 juni.

HMR 18/4TGK in Frankrijk
Tijdens het verblijf in Roquefort raakt Lt Adm Ducachet op 23 juli gewond te Cornus bij een niet nader beschreven ongeval (verder onderzoek moet de aard van het ongeval uitwijzen). Hij zal overlijden aan zijn verwondingen in het ziekenhuis van Millau.

HMR 18/4TGK in Frankrijk
Op 5 augustus krijgt het HMR 18 het bevel van Kol Med Van der Ghinst, hoofd van de GD te Montpellier, om naar België terug te keren. De colonne wordt gevormd en begeeft zich naar de demarcatielijn te Chalon-sur-Saône. De aalmoezenier treedt op als tolk om de overgang van de demarcatielijn te regelen waarna de groep voltallig kan doorrijden naar België, waar ze op 8 augustus aankomen. Ondanks dat ze zich van de Duitsers moeten aanmelden in Charleroi, rijdt de colonne door naar Brussel. Te Sint-Gillis (Brussel) wordt het medisch materieel van het reservehospitaal overgegeven aan de post van het Belgische Rode Kruis in de Livornostraat. Vervolgens wordt het personeel naar huis gestuurd. Niemand werd krijgsgevangen genomen.

1. Nota Nr CH 1474 van het HC Nieuwpoort-De Panne die alle reservehospitalen van het hospitaalcentrum op de hoogte brengt van het nieuw adres en telefoonnummer van de staf in het Home Emiel Vandervelde.  De nota bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere. De schriftelijke antwoorden van 14, 15 en 16 mei van het HMR 3 op de Nota CH 1474 van de Staf zijn eveneens bewaard gebleven en bevinden zich in het dossier van het TESSI. Achtergrondinformatie bij het Home E. Vandervelde [On Line beschikbaar]: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/16540  [Laatst geraadpleegd 11 juni 2025].
2. Het Hotel Continental, ooit officiersmess van de Luchtdoelartillerieschool en later het 14de Regiment Artillerie (14A) is nog steeds eigendom van defensie. Achtergrondinformatie [On Line Beschikbaar]: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/55054 [Laatst geraadpleegd 20 mei 2025]. 
3. Achtergrondinformatie bij het Instituut Eymard Van Hinsberghe [On Line beschikbaar]:  https://nl.wikipedia.org/wiki/Instituut_Eymard_Van_Hinsbergh  [Laatst geraadpleegd 8 juni 2025].
4. Achtergrondinformatie bij het Instituut der Zusters van Sint-Niklaas te Diksmuide [On Line beschikbaar] https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/78121  [Laatst geraadpleegd 29 juni 2025]
5. Achtergrondinformatie bij het rusthuis Sint-Elisabeth [On Line beschikbaar]: https://www.vakantiekolonies.be/indexaef3.html#gsc.tab=0 en https://sites.google.com/site/debliedemaker/geschiedenis-1/repos-saint-elisabeth  [Laatst geraadpleegd 25 mei 2025].
6. Achtergrondinformatie bij het Home George Theunis te Oostduinkerke [On Line beschikbaar]: https://www.belgoretro.be/Home-Georges-Theunis/ [Laatst geraadpleegd 11 mei 2025].
7. Nota van 16 mei 1940, opgesteld in het Frans door 1Kapt Med Hendrix, directeur van HMR 3, met de namenlijst van het aanwezige personeel (officieren, onderofficieren, korporaals en soldaten) in het hospitaal. De nota vermeld ook de namen van het gemobiliseerd personeel dat nog niet is komen opdagen. De nota bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
8. Uitgebreid getypt verslag opgesteld in het Frans door 1Kapt Med Hendrix directeur van HMR Nr 3. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
9. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Res Adm Demoisy betreffende de gebeurtenissen van 18 tot 23 mei waarbij de Directeur van het HMR 15 en de twee officieren administrateurs werden krijgsgevangen genomen. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
10. Summier getypt verslag opgesteld in het Frans door Lt Pha Losfeld, apotheker bij HMR 15. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
11. Summier getypt verslag opgesteld in het Frans door OLt Med Solé, arts bij het HMR 4. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
12. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Pha Lambrechts, apotheker bij het HMR 2, die op 13 mei de verhuis meemaakte van een gedeelte van HMR 2 naar Oostduinkerke. Het verslag begint bij het verlaten van Oostduinkerke op 19 mei om 18u00. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
13. Zeer summier getypt verslag opgesteld in het Frans door 1Kapt Pha De Mecheleer, apotheker bij HMR 9.  Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
14. Zeer summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Pha Cornet, apotheker bij het HMR 17. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
15. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Pha Delang, apotheker bij het HMR 8 die er niet in slaagde de Somme over te steken en de rest van het hospitaal in Nantes te vervoegen. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
16. Gedetailleerd getypt verslag opgesteld in het Frans op 29 juli 1941 door Lt Adm Res Marin, beheerder HMR 9. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
17. Summier getypt verslag opgesteld in het Frans door 1Kapt Med Gianolla, directeur van het HMR 18. Hij vermeld het overlijden van Lt Adm Ducachet tengevolge van verwondingen opgelopen bij een ongeval. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere. 
18. Summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Med Lechien, adjunct van 1Kapt Van De Velde in het HMR 2. Op 13 mei, na de verplaatsing van de Staf/HC  Nieuwpoort-De Panne  naar Oostduinkerke, aangesteld tot directeur van het HMR 2. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
19. Zeer summier handgeschreven verslag opgesteld in het Frans door Lt Adm Goffinet, beheerder van het HMR 20. Het verslag bevindt zich in het dossier van het TESSI bij de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
20. Slagorde officieren van het 4TGK. Deze slagorde vermeldt ook waar de verschillende artsen terechtgekomen zijn in Frankrijk. De slagorde officieren 4TGK bevindt zich in een schrift met de slagordes van alle medische eenheden van het leger. Dit schrift is te vinden in de Sectie Classified Archives, Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, Ministerie van Defensie, Evere.
21. L’armée belge de France en 1940, door Jean Jamart Col BEM Hre, 1994, uitgeverij Schmitz, Bastogne.

Staf/PCA
De Centrale Apotheek van het Leger (Pharmacie Centrale de L’Armée of PCA) bestaat uit een directie, een eerste afdeling verantwoordelijk voor medicijnen en een tweede afdeling verantwoordelijk voor geneeskundig en heelkundig materiaal.  In vredestijd zijn de directie en de eerste afdeling gekazerneerd te Antwerpen en de tweede afdeling te Vilvoorde.  Een deel van de apotheek wordt al op 11 november 1939 overgebracht van het Militair Hospitaal in Antwerpen naar Sint-Kruis nabij Brugge.

Staf/PCA
De apotheek wordt ook gemobiliseerd, samen met het Algemeen Magazijn van het Hospitaalmaterieel.

Staf/PCA
De eerste orders om de Centrale Apotheek van het Leger te evacueren naar Frankrijk worden gegeven. Het is de bedoeling het PCA over te brengen naar Nantes aan de zuidrand van Bretagne teneinde een voorraad geneesmiddelen aan te legen voor het hospitaalcentrum dat in Nantes zal worden opgericht. 1Kapt Pha Discry wordt overgeplaatst van de apotheek van het MH Brussel naar Sint-Kruis om er het CPA te vervoegen.

Staf/PCA
Er wordt begonnen met de uitvoering van de evacuatie van de centrale apotheek. Een eerste gedeelte van de geneesmiddelenvoorraad wordt op treinwagons geladen in Brugge en zal via Etaples naar Nantes doorreizen. Een ander gedeelte van de voorraad wordt op zeven vrachtwagens geladen en langs de baan Naar Berck-Plage gestuurd. Een derde deel van de stock blijft achter te Sint-Kruis tot de geneesmiddelen kunnen worden overgenomen door de Apotheek van het Leger.

Detachement Pha Maj Etienne/PCA in Frankrijk
De vrachtwagencolonne van de Centrale Apotheek van het Leger onder leiding van Apotheker (Pha) Majoor Etienne en 1Kapt Pha Discry komt aan te Berck-Plage na een lange rit vanuit Sint-Kruis Brugge. De apotheek brengt een belangrijke hoeveelheid hospitaalmaterieel en geneesmiddelen mee die de installatie en de werking van het hospitaalcentrum Berck-Plage kan versnellen.

Detachement Pha Maj Etienne/PCA in Frankrijk
Na het uitladen van de voorraden rijdt de colonne om 18u30 door naar Nantes.  De rest van de reis moet via Saint-Valery en Dieppe verlopen. Bij de doortocht te Noyelles krijgt het voertuig van 1Kapt Pha Discry te maken met een oververhitte motor. Discry kan hierdoor de Somme niet meer oversteken voor de aankomst van de Duitsers en besluit terug te keren naar Berck-Plage waar hij later krijgsgevangen wordt genomen.

PCA in Frankrijk
De Centrale Apotheek van het Leger krijgt Montrelais langs de Loire halfweg Nantes en Angers, toegewezen als kantonnementsplaats. In de loop van de dag komt ook de colonne van 1Kapt Pha Detournay met geneesmiddelen van het HM Brussel aan te Montrelais.

PCA in Frankrijk
Het personeel van het PCA bevindt zich op 28 mei nog steeds te Montrelais nabij Nantes wanneer ze tegen het middaguur vernemen dat ons veldleger in Vlaanderen de strijd gestaakt heeft en het ganse land bezet zal worden. De Belgische regering in ballingschap in Frankrijk beslist dat de Belgische eenheden, die zich niet in de zone van ons veldleger in Vlaanderen bevinden op 28 mei, buiten het capitulatieakkoord blijven. Ze zullen onder bevel van de Minister van Landsverdediging, Luitenant-generaal Denis, de strijd voortzetten aan de zijde van de geallieerden.

PCA in Frankrijk
De Duitsers rukken steeds verder op richting zuiden en zullen weldra de Loire bereiken. Er worden plannen gemaakt om het Hospitaalcentrum Nantes te verhuizen naar Montpellier. Op 18 juni wordt het Hospitaalcentrum van Nantes ontbonden waarna de verschillende medische eenheden, waaronder het PCA die aan het hospitaalcentrum werden aangehecht terug onder hun originele bevelhebber komen te staan voor zover die nog in Nantes aanwezig is. Het PCA vertrekt dan ook op 18 juni naar Villefranche-de-Rouergue. Het is te Villefranche-de-Rouergue dat 1Lt Adm Verbeke Albert in voorlopig niet nader gekende omstandigheden op 23 juni 1940 om het leven is gekomen [1].

1. Achtergrondinformatie over Lt Adm Verbeke [On Line beschikbaar]: Dead person | Belgian War Dead Register  [Laatst geraadpleegd 4 maart 2024].

Staf/AMHMat
Het Algemeen Magazijn van het Hospitaalmaterieel (AMHMat) wordt bevolen door 1ste Kapitein Piret en levert een bijkomende buffercapaciteit aan medisch materieel die een vlotte mobilisatie van de Gezondheidsdienst moet mogelijk maken.  Het magazijn bevindt zich te Vilvoorde en zal voor een belangrijk deel in tandem functioneren met de Centrale Apotheek van het Leger.

Lijst met hospitalen in Bretagne en Pays de la Loire waar de Gezondheidsdienst van het Belgische Leger actief was van 24 mei tot 17 juni, de dag waarop het Hospitaalcentrum Nantes werd opgedoekt en het personeel met het materieel werd overgebracht naar Montpellier. Onderstaande lijst werd opgesteld aan de hand van de slagorde officieren van de verschillende militaire hospitalen en reservehospitalen. De slagorde officieren vermeld immers de verschillende overplaatsingen die het personeel heeft ondergaan tijdens de veldtocht.

Lijst met hospitalen in Zuid-Frankrijk waar de Gezondheidsdienst van het Belgische Leger actief was na 17 juni, na de verhuis naar Montpellier.

Ook het Rode Kruis van België speelde een erg belangrijke rol bij de medische hulpverlening in tijd van nood, maar dan van uit een positie van strikte neutraliteit.  Instellingen die onder het regime van het Rode Kruis gebracht werden, waren open voor zowel burgers als militairen van alle naties.  Opgenomen militairen mochten niet verder deelnemen aan het conflict.